مطالعات اجتماعی پنجم دبستان PDF

‫ــــم‬ ‫لــــی ُم َح َّمــــ ٍد َو آلِ ُم َح َّمــــ ٍد َو َع ِّج ْ‬ ‫ــــل َف َر َج ُه ْ‬ ‫ـــــل َع ٰ‬ ‫اَللّٰ ُه َّ‬ ‫ــــم َص ِّ‬ ‫پنجم...

‫ــــم‬ ‫لــــی ُم َح َّمــــ ٍد َو آلِ ُم َح َّمــــ ٍد َو َع ِّج ْ‬ ‫ــــل َف َر َج ُه ْ‬ ‫ـــــل َع ٰ‬ ‫اَللّٰ ُه َّ‬ ‫ــــم َص ِّ‬ ‫پنجم دبستان‬  ‫وزارت آموزش و پرورش‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬ ‫مطالعات اجتماعی ـ پنجم دبستان ـ ‪507‬‬ ‫نام کتاب‪:‬‬ ‫سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬ ‫پدیدآورنده‪:‬‬ ‫دفتر تألیف کتاب های درسی عمومی و متوسطه نظری‬ ‫مدیریت برنامهریزی درسی و تألیف‪:‬‬ ‫محمدشریف متولّی الموتی‪ ،‬محمود‬ ‫فاّلحیان‪،‬احمد صمدی‪ّ ،‬‬ ‫محمدرضا سنگری‪ ،‬ناهید ّ‬‫نادر جهان آرا‪ ،‬نرگس حاج حسینی‪ّ ،‬‬ ‫شناسه افزوده برنامهریزی و تألیف‪:‬‬ ‫عباسی‪ ،‬نازیا ملک محمودی و سوسن نوروزی(اعضای شورای برنامه ریزی)‬ ‫معافی‪ ،‬منصور ملک ّ‬ ‫حجتی طباطبائی (  ویراستار)‬ ‫فاّلحیان و نازیا ملک محمودی(مؤلفان) ـ افسانه ّ‬ ‫ناهید ّ‬ ‫کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی‬ ‫اداره ی ّ‬ ‫مدیریت آماده‌سازی هنری‪:‬‬ ‫(طراح گرافیک و صفحه آرا) ـ‬ ‫احمدرضا امینی (مدیر امور فنی و چاپ) ـ مجید ذاکری یونسی (مدیر هنری) ـ محمد عباسی ّ‬ ‫شناسه افزوده آماده سازی‪:‬‬ ‫عباسی و ابوالفضل بهرامی‬ ‫محمد ّ‬ ‫مریم کیوان (طراح جلد) ـ زهره بیگدلی و گلنار ثروتیان (تصویرگران) ـ مریم جوادی‪ّ ،‬‬ ‫مقدم‪ ،‬زینت بهشتی شیرازی‪ ،‬فریبا سیر‪،‬‬ ‫(عکاسان) ـ فاطمه باقری مهر‪ ،‬زهرا ایمانی نصر‪ ،‬فاطمه گیتی جبین‪ ،‬زهرا رشیدی ّ‬ ‫فاطمه رئیسیان فیروزآباد‪،‬مریم دهقان زاده‪ ،‬راحله زادفتح اله (امور آماده سازی)‬ ‫تهران‪ :‬خیابان ایرانشهر شمالی ـ ساختمان شمارهی ‪ ٤‬آموزش و پرورش (شهید موسوی)‬ ‫نشانی سازمان‪:‬‬ ‫تلفن‪٩ :‬ـ‪ ،٨٨٨٣١١٦١‬دورنگار‪ ،٨٨٣٠٩٢٦٦ :‬کد پستی‪١٥٨٤٧٤٧٣٥٩ :‬‬ ‫شرکت افست‪ :‬تهران ـ کیلومتر ‪ ٤‬جاده ی آبعلی‪ ،‬پالک ‪ ،8‬تلفن‪ ،77339093 :‬دورنگار‪،77339097 :‬‬ ‫ناشر‪:‬‬ ‫صندوق پستی‪  4979 :‬ـ ‪11155‬‬ ‫شرکت افست «سهامی عام» (‪)WWW.Offset.ir‬‬ ‫چاپخانه‪:‬‬ ‫چاپ دهم ‪1403‬‬ ‫سال انتشار و نوبت چاپ‪:‬‬ ‫برای دریافت فایل ‪ pdf‬کتابهای درسی به پایگاه کتابهای درسی به نشانی ‪ www.chap.sch.ir‬و برای خرید کتابهای‬ ‫درسی به سامانه فروش و توزیع مواد آموزشی به نشانی ‪ www.irtextbook.ir‬یا ‪ www.irtextbook.com‬مراجعه نمایید‪.‬‬ ‫مادی و معنوی این کتاب متعلق به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش است و هرگونه استفاده‬‫کلیه ی حقوق ّ‬ ‫از کتاب و اجزای آن بهصورت چاپی و الکترونیکی و ارائه در پایگاههای مجازی‪ ،‬نمایش‪ ،‬اقتباس‪ ،‬تلخیص‪ ،‬تبدیل‪ ،‬ترجمه‪ ،‬عکسبرداری‪،‬‬ ‫نقاشی‪ ،‬تهیه فیلم و تکثیر‪ ،‬به هر شکل و نوع‪ ،‬بدون کسب مجوز از این سازمان ممنوع است و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند‪.‬‬ ‫شابک ‪ISBN   978-964-05-2426-8 ٩٧٨-964-05-2426-8‬‬  ‫یکی از یاران امام خمینی ( ُق ّ ِد َس ِس ُّر ُه) می گوید‪:‬‬ ‫آقا همیشه تأکید زیادی بر اسراف نکردن داشتند‪.‬یک روز من داشتم آب می پاشیدم؛ به من گفتند‪ :‬این آب خوردن‬ ‫نباشد‪.‬گفتم‪ :‬نه آقاجان‪ ،‬این آبی است که از چاه می آید‪.‬گفتند‪ :‬آب چاهی نباشد که مردم از آن استفاده می کنند‪.‬‬  ‫فهرست‬ ‫درس ‪1‬ـ من با دیگران ارتباط برقرار می‌كنم‪2........‬‬ ‫درس ‪2‬ـ احساسات ما ‪7..........................‬‬ ‫فصل ‪1‬‬ ‫درس ‪3‬ـ همدلی با دیگران‪12......................‬‬ ‫زندگی با دیگران‬ ‫درس ‪4‬ـ من عضو گروه هستم   ‪16...................‬‬ ‫درس ‪ 5‬ـ جمعیت ایران ‪24.......................‬‬ ‫درس ‪ 6‬ـ منابع آب ایران‪29......................‬‬ ‫درس ‪ 7‬ـ نواحی صنعتی ّ‬ ‫مهم ایران ‪34.............‬‬ ‫فصل ‪2‬‬ ‫درس ‪ 8‬ـ راه ها و حمل و نقل (‪39...............      )1‬‬ ‫سرزمین ما‬ ‫درس ‪ 9‬ـ راه ها و حمل و نقل (‪45...............      )2‬‬ ‫درس‪10‬ـ كشور ما چگونه اداره می‌شود؟ ‪51........‬‬ ‫درس ‪11‬ـ كشورهای همسایه (‪66................)1‬‬ ‫فصل ‪3‬‬ ‫كشورهای همسایه (‪72................)2‬‬ ‫درس ‪12‬ـ حرکت های زمین‪76....................‬‬ ‫زندگی در نواحی‬ ‫درس ‪13‬ـ زندگی در نواحی مختلف جهان  ‪81........‬‬ ‫دیگر جهان‬ ‫فصل ‪4‬‬ ‫درس ‪14‬ـ بازگشت از سفر حج‪92.................‬‬ ‫درس ‪15‬ـ مدینه‪ ،‬شهر پیامبر(ص)  ‪97..............‬‬ ‫درس ‪16‬ـ سفر به كربال (‪100 ...................)1‬‬ ‫زیارت مکان های مق ّدس‬ ‫درس ‪17‬ـ سفر به كربال (‪103..................)2‬‬ ‫فصل ‪5‬‬ ‫درس ‪18‬ـ ایرانیان مسلمان حکومت تشکیل می‌دهند   ‪114...‬‬ ‫درس‪19‬ـ وزیران كاردان‪ ،‬شهرهای آباد    ‪118...........‬‬ ‫درس‪20‬ـ كشورگشایان بی‌رحم         ‪122..................‬‬ ‫درس‪21‬ـ بازسازی ویرانه‌ها            ‪125....................‬‬ ‫ایران بعد از اسالم‬  ‫سخنی با معل ّم‬ ‫خداوند متعال را سپاس می گوییم که به لطف او توانستیم کتاب مطالعات اجتماعی پایه​ی پنجم ابتدایی را تألیف و به شما تقدیم کنیم‪.‬‬ ‫مهم یادگیری است که درباره ی انسان و تعامل او با محیط های گوناگون در زمان های مختلف (حال‪ ،‬گذشته‬ ‫مطالعات اجتماعی یک حوزه​ی ّ‬ ‫و آینده) و جنبه های گوناگون این تعامل (سیاسی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬محیطی و …) سخن می گوید‪.‬به همین دلیل‪ ،‬این حوزه مفاهیم‬ ‫متعدد و مختلفی چون تاریخ‪ ،‬جغرافیا‪ ،‬علوم اجتماعی‪ ،‬اقتصاد‪ ،‬علوم سیاسی‪ ،‬حقوق‪ ،‬مردم شناسی و نظایر آن را در بر می گیرد‪.