Nederlands Past Paper: Literatuur in de Middeleeuwen en het verhaal van Beatrijs (1370, Brussel) PDF

**1.2.1. Reis door de tijd -- 13^de^ eeuw: ridderepiek** **1: historische achtergrond bij middeleeuwse ridderepiek** 2 **Onjuistheden** (van mensen) van de middeleeuwen, zowel negatief als positief: - **Humanisten (15e-16^e^eeuw):** → Verheerlijkten hun eigen tijd door af te zetten tegen ee...

**1.2.1. Reis door de tijd -- 13^de^ eeuw: ridderepiek** **1: historische achtergrond bij middeleeuwse ridderepiek** 2 **Onjuistheden** (van mensen) van de middeleeuwen, zowel negatief als positief: - **Humanisten (15e-16^e^eeuw):** → Verheerlijkten hun eigen tijd door af te zetten tegen eerdere \"barbaarse\" periodes. - **Negatiefbeeldmiddeleeuwen:** → Barbaarsheid overdreven, \"duistere middeleeuwen\" ontstaan. **Heksenhysterie en andere wantoestanden:** → Onterecht terug geprojecteerd op middeleeuwen. **Gevolg:** → Té donker en ontluisterend beeld van middeleeuwen als \"griezelkabinet.\"\ → Middeleeuwen ten onrechte als cultuurhistorisch irrelevant gezien. **Religieuze ontwikkelingen (12e-13e eeuw):** - **Kloosters:**\ → Directe benadering van leken via schrijfcultuur.\ → Kloosterhervormingen → Nieuwe orden met focus op toenadering tot het volk. - **Volk:**\ → Weggegroeid van Latijnse kerkrituelen.\ → Terugval op oude Germaanse gebruiken (volgens geestelijken). **Adel en leken:** - **Adel:**\ → Wil zich onderscheiden van de massa.\ → Ontwikkelt wereldse cultuur met verfijnde regels en omgangsvormen.\ → Eigen cultuur versterkt streven naar macht en identiteit. - **Dichters:**\ → Aan hoven (en later in steden) → Gods bedoelingen verduidelijken op aarde. Liefdesvers = "**Hebban olla uogala nestas bigunnan hinase hi(c) (e)nda thu, wat unbiddan we nu"** **[Mondelinge overlevering (lezen)]** **[Literatuur aan het hof (lezen)]** **[Frankische genre (lezen) en Brits-Keltische of het hoofse genre (lezen]) 1** (p11-12 boek) (voorbeeld kunnen geven van **Spelling, Grammatica, Woordenschat**) **Spelling:** - **Waer :** geen dubbele klinker in het Mnl, want Latijns alfabet werd gebruikt (kende geen lange klinkers) + verlenging aangeven met e, i, y - **Dlant** : fonetische spelling (schrijven zoals je het hoort) + proclisis - **Steedi** : die / du = je + enclisis **Proclisis** = onbeklemtoonde, eenlettergrepig woord voor een ander woord gekleefd **Enclisis** = onbeklemtoonde, eenlettergrepig woord na een ander woord gekleefd **Fonetisch :** schrijven hoe je het hoort **Grammatica:** - **Geen vaste woordvolgorde**, bv; fraeye historie ende al waer = een waar verhaal en nog eens waar - "gij" vroeger de beleefdheidsvorm, nu tussentaal - "den coninc" =\> die coninc **Woordenschat:** - Historie + stonden =\> verdwenen woordenschat die nu terugkomt in andere talen (vroeger niet echt sprake van talen) **Hoe weten we hoe Middelnederlands werd uitgesproken?** - Door rijmparen te vergelijken, weten we hoe het werd uitgesproken (waar klemtonen liggen, bv; mem**o**rie -\> gl**o**rie) - Door verschillende versies (tijdstippen) van een verhaal te vergelijken, bv; beyn -\> been **"Hoofsheid" in de 21e eeuw -- een beetje sociologie** **Neoliberalisme:** - **Ideologie:** Structuur gebaseerd op waarden zoals globalisering en kapitalisme. - **Kern:** Individuen maken vrije keuzes, overheid bemoeit zich minimaal. - **Verantwoordelijkheid:** Ligt bij het individu om zelf veranderingen door te voeren. **Neoliberalisme** = manier van denken waarin de overheid zich zo min mogelijk bemoeit, bedrijven veel vrijheid hebben, en mensen vooral zelf verantwoordelijk zijn voor hun leven. *[Bovenkant formulier]* *[Onderkant formulier]* *[Geef hier voorbeelden van individuele acties, die vaak de verantwoordelijkheid leggen of zelfs schuldgevoel creëren bij de burger:]* **Klimaat**: - **Individu:** Zelf kunnen beslissen om minder te vliegen, minder vlees eten,... - **overheid**: Taks -\> niet ingrijpen: bedrijven **Economie:** - **Individu**: tweedehandsklerenkopen, producten met eco-label - **overheid**: subsidies (aan bedrijven die milieuvriendelijke producten maken of minder afval produceren) **Politiek**: - **Individu**: protesteren tegen genocide in Palestina, Israël boycotten \ - **overheid**: VN veiligheidsraad =\> beïnvloed door Geopolitieke (= grondstoffen, olie) motieven **Neoliberalisme:** → Geloof in **meritocratie**: succes = eigen verdienste, falen = eigen schuld **Meritocratie** = je kunt alles bereiken zolang je er maar hard genoeg voor werkt. En als je succesvol bent, komt dat door jouw eigen verdienste. - Omgekeerd geldt dat als je "faalt" in je leven, dat dat je eigen schuld zou zijn. Middeleeuwse prologen -\> motieven / **topoi** 1. **Aanspreking publiek** (bv; hoort naer) (jullie, u) 2. Situering in **tijd** en **ruimte** 3. De **causa scribendi,** de reden waarom het verhaal geschreven wordt 4. De **inspanning** die het gekost heeft om het verhaal te schrijven 5. De **bronvermelding** die de waarachtigheid van de verhaalstof ondersteunt (bv; vrai, waer,) (maar, **ALS** -\> geen bron -\> problematisch -\> origineel werk van duivel) - AUTORITEIT op vlak van religie 6. Een **gebed om hulp** of ander **christelijk** element (niet van de duivel) **Hofdag**: - leenmannen zweren trouw - Problemen oplossen - Voor grote feestdagen, want dan is iedereen beschikbaar - **Koningsvrede** (= periode, dat de boodschapper vertrekt met de uitnodiging, voor de feestdagen en dan mogen er geen problemen / oorlog zijn in die periode) - **Kerkelijk recht:** toegestaan om vrouw te slaan, zonder bloed *[Waarom en hoe wordt Eggeric gestraft? ]* 1. hoofd in 2 gehakt 2. aan de galg hangen =\> dubbele straf HOOGVERRAAD (koning (doden)) - **MORALISEREND -- DIDACTISCH** =\> wie trouw is, wordt beloond wie ontrouw is, wordt gestraft - **prominent** = belangrijk **Frankische genre:** - waarden als status, eer, belang van de familie, trouw,... belangrijk - Het gaat vooral om de praktische motieven en kenmerken die van een man een goede vorst maken in het publieke leven (viriliteit of mannelijkheid) - Man toont geen gevoelens aan vrouw (behalve als het een voordeel geeft) - **Misogyne** overtuiging (= lust van vrouw geen grenzen) **Brits-Keltische genre:** - Gevoelens tonen -\> niet langer een gebrek van viriliteit - Individuen met eigen ideeën en gevoelens - Geen schande om verliefd te zijn (vorst regelt dat) -\> afnemend belang van loyaliteit aan familie en de gemeenschap (meer macht vorst) - Landloze krijgers / zonen zonder erfenis -\> naar hof, voor voordeel - Door dans, spel, zang =\> nog in gunst bij hun vorst - Onderscheiding (oudere generatie) =\> extravagante kleding, haardracht - Literatuur =\> rol : verspreiding hoofsheid + hoofse liefde - Weinig mensen volgden formeel onderwijs -\> zo hoofs gedragen (een na te streven ideaal) **[Hoe is hoofsheid ontstaan? : ]** - twaalfde eeuw nemen in West-Europa de bevolking en welvaart toe - tijdens kruistochten, onder indruk van Arabische cultuur (kunst van levensgenieten veel verder ontwikkeld dan in Europa - eerst aan de Franse hoven, een hoofse (van het hof) cultuur te ontwikkelen **1)Hoofsheid en esthetiek :** **[Karel en de Elegast]** (Frankisch genre); - minder nadruk op goede manieren en schoonheid **[Walewein]** (Brits-Keltische genre): - grote nadruk (identiteit adel) **2) trouw :** **[Karel en de Elegast]** (Frankisch genre); - trouw aan heer en god **[Walewein]** (Brits-Keltische genre): - trouw aan hoofse **3) positie vrouw :** **[Karel en de Elegast]** (Frankisch genre); - **Ondergeschikt :** - als object doorgegeven - Ze wordt geslagen tot ze **bloed** =\> erg - Ze kreeg geen naam Verhaal =\> verkeerde conclusie getrokken dat ME gewelddadig + onvriendelijk zijn - maar **functioneel** (de slechterik slechter maken (antipathie \ sympathie)) **[Walewein]** (Brits-Keltische genre): - betere positie, ook functioneel (tonen hoe hoofs de ridder is) **4) historische kern van waarheid :** **[Karel en de Elegast]** (Frankisch genre); - grote historische kern (Karel de grote leefde echt) **[Walewein]** (Brits-Keltische genre): - minder historische kern POWERPOINT: **LIETRATUUR UIT DE MIDDELEEUWEN:** - Teksten begonnen past vanaf 1200 - 3 grote genres: ridderepiek (verhalen) , religieuze epiek en dierenepiek - Mondelinge overleveringen Vooroordelen: - duistere periode - er werd geschreven op perkament (niet duurzaam + kostbaar) en gebundeld met leer - troubadour - verhalen vertelt + gezongen **De middeleeuwen waren "gewelddadig" :** - duivel komt, en de **dode** **lichamen** komen **tot leven** -\> heksen lichamen **verbrand** - voorbereiding slagveld: ridders luisteren naar verhalen - **riddertoernooien** : vechten met stompen -\> tegenstander van paard krijgen -\> de **beloning** is het **paard** van tegenstander - oude werken **teruggevonden** tijdens **kruistocht** - op kerkelijk grond, bestond gewoonterecht en romeinse recht niet - **geen marteling met bloed -\> bang voor god** - dief straffen -\> verbannen en geldboete of vastgespijkerd (mocht kiezen) **niet vaak doodstraf en lijfstraffen** - vanaf 16^e^ eeuw veel strenger **De middeleeuwen waren "vrouwonvriendelijk en preuts":** - veel bronnen vernietigd - lage landen -\> vrouwen wel goede rol (onderwijs tot 14) - \|-\> + actief bij kruistochten en protesten (spionnen) + deelname publiek leven - vrouwen **sleutelbewaarders** (voor peper, zout,...) - coopwyf = koopvrouw - voor god maar **1 keer trouwen** -\> **scheiden wel, niet hertrouwen** (vanaf 16^e^ eeuw niet meer) **De middeleeuwers waren "dom":** - door warmte groeide alles (van de man) naar buiten (piemel etc.) - moesten weten wat voor functie planten hadden - waren niet dom -\> niet genoeg kennis - **4 lichaamssappen** moesten in balans zijn: bloed, slijm, gele gal, zwarte gal **6** **2 opvattingen** die voor vertekend beeld van de middeleeuwen zorgen**:** - Negatief; **optimistisch vooruitgangsidee** (het wordt alleen maar beter) - Positief; **behoudsgezind** idee (vroeger was alles beter) **Vertekend beeld van de middeleeuwen:** - Te negatief : ruw en gewelddadig (humanisme) - Te positief : grote liefde, eervol (romantiek (alles idealiseren) ) 500-1500 **Inleiding : over historiografie** (geschiedenis over geschiedenis) : - Nadenken over hoe je de geschiedenis bijhoudt - Namen van schilderijen zijn later pas gegeven - Bronnen gemaakt door vrouwen -\> niet belangrijk dus niet bijgehouden - Mensen schreven bronnen voor mensen met geld - Seks was iets slechts - Dachten dat iedereen hetzelfde dacht -\> door de bronnen - Duivel is er, dus verstoppen onder deken (Sks onder deken) **Het Middelnederlands (=verzamelnaam voor dialecten) (1200- ca. 1500 ) :** - Duits, Nederlands, Engels = Germaanse - **Geen volledige teksten** opgeschreven in het Oudnederlands - 1500 -\> eerste bijbel vertaling - 1200 -\> eerste geschreven bronnen in het Middelnederlands - Pas in 12^e^ eeuw opgeschreven - Hoofse literatuur : aan het hof - Het diets (=**volkstaal**) -\> s = van het, diet = het volk =\> spraken alleen leken (niet-geleerden en niet-geestelijken) - Romaans -\> frans, Italiaans, Spaans - **Roma(a)ns = volksverhaal** - **Welke ingrijpende vernieuwingen zorgt voor literatuur in de volkstaal?