Notatki do sesji - Podstawy Prawa PDF

**P. Prawa -- notatki do sesji** **1. Sposoby definiowania prawa** **Prawo -** zespół norm odnoszących się do zachowania jego adresatów, ustanowionych lub uznanych przez państwo **Elementy prawa :** **ARYSTOTELES** Prawo można definiować z [różnych perspektyw]: ***Formalno-dogmatyczna:*** Prawo to zbiór norm ustanowionych przez organy władzy publicznej, opatrzonych sankcją państwową. ***Socjologiczna:*** Prawo to system norm regulujących życie społeczne, wynikający z procesów społecznych i praktyki życia zbiorowego. ***Filozoficzna:*** Prawo jako zbiór zasad moralnych, wynikających z natury człowieka (np. w podejściu prawa naturalnego). ***Pragmatyczna:*** Prawo to narzędzie regulowania relacji społecznych i rozwiązywania konfliktów. - **Teoria czystego prawa** Odrębność tego co jest, a tego co być powinno ; świat bytu i świat powinności to dwa inne światy ; z tego co jest nie wynikają żadne powinności ; z powinności nie wynika żaden byt ( Immanuel Kant ) ; Hans Klesen -- prawo głosi tak jak być powinno ( należy do świata powinności ) , nie opisuje rzeczywistości, lecz nakazuje jak być powinno , prawo wynika tylko z prawa i tylko przez prawo może być wytłumaczone - **Prawo jako zjawisko społeczne i psychiczne** prawo to utrwalony sposób zachowania się ludzi oraz ich zbiorowości ; zjawisko mogące być badane metodami empirycznymi ( opartymi na doświadczeniu ) -- można ustalić jak ludzie zachowują się w danych sytuacjach, jakich reguł przestrzegają , a jakie reguły są skłonni łamać i odrzucać -- dzięki temu można ustalić co prawem jest a co nie , jak również wskazywać jakie prawo być powinno, aby było przestrzegane - **Pozytywizm prawniczy** **Pojęcie „prawa"** [Znaczenie przedmiotowe] -- ogół praw i obowiązków adresatów prawa [Znaczenie podmiotowe (prawo podmiotowe)] - prawo do..., uprawnienie do... czegoś **2. Norma prawna - pojęcie i elementy składowe** **Norma prawna** to podstawowy element systemu prawa, będący generalną i abstrakcyjną regułą postępowania, skierowaną do określonego kręgu adresatów. Stanowi ona najmniejszą sensowną część składową prawa. Składa się z [trzech elementów]: - **Hipoteza**: Określa - warunki lub okoliczności, w których norma ma zastosowanie; krąg adresatów normy prawnej ; obszar, na którym ma ona zastosowanie oraz przypadki, w których normy nie należy stosować ( wyjątki) - **Dyspozycja**: Wskazuje właściwe lub oczekiwane zachowanie adresata w określonych w hipotezie warunkach-- nakazuje pewne zachowanie ( działanie, zaniechanie albo znoszenie ) , stwarza również uprawnienie - **Sankcja**: Przewiduje konsekwencje prawne za nieprzestrzeganie dyspozycji normy. *[Normy prawne ( hipotetyczne albo sankcjonowane )]* -- zawierają jedynie hipotezę i dyspozycję *[Normy prawne ( kategoryczne albo sankcjonujące )]* - zawiera wszystkie trzy elementy normy prawnej czyli hipotezę, dyspozycję i sankcję. Jej zadaniem jest ochrona norm sankcjonowanych. **3. Pozytywizm prawniczy** **a)** ***[Pozytywizm prawniczy]*** to kierunek w teorii prawa, który zakłada, że prawo jest zbiorem norm ustanowionych przez organy państwowe, niezależnych od ocen moralnych. Według tej koncepcji, obowiązywanie prawa wynika z faktu jego ustanowienia przez legalną władzę, a nie z jego zgodności z normami moralnymi. **b)** ***[Pozytywizm prawniczy]*** -- przyjmuje się w nim, że prawem właściwym jest prawo tworzone przez człowieka, ustawodawcę, suwerena. Prawo to ma postać ogólnych rozkazów (imperatywów), jakie jego adresaci mają wykonać pod groźbą kary, zwłaszcza zastosowania wobec nich środków przymusu fizycznego. Potencjalna treść takich rozkazów (imperatywów) nie napotyka tu na żadne ograniczenia, w szczególności nie musi się ona pokrywać z tym, co moralnie uchodzi za słuszne, zasadne czy sprawiedliwe. Sędziowie są tu tylko wykonawcami prawa, monteskiuszowskimi „ustami ustawy". Samemu nie mogą go oni ani tworzyć, ani nie wolno im wpływać na jego kształt ponad to, na co wyraźnie zezwolił im ustawodawca\[4\]. **4. Norma prawna jako norma społeczna -- prawo w świetle poglądów Leona Petrażyckiego** \- Prawo jest zjawiskiem społecznym, które powstaje i rozwija się w umyśle człowieka. Nie jest jednak sprawą jednostkową ludzie są skłonni zachowywać się podobnie i niemal jednakowo odczuwać swoje powinności. Ludzie nieustannie oddziałują wzajemnie na siebie. W trakcie tego procesu tworzą się emocje, a dzięki nim powstają dość trwałe reguły. Niektóre z nich stają się normami prawnymi, niektóre zachowują charakter norm moralnych, obyczajowych, estetycznych itd. Zachowania ( wzajemne oddziaływanie na siebie ludzi emocje reguły ( prawne/moralne, obyczajowe, estetyczne ) - **Stosunek między prawem a normami społecznymi wg. Henryka Piętki** **5. Generalność i abstrakcyjność normy prawnej** Normy prawne charakteryzują się: - **Generalnością**: Są skierowane do ogólnej kategorii adresatów (np. obywateli, przedsiębiorców), a nie do konkretnych osób. - **Abstrakcyjnością**: Regulują pewien typ zachowań w powtarzalnych sytuacjach, a nie jednorazowe, konkretne zdarzenia. **6. Prawo a moralność** Relacja między prawem a moralnością jest złożona. **Prawo** to [formalny system norm ustanowionych przez państwo], podczas gdy **moralność** to [zbiór norm etycznych akceptowanych przez społeczeństwo.] Chociaż oba systemy mogą się pokrywać, nie zawsze są tożsame. Prawo może być zgodne z normami moralnymi, neutralne wobec nich lub nawet z nimi sprzeczne. **7. Prawo pozytywne a prawo naturalne** **Prawo pozytywne** **Prawo naturalne** ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Zbiór norm ustanowionych przez [organy państwowe], obowiązujących na [określonym terytorium] i w [określonym czasie.] Zbiór [uniwersalnych i niezmiennych norm] wynikających z [natury człowieka i rozumu], niezależnych od woli ustawodawcy. **8. Obowiązywanie normy prawnej w czasie i w przestrzeni** Norma prawna obowiązuje: - **W czasie**: Od momentu jej wejścia w życie (promulgacji) do chwili jej uchylenia lub zmiany przez uprawniony organ. - **W przestrzeni**: Na określonym terytorium, zazwyczaj w granicach jurysdykcji państwa, które ją ustanowiło. **9. Struktura normy prawnej** Norma prawna składa się z: - **Hipotezy**: Opisuje sytuacje, w których norma ma zastosowanie. - **Dyspozycji**: Wskazuje, jakie zachowanie jest wymagane, dozwolone lub zakazane w danej sytuacji - **Sankcji**: Określa konsekwencje prawne za naruszenie dyspozycji normy. **10. Rodzaje sankcji normy prawnej i ich skuteczność** Sankcja mogą być: - *[Represyjna]* -- jej główna rola polega na wychowaniu ( zniechęceniu do zachowań sprzecznych z prawem ) sprawcy/potencjalnego sprawcy czynu ( prewencja indywidualna) i społeczeństwa ( prewencja generalna ) **Przykład:** Kara pozbawienia wolności za przestępstwo kradzieży (Kodeks karny, art. 278). **Cel:** Odpłata za popełnione naruszenie i prewencja generalna wobec innych potencjalnych sprawców. - *[Restytucyjna ( naprawcza )]* -- polega ona na skłonieniu tego , kto naruszył normę prawną , do przywrócenia stanu sprzed naruszenia normy ( naprawa lub spowodowanie działań prowadzących do naprawy ) / Restytucja zastępcza -- świadczenie innej rzeczy o takich samych cechach albo w odszkodowaniu pieniężnym - *[Egzekucyjna]* -- przymuszenie do przywrócenia stanu zgodnego z prawem / polega na przymusowym wykonaniu obowiązku określonego w normie prawnej - *[Nieważności]* -- polega na tym, że czynność niezgodna z prawem jest nieważna - *[Informacyjna]* -- polega ona na upowszechnieniu wiadomości o tym , kto naruszył prawo , aby ostrzec innych przed jego sposobem zachowania / odcięcie kogoś od dostępu do pewnych informacji / o charakterze edukacyjnym lub ostrzegawczym, mająca na celu informowanie o konsekwencjach naruszenia norm Skuteczność sankcji zależy od ich realności (czy są egzekwowane), surowości i społecznej akceptacji. **11. Norma prawna a przepis prawa. Rodzaje przepisów prawa** **Norma prawna:** Reguła wynikająca z przepisów prawa. **Przepis prawa:** Jednostka redakcyjna aktu normatywnego (np. artykuł ustawy) / jedna z postaci ( form ), pod którą norma prawna może występować ***Rodzaje przepisów ze względu na relacje z normami prawnymi :*** - \- przepis zawiera tylko jedną normę prawną - \- przepis zawiera kilka norm prawnych - \- przepis zawiera część normy prawnej - \- przepis zawiera kilka części różnych norm prawnych - \- przepis zawiera całą normę prawną i części innych norm prawnych ***Ze względu na funkcję normatywną:*** - **Przepisy nakazujące:** Wskazują, co należy zrobić. **Przykład:** Art. 119 Kodeksu karnego -- „Każdy, kto dopuszcza się przemocy wobec osoby ze względu na jej przynależność narodową, podlega karze." - **Przepisy zakazujące:** Zabraniają określonego zachowania. **Przykład:** Art. 148 Kodeksu karnego -- zakaz zabójstwa. - Przepisy uprawniające: Przyznają określone prawa lub możliwość działania. **Przykład:** Art. 23 Kodeksu cywilnego -- „Dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego." ***Ze względu na zakres obowiązywania:*** - **Przepisy powszechnie obowiązujące:** Obowiązują wszystkich adresatów (np. konstytucja, ustawy, rozporządzenia). - **Przepisy wewnętrznie obowiązujące:** Obowiązują wyłącznie określone podmioty (np. regulaminy, zarządzenia w urzędach). ***Ze względu na charakter regulacji:*** - **Przepisy materialne:** Regulują prawa i obowiązki podmiotów prawa. **Przykład:** Art. 140 Kodeksu cywilnego -- regulacja prawa własności. - **Przepisy formalne (proceduralne):** Regulują sposób realizacji norm materialnych, np. procedury sądowe. **Przykład:** Kodeks postępowania cywilnego -- regulacje dotyczące sposobu prowadzenia sprawy w sądzie. ***Ze względu na sposób redakcji:*** - **Przepisy odsyłające:** Wskazują na inne przepisy w tym samym akcie normatywnym lub w innych aktach. **Przykład:** „Do spraw, o których mowa, stosuje się odpowiednio przepisy działu X ustawy." - **Przepisy blankietowe:** Zawierają ogólne ramy, pozostawiając szczegóły do uregulowania w innych aktach normatywnych. **Przykład:** „Szczegółowe zasady określi rozporządzenie ministra." ***Ze względu na rodzaj normy prawnej:*** - Przepisy kompetencyjne: Przyznają określone kompetencje organom władzy. **Przykład:** Art. 144 Konstytucji RP -- uprawnienia Prezydenta RP. - **Przepisy sankcjonujące:** Określają konsekwencje za naruszenie normy prawnej. **Przykład:** Art. 177 Kodeksu karnego -- kara za spowodowanie wypadku. ***Ze względu na zakres stosowania:*** - **Przepisy szczególne (lex specialis):** Stosowane przed przepisami ogólnymi (lex generalis). **Przykład:** Przepisy podatkowe dla określonych grup zawodowych. - **Przepisy derogacyjne:** Uchylające obowiązywanie innych przepisów. **Przykład:** „Traci moc ustawa z dnia\..." ***Inne rodzaje przepisów:*** - **Przepisy definiujące:** Wyjaśniają pojęcia używane w akcie normatywnym. **Przykład:** „Przez pojęcie \'osoba fizyczna\' rozumie się..." - **Przepisy przejściowe:** Regulują sytuacje prawne związane z wejściem w życie nowych przepisów. **Przykład:** „Sprawy wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy toczy się na podstawie dotychczasowych przepisów." - **Przepisy końcowe:** Określają datę wejścia w życie aktu normatywnego lub wskazują na derogację innych aktów. **Przykład:** „Ustawa wchodzi w życie z dniem\..." **12. Polityka prawa i technika legislacyjna** **Polityka prawa:** Planowanie i realizacja działań legislacyjnych w celu osiągnięcia celów społecznych, gospodarczych czy politycznych. **Technika legislacyjna:** Zasady precyzyjnego tworzenia aktów normatywnych, obejmujące spójność, przejrzystość i poprawność językową. **Przykład:** Ustawa podatkowa musi być zrozumiała dla obywateli i zgodna z systemem prawa. **13. Pojęcie i rodzaje źródeł prawa** **Źródło prawa -- 1.