Notatki Psychologia poznawcza PDF

notatki Studium przypadku Przegląd: Studium przypadku to dogłębna analiza indywidualnej osoby, grupy, wydarzenia lub organizacji. Jest to metoda badawcza stosowana w wielu dyscyplinach, w tym w psychologii, medycynie i naukach społecznych, mająca...

notatki Studium przypadku Przegląd: Studium przypadku to dogłębna analiza indywidualnej osoby, grupy, wydarzenia lub organizacji. Jest to metoda badawcza stosowana w wielu dyscyplinach, w tym w psychologii, medycynie i naukach społecznych, mająca na celu zrozumienie złożonych zjawisk w ich naturalnym kontekście. Psychologia kliniczna: Szczegółowa analiza pacjentów z zaburzeniami psychicznymi. Zrozumienie etiologii, przebiegu i leczenia zaburzeń. Ocena skuteczności interwencji terapeutycznych. Neuropsychologia: Badanie wpływu uszkodzeń mózgu na funkcjonowanie poznawcze i zachowanie. Ocena deficytów poznawczych po urazach lub chorobach neurologicznych. Planowanie rehabilitacji neuropsychologicznej. Funkcjonowanie jednostki: Analiza mocnych i słabych stron osoby. Zrozumienie adaptacji do różnych sytuacji życiowych. Identyfikacja czynników wpływających na dobrostan. Procesy poznawcze: Badanie percepcji, uwagi, pamięci, języka i myślenia. Analiza zaburzeń poznawczych w różnych schorzeniach. Projektowanie interwencji poprawiających funkcjonowanie poznawcze. notatki 1  Badania Cherry'ego Przegląd: Badania Cherry'ego, prowadzone przez Colina Cherry'ego, to seria eksperymentów z zakresu psychologii poznawczej, które miały na celu zrozumienie, w jaki sposób ludzie przetwarzają informacje słuchowe w zatłoczonym środowisku. Skupiały się na uwadze selektywnej i zjawisku "efektu cocktail party". Efekt cocktail party: Zdolność skupienia uwagi na jednej rozmowie w hałaśliwym otoczeniu. Jednoczesne ignorowanie innych bodźców słuchowych. Udowadnia, że przetwarzamy bodźce, na które nie zwracamy uwagi. Słuchanie dychotyczne: Technika badawcza używana przez Cherry'ego. Polega na prezentowaniu różnych wiadomości do każdego ucha jednocześnie. Zadaniem uczestnika jest powtarzanie (shadowing) wiadomości z jednego ucha. Uwaga selektywna: Badania wykazały, że ludzie są w stanie skutecznie filtrować informacje. Są w stanie skupić się na istotnych bodźcach i ignorować nieistotne. Uczestnicy byli w stanie zauważyć fizyczne zmiany (np. ton głosu) w ignorowanej wiadomości, ale nie jej treść. Metody samoopisowe Overview: Metody samoopisowe to techniki badawcze, w których uczestnicy dostarczają informacji na temat swoich myśli, uczuć, przekonań i doświadczeń poprzez relacje werbalne. Są one używane w psychologii do badania procesów poznawczych i emocjonalnych z perspektywy osoby badanej. notatki 2  Tradycja Wundtowska: Nawiązuje do introspekcji jako metody badania świadomości. Subiektywne relacje jako podstawa analizy. Krytyka za brak obiektywności i replikowalności. Raport werbalny: Ustrukturyzowana forma samoopisu. Może obejmować kwestionariusze, wywiady. Pozyskiwanie danych o postawach, opiniach, zachowaniach. Protokół werbalny: Rejestracja myśli na głos podczas wykonywania zadania. Analiza procesów myślowych zachodzących "tu i teraz". Zastosowanie w badaniach nad rozwiązywaniem problemów i podejmowaniem decyzji. Rozumowanie: Samoopisowe metody w badaniach nad procesami rozumowania. Analiza strategii i heurystyk używanych przez osoby badane. Wgląd w subiektywne przekonania i procesy wnioskowania. Procesy oddolne Przegląd: Procesy oddolne to przetwarzanie informacji sensorycznych, które opiera się wyłącznie na danych pochodzących ze zmysłów. Oznacza to, że percepcja jest budowana od podstaw, począwszy od prostych cech bodźca, a kończąc na rozpoznaniu złożonych obiektów. Jest to automatyczny i niezamierzony proces. Informacje