** - Adel rijk -\> geld geërfd - Burgerij rijk door te werken - Adel namen alles over van de Arabische cultuur - Irak verder dan de EU -\> Etiketten - **Sociolect = identiteit creëren** **Pennenprobeersel of probatio pennae** = Monnik probeert zijn nieuwe pen uit op een kladblad **7** **Literatuur in de middeleeuwen:** - Ga ik naar de **hemel? (-\> onzekerheid**) -\> opzoek naar **christelijke elementen** (bv; 3, 7) - **Doen alsof het verhaal waar is**, als het **niet waar** is, is het **verzonnen** en dus een **leugen**. Mensen gaan denken dat de **duivel** het heeft **ingefluisterd** (bij de troubadour) -\> ze dachten dus dat ze naar de **hel** gingen - Schrijven voor het geld (anoniem schrijven, zodat niemand weet dat ze schrijven voor het geld i.p.v. voor de gemeenschap (ik ben niet zeker)) - Kunst maken voor gemeenschap niet voor geld (+ tekens/tips in kunst) - Schoon kunstwerk = het goede - Perfecte vorm, harmonie - Glinsterende kleurstoffen -\> mat, dof - goud - **Moraliserend -didactisch** = een levensles leren - Iets nieuws is verzonnen -\> leugen -\> duivel-\> hel **Mondelingen overleveringen :** - Monnik had 2 manuscripten, bv; lees dit met een zachte stem,... - Troubadours (=rondtrekkende beroepsentertainers) hadden het verhaal bij, voor als ze het vergaten - Herkenbaarheid belangrijker dan waarheid - Rijm : makkelijker onthouden + leuk ritme - 'monnikenwerk' = een groot en tijdrovend werk **Frankische genre (verhalen rond Karel):** - Karel leefde vroeger dan dat de verhalen (over hem) bestonden - Keken naar middeleeuwen om er een les over te leren - Een verhaal over Karel de grote, zorgde voor meer roem (geld) - Een verhaal dat verzonnen is, maar er komt iets herkenbaars in, denken de mensen dat het waar is (bv; Karel de grote) **Frankische genre (problemen, rond die tijd):** - Feodaal systeem = heer geeft iets aan iemand (bv; oogst land) en de persoon geeft bv; steun tijdens een oorlog (meevechten) **Brits-Keltische genre : ontrouw wordt gestraft:** - (bijnaam) Arhtos = Arthur - Vlag op stok (beer (op vlag) = moedig, sterk) tijden het paard vechten 1. **[Wat is de rol van God in het verhaal? Welke christelijke elementen vinden we terug? ]** - God =\> beschermer van Karel - Christelijke elementen =\> De engel, 3 = heilig getal, Godsoordeel (bidden voor een gevecht =\> onschuldig = winnaar) 2. ***[Waar is er sprake van kleurensymboliek? Waarmee wordt de kleur geassocieerd en waaruit leid je dat af? ]*** - Zwart = ongeluk, onheil, gevaar 3. ***[Geef een zo volledig mogelijke omschrijving van de evolutie die Karel doormaakt. ]*** - Speciaal (enige verhaal waar Karel een grote rol heeft): Karel = Vol personage Karel = vol personage -\> terughoudend (twijfel bij stelen) -\> onzeker (ploegijzer, toverkruid) -\> Vastberaden (plan) 4. ***[Bespreek de relatie tussen Karel en Elegast aan de hand van fragmenten. ]*** - Vijanden (onbekenden -\> vertrouwensrelatie (Elegast blijft trouw) -\> in ere hersteld (REHABILITATIE) (titel van hertog + vrouw) P15 EN 22 KENNEN **Het verhaal van Walewein (1250, Vlaanderen)** 1. [Hoe wordt onmiddellijk duidelijk dat het om fictie gaat?] Veel beschrijvingen die zo overdreven zijn dat het bijna lachwekkend wordt = **Grotesk** - Escapisme (=ontsnappen aan de realiteit) - Willing suspension of disbelief -\> kunnen uitleggen -\> **ongeloof tijdelijk opzij zetten** Voorbeeld: \"Als je een verhaal leest waarin een vliegend schaakbord bestaat, gebruik je een **\'willing suspension of disbelief\'** om ervan te genieten.\" - Veel overdrijvingen = draken, vliegend schaakbord,... 2. [Wat valt er op aan de beschrijving van het schaakbord en het kasteel van koning Amoraen? ] - Schoonheid = esthetiek (=mooi) -\> Brits-Keltische genre (Arthur) - Schaakbord: bestond uit goud, ivoor,... 3. [Waarop wijst dat met betrekking tot de sociale klasse waarin het verhaal plaatsvindt?] - Verhalen gemaakt voor rijke klasse (hoofs = aan het hof) - Ook nadruk op etiquette (=**beleefdheid)** - Bv: verzwijgen van de vrijpartij **Religieuze epiek: het verhaal van Beatrijs (1370, Brussel)** Verhaal: Beatrijs, een non, kan haar jeugdliefde maar niet vergeten en ontvlucht daarom het klooster. Het loopt niet goed af en op een bepaald moment verkoopt ze haar lichaam voor geld. **Eigenschappen**: - Vrouwelijke protagonist: "agency" (vrije wil) - Psychologisch uitgewerkt: emoties - Veel vertaald **1. Achtergrond bij het verhaal (van de podcast):** 1. **[Waarom verdwenen veel vrouwelijke religieuzen uit het straatbeeld?]** - Vanaf 800: moesten zuiver (fysiek (-\> hygiëne) en mentaal) zijn om te bidden 2. **[Welk foutief beeld heerste er over kloosters?]** - Drinken veel bier, eten veel, veel geslachtsgemeenschap - BACCHANAAL = zuippartij - DECADENT: Kloosters zouden luxe en moreel verval vertonen, in plaats van de eenvoud en spiritualiteit die ze predikten. SELF -- FULFILLING PROPHECY = Men gelooft toch al dat we zondigen, waarom zouden we ons inhouden 3. **[Wat bewijst het verhaal van de pantoffels]** - Pantoffels -\> betoverd -\> opgewonden (bedacht hekserij om klooster te krijgen) **[Christendom:]** - (Maria) moeder (-\> goede vrouw) - (Eva) verleidster (-\> slechte vrouw) = PRAGMATISCH **2. Het leven in een klooster (lees p 26-27):** 1. **[*Beatrijs treedt in, in een klooster voor adellijke nonnen. Er wordt niet verteld waarom ze in het klooster gaat, maar in de middeleeuwen waren er een paar voor de hand liggende redenen*:]** - Oudste zoon of dochter (door ouders voor kloosterleven bestemd) - Lastige of ziekelijke kinderen en met onwettige dochters 2. ***[Op welke leeftijd werden meisjes meestal afgestaan aan het klooster?:]*** - 9 jaar - Toen ze dertien werd -\> eerste gelofte afgelegd. 3. ***[Het bestuderen van middeleeuwse bronnen biedt een unieke inkijk in het middeleeuwse leven. Wat leren 'nonnenklachten' ons?: ]*** - Nonnenklachten -\> teksten waarin ze hun gevoelens uitspraken. 