** organy państwowe, które wydają akty normatywne ( w Polsce jest to Parlament -- czyli Sejm i Senat ) ; **2.** dokumenty, które pozwalają stwierdzić, jakie prawo w danym miejscu i czasie obowiązuje ; **3.** okoliczności faktyczne będące przyczyną ustanowienia prawa **Rodzaje źródeł prawa + sposób ich powstawania** - \- prawo stanowione ( stanowienie ) -- ustanowione przez właściwy organ - \- prawo zwyczajowe - zwyczaj - \- prawo precedensowe -- precedens - \- prawo powstające w drodze umowy -- umowa - \- prawo wywodzące się z twierdzeń nauki prawa -- doktryna **Rodzaje źródeł prawa:** 1. **Źródła materialne** - odnoszą się do czynników społecznych, ekonomicznych, politycznych czy kulturowych, które wpływają na treść norm prawnych. 2. **Źródła formalne** - akty normatywne, które zawierają normy prawne, np. konstytucje, ustawy, rozporządzenia. 3. **Źródła poznawcze** - teksty prawne, publikacje i komentarze prawnicze, które służą do poznania prawa. W Polsce **podstawowym źródłem prawa** jest [Konstytucja RP], która określa [hierarchię aktów normatywnych] oraz [zasadę zamkniętego katalogu źródeł prawa]. **14. Zwyczaj i prawo zwyczajowe** **Zwyczaj** - to ukształtowana w danej społeczności praktyka postępowania, powtarzana przez dłuższy czas i akceptowana jako obowiązująca. Nie jest formalnie spisany, ale może mieć wpływ na interpretację prawa - Przekształcenie zwyczaju w prawo następuje kiedy **spełnione są następujące warunki :** a. **Trwałość zwyczaju** -- uznawany i przestrzegany jednakowo przez znaczną część społeczności b. **Dawność** - zazwyczaj przez długi okres czasu choć nie zawsze c. **Uznanie przez autorytet oficjalny** -- uznanie przez władze państwa albo przez społeczność międzynarodową ( poprzez faktyczne stosowanie zwyczaju, wyraźne odesłanie do zwyczaju w tekście prawa stanowionego lub poprzez zatwierdzenie istniejącego zwyczaju aktem normatywnym ) **Prawo zwyczajowe** - system norm, które **[powstały na bazie zwyczaju i uzyskały sankcję państwa.]** W Polsce prawo zwyczajowe ma ograniczone zastosowanie, ale może funkcjonować jako pomocnicze w przypadku luk prawnych / [prawo mające postać zwyczaju] -- jest zgodne z prawem naturalnym i innymi wartościami uznawanymi w społeczeństwie, jest również zgodne z „duchem narodu" ( historyczna szkoła prawa ) - W razie kolizji między normą prawa zwyczajowego , a normą prawa stanowionego pierwszeństwo ma ta druga - Prawo stanowione może zmienić prawo zwyczajowe, ale prawo zwyczajowe nie może zmieniać prawa stanowionego [! Zwyczaj jako pomocnicze źródło prawa, zawsze tam gdzie odsyła do niego ustawa !] Zwyczaj może być ***[wskazówką do interpretacji prawa stanowionego !!]*** **15. Precedens jako źródło prawa** **Precedens** - decyzja sądowa, która staje się podstawą do rozstrzygania przyszłych spraw o podobnym stanie faktycznym ( nie została dotychczas prawnie unormowana ) *- „wypadek poprzedzający inne podobne wydarzenie; zdarzenie, rozstrzygnięcie służące za przykład lub uzasadnienie w załatwianiu spraw analogicznych" --* **[Precedens w Polsce i na świecie:]** - ***System 'common law'* (np. Wielka Brytania, USA):** Precedensy są głównym źródłem prawa - ***System 'civil law'* (np. Polska):** Precedensy nie są formalnym źródłem prawa, ale mogą mieć charakter inspiracyjny lub pomocniczy, zwłaszcza w orzecznictwie sądów wyższych (np. Sądu Najwyższego) **!!** W common law prawo precedensowe jest tworzone **w drodze wyroków sądowych**. Różnią się one od orzeczeń prawa kontynentalnego przede wszystkim tym, że inaczej niż w systemie kontynentalnym stanowią one [oficjalnie źródło prawa powszechnie obowiązującego] **Mechanizm powstawania :** 1. Sąd twórcą precedensu 2. Orzekanie w obszarze niepokrytym przez obowiązujące normy prawne 3. Związanie takim orzeczeniem w przyszłości ( sądu orzekającego + niższego rzędu) - Norma prawa precedensowego **[ustępuje]** przed normą prawa stanowionego - Akt prawa stanowionego **[może uchylić lub zmienić]** normę powstałą w drodze precedensu **!!** Precedens w Polsce stanowi, tak jak zwyczaj , pomocnicze źródło interpretacji źródeł prawa **16. Umowa jako źródło prawa** **Umowa -- 1.** dwustronne lub wielostronne porozumienie, które tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny ; **2.** w prawie cywilnym zgodne porozumienie dwóch lub więcej stron ustalające ich wzajemne prawa lub obowiązki (ang. a meeting of minds). Na umowę składają się dwa lub więcej zgodnych oświadczeń woli (konsens) zmierzających do zawarcia umowy danego rodzaju **3.** Określa jedynie prawa i obowiązki stron, które umowę zawarły lub które do niej przystąpiły \- Aby mogła stać się [źródłem prawa] umowa musi : mieć **charakter szczególny**, wiązać nie tylko kontrahentów, ale również członków społeczności, w imieniu których kontrahenci działają \- umowa zwyczajna i umowa prawotwórcza ; \- **cechy umowy prawotwórczej** -- stworzenie obowiązków nie tylko dla stron zawierających umowę, lecz także dla osób im podległych ( dla reprezentowanej społeczności -- obywateli, pracowników etc. ) , obowiązki ustalone w sposób generalny i abstrakcyjny, trwanie umowy niezależnie od przekształcania lub ustania jej stron ; **- przykłady umów prawotwórczych** -- umowa międzynarodowa, układ zbiorowy pracy, porozumienia społeczne zawarte w 1980 r. **Umowa o charakterze szczególnym** to rodzaj umowy, która [wymaga spełnienia dodatkowych, specjalnych wymogów określonych przez prawo, aby była ważna.] Mogą to być szczególne formy zawarcia, treści, czy zgody określonych instytucji. **Kluczowe cechy:** 1. **Forma szczególna** - np. wymóg pisemny, notarialny, czy elektroniczny z podpisem kwalifikowanym. 2. **Określona treść** - prawo nakłada wymóg, co musi być zawarte w umowie. 3. **Zgoda organu** - czasem potrzeba dodatkowej zgody, np. sądu czy administracji publicznej. **Przykłady:** 1. **Umowa sprzedaży nieruchomości** - wymaga aktu notarialnego. 2. **Umowa małżeńska majątkowa (intercyza)** - musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Te wymogi chronią strony umowy i zapobiegają nadużyciom. **Umowa jako źródło prawa** oznacza sytuację, w której treść umowy staje się *[podstawą tworzenia lub stosowania norm prawnych]*, które obowiązują jej strony, a czasem nawet osoby trzecie. Umowy mogą mieć taki charakter w zależności od systemu prawnego oraz rodzaju umowy. **Rodzaje umów jako źródła prawa:** 1. **Umowy cywilnoprawne** - Są podstawowym źródłem zobowiązań między stronami - Regulowane przepisami prawa cywilnego (np. kodeksu cywilnego) - Obowiązują tylko strony umowy - Przykład: umowa sprzedaży, najmu, dzierżawy 2. **Umowy międzynarodowe** - Stanowią źródło prawa międzynarodowego publicznego - Obowiązują państwa, które je podpisały i ratyfikowały - W Polsce umowy międzynarodowe mogą mieć nawet wyższą rangę niż ustawy, jeśli zostały ratyfikowane za zgodą parlamentu. - Przykład: traktaty, konwencje międzynarodowe (np. Konwencja o prawach człowieka) 3. **Umowy zbiorowe pracy** - Regulują warunki zatrudnienia dla określonej grupy pracowników - Są wiążące dla stron oraz mogą wpływać na osoby, które nie były bezpośrednimi uczestnikami negocjacji (np. wszyscy pracownicy danej branży lub zakładu). - Przykład: układ zbiorowy pracy -- zawierany przez reprezentacje pracodawców ( związki pracodawców ) i reprezentacje pracowników ( związki zawodowe ). Wiąże on nie tylko organizacje, które go negocjowały i zawarły, i nie tylko członków tych organizacji, lecz wszystkich, w imieniu których został zawarty 4. **Umowy w prawie konstytucyjnym** - W pewnych systemach prawnych umowy społeczne lub polityczne mogą pełnić funkcję normatywną (np. umowa konstytucyjna określająca podział władzy). **Umowa w polskim systemie prawnym:** - W Polsce umowy są głównie [źródłem prawa cywilnego] (między stronami), ale umowy międzynarodowe, po spełnieniu określonych wymogów, mogą stać się częścią krajowego systemu prawnego i obowiązywać jak prawo stanowione. [!! Umowy zawierane przez państwa stanowią współcześnie jedno z głównych źródeł prawa międzynarodowego publicznego -- **akty prawa pierwotnego UE** !!] **17. Rola doktryny w tworzeniu i powstawaniu prawa** **Doktryna prawnicza** -- **1.** naukowa refleksja nad prawem, prowadzona przez ekspertów w dziedzinie prawa ; **2.** wypowiedzi uczonych prawników ; **3.** naukowa analiza, interpretacja i refleksja nad obowiązującym prawem, prowadzona przez ekspertów -- prawników, naukowców i praktyków. Choć nie jest formalnym źródłem prawa, odgrywa istotną rolę w jego rozumieniu, stosowaniu i kształtowaniu. **Funkcje doktryny:** 1. **Inspiracyjna** - propozycje rozwiązań prawnych i interpretacji. 2. **Interpretacyjna** - pomoc w wykładni przepisów prawa. 3. **Krytyczna** - analiza i ocena obowiązujących regulacji prawnych. Chociaż doktryna nie stanowi formalnego źródła prawa, ma istotny wpływ na proces legislacyjny i orzecznictwo sądów. **Wykorzystanie doktryny w Polsce:** 1. **Interpretacja prawa** - Doktryna pomaga sędziom, adwokatom i innym prawnikom w rozumieniu i wykładni przepisów prawa, zwłaszcza gdy są one niejasne lub sprzeczne. Komentarze do ustaw, monografie i artykuły naukowe są często cytowane w orzecznictwie. 2. **Orzecznictwo sądowe** - Sędziowie, szczególnie w Sądzie Najwyższym i Trybunale Konstytucyjnym, korzystają z dorobku doktryny, by podejmować lepiej ugruntowane decyzje. Doktryna wskazuje różne możliwe kierunki interpretacji przepisów. 3. **Proces legislacyjny** - Doktryna inspiruje ustawodawców do zmian w prawie, podkreślając luki prawne, potrzebę reform lub nieskuteczność obecnych rozwiązań. Eksperci prawniczy są często angażowani jako doradcy podczas tworzenia nowych ustaw. 4. **Edukacja i szkolenia prawnicze** - Doktryna stanowi podstawę nauczania prawa na uczelniach wyższych i w szkoleniach zawodowych (np. aplikacje adwokackie, radcowskie). Kształtuje świadomość prawną przyszłych pokoleń prawników. 