‬در‬ ‫رشته های ّ‬ ‫برنامه ی درسی مطالعات اجتماعی کشور ما به منظور سازماندهی تلفیقی محتوا‪ ،‬پنج حوزه​ی موضوعی انتخاب شده است‪:‬‬ ‫‪١‬ــ فضا و مکان ‪٢‬ــ زمان‪ ،‬تداوم و تغییر ‪٣‬ــ فرهنگ و هویت ‬ ‫‪٤‬ــ نظام اجتماعی ‪  ٥‬ــ منابع و ّفعالیت های اقتصادی‬ ‫هریک از این حوزه ها ناظر به تعدادی از رشته های یاد شده است و تعدادی از مفاهیم کلیدی مربوط را پوشش می دهد‪.‬به عالوه‪ ،‬مطالعات‬ ‫مهم حامل «آداب و مهارت های زندگی» محسوب می شود‪.‬‬ ‫اجتماعی یکی از دروس ّ‬ ‫توجه به رویکرد کلّی برنامه​ی درسی ملّی مبتنی بر فطرتگرایی توحیدی و اهتمام به شکوفایی آن‪ ،‬میکوشد‬ ‫برنامه​ی درسی مطالعات اجتماعی با ّ‬ ‫زمینههای تربیت فردی و اجتماعی کودکان و نوجوانان را فراهم آورد‪.‬هدف غایی مطالعات اجتماعی تربیت افرادی مؤمن‪ ،‬مسئول‪ ،‬آگاه و توانمند در‬ ‫زندگی فردی و اجتماعی‪ ،‬پایبند به اخالق و ارزشهای دینی و عالقه​مند به ایران و هویت اسالمی ــ ایرانی است‪.‬‬ ‫این کتاب درسی شامل ‪ ٥‬فصل است که در هر فصل دو یا چند حوزه​ی موضوعی ــ که در باال اشاره شد ــ و مفاهیم کلیدی مربوط به آنها با‬ ‫یکدیگر تلفیق می شوند‪.‬‬ ‫در سال سوم‪ ،‬دانش آموزان یادگیری این درس را از خانه و خانواده شروع می کنند و تا مدرسه ادامه می دهند‪.‬در سال چهارم این آموزش ها در‬ ‫محلّه‪ ،‬شهر و روستا دنبال می شود و تا سطح کشور ادامه می یابد‪.‬در سال پنجم نیز دانش آموزان موضوعات محیطی و اجتماعی را در سطح کشور‬ ‫و کشورهای همسایه دنبال می کنند‪.‬‬ ‫جزء کتاب درسی و دربرگیرنده ی بخشی از محتوا‬ ‫این کتاب‪ ،‬همچنین شامل کاربرگه هایی است که در پایان هر فصل آمده است‪.‬این کاربرگه ها ِ‬ ‫توسط دانش آموزان تکمیل می شوند‪.‬‬ ‫هستند و اغلب آنها در فرایند تدریس و در کالس ّ‬ ‫توجه کنید‪​:‬‬ ‫برای تدریس این کتاب به این موارد ّ‬ ‫‪١‬ــ کتاب راهنمای مع ّلم را به د ّقت بخوانید‪.‬‬ ‫همراه این کتاب‪ ،‬راهنمای تدریس تولید شده است‪.‬در این راهنما‪ ،‬برای هر فصل و درس شناسنامه ای تنظیم شده است که شما را با چگونگی‬ ‫و میزان تلفیق مفاهیم آشنا می کند‪.‬‬ ‫توجه کنید‪.‬‬ ‫‪٢‬ــ به پرورش مهارت ها و نگرش ها ّ‬ ‫مهم این کتاب است‪.‬دانش آموزان باید بتوانند آموخته هایشان را در زندگی واقعی به کار ببرند‪.‬‬ ‫کسب مهارت های زندگی اجتماعی یکی از اهداف ّ‬ ‫آموزش مطالعات اجتماعی زمانی به اهداف خود دست می یابد که در نگرش ها و باورهای دانش آموزان نیز تغییرات مطلوبی به وجود آید‪.‬برای این‬ ‫طراحی شده اند که فضایی برای پرورش مهارت ها و درونی سازی ارزش ها به وجود‬ ‫مقصود‪ ،‬در این کتاب ّفعالیت های دروس و کاربرگه ها طوری ّ‬ ‫طراحی سؤال و جواب های کلیشه ای خودداری کنید‪.‬از کتاب های تست و تمرین های متداول بپرهیزید و به ّفعالیت های کتاب بها‬ ‫بیاید‪.‬بنابراین‪ ،‬از ّ‬ ‫بدهید‪.‬همکار گرامی رمزینه های سریع پاسخ به عنوان ابزاری برای دسترسی سریع به اطالعات آموزشی می باشد‪.‬با هدایت دانش آموزان و اسکن نمودن‬ ‫رمزینه های هر درس دانش آموزان را برای استفاده از محتوای آن یاری نمایید‪.‬‬  ‫‪٣‬ــ تدریس محتوای کتاب را با شرایط مح ّلی و بومی منطبق کنید‪.‬‬ ‫اگرچه بخش اعظم محتوای کتاب به موضوعات مشترک و ضروری برای همه ی دانش آموزان کشور اختصاص یافته است‪ ،‬شما معلّم عزیز‬ ‫خاص منطقه ی زندگی خود پاسخ دهید و به گسترش آگاهی ها و مهارت های اجتماعی که به ّ‬ ‫محل‬ ‫طراحی ّفعالیت های مناسب به نیازهای ّ‬ ‫می توانید با ّ‬ ‫زندگی دانش آموز مربوط می شوند‪ ،‬کمک کنید‪.‬‬ ‫مطالب این کتاب‪ ،‬تنها الگوها و نمونه هایی را در اختیار شما می گذارد و انطباق آنها با شرایط مح ّلی بر عهده ی شما مع ّلم عزیز‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪٤‬ــ تفاوت های فردی را درنظر بگیرید‪.‬‬ ‫یادگیرندگان به روش های مختلف یاد می گیرند و سرعت رشد آنها با یکدیگر متفاوت است‪.‬بر این اساس‪ ،‬روش تدریس و ّفعالیت ها باید به‬ ‫متنوع باشد که همه ی دانش آموزان با تفاوت های ذهنی‪ ،‬فرهنگی و خانوادگی بتوانند از آنها بهره برداری کنند‪.‬‬ ‫اندازه ای ّ‬ ‫‪ ٥‬ــ شیوه های مناسب ارزشیابی را به کار ببندید‪.‬‬ ‫به منظور سنجش میزان تحقّق اهداف مهارتی و نگرشی کتاب‪،‬از به کارگیری ِصرف شیوه های مرسوم و کلیشه ای آزمون های نوشتاری‬ ‫توجه کنید و مشاهده‪ ،‬گفت وگو‪ ،‬مشارکت در کار گروهی‪ ،‬جمع آوری اطّالعات و‬ ‫مستمر ّفعالیت ها ّ‬ ‫ّ‬ ‫و چهارگزینه ای خودداری کنید‪.‬به ارزشیابی‬ ‫همه ی ّفعالیت های دانش آموزان را درنظر بگیرید‪.‬نکته ی مهم در ارزشیابی‪ ،‬کشف مشکالت یادگیری‪ ،‬تالش برای اصالح آن ها و ارائه ی بازخورد‬ ‫صحیح است‪.‬سعی کنید در حین ارزشیابی دریابید که مشکل و نقص آموزش کجاست و چگونه می توانید به دانش آموز کمک کنید‬ ‫تا کار خود را اصالح کند‪.‬‬ ‫فعالیت های‬ ‫فعالیت» در کشورهای همسایه ی ایران و تاریخ اسالم فقط برای انجام دادن ّ‬ ‫توجه کنید که بخش«مطالعه برای انجام ّ‬ ‫ّ‬ ‫کاربرگه در کالس در محتوای کتاب گنجانده شده و انجام هر نوع آزمون کتبی از محتوای آن ممنوع است‪.‬‬ ‫فعالیت های مربوط به نقشه تنها در محدوده ی پرسش های کتاب و کاربرگه های ضمیمه انجام شود‪.‬به هیچ وجه دانش آموزان را‬ ‫ّ‬ ‫فعالیت های اضافی نکنید‪.‬یافتن مکان ها بر روی نقشه کافی است‪.‬‬ ‫وادار به ترسیم نقشه و ّ‬ ‫‪ ٦‬ــ مشارکت خانواده ها را جلب کنید‪.‬‬ ‫بسیاری از مهارت های زندگی که در این کتاب آمده است‪ ،‬باید در محیط خانواده گسترش و پرورش یابند‪.‬لذا توجیه خانواده ها در این زمینه‬ ‫ضروری است‪.‬‬ ‫توجه کنید‪:‬‬‫عالوه بر موارد یاد شده‪ ،‬الزم است شما مع ّلم عزیز به نکات زیر ّ‬ ‫قصههای این کتاب یا نوشتن سؤال و جوابهای کلیشهای براساس متون و درسها خودداری‬ ‫از تعیین مشق و رونویسی از متون و ّ‬ ‫کنید‪.‬‬ ‫فعالیت های کتاب و کاربرگه ها باید در کالس و در حین تدریس‬ ‫فعالیت هایی که برای منزل تعیین شده اند‪ ،‬اغلب ّ‬ ‫به جز برخی از ّ‬ ‫انجام شوند‪.