zmysłowe: Surowe dane odbierane przez receptory zmysłowe. notatki 3  Obejmują podstawowe atrybuty, takie jak kolor, kształt, dźwięk, zapach i smak. Przetwarzanie wrażeń: Analiza informacji zmysłowych na niższych poziomach. Wydobywanie podstawowych cech bodźca. Cechy bodźca: Podstawowe elementy składowe bodźca. Mogą to być linie, kąty, kolory, tony, intensywność światła, itp. Wczesne etapy percepcji: Rejestracja bodźca przez narządy zmysłów. Transdukcja (przekształcenie energii bodźca w impulsy nerwowe). Organizacja percepcyjna (grupowanie elementów w spójne całości). Badania Millera Omówienie: Badania Millera odnoszą się do wpływu George'a A. Millera na psychologię poznawczą, szczególnie w zakresie przetwarzania informacji przez ludzi. Jego praca pomogła zrozumieć ograniczenia ludzkiej pamięci krótkotrwałej oraz rolę "chunkingu" w zwiększaniu pojemności naszej pamięci operacyjnej. Przetwarzanie informacji: Miller badał, jak ludzie odbierają, przetwarzają i przechowują informacje. Skoncentrował się na roli uwagi i pamięci w procesie przetwarzania informacji. Ograniczenia poznawcze: Słynne badanie Millera "Magiczna liczba siedem, plus minus dwa" (1956) sugeruje, że pamięć krótkotrwała może pomieścić około 7 (± 2) elementów informacji. notatki 4  To odkrycie podkreśliło ograniczenia w ilości informacji, którą ludzie mogą utrzymać w pamięci operacyjnej w danym momencie. Chunking: Chunking to proces grupowania pojedynczych elementów informacji w większe, znaczące jednostki (chunks). Miller wykazał, że chunking pozwala na efektywne zwiększenie ilości informacji, którą można zapamiętać, ponieważ każdy "chunk" liczy się jako jeden element. Przykład: zapamiętywanie numeru telefonu poprzez grupowanie cyfr w logiczne sekwencje. Eksperyment laboratoryjny Omówienie: Eksperyment laboratoryjny to metoda badawcza przeprowadzana w kontrolowanych warunkach, mająca na celu zbadanie wpływu manipulacji zmienną niezależną na zmienną zależną. Pozwala na precyzyjne pomiary i kontrolę zmiennych zakłócających, co umożliwia wyciąganie wniosków o związkach przyczynowo-skutkowych. Metoda pomiaru funkcji poznawczych: Wykorzystuje się standaryzowane procedury i zadania. Rejestruje się dane dotyczące różnych aspektów poznawczych (np. pamięć, uwaga, język). Pozwala na ilościową ocenę procesów poznawczych. Manipulacje: Zmienna niezależna jest kontrolowana i zmieniana przez badacza. Grupa eksperymentalna jest poddawana manipulacji. Grupa kontrolna nie jest poddawana manipulacji lub otrzymuje placebo. Czasy reakcji: notatki 5  Mierzy się czas, jaki upływa od bodźca do reakcji. Czas reakcji jest wskaźnikiem trudności zadania lub przetwarzania informacji. Analizuje się różnice w czasach reakcji w różnych warunkach eksperymentalnych. Poprawność reakcji: Ocenia się, czy odpowiedź uczestnika jest prawidłowa. Procent poprawnych odpowiedzi jest miarą efektywności. Analizuje się błędy i ich rodzaje w zależności od warunków eksperymentalnych. Badania Ebbinghausa Overview: Badania Ebbinghausa, przeprowadzone przez Hermanna Ebbinghausa, pionierskie eksperymenty w dziedzinie psychologii pamięci. Badały procesy zapamiętywania i zapominania, używając bezsensownych sylab, aby wyeliminować wpływ wcześniejszej wiedzy. Wyniki doprowadziły do sformułowania krzywej zapominania i koncepcji oszczędności w ponownym uczeniu się. Zapamiętywanie: Badanie szybkości zapamiętywania nowych informacji. Użycie bezsensownych sylab w celu minimalizacji wpływu asocjacji. Mierzenie liczby powtórzeń potrzebnych do zapamiętania materiału. Zapominanie: Badanie utraty informacji z upływem czasu. Określenie tempa zapominania bezsensownych sylab. Zapominanie zachodzi najszybciej wkrótce po nauczeniu się. Krzywa zapominania: notatki 6  