5. **Krytyka prawa** - Doktryna pełni funkcję kontrolną, analizując obowiązujące przepisy pod kątem ich spójności, celowości i zgodności z zasadami sprawiedliwości oraz konstytucją. Publikacje naukowe wskazują problemy systemowe i potencjalne sposoby ich rozwiązania. **Przykłady praktycznego znaczenia doktryny:** \- Analizy i komentarze do nowelizacji ustaw, np. w kontekście prawa podatkowego czy karnego. \- Ekspertyzy doktrynalne używane w postępowaniach sądowych, zwłaszcza w sprawach precedensowych lub wątkach konstytucyjnych. - Doktryna w Polsce ma zatem charakter wspierający i doradczy, wpływając zarówno na codzienne stosowanie prawa, jak i na jego rozwój. **18. System prawa stanowionego w Polsce** **System prawa stanowionego w Polsce** jest systemem prawnym opartym na [normach prawnych ustanawianych przez uprawnione organy państwowe w określonych procedurach.] Charakteryzuje się hierarchicznością i formalizmem. Jego podstawy i funkcjonowanie wynikają przede wszystkim z **Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz innych aktów prawnych.** **Główne cechy systemu prawa stanowionego w Polsce** 1. **Formalizm**: - Normy prawne muszą być wyrażone w aktach normatywnych (pisemnych dokumentach) wydanych przez uprawnione organy. - Przepisy prawa są publikowane w odpowiednich dziennikach urzędowych, np. w *Dzienniku Ustaw RP*. 2. **Hierarchiczność**: - System opiera się na określonej hierarchii aktów prawnych, co oznacza, że akty niższego rzędu muszą być zgodne z aktami wyższego rzędu. 3. **Zasada zamkniętego katalogu źródeł prawa**: - Konstytucja RP w art. 87 i 88 określa rodzaje aktów prawnych, które są źródłami prawa powszechnie obowiązującego w Polsce. **Hierarchia aktów prawnych w Polsce** Obraz zawierający tekst, Czcionka, linia, design Opis wygenerowany automatycznie **1. Konstytucja RP (1997)** - Jest najwyższym aktem prawnym w Polsce. - Stanowi podstawę całego systemu prawa. - Wszelkie inne akty prawne muszą być z nią zgodne. - Reguluje zasady ustrojowe, prawa obywateli oraz funkcjonowanie organów władzy. **2. Umowy międzynarodowe** - Zawierane przez Polskę, mają szczególne miejsce w systemie prawa: - Umowy ratyfikowane za zgodą parlamentu mają pierwszeństwo przed ustawami. [Regulowane są w art. 87 i 91 Konstytucji RP.] - **Przykład:** Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. **3. Ustawy** - Tworzone przez Sejm i Senat. Regulują najważniejsze dziedziny życia społecznego (np. prawo cywilne, karne, administracyjne). Mają najwyższą moc prawną spośród aktów tworzonych w kraju. - **Przykład :** Kodeks cywilny, Kodeks karny. **4. Rozporządzenia** - Akty wykonawcze wydawane przez organy władzy wykonawczej (np. Prezydenta, Radę Ministrów , ministrów). Muszą być zgodne z ustawami i służyć ich wykonaniu. - **Przykład :** Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie podatków. **5. Akty prawa miejscowego** **-** Obowiązują na określonym obszarze, np. w gminie, powiecie czy województwie. Wydawane przez organy samorządu terytorialnego i administracji rządowej. Przykład : Uchwała rady gminy w sprawie ![](media/image3.png) **Zasady funkcjonowania systemu prawa w Polsce** 1. **Zgodność aktów prawnych**: Każdy akt prawny niższego rzędu musi być zgodny z aktami wyższego rzędu. Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność ustaw i innych aktów normatywnych z Konstytucją. 2. **Powszechność obowiązywania :** Akty powszechnie obowiązujące (np. Konstytucja, ustawy) są wiążące dla wszystkich obywateli, organów państwa i innych podmiotów 3. **Jawność prawa**: Wszystkie akty prawne muszą być opublikowane w odpowiednich dziennikach urzędowych, np. *Dzienniku Ustaw* czy *Monitorze Polskim*. 4. **Stabilności i elastyczności prawa**: System prawa dążący do stabilności, ale umożliwia zmiany w przypadku nowych wyzwań lub potrzeb społecznych. \- System prawa stanowionego w Polsce opiera się na hierarchiczności aktów prawnych, zgodnie z którymi Konstytucja jest najwyższym aktem prawnym. Ustawy i rozporządzenia precyzują jej postanowienia, a akty prawa miejscowego uzupełniają regulacje na poziomie lokalnym. System ten zapewnia przewidywalność, stabilność i jednolitość prawa, ale równocześnie pozwala na dostosowywanie się do zmieniających się warunków społecznych i politycznych. **19. Prawo jako system** **Prawo jako system** to [uporządkowany zbiór zasad (norm),] które regulują, jak ludzie mają się zachowywać w różnych sytuacjach. Te zasady są spisane w dokumentach, takich jak konstytucja, ustawy czy rozporządzenia, i obowiązują na określonym obszarze, np. w Polsce. ***[Podziały prawa w systemie]*** **1. Prawo publiczne i prywatne** *Prawo publiczne* -- dotyczy relacji między państwem a obywatelami (np. prawo karne, administracyjne). *Prawo prywatne* -- reguluje sprawy między ludźmi lub firmami (np. prawo cywilne, handlowe). **2. Prawo materialne i formalne** *Prawo materialne* -- określa, jakie są prawa i obowiązki (np. prawo do dziedziczenia). *Prawo formalne* -- mówi, jak te prawa dochodzić (np. procedura w sądzie). ***[Dlaczego prawo działa jak system?]*** ***Prawo działa jak system***, ponieważ wszystkie jego elementy (normy) są [ze sobą powiązane.] Dzięki temu: - Ludzie wiedzą, jakie zasady obowiązują. - Państwo może skutecznie egzekwować prawo. - Konflikty są rozwiązywane w sposób sprawiedliwy i zgodny z przepisami. System prawa można porównać do dobrze zorganizowanej układanki -- każda część musi pasować do innych, aby całość działała prawidłowo. **20. Elementy systemu prawa. Pojęcie instytucji prawnej** **System prawa --** uporządkowany zbiór/ogół norm prawnych obowiązujących w państwie w określonym czasie; [ ] zbiór wzajemnie powiązanych norm prawnych, które razem tworzą całość. Celem systemu prawa jest zapewnienie porządku w społeczeństwie, rozwiązywanie konfliktów i ochrona najważniejszych wartości, takich jak wolność, równość czy sprawiedliwość. **Elementy systemu prawa:** - **Zasady :** - Normy prawne **Instytucja prawna --** zespół powiązanych ze sobą norm dotyczących tego samego przedmiotu np. instytucja umowy kredytowej, instytucja spółki cywilnej **21. Zasady systemu prawa [ ]** - **Zasada hierarchiczności** **--** porządek hierarchiczny prawa \- normy pochodzą od różnych organów, które zajmują różne miejsca w systemie władzy państwowej \- istnieją niższe ( pochodzące od organów niższej rangi ) i wyższe normy prawne ( pochodzące od organów wyższej rangi ) \- niższe normy prawne zawsze ustępują wyższym normom prawnym ( jeśli niższa norma prawna jest sprzeczna z wyższą normą prawną, wtedy jest nieobowiązująca ) - **Zasada niesprzeczności** \- normy nie są wzajemnie ze sobą sprzeczne \- albo to nie normy, a przepisy z których normy pochodzą są sprzeczne ; albo normy są ze sobą rzeczywiście sprzeczne, a powyższa zasada jest ' stanem idealnym ' do którego powinno się dążyć \- norma szczególna jest ważniejsza od normy ogólnej \- norma nowsza jest ważniejsza od normy starszej - **Zasada zupełności** \- prawo reguluje wszystko, co powinno być nim uregulowane \- problemem są luki prawne ( brak normy odpowiadającej określonej sytuacji ) \- rozwiązaniem problemu istnienia luki prawnej jest analogia ( rozumowanie przez podobieństwo ) , analogii nie można stosować przy : prawie karnym, na niekorzyść słabszego podmiotu, przy ciężarach publicznoprawnych ( obowiązki obywateli np. płacenie podatków i ceł ) oraz władczych kompetencjach organów władzy publicznej ( ograniczania wolności obywateli i innych instytucji publicznych ) **22. Zamknięty katalog źródeł prawa w świetle Konstytucji RP** ***Wg. Konstytucji RP :*** ***Art. 87.*** 1. *Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.* 2. *Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.* Aktualnie w Polsce -- znaczenie ma tylko **[prawo stanowione]** Źródła prawa obowiązujące na całym obszarze RP ( wg. Art.87 Konstytucji RP) Źródła prawa obowiązujące na obszarze działania organów, które je ustanowiły (akty prawa miejscowego -- gmina, powiat, województwo) ***Art. 94.*** *Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.* a\) **źródła prawa powszechnie obowiązujące** -- są wiążące dla wszystkich (samoistne i niesamoistne ) **Akty samoistne** - To takie akty prawne, które mogą istnieć i obowiązywać samodzielnie, bez potrzeby odwoływania się do innych aktów. Są kompletne, zawierają wszystkie niezbędne elementy do stosowania prawa. Przykłady: Konstytucja, ustawy, rozporządzenia. **Akty niesamoistne** - To akty prawne, które nie mogą istnieć samodzielnie i muszą być powiązane z innym aktem prawnym wyższego rzędu. Są od niego zależne i nie mogą wykraczać poza jego ramy. Przykłady: Akty wykonawcze, takie jak zarządzenia ministra, które muszą opierać się na ustawie. b\) **źródła prawa o charakterze wewnętrznym** -- zakres ich obowiązywania jest zawsze ograniczony, obowiązują tylko te jednostki organizacyjne, które podporządkowane są organowi wydającemu akt takiego prawa oraz osoby zatrudnione w takich jednostkach, są to np. uchwały RM, zarządzenia Prezesa RM czy zarządzenia ministrów ***Art. 93.*** 1. *Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.* 2. *Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.* 3. *Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.* Obraz zawierający tekst, zrzut ekranu, Czcionka, dokument Opis wygenerowany automatycznie **Zamknięty charakter:** Żadne inne akty prawne (np. wytyczne, instrukcje) nie mogą być uznane za powszechnie obowiązujące źródła prawa ![](media/image5.png) **23. Konstytucja w systemie źródeł prawa RP** **Konstytucja --** najwyższy i najważniejszy akt prawny obowiązujący w państwie ; reguluje wolności, *[publiczne prawa i obowiązki obywateli]*, w tym charakter prawny stosunków władza -- obywatel oraz określa *[ustrój władzy publicznej]* -- jej źródła, granice , organy oraz tryb działań niektórych organów ***KONSTYTUCJA RP*** **-** najwyższy akt prawny w systemie prawa \- uchwalona w 1997 r. ***Art. 8.*** 1. *Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.* 2. *Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.* \- **zawiera** -- określenie suwerena; określenie zasad ustroju państwa; ustalenie pozostałych źródeł prawa; podstawowe wolności, prawa i obowiązki obywatelskie oraz inne/pozostałe kwestie \- **[zasady zmiany Konstytucji]** : 1. Wymogi i tryb określone w Konstytucji ( art. 235 ) **Rozdział XII\ ZMIANA KONSTYTUCJI** **Art. 235.** 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. 2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat. 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy. 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy. 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących. 7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. 