‬‬ ‫امید است شما معلّمان عزیز با به کارگیری روش های مناسب‪ ،‬فضایی پرنشاط و دلپذیر در کالس فراهم کنید‪.‬‬ ‫گروه مطالعات اجتماعی ــ دفتر تألیف کتاب های درسی عمومی و متوسطه نظری‬ ‫ ‬ ‫آدرس وبگاه گروه ‪http://social studies-dep.talif.sch.ir‬‬  ‫درس ‪1‬‬ ‫همه ی ما انسان‌ها از زمانی که متول ّد می‌شویم‪ ،‬با دیگران زندگی می‌کنیم و با آنها ارتباط داریم‪.‬در هنگام‬ ‫نوزادی و کودکی با چه کسانی ارتباط داریم؟ وقتی وارد مدرسه می‌شویم‪ ،‬با چه کسانی ارتباط برقرار می‌کنیم؟‬ ‫‪2‬‬  ‫ف ّعالیت‬ ‫اهمیت داخل دایره ها بنویسید‪.‬سپس‪ ،‬بگویید‬ ‫‪1‬ــ با راهنمایی معلّم‪ ،‬نام افرادی را که با آنها ارتباط دارید‪ ،‬به ترتیب ّ‬ ‫اهمیت دارد‪.‬‬‫چرا هر یک از این روابط برای شما ّ‬ ‫این ارتباط برای من مهم است زیرا‪:‬‬ ‫‪1‬ــ‬ ‫‪2‬ــ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬ــ‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬ــ‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬ــ‬ ‫ما انسان‌ها برای زندگی کردن نه تنها به آب‪ ،‬غذا و هوا بلکه به ارتباط با دیگران هم نیازمندیم و اگر این ارتباط‬ ‫نباشد‪ ،‬احساس تنهایی می‌کنیم‪.‬‬ ‫ما برای اینکه با دیگران ارتباط برقرار کنیم‪ ،‬خواسته‌ها‪ ،‬افکار و نظرات خود را درباره ی یک موضوع با آ نها‬ ‫در میان می‌گذاریم یا احساس خود را به آ نها ابراز می‌کنیم‪.‬‬ ‫مهم‌ترین راه ارتباط انسان‌ها با یکدیگر گفت‌وگو (کالم) است‪.‬‬ ‫هر گفت‌وگو دو طرف دارد‪ :‬گوینده‪ ،‬یعنی کسی که صحبت می‌کند و شنونده‪ ،‬یعنی کسی که گوش می‌دهد‪.‬‬ ‫گفت‌وگو ی خوب چه خصوصیاتی دارد؟ اکنون ببینیم گوینده و شنونده چه نکاتی را باید رعایت کنند تا‬ ‫گفت وگو ی خوبی داشته باشند‪.‬‬ ‫‪3‬‬  ‫خوب گوش کنیم‬ ‫مهم گفت‌وگو‪ ،‬گوش دادن است‪.‬وقتی کسی با ما صحبت می‌کند‪ ،‬الزم است‪:‬‬ ‫یکی از قسمت‌های ّ‬ ‫توجه کنیم؛ گاهی ممکن است صدای گوینده را‬ ‫به حرف‌های او د ّقت و ّ‬ ‫بشنویم ّاما حواسمان به چیز دیگری باشد و یا کار دیگری انجام دهیم و خوب‬ ‫توجه نکنیم‪.‬‬ ‫به حرف‌های او ّ‬ ‫کالم گوینده را قطع نکنیم و صبر‌  کنیم حرف‌هایش تمام شود‪.‬‬ ‫به گوینده نگاه کنیم؛ وقتی کسی با ما صحبت می‌کند و ما به جای دیگری نگاه‬ ‫می‌کنیم‪ ،‬آن فرد احساس می‌کند که دوست نداریم به حرف‌هایش گوش دهیم یا‬ ‫از حرف هایش خسته شده ایم‪.‬‬ ‫گاهی با تکان‌دادن سر یا سؤال کردن‪ ،‬گوینده را تشویق کنیم که به صحبت خود ادامه بدهد‪.‬‬ ‫خوب صحبت کنیم‬ ‫مهم گفت‌وگو‪ ،‬صحبت کردن است‪.‬وقتی با دیگران صحبت می‌کنیم‪ ،‬الزم است‪:‬‬ ‫یکی از قسمت‌های ّ‬ ‫به شنونده نگاه کنیم‪.‬‬ ‫با صدای مناسب‪ ،‬یعنی نه خیلی بلند و نه خیلی آهسته‪ ،‬و نه تند و کند‪ ،‬حرف‬ ‫بزنیم‪.‬اگر موقع صحبت کردن‪ ،‬صدایمان مناسب نباشد‪ ،‬دیگران ممکن است‬ ‫زود خسته شوند و دیگر بهحرف‌های ما گوش ندهند‪.‬‬ ‫منظور خودمان را روشن و واضح بیان کنیم‪.‬‬ ‫زمانی مناسب را برای حرف زدن با دیگران انتخاب کنیم؛ مثال ً اگر کسی در حال‬ ‫انجام دادن کاری است و وقت ندارد‪ ،‬مزاحم او نشویم‪.‬‬ ‫مؤدبانه استفاده کنیم؛ وقتی درخواستی داریم‪ ،‬از عبارتهای‬ ‫از کلمات ّ‬ ‫احترامآمیزی چون «لطفاً» و «خواهش می‌کنم» استفاده کنیم‪.‬همین‌طور اگر اشتباهی کردیم‪ ،‬بگوییم «معذرت می‌خواهم»‪.‬در گفت‌وگو با‬ ‫بزرگ‌ترها‪ ،‬بهجای واژهی «  تو»‪ ،‬از «  شما  » استفاده کنیم‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪2‬ــ با راهنمایی مع ّلم‪ ،‬یک نفر از دانشآموزان موضوعی را انتخاب کند و دربارهی آن‬ ‫صحبت کند‪.‬سه نفر هم به عنوان شنونده به حرف‌های او گوش دهند‪.‬‬ ‫پس از پایان صحبتهای او‪ ،‬دانش‌آموزان نظرشان را دربارهی این گفت‌وگو بیان کنند‪.‬‬ ‫ــ آیا گوینده و شنوند‌گان نکات صحیح گفت‌وگو را رعایت کردند؟ چه نکاتی را؟‬ ‫‪4‬‬  ‫یکی دیگر از نکاتی که باید در ارتباط با دیگران رعایت کنیم‪ ،‬حریم شخصی آنهاست‪.‬‬ ‫حریم شخصی هر فرد محدوده‌ای است که هیچکس نباید بدون اجازه و رضایت او وارد آن‬ ‫حریم شخصی یعنی چه؟‬ ‫شود‪.‬برای مثال‪ ،‬خانهی ما حریم شخصی ماست و هیچکس نمی‌تواند بدون اجازهی ما وارد آن شود‪.‬‬ ‫افراد دوست ندارند دیگران درباره ی بعضی موضوعات خصوصی‌شان از آنها سؤال کنند؛‬ ‫تصور کنید فردی‬ ‫چون این موضوعات به دیگران مربوط نمی شود و در زندگی آنها تأثیری ندارد‪ّ.‬‬ ‫از شما درباره ی درآمد ماهیانه ی پدرتان یا مقدار پول توجیبی شما بپرسد یا سؤال کند که رابطه ی‬ ‫شما با خواهر یا برادرتان چگونه است؛ در حالی که شما ممکن است دوست نداشته باشید به‬ ‫این پرسش‌ها پاسخ دهید‪.‬بنابراین‪ ،‬اگر افراد دوست نداشته باشند درباره ی مسائل خصوصی‌شان‬ ‫توضیح بدهند‪ ،‬ما حق نداریم کنجکاوی کنیم و وارد حریم شخصی آنها شویم‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪3‬ــ چه مواردی از حریم شخصی را در ارتباط غیرحضوری با دیگران باید رعایت کرد؟‬ ‫‪4‬ــ برای هر یک از موقعیت‌های زیر‪ ،‬جمله ای مؤ ّدبانه و محترمانه بنویسید‪.‬‬ ‫فهیمه روی پیشخوان کتابخانه مج ّله‌ای را می‌بیند‪.‬دوست دارد آن‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫را بردارد و ورق بزند‪.‬پس به خانم کتابدار می‌گوید‪:‬‬ ‫رضا دارد با عمویش صحبت می‌کند‪.‬ناگهان تلفن زنگ می‌زند‪.‬‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫رضا میخواهد به تلفن جواب بدهد‪.‬پس به عمویش می‌گوید‪:‬‬ ‫امین در اتوبوس نشسته است که پیرمردی وارد می‌شود‪.‬امین از‬ ‫روی صندلی بلند می‌شود و جای خود را به او می‌دهد‪.‬پیرمرد از‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫امین ّ‬ ‫تشکر می‌کند‪.‬امین در جواب می‌گوید‪:‬‬ ‫زنگ تفریح است‪.‬آزاده در حیاط مدرسه دارد به طرف دوستش‬ ‫می دود که ناگهان تنه‌اش به یکی از دانش‌آموزان کالس دوم برخورد‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫می‌کند‪.