4. ***[Hoe probeerde men te voorkomen dat de meisjes zouden ontsnappen uit het klooster?:]*** - 2 sloten op de buitendeur + (dubbel) hekwerk + tralies. 5. ***[Waarom moesten deze jonge vrouwen als het ware tegen zichzelf beschermd worden?:]*** - Anders blootgesteld aan de listen van de duivel en daardoor godvruchtige mannen konden verleiden. **3. Prostitutie in de middeleeuwen:** - Sommige vrouwen best goede positie binnen geldende beperkingen van die tijd - Prostitutie goed beregeld en opgevolgd door stadsbestuur of de kerk - Sekswerk is van alle tijden: bij Grieken en romeinen -\> vrije en onvrije prostitués. - Slavernij bleef niet beperkt tot klassieke oudheid: ook bij Germanen, Vikingen en Arabieren werd in mensen gehandeld - In mensen gehandeld, waaronder vrouwen en meisjes voor prostitutiedoeleinden. (Vandaag de dag nog steeds) - Door kruistochten in contact met oosterse badhuiscultuur (dertiende eeuw geïntroduceerd in west en midden Europa) - Elke belangrijke stad had badhuis of badstoof (fungeerde deels als bordeel) - Wanneer belangrijke vorst stad bezocht, was het zeg maar 'mode' om de vorst een gratis nacht in het plaatselijke bordeel aan te bieden a. ***[Schilderijen: wat gebeurde er zoal in een badstoof?: ]*** - baden, drinken, ontmoetingsplaats (verhalen vertellen / lezen) - Christelijke kerk keurde alle seks buiten huwelijk af als onkuis en zondig -\> leidden niet tot een wettelijke voortplanting - **[Volgens kerk verkrachting en maagdenschennis erger dan prostitutie:]** - Schade toebrachten aan de eer en sociale positie van vrouwen. - De maagdelijkheid, die als heilig werd beschouwd, ging verloren. - Prostitutie volgens hen nodige kwaad, bv; in deze woorden van de kerk geleerde Thomas van Aquino (dertiende eeuw) : "neem de hoeren weg uit de wereld, en je zult diezelfde wereld verzadigen met sodomie" (Prostitutie = biedt uitlaatklep voor seksuele verlangens die anders tot grotere zonden zouden leiden) - Het was zogezegd nodig om mannen in bedwang te houden en te entertainen, anders alleen maar meer zonden en opstanden **Sodomie**: Seksuele handelingen die niet gericht zijn op voortplanting. - Zo moet kerk misschien gedacht hebben dat wanneer je iets zondigs niet kan tegenhouden, je het zelf beter organiseert zodat je het tenminste kan controleren (vergelijk het met spuit ruimtes vandaag de dag) - Daarom hielt plaatselijke kerk vaak oogje in het zeil bij badhuizen - zorgde voor meer veiligheid voor vrouwen - **[Kerkelijke visie genuanceerd:]** \- ergere zondes dan prostitutie \- Seks =\> alleen voor voortplanting (\ sodomie) - Sekswerkers kregen juridische bescherming (sekswerkers hadden rechten) - hard opgetreden tegen mannen die openbare orde verstoorden door bv; dronken te zijn of door geweld te gebruiken - in ruil -\> badstoven deel van hun inkomsten afstaan als soort belasting *b) **[Waarom is de stad Brugge een interessant geval in de 15^de^ eeuw?:]*** - veel badstoven - havenstad - veel tijdelijke mensen Ook **niet-erkende prostitutie** -\> vrouwen door man in steek gelaten -\> gedwongen om gezin van hongerdood te redden: - In stedelijke gemeenschappen verkrachting bijna sociaal geaccepteerd verschijnsel (voor lagere klassen vrouwen) - Mannen zagen dit als bewijs van hun mannelijkheid - Vrouw behandeld als onteerd en kregen sociaal stigma - Werd niet meer aanvaard door gemeenschap en belandde aan de rand van de maatschappij **[In 16^de^ eeuw -\> geloofsijver:]** - Door reformatie en contrareformatie -\> kerk wereldlijke overheden meer bezig hoe je een goede gelovige moet zijn en hoe je je goed moet gedragen (om gemeenschap en reputatie stad niet ten schande te brengen) - Vervolging voor hekserij en homoseksualiteit - Uitspreken tegen prostitutie - In die tijd grote angst voor seksueel overdraagbare aandoening syfilis in verband met seks, dus ook prostitutie c. ***[Schilderijen: (hoe kun je zien dat prostitutie minder gedoogd (toegestaan) werd?:]*** - Ze hebben kleren aan - Ze zijn ongelukkig/ neutrale gezichten - Weinig felle kleuren - De vrouwen stelen terwijl ze de mannen aan het verleiden zijn - Mensen (vrouwen) zijn aan het vechten 1. Waarom verteld de verteller dit verhaal? En om welke omstandigheden?: - Waarom doet hij het niet: "het dichten brengt me weinig voordeel. De meeste mensen van oordeel dat ik een ander vak moet leren" -\> **beroep =\> weinig geld** - R4-6: hij wil een **wonder vertellen** en **Maria eren** 2. Welke effect heeft dat op de luisteraar: **Luisterbereidheid** 3. Welk soort verhaal is Beatrijs?: **Marialegende** 4. Waar heeft de verteller zijn verhaalstof gehaald en welk effect heeft dat op de luisteraar?: - Bronvermelding: r.14-15: monnik Gijsbrecht - AUTORITEIT (op vlak van religie) - Geloofwaardigheid 5. Wat verneem je in de beginregels over beatrijs?: **[innerlijke]**: ijverig (r.31) \ Walewein **[Uiterlijk]**: wordt beschreven Niet van belangrijk genre r.23-25 (esthetiek) **Ruimte symboliek (voorbeelden):** - Kloostertuin: buiten de muren = onveilig - Rozenstruik - "Ik ben bang dat ik spijt krijg van deze tocht. De wereld is zo onbetrouwbaar, al heb ik mij nu tot die wereld gekeerd **Kleurensymboliek (voorbeelden):** - **Rozen**struik: rood -\> liefde die niet mag van de kerk, passionele liefde - Blauwe kleren - Hemelsblauw - Witte (zijde) - Bea krijgt kleren in de kleuren van Maria (de hemel) - Maria blijft bij haar (figuurlijk) **Getallensymboliek (voorbeelden):** - Twee: = duivel = aardse materiële dingen (2 kinderen) - Vijfhonderd (pond): 5 = Maria = virgo (5 letters) - Zeven (jaren): heilig getal -\> dagen van de schepping -\> lange periode **Flash forward (van het verhaal):** "ik zal jou nooit in de steek laten, tenzij de bittere dood ons scheidt! Hoe kun je zo aan mij twijfelen? Ik ben nog nooit vals tegen je geweest, of onbetrouwbaar. Vanaf het eerste moment dat mijn keuze op jou viel, zou ik zelfs een keizerin voor jou in de steek laten, mijn liefste, gesteld, dat ik zo iemand waardig zou zijn. [Achter]**lijk**: letterlijk achter de stadmuren **Dorpelingen**: scheldwoord \ niet van adel/ stad, je bent dus boers/ onhoofs **Topos**: topos = motief : natureingang = beschrijving van een natuurfereel om emoties over te brengen (sfeer scheppende ruimte) **p 31-34 lezen** Een stem beveelt terug -\> ook in Karel en de Elegast Maria had haar taak overgenomen =\> mirakel Als het verhaal eindigt met dat Maria haar taak had overgenomen, met welke 2 vragen blijft het publiek achter?: 1. Wat met de kinderen? 