2. *[Ograniczony krąg wnioskodawców]* -- Prezydent RP, Senat lub 1/5 liczby posłów 3. Uchwalenie w **Sejmie** większością [2/3 głosów] , w **Senacie** [bezwzględną większością głosów] 4. Dodatkowe wymogi proceduralne w przypadku zmiany rozdziału : **I** -- Rzeczpospolita , **II** -- Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela lub **XII** -- Zmiana Konstytucji **24. Konstytucje sztywne i giętkie współczesnych państw** **Konstytucja sztywna --** odrębny akt normatywny ( ustawa zasadnicza ) o szczególnej mocy prawnej ; może składać się z kilku aktów normatywnych ( ustaw ) ; dla jej zmiany wymagane są szczególne procedury - Konstytucje sztywne obecnie posiadają państwa takie jak : Austria, Belgia, Polska od 1997 r. , USA ( Stany Zjednoczone ) , Grecja , Holandia czy Hiszpania - - - Przykład : USA -- rozwój Konstytucji w drodze orzecznictwa precedensowego ; a. Wniesienie propozycji przez Kongres - zakłada, że 2/3 obu izb Kongresu zaproponują wprowadzenie poprawki. Zaproponowana poprawka musi zostać ratyfikowana przez 3/4 konwencji stanowych lub legislatur stanowych -- w zależności od tego, co Kongres uzna za stosowne b. oraz przez konwencję *"Kongres proponuje poprawki do niniejszej konstytucji, ilekroć dwie trzecie obu izb uzna to za potrzebne, a na wniosek ciał ustawodawczych dwu trzecich stanów zwołuje Konwencję dla zaproponowania poprawek. W każdym z tych wypadków poprawki uzyskują, zarówno w całej swej treści, jak i intencji, moc równą innym częściom niniejszej konstytucji, ale dopiero po ratyfikowaniu ich bądź przez ciała ustawodawcze trzech czwartych stanów, bądź przez konwencję w trzech czwartych stanów, zależnie od tego, który z tych trybów ratyfikacji zaproponuje Kongres. Jednak przed rokiem tysiąc osiemset ósmym żadna poprawka nie może w jakiejkolwiek mierze dotyczyć ustępów 1 i 4 §9 artykułu I, a żaden stan nie może być bez swojej zgody pozbawiony równego prawa głosu w Senacie."* ***Artykuł V, Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, 1787 tłum. Andrzej Pułło, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002*** **Konstytucja giętka --** zespół norm prawnych pochodzących ze źródeł o różnym charakterze, regulujących to, co zwykle jest przedmiotem konstytucji, lecz niewyróżniających się szczególną mocą prawną ; ustawa zasadnicza, w której nie są wymagane żadne szczególne procedury do jej zmiany - Konstytucje giętkie obecnie posiadają państwa takie jak : Wielka Brytania czy Polska w czasie PRL - W Wielkiej Brytanii istnieje wiele ustaw, norm prawa zwyczajowego ( tzw. Konwenansów konstytucyjnych ) oraz norm typu precedensowego - Ustawy wchodzące ( zaliczane ) do konstytucji brytyjskiej nie mają szczególnej mocy prawnej -- mogą być zmieniane na tych samych zasadach co zwykłe ustawy **Źródła :** Podręcznik z Podstaw Prawa Wojciecha Góralczyka jr oraz [[https://eszkola.pl/wos/konstytucja-sztywna-i-elastyczna-4934.html]](https://eszkola.pl/wos/konstytucja-sztywna-i-elastyczna-4934.html) i [[https://pl.khanacademy.org/humanities/us-government-and-civics/us-gov-foundations/us-gov-ratification-of-the-us-constitution/a/article-v-and-the-amendment-process]](https://pl.khanacademy.org/humanities/us-government-and-civics/us-gov-foundations/us-gov-ratification-of-the-us-constitution/a/article-v-and-the-amendment-process) **25. Zapewnienie konstytucyjności ustaw w RP** Obraz zawierający tekst, zrzut ekranu, Czcionka, algebra Opis wygenerowany automatycznie - Organem odpowiedzialnym za zapewnianie zgodności ustaw oraz aktów międzynarodowych z Konstytucją RP jest Trybunał Konstytucyjny - Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 lat na indywidualną kadencję - Innym sposobem na zapewnienie konstytucyjności ustaw w RP jest veto prezydenta i skierowanie przez niego ustawy do Trybunału Konstytucyjnego - Skargę do Trybunału Konstytucyjnego mogą wnieść : \- wg **Art. 191.** 1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: 2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania. \- oraz każdy : w drodze indywidualnej skargi konstytucyjnej, której warunki są określone przez art.79 Konstytucji RP : **Art. 79.** 1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56. **26. Sposoby kontroli konstytucyjności ustaw w różnych państwach** - **Stany Zjednoczone -- sądownictwo konstytucyjne** \- W postaci precedensu ( w toku postępowania sądowego jedna ze stron powołuje się na ustawę, a druga z nich może się bronić twierdząc, że dana ustawa nie obowiązuje ponieważ nie jest ona zgodna z Konstytucją ; w takiej sytuacji sąd jest odpowiedzialny za zbadanie i wyjaśnienie czy rzeczywiście tak jest ) \- w przypadku niezgodności ustawy z konstytucją, odmówi zastosowania jej w danej sprawie lecz nie spowoduje to jednocześnie jej uchylenia - **Austria -- kontrola następcza** **-** Instytucja Trybunału Konstytucyjnego - **Francja -- kontrola prewencyjna** \- Zadanie kontroli zgodności ustaw z konstytucją powierzone jest organowi Rady Konstytucyjnej \- Organ ten orzeka bez udziału stron, zawsze na niejawnym posiedzeniu \- Rada bada ustawy przed ich wprowadzeniem w życie -- ustawy niezgodne z Konstytucją nie będą promulgowane **28. Materia ustawowa.** **Materia ustawowa --** [zakres spraw objętych ustawami lub nadających się do objęcia ustawą] ; jest jednorodna i **obejmuje 4 kręgi :** - sprawy dla,, których Konstytucja RP przewiduje wykonanie ustawy , - sprawy, które już są objęte aktualnie obowiązującym ustawodawstwem , - sprawy , które wymagają uregulowania ustawowego w celu wprowadzenia dyrektywy europejskiej , - sprawy , które jeszcze nie były uregulowane ustawą ( ale nadają się do regulacji ustawowej ) , albo, które wręcz warto ustawą uregulować 1. **Materia pozytywna**\ To zakres spraw, które zostały **wyraźnie uregulowane przez prawo**. Oznacza to, że prawo przewiduje i reguluje, jak dane kwestie mają być rozwiązywane, jakie obowiązki i prawa mają podmioty w tych sytuacjach. **Cechy materii pozytywnej:** - Jest szczegółowo określona w przepisach prawa. - Daje pewność prawną, wskazując jasno, co jest dozwolone, nakazane lub zakazane. - Dotyczy kwestii wymagających wyraźnych regulacji prawnych. **Przykład:** - Przepisy Kodeksu pracy określające minimalne wynagrodzenie za pracę. - Ustawa o ochronie środowiska regulująca emisję zanieczyszczeń. 2. **Materia negatywna**\ To zakres spraw, które **nie zostały uregulowane przez prawo** lub które są **wykluczone z regulacji prawnej**. Oznacza to, że prawo nie ingeruje w te kwestie, pozostawiając je w sferze wolności obywateli. **Cechy materii negatywnej:** - Brak wyraźnych przepisów prawnych dotyczących danego zagadnienia. - Zasada wolności: podmioty mogą działać swobodnie, o ile nie naruszają prawa. - Dotyczy spraw, które prawo celowo pomija lub uznaje za zbędne do regulacji. **Przykład:** - Wybór stylu życia (np. hobby, sposób spędzania wolnego czasu) -- o ile nie łamie to przepisów. - Brak regulacji dotyczących organizacji prywatnych spotkań towarzyskich. **Podobieństwa i różnice** ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- **Kryterium** **Materia pozytywna** **Materia negatywna** ----------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- **Definicja** Sprawy wyraźnie uregulowane przez prawo. Sprawy, które nie są uregulowane przez prawo lub celowo zostały wykluczone z jego zakresu. **Zakres wolności** Ograniczona wolność -- przepisy określają, jak należy działać. Duża swoboda -- obywatel może działać według własnego uznania, o ile nie narusza innych przepisów. **Interwencja prawa** Silna -- prawo szczegółowo reguluje zagadnienia, nakazuje, zakazuje lub dozwala określone działania. Brak interwencji -- prawo pozostawia decyzje w gestii obywatela. **Przykłady** \- Regulacje dotyczące umów (np. sprzedaży, najmu).\ \- Decyzja o sposobie dekoracji mieszkania.\ - Ochrona danych osobowych (RODO). - Wybór sposobu spędzania wolnego czasu. **Cechy regulacji** Konkretne i szczegółowe przepisy dotyczące określonych sytuacji. Brak przepisów dotyczących danej sfery życia lub celowe jej wyłączenie z regulacji. **Cel** Zapewnienie porządku, bezpieczeństwa i jasnych zasad w kwestiach istotnych dla funkcjonowania społeczeństwa. Poszanowanie wolności obywatelskiej i unikanie nadmiernej ingerencji państwa w życie prywatne. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- **Dodatkowe wyjaśnienie z życia** - **Materia pozytywna:** Wyobraź sobie, że kupujesz samochód. Prawo reguluje, jak powinna wyglądać umowa sprzedaży, jakie podatki należy zapłacić i jakie obowiązki ma sprzedawca (np. przekazanie pojazdu w stanie zgodnym z opisem). - **Materia negatywna:** Po zakupie samochodu możesz go pomalować na dowolny kolor lub ozdobić naklejkami. Prawo nie ingeruje w takie decyzje, ponieważ należą one do Twojej wolności osobistej. **29. Główne etapy procedury ustawodawczej w RP.** 1. Projekt ustawy ( wnoszony na piśmie ) -- inicjatywa ustawodawcza **-- projekt ustawy powinien zawierać :** - *Tekst ustawy* - *Uzasadnienie* - *Ocenę skutków regulacji* - *Projekty niezbędnych aktów wykonawczych* - *\* w dokumentach towarzyszących ( wykazanie jego zgodności z prawem europejskim )* 2. Trzy czytania w Sejmie RP -- debata oraz głosowanie -- Sejm uchwala ustawę *[„zwykłą większością głosów"]* w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów - **Prawo do wnoszenia poprawek mają : wnioskodawca** projektu, posłowie, Rada Ministrów ( art.119 ust.2 Konstytucji RP ) - Wnioskodawca projektu ma *prawo do jego wycofania* do chwili **zakończenia drugiego czytania !!** 3. Pomiędzy czytaniami praca nad nimi w komisjach sejmowych ( rozpatrywanie ) 4. Głosowanie w Senacie ( 30 dni )-- przyjęcie projektu ustawy, uchwalenie poprawek, odrzucenie 5. Ostateczna decyzja Sejmu RP -- w przypadku uchwalenia przez Senat poprawek lub odrzucenia ustawy -- decyzja podejmowana ***„bezwzględną większością głosów" przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów*** 6. Prezydent RP ( 21 dni ) -- podpisuje, albo skierowuje do Trybunału Konstytucyjnego, albo veto prezydenckie 7. **\* w razie veta prezydenckiego** ; jego odrzucenie przez Sejm RP ( **3/5 większości głosów przy minimum połowie ustawowej liczby posłów )** 8. Promulgacja -- ogłoszenie w odpowiednim organie promulgacyjnym 9. Vacatio legis -- zazwyczaj okres 14 dni 10. Wejście w życie **\* CHYBA, że to tryb pilny** ( projekty ustaw podatkowych, dotyczących wyboru Prezydenta RP, Sejmu i Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów ) -- wtedy Senat ma 14 dni na rozpatrzenie ustawy, a Prezydent ma na jej podpisanie 7 dni **30. Inicjatywa ustawodawcza w RP.** **Inicjatywa ustawodawcza --** polega na wniesieniu projektu do Sejmu Prawo do inicjatywy ustawodawczej posiadają : - Prezydent RP - Rada Ministrów działająca w drodze uchwały - Senat RP - Grupa co najmniej 15 posłów ( albo działający w drodze ustawy ) - Grupa minimum 100 tys. obywateli, którzy posiadają czynne prawo wyborcze **31. Umowa międzynarodowa - charakterystyka ogólna.