‬به او می گوید‪:‬‬ ‫‪5‬‬  ‫‪ ٥‬ــ در هر یک از موقعیتهای زیر‪ ،‬کدام اصل گفت‌وگو رعایت نمی‌شود؟ جای خالی را پر کنید‪.‬‬ ‫قطع نکردن حرف گوینده‬ ‫انتخاب زمان مناسب گفت‌وگو‬ ‫توجه به سخنان‬ ‫حفظ حریم شخصی‬ ‫د ّقت و ّ‬ ‫‪...............‬‬ ‫ناهید از موضوعی ناراحت است و با دوستش صحبت می‌کند‪.‬‬ ‫دوستش مدام کتاب خود را ورق می‌زند و به آن نگاه می‌کند‪.‬‬ ‫‪...............‬‬ ‫مرتضی مشغول تعمیر اتومبیلش است‪،‬‬‫ٰ‬ ‫پدر‬ ‫مرتضی دارد ماجرای بازی فوتبال با ّبچه‌ها را برای او تعریف می‌کند‪.‬‬ ‫ٰ‬ ‫ا ّما‬ ‫‪...............‬‬ ‫مع ّلم سؤالی طرح کرده و سوسن در حال پاسخ دادن به آن است‪.‬‬ ‫یکی از دانش‌آموزان مر ّتب ًا بدون اجازه گرفتن‪ ،‬پاسخ‌های صحیح را بیان می‌کند‪.‬‬ ‫‪...............‬‬ ‫شخصی در اینترنت از شما مشخصات (نام‪ ،‬سن‪ ،‬شماره تماس یا نشانی محل زندگی شما) را میپرسد‪.‬‬ ‫اگر د ّقت کنید‪ ،‬می بینید که ما هنگام گفت‌وگو بعضی از چیزها را بدون صحبت کردن‪ ،‬به دیگران انتقال‬ ‫می‌دهیم؛ برای مثال‪ ،‬با تکان دادن سر نشان می‌دهیم که حرف طرف مقابل درست است یا با حرکات صورت نشان‬ ‫تعجب کرده‌ایم‪.‬به این نوع ارتباط‪ ،‬ارتباط غیرکالمی می‌گویند‪.‬‬ ‫می‌دهیم که از شنیدن موضوعی ّ‬ ‫در یک ارتباط خوب‪ ،‬حالت های چهره و حرکات و رفتارهای ما نیز مانند صحبت کردن و گوش دادن‬ ‫اهمیت دارند‪.‬ما می‌توانیم با رفتار و حالت های صورت خود نشان دهیم که خوشحال‪ ،‬غمگین‪ ،‬دلخور یا شادیم‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪ ٦‬ــ شماره‌گذاری کنید‪.‬‬ ‫تعجب‬ ‫‪1‬ــ ترس ‪2‬ــ خجالت ‪3‬ــ شادی ‪4‬ــ ّ‬ ‫( )‬ ‫( )‬ ‫( )‬ ‫( )‬ ‫(‪) ( ) ( )1‬‬ ‫‪7‬ــ عصبانیت‬ ‫‪5‬ــ اندوه ‪6‬ــ اخم‬ ‫‪٧‬ــ آیا شما در ارتباط با دیگران‪ ،‬حریم شخصی آنها را رعایت می‌کنید؟ چگونه؟‬ ‫‪  ٨‬ــ کاربرگه ی شماره ی ‪ 1‬را انجام دهید‪.‬‬ ‫‪٩‬ــ ّفعالیت شماره ی ‪« 1‬به کار ببندیم» را اجرا کنید‪.‬‬ ‫‪6‬‬  ‫درس ‪2‬‬ ‫همه ی ما در طول روز در موقعیت های مختلف‪ ،‬احساسات گوناگونی داریم‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪1‬ــ هر یک از موقعیت‌های زیر چه احساسی را در شما به وجود می‌آورد؟‬ ‫)‬ ‫الف ــ دوست صمیمی‌تان می‌خواهد از محلّه ی شما برود و در جای دیگری زندگی کند‪(.‬‬ ‫)‬ ‫ب ــ در حال تماشای فیلم مورد عالقه‌تان هستید که برادرتان شبکه را عوض می‌کند‪(.‬‬ ‫)‬ ‫پ ــ در حال رفتن به خانه هستید‪.‬در یک کوچه ی خلوت ناگهان صدای انفجار تر ّقه به گوشتان می‌خورد‪(.‬‬ ‫)‬ ‫ت ــ معلّم به خاطر تالش‌هایتان به شما‪ ،‬جایزه ی خوبی داده است‪(.‬‬ ‫ت‬ ‫پ‬ ‫ب‬ ‫الف‬ ‫همان‌طور که می دانید‪ ،‬برخی از احساسات ما خوشایند و برخی ناخوشایندند‪.‬احساسات خوشایند در ما تأثیر‬ ‫خوبی می گذارند و ما آنها را دوست داریم‪.‬برعکس‪ ،‬احساسات ناخوشایند را دوست نداریم و می‌خواهیم از آنها‬ ‫دور شویم‪.‬‬ ‫فکر کنید و چند احساس خوشایند و چند احساس ناخوشایند خود را که در هفتهی گذشته د‌اشتهاید‪ ،‬بگویید‪.‬‬ ‫بیایید درباره ی بعضی از این احساسات‪ ،‬بیشتر بدانیم‪.‬‬ ‫‪7‬‬  ‫شادی احساسی است که هم خود ما می‌توانیم آن را در خودمان به‌وجود‬ ‫بیاوریم و هم دیگران می‌توانند با انجام دادن کارهایی این احساس را در ما ایجاد‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫ّفعالیت ‪ 2‬را انجام دهید تا بهتر پی ببرید که چیزها یا کارهای زیادی‬ ‫وجود دارد که می‌تواند شما را شاد کند‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪2‬ــ فکر کنید و جدول را کامل کنید‪.‬‬ ‫مثال‪ :‬دیدن برنامه ی کودک‬ ‫چیزهایی که دیدن آنها مرا شاد می‌کند‪.‬‬ ‫……………………………‪...................‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫مثال‪.............…………………………… :‬‬ ‫چیزهایی که شنیدن آنها مرا شاد می‌کند‪.‬‬ ‫……………………………‪...................‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫مثال‪.............…………………………… :‬‬ ‫کارهایی که انجام دادن آنها مرا شاد می کند‪.‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫مثال‪.............…………………………… :‬‬ ‫موضوعاتی که وقتی به آنها فکر می کنم‪ ،‬شاد می‌شوم‪.‬‬ ‫……………………………‪...................‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪3‬ــ یکی از شادترین اتّفاقات زندگی خودتان را بنویسید و در زنگ انشا در کالس بخوانید‪.‬‬ ‫‪4‬ــ ّفعالیت شماره ی ‪« 2‬به کار ببندیم» در صفحه ی ‪ 20‬را انجام دهید‪.‬‬ ‫‪8‬‬  ‫به نظر شما‪ ،‬آیا کسی پیدا می‌شود که در زندگی خود احساس غم نکرده‬ ‫باشد؟‬ ‫همه ی مردم گاهی شاد می‌شوند و گاهی غمگین‪.‬هیچ کس احساس غم‬ ‫توجه کنیم که احساس غم احساسی طبیعی (عادی)‬ ‫را دوست ندارد ّاما باید ّ‬ ‫است و همه ی انسان ها در زندگی‪ ،‬گاهی این احساس را پیدا می کنند‪.‬‬ ‫همان‌طور که چیزهای مختلفی ممکن است ما را شاد کند‪ ،‬چیزهای‬ ‫مختلفی هم ممکن است ما را غمگین کند‪.‬گاهی رفتارهای دیگران ما را‬ ‫اندوهگین می‌کند‪.‬گاهی نیز خود ما با کارهایی که انجام می‌دهیم باعث ناراحتی‬ ‫خودمان می‌شویم؛ مثال ً اگر مواظب وسایل خودمان نباشیم و دفتر یا کتابمان را گم کنیم‪ ،‬ناراحت می‌شویم‪.‬‬ ‫گاهی نیز حوادثی مانند جدایی از کسانی که آنها را دوست داریم‪ ،‬بیماری یا مرگ عزیزانمان‪ ،‬ما را غمگی ‌ن می‌کند‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪  5‬ــ فکر کنید و سه موقعیتی را که در آن دچار غم و اندوه شده‌اید‪ ،‬روی کاغذ بنویسید و به معلّم بدهید (خواندن پاسخ در‬ ‫کالس اختیاری است)‪.‬‬ ‫چه راه‌هایی برای برطرف کردن احساس‬ ‫غم وجود دارد؟‬ ‫وقتی دچار غم و اندوه می‌شویم‪:‬‬ ‫‪ ‬دعا کنیم و از خداوند بزرگ برای برطرف شدن اندوهمان کمک بگیریم‪.