2. Als niemand iets heeft gemerkt, hoe weet die monnik dat dan? **CONCLUSIE:** **3 vormen van liefde:** 1. Liefde voor haar jeugdvriend =\> verlaat klooster 2. Liefde voor haar kinderen =\> prostitutie 3. Liefde tot Maria =\> duurzaam goed **Waarom is het belangrijk dat de protagonist van dit verhaal een vrouw is?:** - Geloof versterker = EXEMPEL - Voorbeeld voor middeleeuwse publiek, zodat ze weten hoe dat ze moeten leven **Voor welke 2 soorten publiek is dit verhaal geschreven, en met welk doel?:** - Nonnen: twijfel =\> slecht einde - Adel: hoofse wereldwijde liefde is minder belangrijk dan goddelijke liefde **MIRAKELS IN DE 21^STE^ EEUW** Betoverde wereld of **Enchanted** **Enchanted =** betoverd of magisch **Zeker na de 2 wereldoorlogen (20^ste^ eeuw):** - Moeilijk voor westerse wereld om toevlucht te vinden in religie - "Ont-tovering" of **disenchanted** = het verliezen van geloof in magie, wonderen of het bovennatuurlijke. **Tegenbeweging: escapisme uit rat race van neoliberalisme:** - Opnieuw 'betovering' gaan opzoeken - Voorbeelden: - **Pareidolia** = een vorm van herkennen in objecten **Verhalen vergelijken:** +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+ | Verhaal | Moraal | Doelpubliek | Cirkel | Typisch | | | | | (=manque) | | +=============+=============+=============+=============+=============+ | Karel en de | Trouw aan | Adel | Een engel | | | Elegast | God | | die iets | | | | | | tegen Karel | | | | | | zegt | | +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+ | Walewein | Trouw aan | Adel | Walewein | | | | de liefde | | ondergaat | | | | en | | verschillen | | | | hoofsheid | | de | | | | | | beproevinge | | | | | | n, | | | | | | maar keert | | | | | | altijd | | | | | | terug naar | | | | | | het pad van | | | | | | deugd. | | +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+ | Beatrijs | Nonnen: | Nonnen en | Ze mist | Wonder/ | | | twijfelen | adel | haar | mariemirake | | | aan het | | geliefde | l | | | geloof =\> | | | | | | slecht | | | | | | einde | | | | | | | | | | | | Adel: | | | | | | hoofse | | | | | | wereldwijde | | | | | | liefde is | | | | | | minder | | | | | | belangrijk | | | | | | dan | | | | | | goddelijke | | | | | | liefde | | | | +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+ | Reynaert de | Adel = | Adel: | Reynaert | | | vos | hypocriet, | spiegel | die de | | | | niet écht | voor eigen | andere | | | | hoofs | wangedrag | dieren | | | | | én zelfspot | misleid | | | | Clerus = | | | | | | hypocriet, | Burgerij: | | | | | niet écht | distantiëre | | | | | gelovig | n | | | | | | (wij zijn | | | | | Volk = dom, | zo niet) | | | | | boertig | | | | +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+ **15** **Dieren epiek: van den vos Reynaerde (1340, Gent)** In middeleeuwse [literaire] teksten bleek de vos niet volledig kwaadaardig **Trickster (vos):** verhalen waarin de hoofdfiguur zijn omgeving stelselmatig te slim af is en vaak op humoristische wijze aftroeft - slim en sluw karakter - doorbreekt vaak regels - houdt anderen voor de gek - onvoorspelbare figuur die humor, bedrog en creativiteit gebruikt om zijn doelen te bereiken. - **Aristoteles noemde hem (vos) kwaadaardig en verraderlijkBovenkant formulierOnderkant formulier** In de beeldende kunst, zoals mozaïeken in kerken, werd de vos al afgebeeld voordat het verhaal op schrift werd gezet **Ruime verspreiding**: Het verhaal van de vos was al wijdverspreid in de middeleeuwen voordat het op schrift kwam. de verteller van dit verhaal zich gebaseerd heeft op een [Middelfranse bron]. **[Satire]**: de verteller probeert te amuseren, maar tegelijkertijd de mens en maatschappij te bekritiseren. **[Conclusie van het verhaal:]** verstand gaat boven kracht, en macht is heus geen almacht. Zo zorgt de trickster voor herkenning bij underdogs. Vb. van [trickster]: in **Oeganda** =\> de **schildpad** die de olifant steevast te slim af is **[Titel/ thema / onderwerp:]** Wie was Willem? +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **[Kernwoorden / | **[Schematische overzicht / | | vragen]** | passende | | | kernbegrippen]** | +===================================+===================================+ | *[Uitzonderlijke | Enige tekst die met de naam van | | introductie]* | de auteur begint | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | *[Gent]* | Veel plaatsnamen die verwijzen | | | naar streken in Gent | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | *[Opleiding -- intellectuele | - Juridische kennis | | profiel]* | | | | - Hij woonde in een klooster | | | | | | - Hij kende Latijn en het Frans | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | *[Reynaerthandschriften]{.underli | 5 zijn bewaard gebleven, het was | | ne}* | populair omdat het vertaald was | | | naar het Latijns? | | | | | | - 2 volledige teksten en 3 | | | andere waren fragmenten | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 1. *[Wat was de naam van de verteller? Wat betekent 'Madoc' en waarom is het verdwenen?]