** **32. Umowa międzynarodowa a prawo wewnętrzne RP.** **33. Rozporządzenie w systemie źródeł prawa RP.** **34. Kontrola legalności rozporządzeń.** ![Obraz zawierający tekst, zrzut ekranu, Czcionka, numer Opis wygenerowany automatycznie](media/image7.png) **35. Prawo miejscowe.** **36. Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące.** **37. Promulgacja aktu normatywnego** **Promulgacja** -- publiczne ogłoszenie aktu normatywnego ( ustawy, rozporządzenia ) **Wyjaśnienie szczegółowe:** Promulgacja to *[ogłoszenie aktu normatywnego ( aktu prawnego ) w oficjalnym dzienniku urzędowym]*, co jest warunkiem jego wejścia w życie. **Tryb promulgacji:** - Akt normatywny po uchwaleniu jest **[przekazywany do organu promulgacyjnego]** (zwykle Prezydent RP lub premier). - Po podpisaniu akt jest **[przekazywany do publikacji]** w odpowiednim dzienniku urzędowym. - Data ogłoszenia w dzienniku wyznacza początek **[okresu vacatio legis]** (czas na zapoznanie się obywateli z przepisami , zazwyczaj wynosi od 14 dni ) - **Zasady :** Prawo nie działa wstecz , Nieznajomość prawa szkodzi - **Fikcja powszechnej znajomości prawa --** należyte promulgowanie aktu normatywnego wystarcza, aby uznać, że jego treść jest powszechnie znana **38. Organy promulgacyjne.** Organy promulgacyjne to urzędowe dzienniki w których ogłasza się teksty aktów prawnych **Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych** ***[Dzienniki urzędowe:]*** - [Dziennik Ustaw] (akty o zasięgu krajowym: ustawy, rozporządzenia , Konstytucja RP, ratyfikowane umowy międzynarodowe , oświadczenia dotyczące umów , orzeczenia TK ) -- **[NAJWYŻSZY RANGĄ !!]** - [Monitor Polski] (akty normatywne wewnętrznie obowiązujące : **uchwały** -- Rada Ministrów, Zgromadzenie Narodowe ; **rozporządzania** -- Prezydent RP, Prezes RM , ministrowie ; komunikaty i obwieszczenia dla przedsiębiorców lub dla szerokich kręgów społeczeństwa ; niektóre doniosłe akty prawne, niebędące aktami normatywnymi ) - [Dzienniki wojewódzkie] (akty prawa miejscowego ) - [Dziennik Urzędowy UE] ( dzieli się na ***części L i C*** ; w części „**L"** publikowane są akty prawne , w części „**C"** publikowane są komunikaty i ogłoszenia ) - [Monitor Sądowy i Gospodarczy] ( wydawany przez Ministra Sprawiedliwości ; zamieszczane są tutaj : obowiązkowe ogłoszenia osób niebędących organami władzy publicznej np. przedsiębiorców, spółek ) - [Dzienniki urzędowe organów naczelnych oraz centralnych organów administracji rządowej oraz NBP i ZUS] ( ogłaszane są tam : zarządzenia danego organu oraz inne ogłoszenia niemające charakteru normatywnego ) Obraz zawierający tekst, zrzut ekranu, Czcionka Opis wygenerowany automatycznie **39. Utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego.** Akt normatywny **[traci moc, gdy:]** 1. Dojdzie do ***derogacji*** -- uchylenia całego aktu normatywnego lub pojedynczego przepisu przez inną normę ( wyraźna -- ocena pozytywna lub milcząca ( derozumiana ) -- ocena negatywna ) -- **ZMIANA PRZEZ INNY AKT** 2. Upłynie czas obowiązywania wskazany w akcie -- traci moc z chwilą nadejścia terminu przewidzianego w tym akcie ( np. ustawa budżetowa ) 3. Zostanie uznany za niezgodny z Konstytucją -- stwierdzenie jego nieważności w drodze orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego ; nieważność prawa miejscowego stwierdza wojewoda w trybie nadzoru ; może to uczynić także SA 4. Zostanie spełniony warunek przewidziany w tym akcie normatywnym albo w akcie normatywnym tego samego lub wyższego rzędu ( np. art.625 p.2 k.s.h. brzmiący : „ §2. Przepisy § 1 tracą moc najpóźniej z dniem, w którym Rzeczpospolita Polska stanie się członkiem Unii Europejskiej." 5. Jest długotrwale nieużywany ( *desuetudo* ) -- ulega zapomnieniu i nie można do niego wrócić, jako do prawa obowiązującego **40. Nowelizacja i kodyfikacja prawa.** **Nowelizacja --** pojedyncza zmiana aktu normatywnego ( **wyraźna** -- przepis dokładnie określa, jakie inne przepisy ulegają zmianie i na czym ta zmiana polega; lub **milcząca** -- kiedy zostanie wydany nowy przepis sprzeczny z dotychczasowym ) Nowelizacja polega na **[zmianie treści obowiązującego aktu prawnego]**. Może dotyczyć zarówno pojedynczych przepisów, jak i większych części ustawy czy rozporządzenia. **Cechy charakterystyczne:** 1. **Zakres:** - Dotyczy konkretnego aktu prawnego, który pozostaje w mocy, ale jego niektóre przepisy są modyfikowane. 2. **Cel:** - Usuwanie niejasności lub sprzeczności w przepisach. - Dostosowanie prawa do nowych potrzeb społecznych, gospodarczych lub technologicznych. - Reakcja na zmiany w prawie międzynarodowym lub unijnym. 3. **Forma:** - Zmiany są dokonywane przez nową ustawę (tzw. ustawę nowelizującą), która wprowadza poprawki do ustawy wcześniej uchwalonej. - Nowelizacja nie zmienia istoty aktu, a jedynie jego poszczególne elementy. 4. **Tryb:** - Procedura legislacyjna nowelizacji jest taka sama jak uchwalanie nowej ustawy. 5. **Skutki:** - Po nowelizacji akt prawny nadal obowiązuje, ale w zmienionej formie. **Przykłady :** - Zmiana ustawy o VAT w celu dostosowania jej do wymogów unijnych. - Wprowadzenie nowych zasad opodatkowania, np. obniżenie stawki VAT na niektóre produkty. **Kodyfikacja -** złożony proces polegający na **[połączeniu różnych przepisów w większą całość]** ; obejmuje przegląd i unowocześnienie przepisów ( uchylenie nieaktualnych, zmianę niektórych i niekiedy dodanie nowych ; jak również uporządkowanie i poprawienie kolejności przepisów w akcie normatywnym ; \- Kodyfikacji dokonuje organ uprawniony do nowelizacji przepisów \- Akt prawny powstały na skutek kodyfikacji bywa nazywany **kodeksem** -- kodeks ten powinien wyczerpująco regulować cały dział prawa, a także zawierać pewne ogólne normy prawne doniosłe dla całego działu ( NIE MA WYŻSZEJ MOCY PRAWNEJ NIŻ INNE AKTY DANEGO RODZAJU !! ) Kodyfikacja to **[proces systematyzacji i unifikacji przepisów prawnych w danej dziedzinie.]** Efektem kodyfikacji jest [kodeks], który kompleksowo reguluje określoną sferę stosunków prawnych. **Cechy charakterystyczne:** 1. **Zakres:** - Obejmuje całe gałęzie prawa, np. prawo cywilne, karne czy pracy. 2. **Cel:** - Stworzenie jednolitego, spójnego i kompleksowego zbioru przepisów prawnych, który eliminuje rozbieżności i duplikacje w istniejących aktach prawnych. - Ułatwienie stosowania prawa przez obywateli i instytucje. 3. **Forma:** - Efektem jest kodeks, który ma charakter całościowy i zastępuje wiele wcześniejszych aktów normatywnych. - Kodeks składa się z części ogólnej (definicje, zasady) i szczegółowej (konkretne regulacje). 4. **Tryb:** - Proces kodyfikacji jest bardziej skomplikowany i czasochłonny niż nowelizacja, ponieważ wymaga analizy istniejących regulacji, ich ujednolicenia i opracowania nowej struktury. 5. **Skutki:** - Wprowadzenie nowego kodeksu często oznacza uchylenie wielu wcześniejszych ustaw regulujących tę samą dziedzinę. **Przykłady :** - Przyjęcie Kodeksu Cywilnego w 1964 r., który zastąpił wiele wcześniejszych ustaw regulujących stosunki cywilnoprawne. - Kodeks postępowania administracyjnego z 1960 r., który ujednolicił przepisy dotyczące procedury administracyjnej. **Podobieństwa nowelizacji i kodyfikacji** 1. **Podstawa prawna:** - Oba procesy realizowane są na podstawie aktów prawnych uchwalanych w procedurze legislacyjnej. 2. **Cel ogólny:** - Zarówno nowelizacja, jak i kodyfikacja mają na celu poprawę funkcjonowania systemu prawnego i dostosowanie go do potrzeb społecznych. 3. **Efekt:** - Oba wpływają na zmiany w obowiązującym systemie prawa. **Różnice między nowelizacją a kodyfikacją** **Kryterium** **Nowelizacja** **Kodyfikacja** --------------- -------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------- **Zakres** Dotyczy jednego konkretnego aktu prawnego. Obejmuje całą dziedzinę prawa lub jej istotną część. **Cel** Wprowadzenie zmian lub uzupełnień w istniejącym akcie. Stworzenie jednolitego kodeksu regulującego daną sferę. **Forma** Ustawa nowelizująca. Nowy kodeks. **Tryb** Krótszy i prostszy, bo dotyczy tylko jednego aktu. Długotrwały proces wymagający analizy i systematyzacji. **Skutki** Akt prawny pozostaje w mocy, ale w zmienionej formie. Kodeks zastępuje wiele wcześniejszych aktów prawnych. **41. Obowiązywanie prawa (omówienie poglądów).** **Obowiązywanie prawa** może mieć trojakie znaczenie. Prawo może obowiązywać : **- formalnie** ( gdy spełnione są wszystkie przesłanki umożliwiające jego obowiązywanie i nie jest spełniona żadna, która by to wykluczała ) -- prawo obowiązuje formalnie, jeśli spełnione są następujące warunki : - Akt normatywny został we **właściwy sposób ustanowiony**, wydał go [organ do tego uprawniony], działający w granicach swoich kompetencji, a ponadto zachował obowiązującą procedurę - Akt normatywny został **wydany w należytej formie** : ustawy, gdy nie przewidziano wyraźnie innej właściwej formy lub np. w formie rozporządzenia wydanego przez właściwy organ w granicach delegacji - Akt normatywny został **prawidłowo oficjalnie ogłoszony ( promulgowany )** i nadszedł już termin jego wejścia w życie - Akt normatywny jest **wolny od wewnętrznych sprzeczności** ( czyli nie jest wewnętrznie sprzeczny ze sobą, a także nie jest sprzeczny z innymi aktami normatywnymi tego samego lub wyższego rzędu ) -- nie ma w nim sprzeczności, których nie dałoby się usunąć w drodze interpretacji/wykładni - Akt normatywny **nie został uchylony** ( wyraźnie lub milcząco ) i nie wygasł z innych powodów, nie zostało wydane żadne orzeczenie właściwego organu o jego nieważności **- realnie** ( gdy jest w rzeczywistości przestrzegane ) -- wszyscy zachowują się zgodnie z dyspozycją normy prawnej ; prawo obowiązujące realnie jest zjawiskiem społecznym ; normę tą można uznać za nieobowiązującą dopiero wtedy, kiedy : a. Jest naruszana przez znaczną liczbę podmiotów b. Naruszenia te mają istotny charakter c. **[TRZEBA UWZGLĘDNIĆ]** czy norma dotyczy zachowań ciągłych czy powtarzalnych oraz czy odnosi się do codziennych sytuacji czy do sytuacji rzadko występujących czy wręcz nadzwyczajnych d. **[Norma taka może być inaczej zrozumiana]** ( wytwarza się zupełnie inna norma prawna niż ta ustanowiona przez ustawodawcę ) e. **[Może też wystąpić taka sytuacja,]** że w pewnych okolicznościach norma będzie skrupulatnie przestrzegana, a w innych nie -- co sprzyja jej łamaniu ? \- **aksjologicznie** ( prawo wiążące w sumieniu ) -- prawo zgodne z systemem uznawanych wartości, czyli prawem naturalnym, nakazami moralnymi, obyczajami itd. - **Podział wartości :** \- istotne przy ocenie prawa czy wykorzystywane jedynie pomocniczo \- subiektywne ( cenne dla kogoś ) lub obiektywne ( cenne bez względu na podmiot ) \- względne ( cenne dla kogoś ) lub bezwzględne ( cenne same w sobie ) \- wyznawane powszechnie ( przez wszystkich ) , masowo ( przez zdecydowaną większość ) albo tylko w niektórych środowiskach **ZASADA** *dura lex sed lex* ( twarde prawo, ale prawo ) **42. Pojęcie stosunku prawnego.