‬‬ ‫‪ ‬به خودمان دلداری بدهیم؛ به خود بگوییم که احساس غم طبیعی است ّاما همیشگی نیست و من می‌توانم باز هم شاد باشم‪.‬‬ ‫‪ ‬درباره ی علّت اندوه خود فکر کنیم و راهی برای برطرف کردن آن پیدا کنیم‪.‬‬ ‫‪ ‬از بزرگ‌ترها (پدر و مادر‪ ،‬معلّم‪ ،‬مشاور مدرسه‪ ،‬پدربزرگ و ‪ )...‬کمک بگیریم و با آنها صحبت و مشورت کنیم‪.‬‬ ‫‪ ‬درباره ی احساس اندوه خود بنویسیم یا نقّاشی کنیم‪.‬‬ ‫‪ ‬با انجام دادن کارهای شاد و سرگرم‌کننده یا کمک به دیگران‪ ،‬کمتر به ناراحتی خود فکر کنیم‪.‬‬ ‫‪9‬‬  ‫ترس احساسی طبیعی و عادی است که در انسان و جانوران وجود‬ ‫دارد‪.‬حتماً شما هم مثل همه ی انسان های دیگر تاکنون بارها احساس ترس را‬ ‫تجربه کرده‌اید؛ برای مثال‪ ،‬ترس از حیوانات درنده و موذی‪ ،‬ترس از بلندی و‬ ‫ترس از صداهای وحشتناک و مهیب‪.‬‬ ‫این‌گونه ترس‌ها «ترس   به جا» هستند و از انسان محافظت می کنند‪.‬‬ ‫خداوند این نوع ترس ها را برای مقابله با خطر در وجود جانداران قرار داده است‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪ 6‬ــ الف ــ در هریک از موقعیت‌های زیر اگر افراد نترسند‪ ،‬چه اتّفاقاتی ممکن است بیفتد؟ توضیح دهید‪.‬‬ ‫ــ کودکی دستش را در النه ی زنبور فرو ببرد‪.‬‬ ‫ــ حمید بخواهد با تشویق دوستش از یک جای بلند بپرد‪.‬‬ ‫ــ فردی در وسط خیابان بدود یا روی ریل راه‌آهن بایستد‪.‬‬ ‫ــ دانش‌آموزی در خیابان به حرف فرد غریبه‌ای گوش بدهد و همراه او برود‪.‬‬ ‫ب ــ آیا در موقعیت‌های باال‪ ،‬ترس به جاست؟ چرا؟‬ ‫پ ــ به نظر شما‪ ،‬آیا درست است به کسی که ترس به جا دارد‪ ،‬ترسو بگویند؟ چرا؟‬ ‫بعضی از ترس‌ها نابه جا و نادرست‌اند؛ مانند ترس از تاریکی اتاق‬ ‫یا خانه‪ ،‬ترس از امتحان‪ ،‬ترس از موجودات خیالی مانند غول و هیوال‪،‬‬ ‫ترس از دست دادن نزدیکان‪.‬‬ ‫ترس از آمپول و رفتن به دندان پزشکی‪ ،‬و ِ‬ ‫مدتی طوالنی فکر ما را به خود مشغول‬ ‫این ترس ها اگر به طور دائمی و ّ‬ ‫کنند‪ ،‬مشکالتی برایمان به‌وجود می آورند‪.‬‬ ‫‪10‬‬  ‫ف ّعالیت‬ ‫‪7‬ــ کاربرگه ی شماره ی ‪ 2‬را انجام دهید‪.‬‬ ‫با ترسهایمان چگونه برخورد کنیم؟‬ ‫همه ی ما در زندگی گاهی از چیزهایی می ترسیم‪.‬برای مقابله با‬ ‫ترس ها می توانیم از راهکارهای زیر استفاده کنیم‪.‬‬ ‫ابتدا چیزی را که از آن می ترسیم و همچنین درجه یا میزان ترس‬ ‫خود را مشخّص کنیم (مانند ّفعالیت ‪.)7‬بعد خوب فکر کنیم که آیا‬ ‫ترسمان‪ ،‬به جاست یا نه‪ ،‬و علّت آن چیست‪.‬‬ ‫سپس با بزرگ‌ترها (پدر و مادر‪ ،‬معلّم‪ ،‬مشاور مدرسه و ‪)...‬‬ ‫درباره ی ترس خود مشورت کنیم و از آنها کمک بگیریم‪.‬‬ ‫‪ ‬گاهی احساس ترس ما به این دلیل است که چیزی را نمی‌شناسیم‬ ‫یا نمی‌بینیم؛ مثال ً وقتی همه جا تاریک است‪ ،‬ممکن است ح ّتی از وسایلی‬ ‫که همیشه در اتاقمان وجود دارد بترسیم‪.‬در واقع‪ ،‬چون در تاریکی این‬ ‫وسایل را نمی‌بینیم‪ ،‬از آنها می‌ترسیم‪.‬‬ ‫‪ ‬ممکن است نتوانیم ترس خود را یک باره از بین ببریم بلکه‬ ‫باید کم‌کم و به مرور زمان‪ ،‬با پدیده‌ای که ما را می‌ترساند روبه‌رو شویم تا‬ ‫ترسمان بریزد‪.‬‬ ‫‪ ‬در موقع روبه‌رو شدن با چیزی که ما را می‌ترساند‪ ،‬از نام و یاد‬ ‫خدا کمک بگیریم‪.‬‬ ‫‪ ‬درباره ی ترس خودمان با دیگران صحبت کنیم یا چیزی را که‬ ‫از آن می‌ترسیم نقّاشی کنیم‪.‬‬ ‫‪ ‬ضمناً یادمان باشد هرگز برای شوخی و تفریح‪ ،‬دیگران را نترسانیم‪.‬‬ ‫‪ ‬در انتخاب فیلمها و بازیهای رایانهای به ردهبندی سنی آنها توجه کنیم‪.‬‬ ‫‪11‬‬  ‫درس ‪3‬‬ ‫در درس گذشته با احساس شادی‪ ،‬غم و ترس آشنا شدید‪.‬همان‌طور که در سال سوم خواندید‪ ،‬همه ی ما‬ ‫انسان‌ها آفریده ی خداوندیم و خدا در وجود همه ی ما شباهت‌هایی قرار داده است‪.‬پس همان‌طور که من از بعضی‬ ‫چیزها شاد و از بعضی چیزها غمگین می‌شوم‪ ،‬دیگران نیز در مواقع گوناگون دچار احساسات مختلفی می‌شوند‪.‬‬ ‫به هرحال‪ ،‬وقتی کسی غمگین یا ناامید است‪ ،‬ما می توانیم کاری کنیم که او احساس بهتری پیدا کند‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪1‬ــ موقعیت‌های زیر را بخوانید و بگویید در هر موقعیت چه کارهایی می‌توانیم انجام دهیم تا دیگری احساس بهتری پیدا کند‪.‬‬ ‫الف ــ زنگ نقّاشی است و دوست شما بسته ی‬ ‫مدادرنگی بسیار باارزشی را که دیشب خریده‪ ،‬گم کرده‬ ‫است‪.‬‬ ‫ب ــ برادر کوچک شما از تاریکی می ترسد‬ ‫و     گریه می کند‪.‬‬ ‫‪12‬‬  ‫بچه‌ها در حال خوردن خوراکی‌هایشان‬ ‫پ ــ زنگ تفریح است و ّ‬ ‫هستند‪.‬خوراکی یکی از هم کالسی‌ها قبل از اینکه شروع به خوردن‬ ‫کند‪ ،‬روی زمین می‌افتد و دیگر قابل خوردن نیست‪.‬‬ ‫ت ــ یکی از هم کالسی های شما در مسابقه ی ورزشی مقام ّاول‬ ‫را به دست آورده است‪.‬‬ ‫ث ــ هنگام بروز اتفاقات ناگوار مانند سیل و زلزله مردم از‬ ‫اینترنت برای ابراز همدردی و همدلی و جمع آوری کمک های مردمی‬ ‫استفاده می کنند‪.‬‬ ‫وقتی کسی غمگین است‪ ،‬می‌توانیم‪:‬‬ ‫ــ دوستانه کنار او بنشینیم‪.‬‬ ‫ــ از او در مورد احساسی که دارد سؤال کنیم‪.‬‬ ‫ــ به حرف‌های او خوب گوش دهیم و به او نشان دهیم که‬ ‫احساسش برای ما مهم است و ما آن را می‌فهمیم‪.‬‬ ‫ــ از او بپرسیم‪ :‬آیا من می‌توانم کاری برای تو انجام دهم؟‬ ‫‪13‬‬  ‫گاهی ممکن است برای اعضای خانواده یا اطرافیان ما مشکلی پیش بیاید که آنها را اندوهگین کند‪.‬‬ ‫وقتی کسی غمگین است‪ ،‬ما می‌توانیم کاری کنیم که اندوه او کمتر شود‪.‬‬ ‫همدلی یعنی اینکه فرد بتواند احساسات‪ ،‬رفتار و شرایط دیگری را درک کند و خودش را به جای او بگذارد‪.‬‬ ‫همه ی افراد ممکن است در زندگی با حوادث ناخوشایندی روبه‌رو شوند‪.‬وقتی شرایط و احساسات افراد را‬ ‫در موقعیت‌های مختلف درک می‌کنیم‪ ،‬با آنها همدلی کرده‌ایم‪.‬‬ ‫در یکی از کالس‌های مدرسه‪ ،‬دانش‌آموزی به نام فرشته‪ ،‬در انجام دادن تکالیف‬ ‫درس هنر به کمک نیاز دارد‪.‬دوستانش روش کار را برای او توضیح می دهند‪.