Graficzne przedstawienie tempa zapominania. Gwałtowny spadek zapamiętanych informacji w krótkim czasie po nauce. Stopniowe spowolnienie tempa zapominania w dłuższej perspektywie. Oszczędności: Mierzenie redukcji czasu potrzebnego do ponownego nauczenia się zapomnianego materiału. Ponowne uczenie się jest szybsze niż pierwsze uczenie się. Wskazuje na pewien poziom zachowanej pamięci, nawet po zapomnieniu. Wykrywanie sygnałów Omówienie: Wykrywanie sygnałów to proces identyfikacji ważnych sygnałów w obecności zakłóceń, takich jak szum lub dystraktory. Polega na rozróżnianiu między istotnymi bodźcami a nieistotnymi informacjami, co jest kluczowe dla podejmowania decyzji i reagowania na otoczenie. Sygnał: Informacja istotna, wymagająca reakcji. Może być bodźcem wizualnym, dźwiękowym, dotykowym itp. Dystraktor: Bodziec zakłócający, odwracający uwagę od sygnału. Może maskować sygnał lub konkurować z nim o uwagę. Szum: Losowe zakłócenia utrudniające wykrycie sygnału. Może pochodzić z różnych źródeł (np. szum tła, zakłócenia elektroniczne). Reakcje na sygnał: Decyzja o obecności lub braku sygnału. notatki 7  Rodzaje reakcji: trafienie, fałszywy alarm, pominięcie, poprawne odrzucenie. Badania Tolmana Overview: Badania Tolmana to seria eksperymentów przeprowadzonych przez Edwarda Tolmana, które miały na celu zbadanie procesów uczenia się u szczurów. Najbardziej znane są eksperymenty z labiryntami, które doprowadziły do sformułowania koncepcji mapy poznawczej. Szczury w labiryncie: Szczury były umieszczane w labiryncie. Tolman badał, jak szczury uczą się dróg w labiryncie bez natychmiastowego wzmocnienia. Eksperymenty wykazały, że szczury tworzą w umyśle reprezentację przestrzenną labiryntu, nawet jeśli nie otrzymują nagrody za każdym razem, gdy go przejdą. Szczury, które początkowo nie otrzymywały nagrody, po jej wprowadzeniu wykazywały natychmiastową poprawę w przechodzeniu labiryntu, co sugeruje, że uczyły się latentnie (ukryte uczenie się). Mapa poznawcza: Mapa poznawcza to mentalna reprezentacja układu przestrzennego. Tolman argumentował, że szczury rozwijają mapę poznawczą labiryntu, zamiast uczyć się sekwencji ruchów. Mapa poznawcza pozwala szczurom znaleźć drogę do celu, nawet jeśli droga ta jest zmieniona lub zablokowana. Koncepcja mapy poznawczej miała duży wpływ na psychologię poznawczą i pomogła zrozumieć, jak organizmy tworzą i wykorzystują reprezentacje świata zewnętrznego. notatki 8  Modele uwagi Overview: Modele uwagi opisują, w jaki sposób nasz system poznawczy selekcjonuje informacje i przetwarza je w ograniczonych zasobach. Wyjaśniają, które bodźce są wybierane do dalszej analizy, a które są odrzucane. Istnieją różne teorie, które proponują odmienne mechanizmy selekcji i przetwarzania. Model Broadbenta: Wczesna selekcja: Filtr blokuje informacje na podstawie cech fizycznych przed przetworzeniem semantycznym. Przetwarzanie tylko wybranej informacji, reszta jest odrzucana. Model Treisman: Atenuacja: Filtr osłabia, ale nie blokuje całkowicie informacji. Przetwarzane są informacje o wysokim priorytecie (np. imię). Model Deutschów: Późna selekcja: Wszystkie informacje są przetwarzane semantycznie, a selekcja następuje przed wejściem do świadomości. Elastyczny filtr Johnstona i Heinza: Selekcja może zachodzić wcześnie lub późno, w zależności od wymagań zadania. Wczesna selekcja wymaga mniej zasobów, ale późna zapewnia pełniejsze przetwarzanie. Teoria zasobów Kahnemana: Uwaga jako pula zasobów: Ograniczona ilość zasobów uwagi, dzielona między różne zadania. Trudność zadania wpływa na ilość zużytych zasobów. Teoria uwagi Posnera: notatki 9  Uwaga jako system składający się z trzech funkcji: orientacja, selekcja, czujność. Orientacja: Przesuwanie uwagi w przestrzeni. Selekcja: Wybór istotnych informacji. Czujność: Utrzymywanie stanu gotowości do reakcji. Rewolucja poznawcza Overview: Rewolucja poznawcza to interdyscyplinarny ruch w psychologii, który rozpoczął się w latach 50. XX wieku, odrzucając dominujący wówczas behawioryzm. Skupia się na badaniu procesów umysłowych, takich jak pamięć, uwaga i rozwiązywanie problemów. Rewolucja ta doprowadziła do rozwoju psychologii poznawczej i nauk pokrewnych. Behawioryzm: Krytyka: Odrzucenie skupienia się wyłącznie na obserwowalnych zachowaniach. Alternatywa: Wprowadzenie analizy procesów umysłowych jako kluczowego elementu zrozumienia zachowania. Technologie komputerowe: Inspiracja: Komputer jako metafora umysłu (przetwarzanie informacji). Symulacje: Wykorzystanie modeli komputerowych do badania procesów poznawczych. Wpływ: Rozwój sztucznej inteligencji i nauk kognitywnych. Sposób myślenia o umyśle: Zmiana paradygmatu: Traktowanie umysłu jako aktywnego procesora informacji. Metody badawcze: Rozwój nowych metod badania procesów poznawczych (np. eksperymenty laboratoryjne, modelowanie komputerowe). notatki 10  Konsekwencje: Wpływ na różne dziedziny, takie jak edukacja, psychoterapia i ergonomia. Teoria wzorców Omówienie: Teoria wzorców zakłada, że rozpoznawanie obiektów odbywa się poprzez porównywanie bodźców zmysłowych z zapamiętanymi wzorcami. Dopasowanie bodźca do wzorca w pamięci prowadzi do rozpoznania obiektu. Jest to istotne w zrozumieniu procesów percepcyjnych i wykorzystywane w rozpoznawaniu maszynowym. Porównywanie stymulacji: Bodźce zmysłowe są porównywane z informacjami przechowywanymi w pamięci. Proces ten polega na analizie cech bodźca i poszukiwaniu odpowiadającego mu wzorca. Wzorce w pamięci: Pamięć przechowuje reprezentacje wzorców, które odpowiadają różnym obiektom i kategoriom. Wzorce te mogą być abstrakcyjne lub konkretne, w zależności od doświadczeń jednostki. Dopasowanie wzorca: Rozpoznawanie następuje, gdy bodziec zmysłowy pasuje do wzorca w pamięci w wystarczającym stopniu. Im lepsze dopasowanie, tym większa pewność rozpoznania. Rozpoznawanie maszynowe: Teoria wzorców jest wykorzystywana w algorytmach rozpoznawania obrazów i dźwięków. Maszyny uczą się rozpoznawać obiekty poprzez analizę i porównywanie wzorców. notatki 11  Koncepcja geonów Biedermana Overview: Koncepcja geonów Biedermana, opracowana przez Irvinga Biedermana, zakłada, że obiekty rozpoznawane są na podstawie zbioru podstawowych brył geometrycznych, zwanych geonami. Rozpoznawanie obiektów zachodzi poprzez dekompozycję wizualną na te podstawowe komponenty. Bryły geometryczne obiektu: Podstawowe formy 3D (np. sześcian, walec, stożek). Kombinacje geonów tworzą złożone obiekty. Około 36 różnych geonów. Geony: "Alfabet" rozpoznawania obiektów. Niezmienniczość na oświetlenie, punkt widzenia (w pewnym stopniu). Rozpoznawanie na podstawie konfiguracji geonów i relacji między nimi. Analiza obrazu: Percepcja wizualna dzieli obraz na krawędzie i powierzchnie. Identyfikacja geonów w obrazie. Grupowanie geonów na podstawie relacji przestrzennych. Rozpoznanie obiektu: Dopasowanie zbioru geonów do reprezentacji obiektu w pamięci. Porównanie konfiguracji geonów z zapisanymi wzorcami. Rozpoznanie obiektu na podstawie zgodności. Prawa percepcji Gestalt notatki 12  Overview: Prawa percepcji Gestalt to zasady opisujące, jak ludzie naturalnie organizują elementy wizualne w spójne grupy lub kształty, zamiast postrzegać je jako oddzielne, niezależne części. Te prawa podkreślają, że całość jest czymś więcej niż sumą jej części, a percepcja jest aktywnym procesem organizowania bodźców. Antystrukturalizm: Odrzucenie strukturalizmu: Gestalt odrzuca ideę, że percepcja składa się z sumy elementarnych wrażeń. Całościowe postrzeganie: Akcent na postrzeganie całościowych struktur (Gestalten) zamiast pojedynczych bodźców. Sumą wrażeń: Więcej niż suma: Percepcja nie jest prostym sumowaniem wrażeń zmysłowych. Organizacja: Umysł aktywnie organizuje bodźce w znaczące całości. Działanie praw percepcji: Prawo bliskości: Elementy znajdujące się blisko siebie są postrzegane jako grupa. Prawo podobieństwa: Elementy o podobnych cechach (np. kolor, kształt) są postrzegane jako powiązane. Prawo domykania: Niekompletne figury są postrzegane jako całościowe. Prawo ciągłości: Elementy ułożone w linii lub krzywej są postrzegane jako część jednej figury. Prawo wspólnej drogi: Elementy poruszające się w tym samym kierunku są postrzegane jako grupa. Prawo symetrii: Symetryczne elementy są postrzegane jako całość. Organizacja percepcyjna: Figura i tło: Podział pola percepcyjnego na figurę (obiekt zainteresowania) i tło (kontekst). notatki 13  Grupowanie: Tendencja do organizowania elementów w grupy na podstawie praw Gestalt. Znaczenie kontekstu: Kontekst wpływa na sposób, w jaki elementy są postrzegane i organizowane. Kontekst Omówienie: Kontekst odnosi się do otoczenia i warunków, które wpływają na interpretację bodźców. Umożliwia on nadawanie znaczenia pojedynczym elementom poprzez ich umiejscowienie w szerszej całości, co pozwala na pełniejsze zrozumienie sytuacji lub komunikatu. Bodźce: Definicja: Sygnały odbierane przez zmysły, które same w sobie mogą być niekompletne lub niejednoznaczne. Rola kontekstu: Kontekst nadaje znaczenie bodźcom, umożliwiając ich interpretację w zależności od otoczenia. Sens całości wizualnej sceny: Definicja: Zrozumienie i interpretacja elementów wizualnych w odniesieniu do całej sceny, a nie tylko pojedynczych obiektów. Rola kontekstu: Umożliwia percepcję relacji między obiektami, hierarchii ważności oraz ogólnego nastroju lub znaczenia sceny. Uzupełnianie luk: Definicja: Proces, w którym mózg automatycznie wypełnia brakujące informacje na podstawie dostępnych danych i kontekstu. Rola kontekstu: Pozwala na spójne i logiczne postrzeganie, nawet gdy informacje są niepełne, np. w sytuacjach niedostatecznej widoczności lub uszkodzonych danych. notatki 14  Stałości w percepcji Overview: Stałości w percepcji to zdolność mózgu do postrzegania obiektów jako posiadających stałe właściwości (np. wielkość, kształt, barwę), pomimo zmian w bodźcach sensorycznych docierających do naszych zmysłów. Pozwala to na stabilne i spójne doświadczanie świata. Zasady: Percepcja stałości umożliwia rozpoznawanie obiektów w różnych warunkach. Mózg aktywnie interpretuje informacje sensoryczne, uwzględniając kontekst. Doświadczenie i wiedza wpływają na procesy percepcji. Korygowanie obrazu siatkówkowego: Mózg kompensuje zmiany w wielkości i kształcie obrazu na siatkówce. Uwzględniane są odległość i kąt patrzenia na obiekt. Stałość kształtu: Postrzeganie obiektów jako mających ten sam kształt, niezależnie od kąta patrzenia. Przykład: Rozpoznawanie talerza jako okrągłego, nawet gdy widzimy go jako elipsę. Stałość wielkości: Postrzeganie obiektów jako mających tę samą wielkość, niezależnie od odległości. Mózg bierze pod uwagę informacje o odległości, aby skorygować postrzeganą wielkość. Stałość barwy: Postrzeganie obiektów jako mających tę samą barwę, niezależnie od oświetlenia. Mózg porównuje barwę obiektu z barwami otoczenia, aby zredukować wpływ oświetlenia. notatki 15  Wskazówki okulomotoryczne Przegląd: Wskazówki okulomotoryczne odnoszą się do informacji o położeniu i ruchu oczu, które mózg wykorzystuje do wnioskowania o odległości i głębi. Obejmują one sygnały związane z akomodacją (zmiana kształtu soczewki w celu skupienia wzroku) i konwergencją (ruch oczu do wewnątrz podczas patrzenia na bliskie obiekty). Akomodacja: Zmiana kształtu soczewki oka, umożliwiająca ostre widzenie obiektów znajdujących się w różnych odległościach. Mięśnie rzęskowe kontrolują stopień akomodacji, a mózg interpretuje te sygnały jako wskazówkę odległości. Konwergencja: Ruch obu oczu do wewnątrz, aby skierować je na ten sam bliski obiekt. Kąt konwergencji jest większy, gdy obiekt znajduje się bliżej, co dostarcza informacji o odległości. Teoria obliczeniowa Marra Przegląd: Teoria obliczeniowa Marra to podejście do zrozumienia widzenia, które dzieli proces widzenia na trzy poziomy: obliczeniowy, algorytmiczny i implementacyjny. Zakłada, że zrozumienie celu obliczeniowego widzenia jest kluczowe dla zrozumienia jego działania. Czynniki oddolne: Przetwarzanie oparte na danych sensorycznych. Identyfikacja cech obrazu od najprostszych do bardziej złożonych. Czynniki odgórne: Wykorzystanie wiedzy i oczekiwań w procesie widzenia. notatki 16  Wpływ kontekstu i doświadczenia na interpretację obrazu. Konstruktywizm: Widzenie jako proces aktywnego konstruowania reprezentacji świata. Budowanie reprezentacji na podstawie interakcji między bodźcami a wiedzą. Matryca natężenia światła: Reprezentacja obrazu w postaci wartości natężenia światła w każdym punkcie. Podstawa do dalszego przetwarzania i ekstrakcji cech. Pierwotny szkic: Wstępna reprezentacja obrazu zawierająca krawędzie, kontury i inne podstawowe elementy. Etap pośredni między matrycą natężenia a bardziej złożonymi reprezentacjami. Obraz 21/2D: Reprezentacja uwzględniająca orientację powierzchni i głębokość w ograniczonym zakresie. Umożliwia częściowe zrozumienie trójwymiarowej struktury sceny. Obraz 3D: Pełna trójwymiarowa reprezentacja sceny. Umożliwia rozpoznawanie obiektów i nawigację w przestrzeni. Wskazówki obrazowe dwuoczne Przegląd: Wskazówki obrazowe dwuoczne to informacje wizualne, które wymagają użycia obojga oczu do przetworzenia. Pozwalają nam one postrzegać głębię i trójwymiarowość świata. Są to ważne mechanizmy percepcji wzrokowej. notatki 17  Rozbieżność siatkówkowa: Różnica w obrazach widzianych przez każde oko. Mózg wykorzystuje tę rozbieżność do obliczenia głębi. Większa rozbieżność wskazuje na bliższy obiekt. Jest to podstawowa wskazówka dwuoczna do percepcji głębi. Pamięć Przegląd: Pamięć to zdolność umysłu do przechowywania i odzyskiwania informacji. Pozwala na rejestrowanie doświadczeń, uczenie się i adaptację. Procesy pamięciowe obejmują kodowanie, przechowywanie i odzyskiwanie informacji. Definicja pamięci: Zdolność do przechowywania i odzyskiwania informacji. Podstawa uczenia się i adaptacji. Proces obejmujący kodowanie, przechowywanie i odzyskiwanie. Typy pamięci: Sensoryczna. Krótkotrwała (STM). Długotrwała (LTM). Robocza. Autobiograficzna. Model blokowy Atkinsona i Shiffrina: Model zakłada istnienie trzech magazynów pamięci: sensorycznego, krótkotrwałego i długotrwałego. Informacje przechodzą sekwencyjnie przez te magazyny. Przetwarzanie informacji zależy od uwagi i powtarzania. notatki 18  Pamięć sensoryczna: Przechowuje informacje zmysłowe przez bardzo krótki czas. Wysoka pojemność, krótki czas trwania (milisekundy). Przykład: Pamięć ikoniczna (wzrokowa) i echoiczna (słuchowa). Pamięć krótkotrwała (STM): Przechowuje informacje przez krótki czas (sekundy). Ograniczona pojemność (7 +/- 2 elementy). Informacje mogą być utrzymywane poprzez powtarzanie. Pamięć długotrwała (LTM): Przechowuje informacje przez długi czas (minuty, lata). Nieograniczona pojemność. Dzieli się na pamięć deklaratywną (jawną) i niedeklaratywną (niejawną). Pamięć autobiograficzna: Pamięć zdarzeń i faktów związanych z własnym życiem. Część pamięci deklaratywnej (epizodycznej). Ważna dla poczucia tożsamości. Teoria poziomów przetwarzania: Głębokość