** **Stosunek prawny** -- konkretyzacja normy prawnej ; [stosunek] powstający między [podmiotami prawa] na podstawie [określonej normy prawnej] w związku z powstaniem określonego [faktu prawnego] powstanie faktu prawnego ( sytuacji ) ze względu na obowiązywanie przepisu ( normy prawnej ) wobec osoby ( podmiotu prawa ) Np. Zakaz kąpieli w jeziorze albo zakaz grillowania obowiązujący wobec plażowiczów Np. Stosunek między pracodawcą, a pracownikiem **!! MA CHARAKTER SPOŁECZNY** -- [może zachodzić tylko między ludźmi lub zbiorowościami ludzkimi ] \- więź społeczna wyraża się w nim w uprawnieniach i obowiązkach wynikających z normy prawnej ( tzw. Więź prawna ) **43. Elementy stosunku prawnego.** **Podmiot + przedmiot + treść** **Podmiot prawa** -- osoby i zbiorowości uczestniczące w stosunku prawnym **Przedmiot** -- zachowania podmiotów spełniające dyspozycję normy prawnej lub naruszające ją **Tresć** -- zespół uprawnień i obowiązków łączących podmioty stosunku prawnego **44. Nawiązanie, zmiana i wygaśnięcie stosunku prawnego.** **Nawiązanie stosunku prawnego** **Stosunek prawny** powstaje, gdy zaistnieją przesłanki określone w przepisach prawa. Te przesłanki mogą być różne w zależności od rodzaju stosunku prawnego (np. umowy, małżeństwo, stosunek pracy). **Proces nawiązania można podzielić na kilka kroków:** **a) Zdarzenie prawne** **Zdarzenie prawne** to [fakt, który wywołuje skutki prawne], np. zawarcie umowy, narodziny dziecka czy wyrządzenie szkody. Może być wynikiem działania człowieka (np. podpisanie umowy) albo niezależne od jego woli (np. śmierć osoby). **b) Zdolność do czynności prawnych** Strony muszą mieć **zdolność do czynności prawnych**, czyli [możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań]. Na przykład, osoby pełnoletnie mają pełną zdolność do czynności prawnych. **c) Czynność prawna** Najczęstszym sposobem nawiązania stosunku prawnego jest [czynność prawna], np. zawarcie umowy kupna-sprzedaży. W tym przypadku strony składają zgodne oświadczenia woli, które wywołują skutki prawne. **2. Zmiana stosunku prawnego** Stosunek prawny może się zmieniać w trakcie jego trwania, [o ile przepisy prawa lub umowa stron na to pozwalają]. Zmiana może dotyczyć np[. treści obowiązków, czasu ich realizacji czy osób zaangażowanych w stosunek prawny.] **a) Porozumienie stron** Strony stosunku prawnego mogą zgodnie zmienić jego warunki, np. wydłużyć termin zapłaty. **b) Jednostronne oświadczenie woli** W niektórych przypadkach prawo dopuszcza, że jedna ze stron może zmienić warunki stosunku prawnego. Przykładem jest wypowiedzenie umowy najmu przez właściciela mieszkania. **c) Okoliczności przewidziane w umowie lub przepisach prawa** Czasem zmiana wynika z okoliczności niezależnych od stron, np. zmiany przepisów prawa czy siły wyższej (np. klęski żywiołowej). **3. Wygaśnięcie stosunku prawnego** Stosunek prawny wygasa, gdy [przestaje istnieć zgodnie z wolą stron, przepisami prawa lub w wyniku zdarzenia, które powoduje jego zakończenie]. **a) Wykonanie zobowiązania** Najczęstszym sposobem wygaśnięcia stosunku prawnego jest wykonanie zobowiązania, np. zapłata za towar w umowie kupna-sprzedaży. **b) Porozumienie stron** Strony mogą wspólnie postanowić o zakończeniu stosunku prawnego, np. rozwiązując umowę za porozumieniem stron. **c) Upływ czasu** Jeśli stosunek prawny był zawarty na czas określony, wygasa automatycznie po upływie tego czasu. **d) Zdarzenie powodujące wygaśnięcie** Może to być śmierć jednej ze stron, upadłość przedsiębiorstwa lub inny fakt przewidziany przez prawo. **e) Wygaśnięcie wskutek sankcji prawnych** Czasami stosunek prawny może wygasnąć w wyniku sankcji, np. sądowego unieważnienia umowy. **45. Typy stosunków prawnych.** - **Stosunki cywilnoprawne** Te stosunki wynikają z regulacji prawa cywilnego i cechuje je **[równorzędność stron]** -- żadna ze stron nie ma nadrzędnej pozycji wobec drugiej. **Przykłady:** - **Stosunki majątkowe**: Dotyczą [praw majątkowych], np. umowa kupna-sprzedaży, najem, dziedziczenie. - **Stosunki niemajątkowe**: Związane z [dobrami osobistymi], np. ochrona czci, wizerunku czy prywatności. **Cechy:** - Zasada równorzędności stron. !! - Możliwość kształtowania treści stosunku przez strony (zasada swobody umów). - Regulowane przez Kodeks cywilny. - **Stosunki administracyjnoprawne** Powstają w wyniku działania prawa administracyjnego. [Jedna ze stron] (zazwyczaj organ administracji publicznej) ma **pozycję nadrzędną** wobec [drugiej] (obywatela, przedsiębiorcy, organizacji). **Przykłady:** - Wydanie pozwolenia na budowę. - Nakaz podatkowy. - Rejestracja działalności gospodarczej. **Cechy:** - Strona administracyjna (organ władzy) działa w interesie publicznym. - Brak równorzędności stron -- organ wydaje decyzje wiążące. - Możliwość odwołania się od decyzji do wyższej instancji lub sądu administracyjnego. - **Stosunki karnoprawne** Te stosunki wynikają z [naruszenia norm prawa karnego] i dotyczą **relacji między sprawcą przestępstwa a państwem.** **Przykłady:** - Postępowanie karne wobec osoby podejrzanej o kradzież. - Egzekwowanie kary pozbawienia wolności. **Cechy:** - Państwo reprezentuje interes społeczny i działa przez organy ścigania (policja, prokuratura, sądy). - Dotyczą sankcji za czyny zabronione przez prawo karne. - Regulowane przez Kodeks karny i Kodeks postępowania karnego. - **Stosunki pracy** Regulowane przez [prawo pracy], dotyczą **relacji między pracodawcą a pracownikiem**, wynikających z [zawarcia umowy o pracę]. **Przykłady:** - Umowa o pracę na czas określony. - Stosunek wynikający z mianowania (np. urzędnik państwowy). - Stosunek pracy z powołania (np. członek zarządu). **Cechy:** - Pracownik świadczy pracę na rzecz pracodawcy w zamian za wynagrodzenie. - Podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy i poleceniom pracodawcy. - Regulowane przez Kodeks pracy i inne przepisy szczególne. - **Stosunki konstytucyjnoprawne** Dotyczą [funkcjonowania państwa], relacji między **jego organami oraz między państwem a obywatelami.** **Przykłady:** - Wybór prezydenta przez obywateli. - Relacje między parlamentem a rządem. - Prawa i obowiązki obywateli wynikające z Konstytucji (np. prawo do ochrony zdrowia). **Cechy:** - Mają fundamentalne znaczenie dla systemu prawnego. - Regulowane przez Konstytucję i ustawy konstytucyjne. - Obejmują kwestie władzy, suwerenności, praw człowieka. - **Stosunki międzynarodowo-prawne** Powstają [w relacjach między państwami, organizacjami międzynarodowymi lub innymi podmiotami prawa międzynarodowego.] **Przykłady:** - Zawarcie umowy międzynarodowej. - Relacje między członkami ONZ. - Stosunki handlowe regulowane prawem międzynarodowym. **Cechy:** - Regulowane przez umowy międzynarodowe, konwencje, zwyczaje międzynarodowe. - Zasada suwerenności państw. - Rozstrzyganie sporów przez sądy międzynarodowe (np. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości). - **Stosunki rodzinne** Dotyczą [relacji osobistych i majątkowych] między **członkami rodziny, regulowanych przez prawo rodzinne.** **Przykłady:** - Małżeństwo. - Relacje między rodzicami a dziećmi (np. władza rodzicielska, alimenty) **Cechy:** - Opierają się na więzach rodzinnych, które mogą mieć charakter biologiczny lub prawny (np. adopcja). - Regulowane przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy. **46. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.** **Zdolność prawna** Zdolność prawna oznacza **zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków ( posiadania uprawnień i obowiązków)** , czyli do posiadania praw -- bycia podmiotem prawa (np. prawo do zawarcia umowy, prawo do dziedziczenia) i obowiązków (np. obowiązek płacenia podatków). Zdolność ta przysługuje każdej osobie **od momentu urodzenia do śmierci**. **Zdolność do czynności prawnych** Zdolność do czynności prawnych oznacza **zdolność do samodzielnego dokonywania czynności prawnych**, takich jak zawieranie umów, podpisywanie kontraktów, składanie oświadczeń woli, itp. Zdolność ta może być ograniczona lub całkowicie brakować, np. osobom małoletnim lub ubezwłasnowolnionym. Zdolność ta nie jest przyznawana wszystkim osobom w takim samym zakresie -- prawo rozróżnia różne **rodzaje zdolności do czynności prawnych**, zależnie od sytuacji danej osoby. **1. Pełna zdolność do czynności prawnych** Osoby, które mają pełną zdolność do czynności prawnych, mogą w pełni i samodzielnie dokonywać wszelkich czynności prawnych, takich jak zawieranie umów, kupowanie rzeczy, podejmowanie decyzji dotyczących majątku itp. **Cechy:** - Przysługuje osobom pełnoletnim (po osiągnięciu 18. roku życia). - Oznacza, że osoba może podejmować decyzje prawne bez żadnych ograniczeń (np. może zawierać umowy, podpisywać kontrakty). - Osoby te są w pełni odpowiedzialne za swoje działania prawne. **2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych** Osoby, które mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą wykonywać niektóre czynności prawne samodzielnie, ale inne wymagają zgody lub pomocy innych osób (np. przedstawiciela ustawowego). **Cechy:** - Przysługuje osobom, które nie są jeszcze pełnoletnie (czyli poniżej 18. roku życia), ale ukończyły 13 lat (tzw. osoby małoletnie, pełnoletnie do 18. roku życia). - Mogą samodzielnie dokonywać czynności prawnych, które są **korzystne** (np. przyjmowanie darowizn). - Czynności, które są **niekorzystne** (np. sprzedaż rzeczy, zaciąganie długów), wymagają zgody przedstawiciela ustawowego (np. rodzica lub opiekuna). **Przykłady:** - Osoba małoletnia może samodzielnie zawrzeć umowę sprzedaży, jeśli kupuje coś za swoje pieniądze, ale sprzedaż własnego telefonu wymaga zgody rodzica. - Zawarcie umowy o pracę może być możliwe, ale wymaga zgody przedstawiciela ustawowego. **3. Brak zdolności do czynności prawnych** Osoby, które nie mają zdolności do czynności prawnych, nie mogą samodzielnie dokonywać żadnych czynności prawnych, ponieważ są uznawane za niezdolne do podejmowania odpowiedzialności prawnej. Zamiast tego wszystkie ich działania są podejmowane przez innych (np. opiekunów lub kuratorów). **Cechy:** - Dotyczy dzieci poniżej 13. roku życia oraz osób, które zostały **ubezwłasnowolnione** (np. z powodu choroby psychicznej). - Nie mogą samodzielnie podejmować żadnych decyzji prawnych, np. zawierać umów. - Wszystkie czynności prawne podejmuje za nie przedstawiciel ustawowy lub kurator (np. rodzice, opiekunowie prawni). **Przykłady:** - Dziecko poniżej 13. roku życia nie może zawrzeć umowy kupna zabawki ani sprzedaży roweru. - Osoba ubezwłasnowolniona z powodu niepełnosprawności intelektualnej nie może podpisywać żadnych dokumentów bez zgody opiekuna prawnego. **Zdolność prawna VS Zdolność do czynności prawnych** **Cecha** **Zdolność prawna** **Zdolność do czynności prawnych** ------------------------ ------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------- **Definicja** Zdolność do posiadania praw i obowiązków. Zdolność do samodzielnego dokonywania czynności prawnych, jak zawieranie umów. **Kiedy przysługuje?