* - Naam verteller: Willem - Madoc = ander werk van Willem (in andere versies staat: 'vele boucen' = veel boeken) - veel manuscripten werden vernietigd om lijm/kaft van te maken voor boekdrukkunstReynaert is nog steeds op vrije voeten 2. *[De topoi van de inspanning en van de bronvermelding vult Willem op een atypische manier in. Wat is het effect hiervan?]* Inspanning: r. 2: kostte hem zijn nachtrust\ maar gaat eigenlijk over 'Madoc' (is het werk over Reynaert dan minderwaardig misschien?) Bronvermelding: - R. 6: Aernouts deel - R. 7: vita ('heiligenleven' -- ironisch!) - R. 8: Franse boeken Proloog toont al dat het om een [bijzonder werk] zal gaan [met veel dubbelzinnigheden] [Conventies] van middeleeuwse literatuur worden op [nieuwe,] [lachwekkende manier ingevuld] (par*[odie)]* 3. *[Wat valt je op aan de causa scribendi?]* - Causa scribendi: geschreven voor een dame gesteld op hoofs gedrag (r. 26-31) - **[Mecenas]** = geldschieter, 'sponsor' van kunst - Haar naam zit verstopt in enkele regels ('Aleide') - Dit noemen we een **[acrostichon]** *[Willem besteedt veel aandacht aan iets wat tot nu toe nauwelijks aan bod kwam in vorige prologen. Wat? En waarom zou hij dat doen, denk je?]* - Veel aandacht voor wie het doelpubliek **niet** is (r. 12-24: niet voor boerenkinkels en dwazen) - Wél voor 'zij die de eer hoog houden' en zo hoofs mogelijk proberen te leven (r. 35-37) - Boodschap van satire en kritiek op hogere standen moet goed binnenkomen +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Aanklagers + klacht** | **Weerlegging door Grimbeert** | +===================================+===================================+ | Isengrim (+ Hersinde): | Geen verkrachting, maar affaire | | | | | - Vrouw (Hersinde) verkracht | - niet mooi om dat publiek te | | | maken | | - Zijn kinderen mishandeld -\> | | | 2 ervan nu blind | Niet klagen over iets wat je zelf | | | gestolen hebt | | Courtois + Tybeert: | | | | - **"gestolen goed gedijt | | - Vos heeft zijn wordt gestolen | niet"** | | | | | - Worst was eerst van T. -\> | C. zong credo (gebed) zo vals dat | | onderling gekibbel | het een beledeging was voor | | | heilig lied | | Pancer + Cuwaert: | | | | - Terechtwijzing = gepast | | - P. heeft gezien dat R. de | (slechte student straffen) | | haas vermoorde | | | | | | | | | | | | - Tanden al in zijn bek | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ *[Dubbelzinnigheden (humor]*): - Namen bevatten vaak een hint **("nomen est omen"** = "de naam is een teken\") - Bv. Hersinde: (H) er -sin -- de = ze heeft er zin in (over affaire) *[2 belangrijke principes: ]* - **Procesrecht**: 3 keer de kans om te tonen dat je onschuldig bent -\> dagvaarding -\> uitnodiging om naar rechtbank te komen - **Veterecht**: wraak nemen **Bruuns queeste :** - Fysiek sterker, maar dom - Reynaert : Psychologisch sterker (=slimmer) Reynaert zegt: "eet met fatsoen en mate opdat u er niet beroerd van wordt, het zou mij een grote schande zijn" =\> **ironie** Bruun zijn hoofd en 2 voorpoten staken in de boom =\> 1 oor en zijn beide wangen eraf =\> misdadiger (oor verlies -\> straf voor dief) - Hypocrisie [Analyse personage bruun:] - Bruun heeft geen mate : toont geen zelfbeheersing + stelt zichzelf niet op achtergrond om wille van de koning - Vb. Reynaert zegt "ik zal u zoveel voorschotelen dat u het met tien man nog niet op krijgt" Bruuns =\> "wanneer ik alle honing had tussen hier en Portugal, zou ik die in een keer op eten" [Ruimte symboliek:] - Donkerbos - Kronkelpaden [Kritiek op volk:] - namen: niet adellijk -\> uiterlijk (Bv. Langvoet) - wapens: gewone objecten (stok met hoornen punt) - uiterlijk: lelijk (+arm) (Bv. Kromme vingers en benen (krom -\> slecht)) - vechttechnieken: niet hoofs (vochten om zijn ballen) pastoor sloeg met zijn crucifix (= kruisbeeld) Vrouw van pastoor was een van hen (die in het water viel) =\> pastoor mocht geen vrouw hebben Iets onheiligs doen met iets heiligs = **Blasfemie** **Tibeerts queeste:** Blasfemie: - 2 dagen daarvoor had Reynaert ingebroken (in de schuur van de pastoor) - [Zoon van pastoor] (was boos geworden -\> valstrik om vos te vangen) =\> Pastoor moest kuis blijven, duidelijk niet - [Moedernaakt, naakt, blootje =\>] 3x naakt in het verhaal =\> heilig getal onheilig gemaakt [Alle andere kinderen] =\> pastoor heeft meer (illegale) kinderen Ironie: - saus voor bij de muizen =\> saus = bloed - U zingt terwijl u eet =\> hij is aan het schreeuwen (-\> zingen volgens vos) - Hij sprong de pastoor tussen z'n been naar de beurs zonder naad, waarmee men tegen de klok slaat - mannelijke geslachtsorgaan wordt afgebeten - in 1570 in lijst met verboden boeken (contrareformatie) - het werd gecensureerd door de kerk =\> de neus wordt afgebeten i.p.v. pml - op toets met juist of fout Zijn vrouw was diep ongelukkig en zwoer dat ze er een **jaaropbrengst aan offergeld voor overhad**, als het had kunnen voorkomen dat haar man zijn pml er afgebeten werd Offergeld is voor de kerk - zei "dit behoorde tot het gereedschap van je vader en zal voor nu en altijd mijn schade en schande zijn" " in het liefdesspel zal hij geen zin meer hebben". **Humor:** **Top down:** lachen met lagere groepen **Bottom up**: lachen met hogere groepen Vrijheid van **meningsuiting is een democratisch principe**: 1948: UVRM (universeel verdrag van de rechten van de mens) - **wel**: het recht om je eigen mening te geven en daarvoor niet voor worden opgepakt - **niet**: mening geven en daarmee je tegenstander beledigen - beperkend: het kan mensen intimideren a. [Is