przetwarzania informacji wpływa na jej zapamiętywanie. Przetwarzanie semantyczne (znaczeniowe) prowadzi do lepszego zapamiętywania niż przetwarzanie powierzchowne (np. fonetyczne). Pamięć robocza: System przechowywania i manipulowania informacjami w czasie rzeczywistym. Umożliwia wykonywanie złożonych zadań poznawczych. Składa się z centralnego wykonawcy, pętli fonologicznej, szkicownika wzrokowo-przestrzennego i bufora epizodycznego. notatki 19  Fazy pamięci: Kodowanie: Przetwarzanie informacji w formę, która może być przechowywana. Przechowywanie: Utrzymywanie zakodowanych informacji w pamięci. Odzyskiwanie: Wydobywanie przechowywanych informacji, gdy są potrzebne. Amnezje: Zaburzenia pamięci spowodowane uszkodzeniem mózgu lub innymi czynnikami. Amnezja wsteczna: Utrata pamięci zdarzeń sprzed urazu. Amnezja następcza: Niezdolność do tworzenia nowych wspomnień po urazie. Wskazówki obrazowe jednooczne Omówienie: Wskazówki obrazowe jednooczne to wizualne sygnały, które pozwalają nam na percepcję głębi i odległości przy użyciu tylko jednego oka. Są to mechanizmy, dzięki którym mózg interpretuje trójwymiarową przestrzeń na podstawie dwuwymiarowego obrazu. Gradient tekstury: Gęstość tekstury zwiększa się wraz z odległością. Elementy tekstury stają się mniejsze i bardziej zagęszczone w oddali. Perspektywa linearna: Linie równoległe zbiegają się w punkcie zbiegu na horyzoncie. Im bardziej linie są zbieżne, tym dalej wydają się być. Przysłanianie się obiektów: Obiekty znajdujące się bliżej zasłaniają obiekty położone dalej. notatki 20  Zasłonięty obiekt jest postrzegany jako znajdujący się w większej odległości. Paralaksa ruchowa: Obiekty bliższe wydają się poruszać szybciej niż obiekty dalsze, gdy poruszamy głową. Pozwala na ocenę względnej odległości obiektów. Efekt odwróconej twarzy Omówienie: Efekt odwróconej twarzy to zjawisko psychologiczne, w którym rozpoznawanie i przetwarzanie twarzy jest znacznie utrudnione, gdy są one prezentowane do góry nogami w porównaniu z prezentacją standardową. Wynika to z faktu, że przetwarzamy twarze holistycznie, a odwrócenie zaburza tę percepcję. Znajomość twarzy: Twarze są przetwarzane w sposób szczególny w porównaniu z innymi obiektami. Rozpoznawanie twarzy opiera się na analizie relacji przestrzennych między elementami twarzy (oczy, nos, usta). Przetwarzanie holistyczne twarzy jest zaburzone, gdy twarz jest odwrócona. Prezentacja twarzy: Twarze odwrócone są trudniejsze do rozpoznania. Trudności w wykrywaniu zmian w odwróconych twarzach (np. zmiany w oczach lub ustach). Efekt ten jest silniejszy dla twarzy niż dla innych obiektów. Ekologiczna teoria Gibsona notatki 21  Omówienie: Ekologiczna teoria Gibsona zakłada, że percepcja jest bezpośrednim procesem, który pozwala nam odbierać informacje o środowisku bez pośrednictwa procesów poznawczych. Teoria ta podkreśla rolę aktywnego obserwatora i informacji dostępnych w otoczeniu. Konstruktywizm: Teoria Gibsona odrzuca konstruktywizm. Percepcja nie wymaga budowania reprezentacji umysłowych. Informacje są odbierane bezpośrednio ze środowiska. Dane zmysłowe: Teoria ta nie opiera się na izolowanych danych zmysłowych. Skupia się na całościowych wzorcach informacyjnych. Ważne jest to, jak bodźce zmieniają się w czasie i przestrzeni. Ruch obserwatora: Ruch jest kluczowy dla percepcji. Pozwala na odkrywanie różnych aspektów środowiska. Umożliwia lepsze zrozumienie relacji przestrzennych. Inwarianty: Stałe elementy w strumieniu percepcyjnym. Niezmienne cechy środowiska, które można wykryć niezależnie od perspektywy. Stanowią podstawę stabilnej i wiarygodnej percepcji. Afordancje: Możliwości działania oferowane przez środowisko. Relacja między właściwościami obiektu a zdolnościami obserwatora. Percepcja