** Przysługuje każdemu od momentu urodzenia do śmierci. Przysługuje pełnoletnim osobom, w pełni zdolnym do rozumienia skutków swoich działań. **Ograniczenia** Nie ma ograniczeń. Może być ograniczona (np. dla nieletnich, ubezwłasnowolnionych, itp.). **Przykład** Osoba ma zdolność prawną, by być właścicielem rzeczy. Osoba ma zdolność do czynności prawnych, by zawrzeć umowę najmu. **47. Osoby fizyczne w świetle prawa.** W świetle prawa, **osoba fizyczna** to każdy człowiek, który posiada **zdolność prawną** i **zdolność do czynności prawnych** (od momentu narodzin do momentu śmierci). Oznacza to, że osoba fizyczna może posiadać prawa i obowiązki, może zawierać umowy, dziedziczyć majątek, występować w sądzie, itd. -- ma ZAWSZE zdolność prawną, niezależnie od okoliczności ( nie można jej odebrać ani ograniczyć ) **Cechy osoby fizycznej w świetle prawa:** - **Zdolność prawna**: Każdy człowiek (od momentu urodzenia) ma zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. - **Zdolność do czynności prawnych**: Pełnoletnia osoba, która osiągnęła wiek 18 lat, ma pełną zdolność do czynności prawnych. - **Osoba fizyczna może posiadać prawa cywilne (np. do zawarcia umowy) oraz obowiązki prawne (np. obowiązek płacenia podatków)**. **48. Powstanie osoby prawnej.** **Osoba prawna** to **twór stworzony przez prawo**, który [nie jest człowiekiem, ale posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.] Osoba prawna może zawierać umowy, posiadać majątek, być stroną w procesach sądowych, a także ponosić odpowiedzialność prawną. Osoby prawne mogą przybierać różne formy, np. spółki, stowarzyszenia, fundacje. **Definicja osoby prawnej:** **Osoba prawna** to podmiot, który [posiada **odrębność prawną** od swoich członków] (np. właścicieli, członków zarządu). Działa na podstawie **aktów prawnych** (np. ustawy, statuty) i w związku z tym może **nabywać prawa** oraz **ponosić obowiązki**. Jest traktowana jako \"jednostka\" w świetle prawa, mimo że może składać się z wielu osób fizycznych. **Powstanie osoby prawnej** **Osoba prawna** powstaje w wyniku spełnienia **określonych formalności prawnych**: 1. **Zawarcie aktu założycielskiego** (np. uchwała, statut, umowa). 2. **Rejestracja** w odpowiednim rejestrze (np. Krajowy Rejestr Sądowy dla spółek, stowarzyszeń). 3. Po tych formalnościach, osoba prawna otrzymuje **osobowość prawną**, co oznacza, że może działać samodzielnie w obrocie prawnym. **49. Likwidacja i rozwiązanie osoby prawnej.** **Likwidacja osoby prawnej to** proces, w którym dochodzi do zakończenia działalności osoby prawnej. Po zakończeniu działalności, osoba prawna jest rozwiązywana. - Likwidacja może być [dobrowolna] (np. uchwała organu zarządzającego) lub wymuszona przez sąd (np. z powodu niewypłacalności). - Po zakończeniu likwidacji, osoba prawna [przestaje istnieć], a jej [majątek zostaje rozdzielony w sposób zgodny z prawem] (np. spłata długów). **Rozwiązanie osoby prawnej następuje, gdy:** - Zostały spełnione przesłanki do jej zakończenia, np. osiągnięcie celu statutowego, decyzja członków organizacji. - Zostaje wykreślona z rejestru. **50. Rodzaje osób prawnych.** Wyróżniamy różne typy osób prawnych w zależności od ich celu i formy działalności. Oto niektóre z nich: 1. **Spółki handlowe** (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna) -- przedsiębiorstwa, które mają na celu prowadzenie działalności gospodarczej. 2. **Stowarzyszenia** -- organizacje, które gromadzą osoby w celu realizacji określonych celów społecznych, kulturalnych, edukacyjnych. 3. **Fundacje** -- organizacje utworzone w celu realizacji określonych celów dobroczynnych, np. wspieranie osób potrzebujących, badania naukowe. 4. **Związki zawodowe** -- organizacje reprezentujące interesy pracowników. 5. **Kościoły i inne związki wyznaniowe** -- osoby prawne, które działają na podstawie regulacji prawnych dotyczących religii i wyznania. **51. Organy osoby prawnej i jej reprezentacja.** W przypadku **osób prawnych**, takich jak spółki, fundacje czy stowarzyszenia, mówimy o tzw. **organach osoby prawnej**, które zarządzają tą osobą prawną, podejmują decyzje i reprezentują ją na zewnątrz. **1. Organy osoby prawnej** **Organy osoby prawnej** to różne jednostki lub grupy osób, które mają uprawnienia do podejmowania decyzji w imieniu osoby prawnej i reprezentowania jej w różnych sprawach. **Typy organów osoby prawnej:** - **Zgromadzenie wspólników / akcjonariuszy** -- W spółkach, takim organem jest np. **walne zgromadzenie akcjonariuszy** w spółkach akcyjnych lub **zgromadzenie wspólników** w spółkach z o.o. To organ, w którym podejmowane są decyzje strategiczne, takie jak zmiany w statucie, wybór zarządu, zatwierdzenie bilansów finansowych. - **Zarząd** -- Jest to organ wykonawczy, odpowiedzialny za codzienne zarządzanie osobą prawną. Zarząd podejmuje decyzje operacyjne i reprezentuje osobę prawną na co dzień. - **Rada nadzorcza / komisja rewizyjna** -- Organ kontrolujący, który monitoruje działalność zarządu, analizuje dokumenty finansowe, bada decyzje podejmowane przez zarząd. - **Przewodniczący / prezes** -- Czasem osoba prawna posiada jedną osobę, która pełni funkcję reprezentacyjną, np. **prezes zarządu** w firmie. **Cechy organów osoby prawnej:** - Organy te działają na podstawie prawa (statutów, uchwał, regulaminów). - Członkowie organów reprezentują osobę prawną, podejmują decyzje, które mają skutki prawne. - Organy działają na rzecz osoby prawnej, nie zaś na rzecz swoich członków. **2. Reprezentacja osoby prawnej** **Reprezentacja osoby prawnej** oznacza, że organy osoby prawnej (np. zarząd, prezes) mają **prawo do działania w imieniu osoby prawnej**. Reprezentowanie oznacza, że działając w imieniu firmy, organizacji czy spółki, członkowie organów mogą zawierać umowy, podpisywać dokumenty i podejmować decyzje. **Cechy reprezentacji osoby prawnej:** - **Reprezentacja może być jednoosobowa lub kolegialna.** W przypadku jednoosobowej reprezentacji (np. przez prezesa) wystarczy, że jedna osoba ma pełne prawo do reprezentowania osoby prawnej. W przypadku kolegialnej reprezentacji (np. przez zarząd), decyzje muszą być podejmowane przez grupę osób. - **Granice reprezentacji**: Osoby reprezentujące osobę prawną mają prawo do podejmowania decyzji i działania w jej imieniu, ale ich działania muszą być zgodne z **zakresem uprawnień** określonych w statucie lub umowie osoby prawnej. Czasami ich działania mogą być ograniczone np. przez konieczność zatwierdzenia przez inne organy (np. zgromadzenie wspólników). **Przykład:** - W spółce z o.o. zarząd może zawierać umowy w imieniu spółki, ale jeśli chodzi o sprawy takie jak zmiana statutu, takie decyzje muszą być zatwierdzone przez zgromadzenie wspólników. **52. Skarb Państwa jako szczególna osoba prawna.** **Definicja** Skarb Państwa to **szczególna osoba prawna**, która reprezentuje państwo w stosunkach cywilnoprawnych. Jest to forma organizacyjna pozwalająca państwu uczestniczyć w obrocie prawnym jako podmiot prawa cywilnego. **Cechy Skarbu Państwa** 1. **Osoba prawna** -- choć Skarb Państwa ma osobowość prawną, nie jest zwykłą osobą prawną, ponieważ działa w imieniu całego państwa. 2. **Brak odrębnego majątku** -- majątek Skarbu Państwa to majątek publiczny, którym dysponuje państwo. 3. **Reprezentacja przez organy państwowe** -- w imieniu Skarbu Państwa działają np. ministrowie, wojewodowie czy inne organy wskazane w przepisach. **Zadania Skarbu Państwa** - Zarządzanie majątkiem narodowym (np. lasy państwowe, ziemie publiczne). - Odpowiadanie za zobowiązania państwa, takie jak długi publiczne. - Udział w obrocie cywilnoprawnym, np. jako strona umów. **Przykład:** Jeśli państwo sprzedaje nieruchomość, np. działkę będącą własnością publiczną, stroną w tej transakcji jest Skarb Państwa, reprezentowany przez odpowiedni urząd. **53. Jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej.** **Definicja** Jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej to podmiot prawa, który może uczestniczyć w obrocie prawnym, mimo że nie posiada osobowości prawnej. Jest ona traktowana jako \"ułomna osoba prawna\". **Cechy** - Nie ma osobowości prawnej, ale posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. - Działa przez swoje organy lub przedstawicieli. - Może być stroną umów i postępowań sądowych. **Przykłady** - Spółka cywilna. - Wspólnota mieszkaniowa. - Jednostki budżetowe (np. szkoły, urzędy). **Różnica między osobą prawną a jednostką niemającą osobowości prawnej (tabela):** **Kryterium** **Osoba prawna** **Jednostka niemająca osobowości prawnej** ---------------------- ------------------ -------------------------------------------- **Osobowość prawna** Posiada Nie posiada **Reprezentacja** Przez organy Przez przedstawicieli **Majątek** Własny majątek Majątek wspólny (np. wspólników) **54. Pojęcie organu władzy publicznej.** **Organ władzy publicznej** to [instytucja lub osoba upoważniona do podejmowania decyzji w imieniu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego]. Organy te wykonują funkcje państwowe, takie jak stanowienie prawa, zarządzanie czy wymierzanie sprawiedliwości. **Przykłady:** - Prezydent RP. - Sejm i Senat. - Rada gminy. - Wojewoda. **55. Rodzaje organów władzy publicznej.** Organy władzy publicznej dzielą się na kilka rodzajów w zależności od kryterium podziału. **1. Według rodzaju władzy** - **Ustawodawcze (legislatywa)** -- tworzą prawo, np. Sejm i Senat. - **Wykonawcze (egzekutywa)** -- wykonują prawo i zarządzają państwem, np. Rada Ministrów, prezydent. - **Sądownicze (judykatywa)** -- wymierzają sprawiedliwość, np. sądy, Trybunał Konstytucyjny. **2. Według zasięgu działania** - **Centralne** -- działają na całym terytorium państwa (np. ministerstwa). - **Terenowe** -- działają w określonym obszarze (np. wojewoda, burmistrz). **3. Według trybu powoływania** - **Monokratyczne** -- jednoosobowe, np. prezydent. - **Kolegialne** -- wieloosobowe, np. Rada Ministrów. **56. Organ władzy publicznej, jego obsada i jego urząd.** **1. Organ władzy publicznej** Jest to instytucja lub osoba, która wykonuje zadania publiczne w imieniu państwa lub jednostki samorządowej. **2. Obsada organu** Obsada organu to osoby, które go tworzą. Może to być: - **Pojedyncza osoba** -- np. prezydent, burmistrz. - **Grupa osób** -- np. rada miasta, Rada Ministrów. **3. Urząd** Urząd to organizacyjna struktura, która wspiera organ władzy publicznej. Urząd wykonuje czynności techniczne, organizacyjne i administracyjne, umożliwiając organowi wykonywanie jego zadań. **57. Istota kompetencji organu władzy publicznej.