de '**ordo'** echt hersteld op het einde van dit verhaal?] - De ordo lijkt slechts schijn - Nobel ≠ nobel (verkiest geld \> trouw, liever de schat dan Reynaert straffen) - Reynaert is nog steeds op vrije voeten b. [Waarom gebruikt Willem dierlijke personages? ] - Dierlijke personages gebruiken is 'veiliger' om kritiek te uiten c. [Voor welk **doelpubliek** schreef hij dit verhaal? ] - Weinig identificeerden zich écht met Reynaert - Tegelijkertijd heb je het gevoel dat de tegenstanders van Reynaert het ergens wel 'verdiend' hebben (ze hebben allemaal hun 'flaws', gebreken) - Doelpubliek: - Adel: spiegel voor eigen wangedrag én zelfspot - Burgerij: distantiëren (wij zijn zo niet) d. [Wat is de **moraliserend-didactische** boodschap van deze parodie/satire?] - Moraliserend-didactische boodschap: - Kritiek standen: - Adel = hypocriet, niet écht hoofs - Clerus = hypocriet, niet écht gelovig - Volk = dom, boertig - Feodaal systeem = corrupt (geld \> trouw) - Procesrecht: werkt ook niet\ (uiteindelijk voorgesteld als 'beschaafd rechtssysteem' maar als het puntje bij paaltje komt, wil de koning gewoon wraak, bv. Belijn de Ram die zonder proces verantwoordelijk wordt gesteld) **STIJLFIGUREN** **Contaminatie** = je versmelt 2 correcte uitdrukkingen of woorden, waardoor een verkeerd nieuw woord of een verkeerde nieuwe uitdrukking ontstaat - Bv. Dat kost duur (dat is duur en dat kost veel) **Pleonasme** = je vermeld expliciet een eigenschap die al in een zelfstandig naamwoord of werkwoord besloten ligt - Bv. De witte sneeuw, naar beneden vallen **Tautologie** = het hele begrip wordt met een ander woord of andere woorden herhaald - Bv. Vrolijk en welgezind (zie bundel om te oefenen) **Klinker (a, i, n, o) +y:** - [1 teken]: + **'s** - 2 tekens: als 1 klank uitgesproken wordt =\> **+ 's** - Bv. Shampoo**s** - Bv. Romeo**'s** - [3 tekens]: **+ 's** - bv. Bureau**s** **Klinkerbotsing:** - **Samenstelling**: (auto-ongeval, gala-avond, zo-even) - \+ koppelteken (**-**) - **Ongeleed** woord (ruïne, poëzie) of in een **afleiding** (geüpload, geïnvesteerd) - \+ trema (**¨**) Griekse / Latijnse voorvoegsels: **bio, co, neo, pre, vice, anti, mini, macro,....** - Klinkerbotsing : zien als samenstelling =\> koppelteken - Bv. Coassistent (**geen** klinkerbotsing), vice-eersteminister (**wel** klinkerbotsing) **Vele of Velen** Vele(n), sommige(n), andere(n), enkele(n), beide(n) 4. Je schrijft **velen, beiden**, etc. als ze betrekking hebben op personen en zelfstandig gebruik worden. - Bv. Slechts enkelen kwamen te laat (vervangt een groep) 5. Je schrijft **vele, andere**, etc. als ze betrekking hebben op personen die al eerder in dezelfde zin werden genoemd - Bv. Vele meisjes gingen dansen, andere gingen zwemmen **Spelling werkwoorden** Regel voor [onvoltooid verleden] tijd (zij wandelde) en [voltooid verleden] tijd (zij heeft gewandeld) **Eindigt de (Engelse) stam op de klank t, x, k, f, s, ch, p, sj (push) of tsj (catch)** Ja: uitgang = + t(e) Nee: uitgang = +d [Stam] = infinitief zonder de uitgang "en" (downloaden -\> download) [Opgepast!] Soms is de **"e" aan de stam nodig voor de Engelse uitspraak:** skat**en** -\> skat**e** [Opgepast]! De [uitspraak] is soms [vernederlandst]: bv. Basketballen -\> basketbal (basketbalde) Spelling: achtergrond en principes van het Nederlands a. [Hoe ondersteunt het geheugen het correct toepassen van de spellingsregels? ] Cruciaal voor de manier waarop we spellen, is de automatische werking van ons geheugen. Hoe vaker we een woord schrijven, of met aandacht lezen, des te sterker prenten we dat woordbeeld in ons geheugen. b. [Toon met een tweetal voorbeelden aan dat het geheugen ons bij het spellen van woorden ook op het verkeerde been kan zetten.] De vorm wordt schrijven we 212 keer zoveel als de vorm wordt. c. [Leg uit: 'Spelling verzorgen is in de eerste plaats een kwestie van attitudevorming.'] Leerlingen snappen best wel de werkwoordregels, maar kijken hun teksten te weinig na. Spelling nakijken en verzorgen is dan ook in de eerste plaats een kwestie van **attitudevorming**. Spelling is een geheel van afspraken **Verschil tussen Gelijkvormigheid en Gelijksoortigheid (of analogie):** - **Gelijkvormigheid**: 1 woord moet op dezelfde manier voorkomen - **Bv**. han**t** -\> handen, handbal, handdoek - **Gelijksoortigheid**: 1 regel gaan toepassen bij verschillende woorden - **Bv.** -\> jij wandel**t**, jij loop**t**, jij skate**t** a. [Wanneer wordt de kans op dt-fouten nog groter?] 1. Regel: kost meer energie -\> vaak niet doen om efficiënter te zijn 2. Dt -- dominante werkwoord \ d -- dominant (herhaald) **2 soorten woorden:** - Onthoudwoorden ( parallellogram, onmiddellijk of scène) - Regelwoorden (ik word, zij bereidt, beker,..) **Spellen op 2 manieren:** - Letterpatroon uit ons geheugen - Regel toepassen **spellingsprincipes** van het Nederlands:( P13 om te oefenen) **fonologisch**:  Je schrijft woorden zoals je ze hoort. - (je schrijft fiets, boom, deur,..., omdat je fiets, boom, deur,... zegt ) - [UITZONDERING]: medeklinkers uitgesproken -\> bv. Er(w)t, mar(k)t **Gelijkvormigheid**: je schrijft eenzelfde woord, stam, voor- of achtervoegsel zo veel mogelijk op dezelfde manier - Je schrijft niet waart (alhoewel je het zo uitspreekt), maar waard, omdat je ook waarde schrijft en stam van ww. vinden, is vindt en niet vint **Overeenkomst** (of analogie): je schrijft een woord naar overeenkomst met een ander woord. Zo schrijf je grootte en breedte (bijvoeglijk naamwoord + te), omdat je ook dikte, hoogte, lengte schrijft. Je schrijft stationsstraat, omdat je stationsplein schrijft 2 soorten **Etymologie**: - **Herkomst**: je schrijft thuis en niet tuis, omdat thuis van te huis komt. (oorsprong van woord) - **Donorprincipe**: je schrijft computer, überhaupt, gêne, omdat die woorden in de taal waaruit ze komen ook zo geschreven worden (spelling van woord) **Analogieregel: hoofdletters (p14)** Talen Personen Plaatsen: Namen van steden, landen, dorpen, rivieren, enz. beginnen met een Bedrijven, merken, instellingen: Namen van bedrijven, instellingen en merken krijgen een hoofdletter.