Examen Nederlands: Kerst PDF

Examen Nederlands: Kerst beginsituatieanalyse ==================== Literatuur: verhaalanalyse -------------------------- - Plot: waarover gaat het verhaal concreet - Thema: Wat betekent dit? Wat is het onderliggende idee - Personages: - Dynamisch/statisch (is er een evolutie in het...

Examen Nederlands: Kerst beginsituatieanalyse ==================== Literatuur: verhaalanalyse -------------------------- - Plot: waarover gaat het verhaal concreet - Thema: Wat betekent dit? Wat is het onderliggende idee - Personages: - Dynamisch/statisch (is er een evolutie in het karakter?) - Rond/vlak (heeft het karakter diepte?) - Expliciet/impliciet (worden eigenschappen letterlijk vernoemd of geïmpliceerd?) - Tijd: - Vertel tijd/vertelde tijd - Flashbacks/flashforwards - Ruimte: - Geografische ruimte - Symbolische ruimte - Sfeerscheppend - Stijl (welk gevoel?) Onderzoeksmethode ----------------- - Onderzoeksvraag: korte neutrale vraag die onderzoekbaar is - Deelvragen - Hypothese: wat je zelf verwacht dat het antwoord is - Onderzoeksmethode: - Literatuur onderzoek (bronnen lezen) - Empirisch onderzoek (wetenschappelijk onderzoek d.m.v. experimenten) - Betrouwbare bronnen - Parafraseren (auteur, datum, pg). - "Citeren" (auteur, datum, pg). - Alfabetische literatuurlijst (APA) - Representatief onderzoek - Kwantitatieve data (enquête & experiment) - Kwalitatieve data (diepte-interview & observatie Wetenschappelijke schrijfstijl ------------------------------ ### Stijlfouten met verkeerd gebruik - Congruentiefout= foute overeenkomst van 2 woordsoorten - Onderwerp en persoonsvorm (enkelvoud of meervoud) - Verwijswoord en antecedent (hetgeen waarnaar verwezen wordt) - Beknopte bijzin= geen onderwerp en vervoegd werkwoord, wel deelwoord of infinitief - Is enkel correct als et impliciete (niet letterlijk genoemd) onderwerp van de bijzin hetzelfde is als het onderwerp uit de hoofdzin [Vb.] Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder Nadat de chauffeur koffie gedronken had, reed de bus verder. - Samentrekking= zinnen samenvoegen en korter maken door identieke elementen weg te laten - Kan enkel als ze gelijk zijn in: vorm, betekenis, plaats in zinsvolgorde & grammaticale functie [Vb.] de man heeft een gekke hoed en te veel glazen wijn op. De man heeft een gekke hoed op en te veel glazen wijn op. - Verkeerd vast voorzetsel [Vb.] Ik ben trots ~~over~~/op het parcours dat ik dit jaar heb afgelegd. - Tautologie: benadrukken van een woord met een ander woord dat bijna dezelfde betekenis heeft [Vb.] Ik kreeg dat gratis en ~~voor niets~~. - Pleonasme= eigenschap die verbonden is met het genoemde, wordt nog een benadrukt [Vb.] Het ~~groene~~ gras - Contaminatie= 2 woorden of uitdrukkingen met een (bijna) zelfde betekenis worden door elkaar gehaald [Vb.] verexcuseren (verontschuldigen en excuseren) ### Stijlfouten met moeilijke leesbaarheid - Passieve zin is een zin met "worden" - Te veel passieve zinnen [Vb.] Er werd besloten een nieuwe secretaris te benoemen. Ze benoemden een nieuwe secretaris. - Tangconstructie= zinsconstructie waarbij woorden die bij elkaar horen gescheiden worden [Vb.] De motor drijft de twee remdrukpompjes, die boven op het motorblok zitten, aan. De motor drijft de twee remdrukpompjes aan, die boven op het motorblok zitten. - Naamwoordstijl= te veel zelfstandige naamwoorden waar werkwoorden gebruikt kunnen worden [Vb.] Het terugsturen van de documenten dient voor 1 januari te geschieden - Onnodige herhalingen analyse roman "hersenschimmen" ============================== ### Het gebeuren, structuur & handelingsverloop - Begin: het verhaal begint in ab ovo met Maartens dementieproces - Structuur: - Geen hoofdstukindeling - Geleidelijk aftakeling van beginnende dementie naar dood - Spanning: de strijd van Maarten met zijn aftakeling zorgt voor een stijgende spanning - Einde: open einde; Maarten belandt in een ziekenhuis, wat zijn dood suggereert ### Thematiek - Hoofdthema: Dementie en aftakeling gepaard met ouderdom - Subthema's: - Het verliezen van grip op de werkelijkheid en de eigen identiteit =depersonalisatie - De isolatie door verdwijnende herinneringen - Het verband tussen vergeten, taalverlies en de dood ### Titel en motto - Titel: *Hersenschimmen* verwijst naar de vervaging van de werkelijkheid door dementie en naar Maartens illusies - Motto: onderstreept at het leven een droom is die eindigt in een ontwaken= de dood ### Personages - Maarten Klein - Een bejaarde man die de werkelijkheid verliest door dementie - Aftakeling gebeurd in fasen: geheugenverlies, verlies lichaamsfuncties, geestelijke afwezigheid - Vera Klein - Maartens vrouw - Probeert begrip op te brengen maar leidt onder Maartens aftakeling ### Motieven - "Our man in Havana": eerst herinnert hij de film daarna niet meer - Sneeuw: symbool voor het vervagen van de werkelijkheid en Maartens isolatie - Foto's: proberen Maartens herinneringen op te roepen, maar werkt niet want zijn geheugen wordt slechter - Pianospel: symbool voor schoonheid, later onmacht (het lukt hem niet meer) - Meeuwen en honden: symbool voor vrijheid en stabiliteit tegenover de verwarring van Maarten ### Het vertelperspectief - Ik-verteller: Maarten beschrijft zijn ervaringen vanuit de eerste persoon, voelt intenser - Tijd: tegenwoordige tijd benadrukt de directe beleving - Korte zinnen-\> onsamenhangende woorden - Depersonalisatie: Maarten spreekt over zichzelf in de derde persoon of "het" ### De tijd - Chronologie: verhaal wordt chronologisch verteld met flashbacks - Tijdsperiode: winter 1982; verloop van 7 dagen - Relatie met de tijd: Maarten raakt de tijd kwijt, wat zijn mentale achteruitgang aantoont ### De ruimte - Gloucester (noordoostkust VS) met koude en besneeuwde landschappen - Betekenis: hij verdwaalt in de fysieke en mentale ruimte ### Het genre - Psychologische roman: focus op de innerlijke wereld van Maarten - Sociale roman: reflectie op de positie van ouderen in de samenleving ### Taal & stijl - Taalgebruik: eerst spreektaal, daarna steeds slechtere en kortere zinnen - Verbinding meet thematiek: Het verlies van taal weerspiegelt het verlies van grip op het leven deel 1 ====== Humor ----- ### Humorvormen - Parodie: een grappige nabootsing van een bekend iets - Kenmerken overdrijven - Taalhumor: dubbelzinnigheid van taal - Woordvervomingen: je verandert word of combineert meerdere woorden - Zwarte humor: lachen met maatschappelijke gevoelige onderwerpen - Taboedoorbrekend ### Humorstijlen - Ironie: je bedoelt het omgekeerde van wat je zegt - Sterk overdrijven en lichaamstaal - Sarcasme: bijtende spot die mensen kwetst (jezelf-\>zelfspot) - Cynisme: je gelooft niet in het goede van de mens - Grappig of aanvallend ### Humortechnieken - Vooroordelen - Overdrijving (of hyperbool): situatie of persoon =karikatuur - Woordspeling: dubbele betekenis - Herhaling - Contrastwerking: grote verschillen tussen bepaalde elementen of horen niet samen Samenvatten ----------- ### Tekststructuren - Probleemstructuur - Evaluatiestructuur - Maatregelstructuur - Handelingsstructuur - onderzoeksstructuur Psycholinguïstiek ----------------- = wetenschap die de taalkunde gebruikt bij de analyse van de mentale processen die de basis zijn van het menselijk gedrag ### Gedrag van volwassenen bij taalverwerving - Aangepast Taalregister/communicatiestijl - Stem verheffen - Geluidsnabootsingen en onomatopeeën ("vroemvroem") - Herhaling - Eén werkwoord gebruiken (doen) - Zelf beantwoorden van eigen vragen aan baby - Voordelen voor baby's - Eenvoudiger taalverwerving - Volwassenen als taalaanbieders (eerste taal leerkracht) ### Fasen in het taalontwikkelingsproces - Prelinguale fase: (0-6 maand) - Nog niet spreken - Huilen - Vocaliseren: "eu aaa eee" - Brabbelen: "da ma ma ba" - Verwijzen naar voorwerpen - Vroeglinguale fase (1-2.5j) - Holofrasen: éénwoordzinnen - Eerste woordjes: "mama" & "papa" - 1 lettergreep (banaan-\> naan) - Eénwoordfase - Onderextensie (alleen eigen hond, hond noemen) - Overextensie (elk dier hond noemen) - Telegramzinnen: tweewoordzinnen - Differentiatiefase (2.5-5j) - Meerwoordfase - Overgeneralisatie: regels te vaak toepassen - Neologismen: zelf een woord verzinnen voor iets - Voltooingsfase ### Taalfouten in de vroeglinguale fase - Reductie: een opeenvolging van 2 of 3 consonanten wordt gereduceerd, onbeklemtoonde lettergrepen worden weggelaten (tomaat-\>maat) - Reduplicatie: herhaling van een lettergreep (boterham-\>bobo) - Fronting: s & k worden uitgesproken als f & t - Gliding l & r worden uitgesproken als j & w - Assimilatie: medeklinkers worden hetzelfde (duim-\> muim) ### Wolfskinderen #### Geboren om te spreken - Theorie van Chomsky - Aangeboren taalverwervingsvermogen: elk kind is geprogrammeerd om zijn moedertaal moeiteloos te leren - Universele grammatica: alle menselijke talen hebben dezelfde basisstructuur - Unieke menselijke capaciteit: alleen mensen hebben het vermogen om te spreken - Bewijs voor Chomky's theorie - Menselijke exclusiviteit: mensen zijn de enige diersoort de taal kunnen leren (experimenten met apen) - Theorie van Piaget - Stimulans uit omgeving nodig: de hersenen moeten geactiveerd worden door taal in de omgeving - Omgevingsinvloed op eerste woorden: woorden zoals "mama" worden vaak eerst geleerd omdat ze het meest gehoord worden - Bewijs voor Piaget's theorie - Wolfskinderen: kinderen zonder menselijk contact leren geen taal - Omgevingsstimuli zijn noodzakelijk voor taalontwikkeling #### Is taal een instinct? - Twee basisprincipes van menselijke taal - Willekeurige relatie tussen klank en betekenis - Bouwstenen kunnen worden gebruikt om een oneindig aantal woorden en zinnen te creëren - Theorie van Bickerton - Taalbioprogramma-theorie: het menselijk brein heeft een aangeboren taalkundig mechanisme (nature) - Evolutionair ontwikkeld - Creooltalen: kinderen een beperkte taal evolueren naar een volledige - Verbanden tussen theorie van Bickerton en die van Chomsky - Aangeboren taalvermogen - Nature - Belangrijke nuance bij theorieën - Omgevingsfactoren (nurture): onderzoek van Piaget toont dat omgeving cruciaal is voor taal - Wolfskinderen ### Meertaligheid #### IJsberg model - Tweetalige kinderen hebben vaker moeite om woorden te vinden vanwege de 2 taalsystemen - Deze systemen overlappen elkaar en maken gebruik van een gemeenschappelijk "kennisreservoir" - Kernpunten: - IJsbergen: staan centraal voor talen waarmee de kinderen opgroeien - Toppen: niet alle taalvaardigheid is op hetzelfde niveaus; dit hangt af van het leren en gebruiken - Ouders en taal: ouders moeten de taal spreken die zij het best beheersen - Cognitieve vaardigheden: reservoir is ook de basis voor abstract denken en leren - Moedertaal in de klas: moedertaal kan kinderen helpen bij het leren door te bouwen op hun onderliggende kennis #### Cognitieve meerwaarde van meertaligheid - Metalinguïstisch bewustzijn: meertalige kinderen kunnen beter en sneller nadenken over taal - Taalgevoel: Ze leren gemakkelijker en nieuwe taal en ontwikkelen een beter taalgevoel - Aandachtspreiding: betere focus - Abstract denken - Efficiëntere taakuitvoering - Vertraging van dementie - Resultaten op intelligentietests: vaak lager door minder ontwikkeling op 1 specifieke taal #### Tweetalige taalontwikkeling en interferentie - Lagere spraakontwikkelingstempo - Tweetalig opgevoede kinderen spreken eerst minder woorden - Ze moeten elk begrip van twee labels voorzien - Kan leiden tot een stille periode waarin ze niks zeggen - Vreemde accenten in tweede taal: het vermogen om klanken te leren neemt af met leeftijd - Onbewust door elkaar gebruiken van talen - Negatieve transfer (interferentie): fouten door verschillen tussen talen - Positieve transfer: juiste constructies door overeenkomsten talen - Bewust door elkaar gebruiken van talen (codeswitching): - Woorden uit ene taal opnemen in andere - Jongeren en "foute" taal - Jongeren gebruiken vaak straattaal of chattaal - Betekent niet dat ze slecht Nederlands kunnen - Bewust manipuleren van taal vraagt op taalkundige kennis #### Meertalige taalverwerving - Stille periode: kinderen luisteren vooral tijdens deze fase - Twee processen van meertalige taalverwerving - Simultane taalverwerving - Kind leert meerdere talen tegelijk - Doorloopt dezelfde fasen voor elke taal apart - Metalinguïstisch bewustzijn ontwikkelt zich beter - Successieve taalverwerving - Aanleren van bijkomende taal begint later - Kan enkele fasen overslaan door kennis van eerste taal - Duur van taalverwervingsproces - 2j jaar: om een 2^de^ taal in dagelijkse situaties te beheersen (concrete taal) - 5 à 7 jaar: Om schooltaal te beheersen (abstracte taal) Neurolinguïstiek ---------------- - Foneem: de kleinste klank die een betekenisverschil kan veroorzaken (pak en bak) - Grafeem: zelfde als foneem maar in schrift - Redundantie: overbodige informatie die betekenis ondersteunt (witte sneeuw) - Homoniem: een woord dat dezelfde vorm heeft als een ander woord maar een andere betekenis (bank en bank) - Homograaf: woorden die dezelfde spelling hebben maar een andere betekenis en een andere uitspraak ("regent\" als iemand die regeert en \"regent\" als het weer) - Homofoon: woorden die dezelfde klank hebben maar een andere spelling en betekenis (zij en zei) ### Dyslexie - Lees- en spellingsstoornis - Twee vormen - Ontwikkelingsdyslexie: mankement in hersenontwikkeling - Verkregen vorm van dyslexie: hersenbeschadiging zorgt voor leesproblemen - Moeilijkheid varieert per taal ### Afasie - Taalstoornis veroorzaakt door hersenletsel - Problemen met spreken (begrijpen, lezen & of schrijven) - Broca-afasie (problemen produceren taal) & Wernicke-afasie (problemen begrijpen taal) - Komt vaak voor bij mensen met dementie ### Stotteren - Spraakstoornis die op jonge leeftijd ontstaat - Herhalingen, verlengingen en blokkades van klanken - Erger door stress - Hersenen van mensen die stotteren zijn anders dan die van mensen die dat niet doen ### Neurolinguïstiek - Bestudeert verwerving & verwerking van taal in de hersenen - Taalstoornissen en meertaligheid Gebarentaal ----------- ### Misverstanden - Gebarentaal is universeel - Gebarentaal verschilt van taal tot taal en zelfs tussen regio's - Gebarentaal is letterlijk uitbelden van een gesproken taal - Gebarentaal bestaat uit iconische abstracte gebaren - Iconische gebaren: lijken op wat ze representeren (drinken-\> glas naar je mond brengen) - Abstracte gebaren: geen visuele link met betekenis - Gebarentaal heeft een beperkt lexicon - Gebarentaal heeft een rijke woordenschat en evolueert net zoals elke andere taal Literatuurgeschiedenis: 18^de^ en 19^de^ eeuw --------------------------------------------- ### De romantiek (1790) - Mensen vindt dat de wereld te snel ontwikkelt na de industriële revolutie - De wereld is niet wat hij had kunnen zijn - Mensen vluchten in de kunst= escapisme - Aandacht voor: - De natuur - Identiteit en nationalisme - Het verleden - Religieuze ervaringen - Exotische en onbekende gebieden - Onbereikbare liefdes - Substroming: Gothic novel - Mysterieuze en bovennatuurlijke zaken - Drugs en alcohol - De dood - Dromen ### Het realisme (1830) - Vluchtgedrag biedt geen oplossing - Slechte realiteit leven weergegeven - Zo realistisch en gedetailleerd mogelijk - Substromingen - Impressionisme: indruk die de realiteit de auteurs nalaat - Maatschappelijk-idealistische valt weg - Nadruk op esthetische (kleuren & klanken) - Naturalisme (1860): wetenschappelijk beschrijven van de werkelijkheid - Determinisme: de mens wordt bepaalt door zijn omgeving ### Max Havelaar - Max Havelaar geschreven door Multatuli - Publicatie in1860 - Indonesië - Max Havelaar is een jonge, idealistische Nederlandse ambtenaar - Hij vecht tegen corruptie en onderdrukking in de Nederlandse kolonies - Hij wilt de lokale bevolking helpen en de koloniale bestuurders aanpakken - Grote