‬‬ ‫برادر کوچک پریسا ناشنواست‪.‬به همین دلیل‪ ،‬برقراری ارتباط با دیگران برایش‬ ‫توجه و‬ ‫حساس و زودرنجی است ّاما پریسا به او خیلی ّ‬ ‫سخت است‪.‬او پسر ّ‬ ‫محبّت می‌کند‪.‬با او بازی می کند‪ ،‬در انجام دادن تکالیف درسی به او کمک‬ ‫می‌کند و هر وقت که مهمان دارند یا به مهمانی می‌روند‪ ،‬مراقب است که به او‬ ‫خوش بگذرد‪.‬‬ ‫در همسایگی ایلیا‪ ،‬خانم پیری زندگی می‌کند که به دلیل بیماری نمی‌تواند برای‬ ‫خرید از خانه بیرون برود‪.‬ایلیا گاهی با اجازه ی مادرش به آن خانم سر می‌زند و‬ ‫برای او نان‪ ،‬روزنامه و سبزی می‌خرد‪.‬‬ ‫‪14‬‬  ‫مؤسسه هایی وجود دارند که به افراد نیازمند یا کسانی که‬ ‫در جامعه‪ّ ،‬‬ ‫با مشکالت و حوادثی روبه رو شده‌اند‪ ،‬کمک می‌کنند تا گرفتاری‌ و رنج‬ ‫آنها کمتر شود‪.‬‬ ‫«جمعیت هالل احمر» و «سازمان انتقال خون» دو نمونه از این‬ ‫مؤسسهها هستند‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫جمعیت هالل احمر در حوادثی مانند سیل‪،‬‬ ‫زلزله و تصادف های رانندگی به مردمی که‬ ‫خانه و وسایل خود را از دست داده‌اند یا‬ ‫مجروح شده اند‪ ،‬کمک می‌کند و به آنها غذا‪،‬‬ ‫لباس و دارو می‌رساند‪.‬‬ ‫سازمان انتقال خون ایران وظیفه ی گرفتن‬ ‫خون از داوطلبان و انتقال آن به درمانگاه‌ها و‬ ‫بیمارستان‌ها را به عهده دارد‪.‬گاهی بعضی از‬ ‫بیماران در بیمارستان‌ها به خون نیاز پیدا می‌کنند‬ ‫و افرادی داوطلب می‌شوند که برای کمک به آنها خون خود را‬ ‫اهدا کنند‪.‬‬ ‫سن ‪18‬سالگی با اهدای‬ ‫شما هم می‌توانید پس از رسیدن به ّ‬ ‫خون به کسانی که به خون نیاز دارند‪ ،‬کمک کنید‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪2‬ــ نمونه‌هایی از همدلی خود با اعضای خانواده‪ ،‬هم کالسی‌ها و دیگران را در کالس توضیح دهید‪.‬‬ ‫‪٣‬ــ به همراه معلّم خود‪ ،‬از جمعیت هالل احمر ّ‬ ‫محل زندگی‌تان بازدید كنید یا از یكی از كاركنان آن دعوت كنید تا به‬ ‫كالس بیاید و درباره ی ّفعالیت‌های این جمعیت برای شما توضیح دهد‪.‬‬ ‫‪15‬‬  ‫درس ‪4‬‬ ‫به تصویرهای باال د ّقت کنید؛ در هر تصویر‪ ،‬گروهی از دانش‌آموزان را می بینید‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫گفت‌وگو كنید‬ ‫‪1‬ــ هر گروه مشغول انجام دادن چه ّفعالیتی است؟‬ ‫‪2‬ــ به نظر شما‪ ،‬افراد هر یک از این گروه‌ها چه هدف مشترکی دارند؟‬ ‫همان‌طور که می دانید‪« ،‬گروه» از تعدادی افراد تشکیل می‌شود که ّفعالیت های مشترکی دارند و برای رسیدن‬ ‫به هدفی مشترک با هم ارتباط برقرار می‌کنند‪.‬‬ ‫کالس شما نیز یک گروه است و همه ی شما عضو این گروه هستید‪.‬دانش‌آموزان مدرسه هم یک گروه بزرگ‌تر‬ ‫را تشکیل می‌دهند‪.‬اعضای یک خانواده نیز گروه به حساب می‌آیند و همه برای زندگی کردن با آرامش و آسایش در‬ ‫‪16‬‬  ‫کنار یکدیگر‪ ،‬تالش و همکاری می‌کنند‪.‬پس هر یک از ما عضو گروه‌های مختلف هستیم‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪3‬ــ کدام یک از موارد زیر‪« ،‬گروه» نیستند؟ چرا؟‬ ‫ــ دانش‌آموزانی که به یک اردو می‌روند‪.‬‬ ‫ــ افرادی که در یک فروشگاه بزرگ مشغول خریدند‪.‬‬ ‫ــ بیمارانی که در مطب یک پزشک منتظر نشسته‌اند‪.‬‬ ‫ــ دانش‌آموزانی که یک روزنامه ی دیواری تهیه می‌کنند‪.‬‬ ‫‪4‬ــ شما عالوه بر کالس خودتان‪ ،‬عضو کدام گروه‌های دیگر مدرسه هستید؟‬ ‫‪  5‬ــ آیا تاکنون در کار گروهی با مشکالتی مواجه شده‌اید؟ اگر مواجه شده اید‪ ،‬مشکالت خود را چگونه حل کرده اید؟‬ ‫ّ‬ ‫برای اینکه در گروه عضو مؤثّری‬ ‫باشم‪ ،‬چه کارهایی باید انجام دهم؟‬ ‫توجه کنند این است که بر حسب استعدادها و توانایی هایشان‪ ،‬نقشی را به عهده‬ ‫‪ّ ‬اولین نکته‌ای که اعضای هر گروه باید به آن ّ‬ ‫بگیرند و وظایف خود را بشناسند و انجام دهند‪.‬اگر در گروه فقط بعضی از افراد ّفعالیت کنند و بقیه هیچ ّفعالیتی نداشته باشند‪،‬‬ ‫عده‌ای گذاشته می‌شود و کارها به خوبی پیش نمی‌رود‪.‬‬ ‫زحمت‌ها به دوش ّ‬ ‫‪ ‬اعضای یک گروه باید روابط خوبی با هم داشته باشند؛ یعنی مهربان و همدل باشند و به یکدیگر کمک کنند‪.‬‬ ‫مقررات است‪.‬‬ ‫مهمی که در هر گروه باید رعایت شود‪ ،‬نظم و ّ‬‫‪ ‬یکی از نکته های ّ‬ ‫‪ ‬اعضای یک گروه باید به نظر یکدیگر احترام بگذارند و در تصمیم‌گیری‌ها و انجام کارها مشورت و همفکری کنند‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪6‬ــ به موقعیت های زیر توجه کنید و راه حل مشکل را در هر مورد توضیح دهید‪.‬‬ ‫‪ ‬دانش آموزان کالس پنجم‪ ،‬در شورای کالسی تصمیم گرفتند تا هر روز یکی از بچه ها نظافت کالس را انجام دهد‪.‬اما چند نفر‬ ‫از بچه ها هنگام رسیدن نوبت شان‪ ،‬کالس را به خوبی نظافت نمی کردند و این باعث ناراحتی دیگران می شد‪.‬‬ ‫‪ ‬سارا و فاطمه و مریم‪ ،‬تصمیم گرفتند به مناسبت روز کتاب و کتابخوانی‪ ،‬یک روزنامه دیواری تهیه کنند‪.‬مریم مسئول بخش‬ ‫معرفی کتاب های طنز بود‪ ٢٤.‬آبان فرا رسید اما او هنوز مطالب را آماده نکرده بود و نتوانستند روزنامه را به موقع به دیوار مدرسه‬ ‫بچسبانند و زحمات سارا و فاطمه هم هدر رفت‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫مهمی که اعضای هر گروه باید داشته باشند‪ ،‬اعتقاد به همفکری و مشورت در‬ ‫گفتیم که یکی از ویژگی های ّ‬ ‫مقررات و قوانین برای ّفعالیت‌ها و یا تقسیم کارها بین خودشان‬ ‫کارهاست‪.‬اعضای گروه در تصمیم‌گیری‌ها‪ ،‬وضع ّ‬ ‫با هم مشورت می کنند‪.‬همفکری و مشورت باعث می‌شود که ما بتوانیم از افکار و نظرات دیگران استفاده کنیم‪.‬‬ ‫«شوری»‬ ‫ٰ‬ ‫در دین اسالم‪ ،‬به مشورت کردن در کارها سفارش شده است و ح ّت ٰی نام یکی از سوره‌های قرآن کریم‬ ‫است‪.‬‬ ‫قرآن کریم می‌فرماید‪:‬‬ ‫وری بَـینَ ُهم؛‬ ‫َمر ُهم ُش ٰ‬ ‫‪َ...‬وا ُ‬ ‫‪...‬و درکارهایشان با یکدیگر مشورت می کنند‪.