afordancji prowadzi do celowego działania. notatki 22  Widzenie głębi Overview: Widzenie głębi to zdolność percepcji odległości i trójwymiarowej przestrzeni. Pozwala nam na ocenę odległości obiektów i ich wzajemnego położenia w otoczeniu. Wykorzystuje różne wskazówki, zarówno jednooczne, jak i dwuoczne, aby stworzyć wrażenie głębi. Reprezentacje 3D: Sposoby, w jakie mózg przetwarza i przechowuje informacje o trójwymiarowej przestrzeni. Obejmują mapy głębokości i inne modele przestrzenne. Wskazówki: Informacje sensoryczne wykorzystywane do oceny odległości i głębi. Dzielą się na okulomotoryczne, obrazowe jednooczne i obrazowe dwuoczne. Okulomotoryczne: Związane z ruchem mięśni oka. Konwergencja: Kąt zbieżności oczu (większy dla obiektów bliższych). Akomodacja: Zmiana kształtu soczewki oka w celu ostrego widzenia obiektów na różnych odległościach. Obrazowe jednooczne: Wskazówki, które mogą być wykorzystywane przez każde oko oddzielnie. Perspektywa linearna: Zbieżność równoległych linii w oddali. Rozmiar względny: Bliższe obiekty wydają się większe. Interpozycja (zakrywanie): Obiekt zakrywający inny wydaje się bliższy. Gradient tekstury: Gęstość tekstury wzrasta wraz z odległością. Wysokość w polu widzenia: Obiekty znajdujące się wyżej w polu widzenia wydają się dalsze (dotyczy obiektów znajdujących się na ziemi). Cienie i światła: Rozkład światła i cieni sugeruje kształt i głębię. notatki 23  Ruch paralaksy: Względny ruch obiektów podczas poruszania się obserwatora. Obrazowe dwuoczne: Wymagają udziału obojga oczu. Dysparacja siatkówkowa: Różnica w obrazach widzianych przez każde oko. Mózg interpretuje tę różnicę jako informację o głębi. Uwaga Overview: Uwaga to proces poznawczy, który pozwala na selekcję bodźców i skupienie zasobów umysłowych na określonych aspektach otoczenia lub zadaniach. Umożliwia efektywne przetwarzanie informacji istotnych w danym momencie. Selekcja informacji: Wybieranie istotnych bodźców z otoczenia. Filtrowanie nieistotnych informacji. Podzielność: Zdolność do wykonywania kilku zadań jednocześnie. Ograniczona dostępność zasobów uwagi wpływa na efektywność. Przerzutność: Zdolność do szybkiego przełączania uwagi między różnymi zadaniami lub bodźcami. Szybkie reagowanie na zmiany w otoczeniu. Koncentracja: Utrzymywanie uwagi na konkretnym zadaniu lub bodźcu przez dłuższy czas. Odporność na dystraktory. notatki 24  Model rozpoznawania twarzy Bruce i Younga Omówienie: Model Bruce i Younga to kognitywny model rozpoznawania twarzy, który opisuje proces rozpoznawania znajomych twarzy. Model ten zakłada szereg odrębnych etapów przetwarzania, od kodowania wizualnego po dostęp do wiedzy semantycznej o danej osobie. Kodowanie cech twarzy: Pierwszy etap modelu. Odbywa się analiza wizualna twarzy. Tworzone są reprezentacje cech fizycznych twarzy (np. kształt oczu, nosa, ust). Wyraz mimiczny: Rozpoznawanie emocji wyrażanych przez twarz. Oddzielny moduł przetwarzający dynamiczne zmiany w rysach twarzy. Informacje o wyrazie mimicznym mogą wpływać na dalsze etapy rozpoznawania tożsamości. Ruch ust: Analiza ruchów ust, szczególnie istotna w percepcji mowy. Może dostarczać dodatkowych informacji o osobie (np. akcent, sposób mówienia). Wspomaga rozpoznawanie tożsamości w sytuacjach, gdy inne cechy twarzy są słabo widoczne. FRU (Facial Recognition Units): Jednostki rozpoznawania twarzy. Zawierają reprezentacje znanych twarzy. Po dopasowaniu zakodowanych cech twarzy do FRU, aktywuje się odpowiednia jednostka. notatki 25  PIN (Person Identity Nodes): Węzły tożsamości osoby. Zawierają informacje semantyczne o osobie (np. imię, zawód, relacje). Aktywacja FRU prowadzi do aktywacji odpowiedniego PIN, co umożliwia przypomnienie sobie informacji o danej osobie. notatki 26