** Kompetencja to uprawnienie organu władzy publicznej do podejmowania decyzji w określonym zakresie spraw. **Cechy kompetencji:** - **Związek z zakresem działania organu.** - **Określona w przepisach prawa.** - **Obowiązek działania w granicach prawa.** **Przykład:** Wojewoda ma kompetencje do wydawania decyzji administracyjnych dotyczących gospodarki przestrzennej na terenie województwa. **58. Zakres działania, właściwość i zadania organu władzy publicznej.** **1. Zakres działania** Zakres działania organu władzy publicznej określa, jakimi sprawami dany organ się zajmuje. **Przykład:** Ministerstwo Zdrowia zajmuje się ochroną zdrowia i organizacją systemu opieki zdrowotnej. **2. Właściwość** Właściwość to precyzyjne określenie, w jakich sytuacjach i na jakim terenie organ ma prawo działać. - **Właściwość miejscowa:** Określa terytorium działania (np. burmistrz działa w granicach gminy). - **Właściwość rzeczowa:** Dotyczy rodzaju spraw, którymi organ się zajmuje (np. sądy cywilne rozpatrują sprawy cywilne). - **Właściwość instancyjna:** Określa, czy organ jest pierwszą czy wyższą instancją w postępowaniu. **3. Zadania** Zadania organu władzy publicznej są określone w przepisach prawa i mogą obejmować: - Tworzenie prawa. - Zarządzanie finansami publicznymi. - Realizację polityk państwowych (np. polityki ochrony środowiska). **Podsumowanie zagadnień z zakresu władzy publicznej** **Zagadnienie** **Opis** **Przykład** -------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------- **Skarb Państwa** Szczególna osoba prawna reprezentująca państwo. Sprzedaż działki Skarbu Państwa. **Jednostka niemająca osobowości prawnej** Podmiot prawa, który działa bez osobowości prawnej. Spółka cywilna, wspólnota mieszkaniowa. **Organ władzy publicznej** Instytucja podejmująca decyzje w imieniu państwa lub samorządu. Prezydent, Rada Ministrów. **Rodzaje organów** Ustawodawcze, wykonawcze, sądownicze. Sejm, Rada Ministrów, sądy. **Obsada i urząd** Osoby tworzące organ i struktura wspierająca jego działania. Burmistrz i urząd miasta. **Kompetencje** Uprawnienia organu do podejmowania decyzji. Wojewoda wydający decyzje lokalne. **Zakres działania i właściwość** Teren, rodzaj spraw i poziom postępowania, w którym organ ma prawo działać. Sąd rejonowy właściwy dla miasta X. **59. Przedmiot stosunku prawnego -- rodzaje zachowań w świetle prawa.** **Przedmiot stosunku prawnego** to to, **[czego dotyczy dany stosunek prawny]** -- czyli konkretny cel, wokół którego kręci się relacja prawna między stronami. Zazwyczaj chodzi o prawa i obowiązki stron, które muszą się przejawiać w **określonych działaniach lub zaniechaniach** (czyli powstrzymaniu się od działania). Aby to uprościć: w każdym stosunku prawnym ktoś coś **robić musi**, **może zrobić**, albo **nie może robić**. To właśnie te zachowania są przedmiotem stosunku prawnego. **Przedmiot stosunku prawnego** to to, **na co konkretnie odnosi się stosunek prawny**, czyli co jest jego treścią. W praktyce oznacza to: - **rzeczy** (np. dom, samochód, pieniądze), - **zachowania ludzi** (np. wykonanie umowy, zapłata należności, praca), - **inne dobra niematerialne** (np. prawa autorskie, dobra osobiste, jak prawo do prywatności). Przedmiot stosunku prawnego określa, czego strony od siebie oczekują i co jest celem ich relacji prawnej. **Rodzaje przedmiotów stosunku prawnego** Możemy wyróżnić kilka podstawowych rodzajów przedmiotów stosunku prawnego: 1. **Rzeczy**: - Są to materialne przedmioty, które można dotknąć, np. mieszkanie, telefon, samochód. - Rzeczy te mogą być przedmiotem stosunków prawnych, np. w przypadku umowy kupna-sprzedaży, najmu czy darowizny. **Przykład:** - W umowie sprzedaży telefonu przedmiotem stosunku prawnego jest telefon. 2. **Dobra niematerialne**: - Są to wartości, które nie mają fizycznej postaci, ale mają wartość prawną, np. prawa autorskie, patenty, znaki towarowe, wizerunek. - Dobra niematerialne są chronione przez prawo, a ich naruszenie (np. plagiat) wiąże się z odpowiedzialnością prawną. **Przykład:** - W przypadku umowy licencyjnej na program komputerowy przedmiotem stosunku prawnego jest prawo do korzystania z tego programu. 3. **Zachowania ludzi**: - Mogą to być działania (coś, co ktoś ma zrobić) lub zaniechania (coś, czego ktoś nie powinien zrobić). - Są to czynności, które strony są zobowiązane wykonać w ramach stosunku prawnego **Rodzaje zachowań w świetle prawa** W prawie wyróżnia się różne rodzaje zachowań, które mogą być przedmiotem stosunku prawnego. Poniżej przedstawiam je szczegółowo i w prostych słowach: **1. Działanie (zachowanie pozytywne)** To sytuacja, w której prawo zobowiązuje kogoś do konkretnego działania. Strona stosunku prawnego musi coś zrobić, żeby wypełnić swoje obowiązki wobec drugiej strony. **Przykłady:** - Sprzedawca musi wydać towar kupującemu zgodnie z umową kupna-sprzedaży. - Pracownik musi wykonać swoje obowiązki, np. przeprowadzić analizę danych dla pracodawcy. - Firma budowlana musi zrealizować zlecenie zgodnie z podpisaną umową. **2. Zaniechanie (powstrzymanie się od działania)** Tutaj prawo wymaga, żeby strona **nie robiła** pewnych rzeczy. Zaniechanie oznacza świadome powstrzymanie się od podejmowania zakazanych działań. **Przykłady:** - Sąsiad nie może przekraczać granicy Twojej działki bez Twojej zgody (zakaz naruszania cudzej własności). - Przedsiębiorca nie może używać reklamy wprowadzającej w błąd (zakaz wynikający z przepisów o ochronie konsumentów). - Kierowca musi powstrzymać się od przekraczania dozwolonej prędkości. **3. Świadczenie (połączenie działania i zaniechania)** **Świadczenie** to określony [obowiązek wynikający z umowy lub przepisu prawa], który może polegać zarówno na działaniu, jak i na powstrzymaniu się od działania. **Przykłady:** - Najemca mieszkania musi płacić czynsz (działanie) i nie może zniszczyć lokalu (zaniechanie). - Ubezpieczyciel musi wypłacić odszkodowanie w razie wypadku (działanie), ale nie może bezpodstawnie odmówić wypłaty (zaniechanie). **4. Tolerowanie (akceptowanie sytuacji prawnej)** **Tolerowanie** oznacza, że [prawo wymaga od jednej ze stron znoszenia określonych sytuacji, nawet jeśli nie są one dla niej korzystne]. To również forma zaniechania, bo strona musi **powstrzymać się od przeciwdziałania**. **Przykłady:** - Sąsiad musi tolerować, że przez jego działkę biegnie Twoja rura wodociągowa, jeśli przysługuje Ci służebność gruntowa. - Użytkownik drogi publicznej musi tolerować ograniczenia prędkości narzucone przez przepisy. **Podział zachowań według ich charakteru:** **a) Dobrowolne zachowania:** - Strony stosunku prawnego same decydują, jak będą się zachowywać w ramach prawa. - **Przykład:** Zawarcie umowy najmu -- właściciel zgadza się wynająć lokal, a najemca zgadza się płacić czynsz. **b) Wymuszone zachowania:** - Prawo nakłada obowiązek określonego działania lub zaniechania, niezależnie od woli stron. - **Przykład:** Obowiązek podatkowy -- musisz zapłacić podatki, bo wymaga tego prawo, nawet jeśli nie chcesz. **Działania zgodne z prawem vs. sprzeczne z prawem:** - Zachowania mogą być zgodne z przepisami prawa (np. zawarcie umowy najmu) lub je naruszać (np. oszustwo, kradzież). Tylko działania zgodne z prawem są akceptowane w ramach stosunku prawnego. **Przedmiot stosunku prawnego w praktyce -- przykłady** 1. **Umowa najmu mieszkania:** - Przedmiotem stosunku prawnego jest mieszkanie (rzecz). - Zachowania stron: Wynajmujący zobowiązuje się udostępnić mieszkanie, a najemca -- płacić czynsz. 2. **Umowa o dzieło:** - Przedmiotem stosunku prawnego jest wykonanie konkretnego dzieła, np. obrazu, mebla (zachowanie pozytywne). - Zachowania stron: Wykonawca wykonuje dzieło, a zamawiający płaci wynagrodzenie. 3. **Prawo autorskie:** - Przedmiotem stosunku prawnego są prawa niematerialne, np. prawo do utworu literackiego lub muzycznego. - Zachowania stron: Twórca udziela licencji na korzystanie z dzieła, a użytkownik płaci za możliwość korzystania z tego dzieła. **Cechy przedmiotu stosunku prawnego** - **Określoność:** Przedmiot stosunku prawnego musi być jasno określony (np. konkretna rzecz, usługa, zachowanie). - **Zgodność z prawem:** Przedmiot nie może być sprzeczny z prawem ani zasadami współżycia społecznego (np. umowa o działanie przestępcze byłaby nieważna). - **Związek z treścią stosunku prawnego:** Przedmiot musi odpowiadać istocie relacji między stronami. **69. Prawo Unii Europejskiej - charakterystyka ogólna.** **Hierarchia** - Prawo pierwotne ( primary law ) -- Traktaty założycielskie, Karta Praw Podstawowych , umowy międzynarodowe , Traktat o UE ( traktat lizboński ) , Traktat o funkcjonowaniu UE ( traktat z Maastricht ) , traktaty akcesyjne ( członkowskie ) **[moc prawna umów międzynarodowych]** - **[W RP mają pierwszeństwo przed ustawami, ale nie przed Konstytucją RP !!]** - Umowy międzynarodowe UE - Prawo wtórne ( secondary law ) -- ich podstawą są akty prawa stanowione przez instytucje Unii Europejskiej ( Komisja UE , Parlament UE , Rada UE , ew. Trybunał ) -- mogą wydawać akty tylko jeśli takie uprawnienie zostało przewidziane w prawie pierwotnym \- **ZASADA SPECJALNEJ KOMPETENCJI** -- stosowane tylko w granicach przewidzianych przez prawa pierwotne \- **Rodzaje aktów :** Rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie - Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości **[Zasada : Pierwszeństwo prawa unijnego przed krajowym !!]** **70. Rozporządzenie i dyrektywa w prawie europejskim.** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Rozporządzenie** | **Dyrektywa** | +===================================+===================================+ | **-** charakter generalny | **-** charakter generalny | | | | | \- w całości wiążące | \- wiąże państwa członkowskie do | | | których została skierowana | | \- obowiązuje bezpośrednio w | | | każdym państwie członkowskim | \- cele wskazane przez dyrektywę | | | są **obowiązujące** [państwo | | \- **[pierwszeństwo przed | powinno je osiągnąć] | | ustawami krajowymi]** | | | | \- środki mające posłużyć do | | | realizacji danych celów są | | | pozostawione w kompetencji władz | | | organów państwa ( np. wydanie | | | odpowiedniej ustawy ) | | | | | | \- w hierarchii **[na równi z | | | ustawami]** | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **71. Prawo europejskie a prawo Rzeczypospolitej Polskiej.** Konstytucja RP Europejskie Prawo pierwotne Rozporządzenie Ustawa Dyrektywa Rozporządzenie RP

Notatki do sesji - Podstawy Prawa PDF

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript

Upgrade to continue