\ Voorbeeld: , Universiteit van Amsterdam. Bij dagen, maanden, feestdagen Namen van goden, heilige boeken, en religies beginnen met een hoofdletter.\ Voorbeeld: God, Bijbel, Islam, Boeddhisme. Titels van boeken, films, liedjes, enz. krijgen hoofdletters bij het eerste en belangrijke woord. Dokter, Juffrouw, Meester. Bij afkortingen: VVD, NASA, UNESCO. Namen van bijzondere dagen, evenementen, of gelegenheden krijgen ook een hoofdletter.\ Voorbeeld: Onafhankelijkheidsdag, Huwelijksdag, Werelddierendag. **Porte-manteauwoord = Neologisme** (nieuw woord) waarbij je stukjes van bestaande woorden gebruikt - **Vb. brunchen** = luchen en Breakfast - **Smirten** = smoken en flirten **Lingua franca** = taal die je gebruikt, wanneer je niet dezelfde moedertaal spreekt 1. Vreemde woorden zijn woorden die het Nederlands onveranderd uit een andere taal heeft overgenomen (junkie, beat, salesmanager, pageturner,...) 2. Bastaardwoorden zijn in oorsprong vreemde woorden die gedeeltelijk werden vernederlandst in uitspraak, spelling,... (deleten, intiem,...) **Pro (+):** soms is een Engelse term korter, bezit hij meer expressieve kracht, heeft hij een andere gevoelswaarde (**connotatie**) **(-)**: sommige spreken van **taalvervuiling -\> taalpuristen** - **purismen** = nieuw voorstel om een bestaand leenwoord te vervoegen - vb; botsballon = airbag, kroesvlechten = dreadlocks, zelfkiekje = selfie **wat**: overtreffende trap, rangtelwoord, zoals, iets, niets, veel, weinig, enige, alles,..., na de komma (bij een heel voorafgaande zin) **dan**: verschil uitdrukken met vergrotende trap, anders of ander(e/en/s), niemand of niets of geen of nooit (als je ander(s) erbij kan denken), vergelijkingen (verschillen) **als**: vergelijkingen (gemeenschappelijk), voorwaarde, functie (hij werkt als leerkracht) **Toen**: eenmalige gebeurtenis of bepaalde periode in het verleden - Bv. Toen Anne me opbelde, was ik nog niet thuis **Als**: gebeurtenissen die vaker gebeuren in het verleden - BV. (Telkens) als ik dat liedje hoorde, kreeg ik kippenvel **Wanneer = als** **Heten**: een naam hebben **Noemen**: een naam geven **Grammaticale fouten:** 1. Congruentiefout: getal van onderwerp en dat persoonsvorm komen niet overeen - Bv. Een groep demonstranten hielden (juist: hield) borden omhoog 2. Verwijswoord klopt niet met het geslacht en/of getal van het woord waarnaar het verwijst: - Bv. De enige mogelijke oplossing dat (juist: die) ik zie is nu doorwerken. 3. verwijswoord verwijst naar een onbestaand (e) woord(groep) - Bv. Zij kwamen laat aan, dus het (juist: het etentje) moest worden geannuleerd 4. er staat een indringer in de werkwoordelijke eindgroepen - Bv. Ze vertelde dat ze had de vertraging moeten verlaten (juist: de vergadering had moeten verlaten) **Schooltaalwoorden (37)** 1. **Anatomisch:** ontleedkundig 2. **de auditie:** 3. **beamen:** goedkeuren, instemmen 4. **descriptief:** beschrijvend 5. **de empathie:** medeleven 6. **erudiet:** welbespraakt 7. **federaal:** bondgenootschappelijk 8. **geen peil op te trekken:** men weet niet wat men eraan heeft 9. **de impact:** 10. **initieel:** oorspronkelijk 11. **integraal:** (in zijn) geheel 12. **monitoren:** bewaken, toezicht 13. **morbide:** misselijkheden 14. **nefast:** fataal 15. **onder de knie krijgen** 16. **onthullen** 17. **ontraden:** niet aanbevelen, negatief advies geven 18. **prescriptief:** je geeft aan hoe het zou moeten zijn of wat je zou moeten doen. 19. **de referent:** kenner, expert 20. **sensibiliseren:** bewustmaken 21. **de taxatie:** schatting / prijsbepaling 22. **taxonomisch:** classificatie 23. **tolerant:** geduldig 24. **afdingen** 25. **contemporain:** hedendaags 26. **distinctief:** verschillend 27. **de etniciteit** 28. **frontaal:** voorkant 29. **gedoogd worden =** toelaten, accepteren 30. **inconsequent:** jezelf tegenspreken 31. **karikaturaal:** humor 32. **nomineren** 33. **referaat:** presentatie of werkstuk** ** 34. **relevant** 35. **het stramien:** (vaste) volgorde 36. **tolerant:** geduldig 37. **tragischkomisch:** beroerd, zielig, bedroevend, tragisch **EXTRA INFORMATIE:** **[Waarom werkt de inleiding hoofs en voorhoofs niet zo goed?]** - In hoofse verhalen is er een verfijnde samenleving - Geen verschil in tijd - Geen verschil in samenleving [Literatuur had een voorbeeldfunctie in de middeleeuwen. Het klassieke verschil tussen Karel-romans en Arthur-romans (respectievelijk voorhoofs en hoofs) komt neer op het feit dat er andere boodschap en probleemstelling in deze verhalen zit. Op welke vragen geven deze verhalen een antwoord?] **Karel-romans:** - wat is het om trouw te zijn aan een heer? - Als die heer een slechte heer is, wat moet je dan doen? **Arthur-romans**: - hoe leef je in een samenleving - Als je verliefd bent, mag je dat dan uiten? Wat heeft het woord "alstublieft" te maken met het hoofse begrip "mate"? - Als ze in die tijd **alstublieft** zeiden, bedoelde ze hiermee dat ze iets zullen doen als je het graag hebt. Ze houden rekening met de ander - **Mate** = zelfbeheersing, jezelf op de achtergrond plaatsen (Wat je dus doet wanneer je 'alstublieft" zegt) Een **acrostichon** is een gedicht of tekst waarbij de eerste letters van de regels (of soms woorden of alinea\'s) samen een woord, zin of naam vormen.