impact op koloniale politieke NL Lexicon: STEM en wetenschappen ------------------------------ ### Debat over AI en robots Begrip Betekenis -------------------------- --------------------------------------------------------------- Zelfbewustzijn Bewustzijn van jezelf en emotie Focussen Je aandacht gericht houden Meditatief Rustige, contemplatieve staat bereiken Spiritueel Verbonden met geestelijke of hogere zingeving Interactie Wederzijdse communicatie of invloed Menselijke reflex Automatische (fysieke) reacties Antropomorfismen Menselijke eigenschappen toekennen aan niet-menselijke dingen Het proces automatiseren Taken routinematig en zonder nadenken uitvoeren Totalitaire regimes Autoritaire regeringen met volledige controle Cricasters Strenge en vaak negatieve beoordelaars ### {#section.ListParagraph} ### {#section-1.ListParagraph} ### Wetenschappelijke termen met wortels in het Latijns en Grieks +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Specialist | Ziekte | Griekse/Latijnse | | | | woordstam | +=======================+=======================+=======================+ | Cardioloog | Pijn aan je hartspier | Kardia= hart | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Dermatoloog | Acné | Derma= huid | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Endocrinoloog | Ontregelde hormonen | Endon= binnein | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Gastro-enteroloog | Last van | Gaster= maag | | | spijsvertering | | | | | Enteron= darm | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Geriater | Last van | Geras= ouderdom | | | ouderdomsziektes | | | | | Geron= oude man | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Gynaecoloog | Zwangerschap | Gyne= vrouw | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Hematoloog | Bloedziekte | Haimatos= van bloed | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Nefroloog | Nierziekte | Nephros= nier | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Neuroloog | Zenuwaandoening | Neuros= nerf & zenuw | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Oncoloog | Kanker | Onkos= tumor | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Orthopedist | Ontsteking in | Orthos= recht juist | | | gewricht | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Otolaryngoloog | Oorontsteking | Larynx= strottenhoofd | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Pediater | Zieke baby | Pais= kind | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Psychiater | Geestelijke | Psuche= geest | | | gezondheid | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ ### Studierichtingen Studierichting Inhoud ----------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Antropologie Menselijke cultuur, samenleving en evolutie Archeologie Oude menselijke geschiedenis door materiële overblijfselen Astronomie Sterren, planeten & het universum Biologie Levende organismen en hun processen Chemie Samenstelling, eigenschappen en reacties van materie Demografie Bevolkingsaantallen, -samenstelling & -distributie Ecologie Interacties tussen organismen en hun omgeving Economie Productie, distributie & consumptie van goederen en diensten Elektrotechniek Elektriciteit en elektromagnetische velden Fysica Materie, energie, ruimte en tijd, en de interacties daartussen Genetica Erfelijkheid en de overdracht van genen van ouders op nakomelingen Heelkunde Met een operatie een ziekte of wond probeert te genezen Linguïstiek Taal en haar structuur Mechanica Bewegende voorwerpen Mechatronica Bouwen van machines en producten waarbij werktuigbouwkunde, elektronica en informatietechniek aan bod komen Neurologie Zenuwstelsel en de hersenen Politicologie Politieke systemen, overheid en beleidsvorming Psychologie Menselijk denken, gedrag en mentale processen Robotica Ontwikkelen en bestuderen van robots Sociologie Menselijk gedrag en de interacties tussen individuen en groepen Thermodynamica De studie van warmte, energie en arbeid in systemen