‬‬ ‫شوری‪ ،‬آیه ی ‪38‬‬ ‫ٰ‬ ‫سوره ی‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪٧‬ــ دو مورد از کارهایی را که در یکی از گروه‌های مدرسه درباره ی آنها مشورت و همفکری کرده‌اید‪ ،‬بیان‬ ‫کنید و بگویید این مشورت چه نتیجه‌ای داشته است‪.‬‬ ‫‪ ٨‬ــ فرض کنید معلم یک کالس برای دانش آموزان خود یک گروه اینترنتی ایجاد کرده است‪.‬چه قوانینی‬ ‫را برای این گروه پیشنهاد می کنید؟‬ ‫‪٩‬ــ برای محافظت از محیط زیست یک گروه تشکیل دهید و برای گروه خود یک نام انتخاب کنید‪.‬‬ ‫توجه کردید و به طور‬ ‫سپس بگویید که چطور در این مورد با هم مشورت کردید‪ ،‬چگونه به نظرات یکدیگر ّ‬ ‫گروهی تصمیم گرفتید‪.‬‬ ‫‪18‬‬  ‫حل مشکالت و انجام دادن‬‫در مدرسه‪ ،‬محلّه‪ ،‬کارخانه‪ ،‬شهر و روستا گروه های بزرگ تری هستند که برای ّ‬ ‫بهتر کارها افرادی را به عنوان نماینده ی خود انتخاب می کنند‪.‬این نمایندگان شورایی تشکیل می دهند‪.‬در شورا‬ ‫حل مشکالت جامعه و تصمیم‌گیری‪ ،‬از فکر و‬‫همه ی افراد می‌توانند نظر خود را بیان کنند‪.‬به این ترتیب‪ ،‬برای ّ‬ ‫تجربه ی همه استفاده می‌شود و در نتیجه‪ ،‬آن جامعه را می‌توان بهتر اداره کرد‪.‬‬ ‫«شورا» یعنی گروهی از افراد که برای انجام دادن کاری با یکدیگر مشورت می‌کنند‪.‬‬ ‫توجه کنید‪.‬‬ ‫به تصویرهای زیر ّ‬ ‫اعضای شورایاری در مورد مسائل محلّه ی‬ ‫شورای دانش آموزی‬ ‫مشورت اعضای خانواده برای خرید‬ ‫خود با هم مشورت می کنند‪.‬‬ ‫آیا می‌دانید که در هر مدرسه باید شورای دانش‌آموزی وجود داشته باشد؟‬ ‫هدف از تشکیل شورای دانش‌آموزی این است که مسئوالن مدرسه از نظرات و نیازهای‬ ‫دانش آموزان درباره ی مسائل درسی و امور مربوط به مدرسه آگاه شوند و در کارهای‬ ‫مدرسه از مشارکت آنان استفاده کنند‪.‬‬ ‫در نیمه ی ّاول آبان ماه هر سال در مدارس ایران انتخابات شوراهای دانش آموزی برگزار‬ ‫می شود‪.‬اعضای این شوراها نمایندگان دانش آموزان هستند‪.‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪10‬ــ در مدرسه ی شما‪ ،‬نمایندگان دانش‌آموزان چه کسانی هستند و چگونه انتخاب شده‌اند؟ در این باره پرس وجو کنید‪.‬‬ ‫‪11‬ــ آیا تاکنون با نماینده ی خود صحبت کرده‌اید یا موضوعی را با او در میان گذاشته‌اید که در شورا مطرح کند؟‬ ‫‪12‬ــ الف) به نظر شما‪ ،‬نماینده ی دانش‌آموزان در شورای دانش‌آموزی چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟‬ ‫ب) انتظارات شما از نماینده و شورا چیست؟‬ ‫‪13‬ــ ّفعالیت های شماره ی ‪ ٣‬و ‪ « 4‬به کار ببندیم  » را اجرا کنید‪.‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪1‬ــ بازی پانتومیم‪ :‬به چند گروه تقسیم شوید‪.‬هر گروه یک واژه یا موضوع را به صورت غیرکالمی‬ ‫(پانتومیم) نمایش بدهد و بقیه حدس بزنند که مقصود او چیست‪.‬‬ ‫‪2‬ــ کارهایی را که با انجام دادن آنها می‌توانید هر یک از اعضای خانواده‌تان را شاد کنید‪ ،‬روی یک‬ ‫برگه ی کاغذ بنویسید‪.‬روی برگه ی دیگری بنویسید که با انجام دادن چه کارهایی می‌توانید معلّم‪ ،‬کارکنان‬ ‫مدرسه    و هم کالسی‌هایتان را خوشحال کنید‪.‬‬ ‫‪3‬ــ با راهنمایی معلّم‪ ،‬برای کالس خود نماینده‌ای انتخاب کنید‪.‬ابتدا مشخّصات و شرایط داوطلبان را‬ ‫معرفی کند‪.‬پس از رأی‌گیری نتیجه را اعالم کنید و‬ ‫روی تخته ی کالس بنویسید‪.‬هر یک از داوطلبان خود را ّ‬ ‫معرفی نمایید‪.‬‬ ‫نماینده ی کالس را به دفتر مدرسه ّ‬ ‫‪ 4‬ــ با تعدادی از دوستانتان یک گروه همدلی در یک موضوع تشکیل دهید (برای مثال‪ ،‬همدلی با کودکان‬ ‫دچار سرطان‪ ،‬همدلی با کودکان فلسطینی و همدلی با کودکان بی بضاعت)‪.‬سپس با همفکری یکدیگر‪ ،‬هدف ها    و‬ ‫ّفعالیت هایی برای این گروه در نظر بگیرید‪.‬آن ّفعالیت ها را انجام دهید و به معلّم گزارش بدهید‪.‬‬ ‫نام اعضای گروه‪:‬‬ ‫نام گروه‪:‬‬ ‫هدف گروه‪:‬‬ ‫مقررات گروه‪:‬‬ ‫ّ‬ ‫وظیفه ی هریک از اعضای گروه‪:‬‬ ‫‪1‬ــ‬ ‫‪2‬ــ‬ ‫‪3‬ــ‬ ‫‪20‬‬  ‫کاربرگه ی شماره ی ‪1‬‬ ‫خودتان را ارزیابی کنید‪.‬‬ ‫الف ــ عبارت ها را بخوانید و داخل مر ّبع را عالمت بزنید‪.‬‬ ‫هنوزنه‬ ‫بلی‬ ‫‪1‬ـ وقتی به صحبت های کسی گوش می کنم‪ ،‬به او نگاه می کنم‪.‬‬ ‫هنوزنه‬ ‫‪2‬ـ وقتی به صحبتهای کسی گوش میکنم‪ ،‬حرف او را قطع نمیکنم و صبر میکنم تا حرفش تمام شود‪.‬بلی‬ ‫هنوزنه‬ ‫بلی‬ ‫‪3‬ـ به د ّقت به صحبت های گوینده گوش می کنم و حواسم جای دیگری نیست‪.‬‬ ‫هنوزنه‬ ‫بلی‬ ‫‪4‬ـ در یک گفت وگوی گروهی‪ ،‬نوبت را رعایت می کنم‪.‬‬ ‫هنوزنه‬ ‫بلی‬ ‫‪5‬ـ با صدای مناسب‪ ،‬نه خیلی بلند و نه خیلی آهسته‪ ،‬صحبت می کنم‪.‬‬ ‫هنوزنه‬ ‫بلی‬ ‫‪6‬ـ فقط درباره ی یک موضوع صحبت می کنم و از این شاخه به آن شاخه نمی پرم‪.‬‬ ‫هنوزنه‬ ‫بلی‬ ‫‪7‬ـ موقع صحبت کردن‪ ،‬به شنونده ها نگاه می کنم تا با د ّقت بیشتری به حرف هایم گوش کنند‪.‬‬ ‫هنوزنه‬ ‫بلی‬ ‫‪8‬ـ منظورم را روشن و واضح بیان می کنم‪.‬‬ ‫هنوزنه‬ ‫بلی‬ ‫شخصی دیگران‪ ،‬کنجکاوی نمی کنم‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫‪9‬ـ در مورد زندگی‬ ‫هنوزنه‬ ‫بلی‬ ‫‪10‬ـ وقتی میخواهم از کسی چیزی درخواست کنم‪ ،‬از کلمههایی چون «لطف ًا» و «خواهش میکنم»‬ ‫استفادهمیکنم‪.‬‬ ‫ب ــ برای مواردی که پاسخ شما «هنوز نه» است چه تصمیمی می گیرید؟‬ ‫‪21‬‬  ‫کاربرگه ی شماره ی‪2‬‬ ‫احساس ترس‬ ‫‪1‬ــ جدول را کامل کنید‪.‬موضوعاتی که از آنها می ترسید و میزان ترس خود را بنویسید‪.‬‬ ‫ترس من‪:‬‬ ‫میزان ترس‬ ‫چیزها یا موضوعاتی که از آنها می‌ترسم‬ ‫به جا یا نابه جا‬ ‫زیاد‬ ‫به جا‬ ‫از جانوران موذی می‌ترسم‪.‬‬ ‫متوسط‪ ،‬زیاد‪ ،‬خیلی‌زیاد‬ ‫ّ‬ ‫میزان ترس‪ :‬کم‪،‬‬ ‫‪٢‬ــ دور مواردی که ترس شما نابه جاست‪ ،‬خط بکشید و آنها را ّ‬ ‫مشخص کنید‪.‬‬ ‫‪٣‬ــ برای برطرف کردن ترس های نابه جا از بزرگ ترها کمک بگیرید و با آنها مشورت کنید‪.‬‬ ‫‪22‬‬  ‫درس ‪5‬‬ ‫حتماً تاکنون کلمه ی «جمعیت» را شنیده‌اید‪.‬این کلمه چه چیزی را به ذهن شما می‌آورد؟‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫‪1‬ــ جمعیت کالس شما چند نفر است؟‬ ‫‪2‬ــ با راهنمایی معلّم‪ ،‬در این باره پرس  ‌وجو کنید که جمعیت هر کالس مدرسه و همچنین‪ ،‬جمعیت ّ‬ ‫کل مدرسه ی شما چند نفر‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪3‬ــ جمعیت کالس ششم از جمعیت کالس شما بیشتر است یا کمتر؟‬ ‫‪4‬ــ اکنون کاربرگهی شمارهی (‪( )3‬جمعیت مدرسهی ما) را کامل کنید‪.‬‬ ‫‪ 5‬ــ آیا می‌توانید بگویید جمعیت شهر یا روستای ّ‬ ‫محل زندگی شما تقریباً چند نفر است؟‬ ‫به مجموعه ی افرادی که در یک جا‬ ‫زندگی می‌کنند‪ ،‬جمعیت می‌گویند‪.‬‬ ‫‪24‬‬  ‫اگر تعداد افرادی که متول ّد می‌شوند از تعداد افرادی که می‌میرند بیشتر‬ ‫باشد‪ ،‬جمعیت افزایش می‌یابد‪.‬‬ ‫ما دوست نداریم در یک خانواده ی کم‌جمعیت زندگی کنیم‪.‬دلمان می خواهد با‬ ‫برادرها و خواهرهایمان بازی کنیم‪ ،‬به هم کمک کنیم و تنها نباشیم‪.‬‬ ‫به نظر من وقتی تعداد جوانان یک کشور زیاد باشد‪ ،‬نیروی‬ ‫بیشتری برای کار فراهم می‌شود‪.‬عالوه بر این‪ ،‬جوانان با‬ ‫تحصیل و تالش به پیشرفت کشور کمک می‌کنند‪.‬‬ ‫من فکر می کنم‪ ،‬اگر جمعیت زیاد باشد‪ ،‬نیروی‬ ‫زیادی برای دفاع از کشورمان داریم‪.‬‬ ‫‪25‬‬  ‫توجه کنید و جمعیت‬ ‫در حال حاضر‪ ،‬جمعیت کشور ما بیش از ‪ 80‬میلیون نفر است‪.‬به نمودار جمعیت ایران ّ‬ ‫میلیون نفر‬ ‫کنونی ایران را با جمعیت سال‌های گذشته مقایسه کنید‪.‬از این مقایسه چه نتیجه ای می گیرید؟‬ ‫‪85‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪۸۰‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪49/5‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪32/5‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪25/5‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ 1335‬سال‬ ‫‪1345‬‬ ‫‪1355‬‬ ‫‪1365‬‬ ‫‪1375‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1390‬‬ ‫‪1395‬‬ ‫‪1400‬‬ ‫هر آدمک پنج میلیون نفر‬ ‫توجه کنید‪.‬‬ ‫به نقشه صفحه ی بعد ّ‬ ‫همان طور  که می‌بینید‪ ،‬جمعیت ایران در همه جای آن به طور یکسان پراکنده نشده است‪.‬بعضی نواحی‬ ‫جمعیت بیشتر و بعضی‪ ،‬جمعیت کمتری دارند؛ چرا؟‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫توجه به نقشه ی صفحه ی روبه رو‪ ،‬از ناحیه ی ‪ 2‬و ‪ 3‬چند شهر مثال بزنید‪.‬‬ ‫‪6‬ــ با ّ‬ ‫محل تقریبی زندگی خود را در روی نقشه با دایره‌ای مشخّص کنید و بگویید جزء کدام نواحی جمعیتی‬ ‫‪7‬ــ با کمک معلّم‪ّ ،‬‬ ‫ایران است‪.‬‬ ‫‪8‬ــ هر چه از ناحیه ی مرکزی ایران به سمت کوهپایه های البرز و زاگرس پیش برویم‪ ،‬تعداد شهرها و روستاهای پر جمعیت‪،‬‬ ‫بیشتر می شود یا کمتر؟ چرا؟‬ ‫‪26‬‬  ‫‪1‬‬ ‫ناحیهی تهران و اطراف آن پرجمعیت‌ترین جای‬ ‫‪2‬‬ ‫کشور است‪.‬تهران به دلیل پایتخت بودن و وجود‬ ‫ناحیه ی کناره ی دریای خزر وسعت کمی دارد ّاما‬ ‫اداره‌ها‪ ،‬دانشگاه‌ها و کارخانه‌ها‪ ،‬جمعیت زیادی را‬ ‫جمعیت زیادی را در خود جای داده است‪.‬در‬ ‫باران کافی و ِ‬ ‫خاک‬ ‫این ناحیه‪ ،‬آب‌وهوای مساعد‪ِ ،‬‬ ‫به خود جذب کرده است‪.‬‬ ‫حاصلخیز موجب رونق کشاورزی شده است‪.‬‬ ‫کرج‬ ‫قم‬ ‫اهواز‬ ‫شیراز‬ ‫نقاط جمعیتی‬ ‫نفر‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‌ای رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس و‬ ‫در نواحی کوهپایه ِ‬ ‫نواحی داخلی ايران به دليل بارندگی کم‪ ،‬زمين‌های‬ ‫کوه‌های آذربایجان و خراسان‪ ،‬به دلیل آب  ‌وهوای معتدل‪،‬‬ ‫شور و خاک نامناسب‪ ،‬بسيارکم‌جمعيت يا خالی‬ ‫خاک آبرفتی و وجود معدنهای مختلف‪ ،‬تعداد زیادی‬ ‫ِ‬ ‫از جمعيت هستند‪.‬‬ ‫شهر و روستای پرجمعیت به‌وجود آمده است‪.‬‬ ‫‪27‬‬ ‫یکی از دالیل افزایش جمعیت در یک ناحیه‪ ،‬مهاجرت مردم از نواحی دیگر به آنجاست‪.‬مهاجرت یعنی اینکه‬ ‫مردم برای زندگی یا کار از جایی به جای دیگر بروند‪.‬‬ ‫بعضی از نواحی به دلیل آب  ‌وهوای مساعد و خاک حاصلخیز یا وجود کارخانه‌ها و معدن ها‪ ،‬جمعیت زیادی‬ ‫را به خود جذب کرده‌اند‪.‬‬ ‫عوامل دورکننده ی جمعیت‬ ‫عوامل جذب کننده ی جمعیت‬ ‫درآمد بیشتر‬ ‫خشکسالی‬ ‫کمبود آب‬ ‫شغل های بیشتر‬ ‫فروشگاه های بزرگ‬ ‫بیمارستان مجهز‬ ‫کمبود درآمد و شغل‬ ‫جنگ‬ ‫دانشگاه‬ ‫ناحیه ی (الف)‬ ‫ناحیه ی (ب)‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫به تصویرهای باال د ّقت کنید و پاسخ دهید‪.‬‬ ‫‪9‬ــ الف) چه عواملی ممکن است موجب شود که مردم یک مکان را ترک کنند و به جای دیگری مهاجرت کنند؟‬ ‫ب) چه عواملی باعث می شود مردم به یک مکان جذب شوند؟‬ ‫‪10‬ــ به نظر شما چه کارها و برنامه هایی باید در ناحیه ی الف اجرا شود تا جمعیت در همان جا بماند و به ناحیه ی ب مهاجرت نکند؟‬ ‫دو پیشنهاد ارائه بدهید‪.‬‬ ‫‪11‬ــ از پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ خود بپرسید آیا متول ّد همین مکانی هستند که در آن زندگی می کنند‪،‬یا به آنجا مهاجرت‬ ‫کرده اند‪.‬نتیجه را در کالس به دوستانتان بگویید‪.‬‬ ‫‪28‬‬  ‫درس‪6‬‬ ‫ف ّعالیت‬ ‫محل زندگی‌تان‪ ،‬آب نباشد‪.‬چه مشکالتی برای شما و‬ ‫‪1‬ــ فرض کنید یک روز از صبح تا شب در ّ‬ ‫اعضای خانواده‌تان پیش می‌آید؟ به طور گروهی همفکری کنید و فهرست مشکالت را در کالس بخوانید‪.‬‬ ‫تمدن‌ها در کنار‬ ‫‪2‬ــ در کتاب مطالعات اجتماعی سال چهارم خواندید که در گذشته‌های دور‪ ،‬مهم‌ترین ّ‬ ‫رودها به وجود آمده اند‪.‬چرا؟‬ ‫تصور کنند که با وجود دریاهای بزرگ و اقیانوس‌ها‪ ،‬انسان مشکلی برای تأمین آب ندارد‪.‬‬ ‫ممکن است برخی ّ‬ ‫ّاما می‌دانید که آب دریاها و اقیانوس‌ها شور است و برای آشامیدن‪ ،‬شست‌وشو‪ ،‬کشاورزی و سایر ّفعالیت‌ها مناسب‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫انسان آب شیرین مورد نیاز خود را از برف و باران به دست می‌آورد‪.‬‬ ‫الف ــ بخشی از آب