Marmara Behav Sci_241213_201254 PDF

PSİŞİK (zihinsel) ALAN Kognitif - Afektif ve Sensory - Motor (Bilişsel) (Duygulanımsal) (Duysal) (Hareki) K o g n i t i f F a k ü l t e l e r Emosyon Motivasyon P S İ KO L O J İ N İ N K O N U S U MEKANİZM 800’ler, Bağdat Kusta ibni Luka El...

PSİŞİK (zihinsel) ALAN Kognitif - Afektif ve Sensory - Motor (Bilişsel) (Duygulanımsal) (Duysal) (Hareki) K o g n i t i f F a k ü l t e l e r Emosyon Motivasyon P S İ KO L O J İ N İ N K O N U S U MEKANİZM 800’ler, Bağdat Kusta ibni Luka El-Baalbekki Zihin kuramı Bağdat, Kusta ibni Luka El-Baalbekki (820-913) zihin kuramı Anılar IV. Ventrikülde / Ruh III. Ventrikülde Başımızı kaldırdığımız zaman ruh arkaya akar. kapağı açarak IV. ventriküle girer. Kapak (valf) görevi : Vermis Başımızı öne eğdiğimiz zaman ruh öne kayar kapak kapanır. Ruh tekrar III. ventriküldedir salt düşünce ile meşgul Bir kaç yüzyıl sonra Arapça’dan Latince’ye Kusta ibni Luka’dan 750 yıl sonra Descartes, aynı “nefsani ruh”(psychic spirit) akışı ile sinirsel olguları Açıklamaya çalışmıştır Galenik ventriküller: Albertus Magnus’un çizimi (13. Yüzyıl) El Cezeri, öl. 1206 16. yüzyıl Rönesans Avrupası aynı mekanik prensipler havuzlar, fıskiyeler, hareket eden heykeller, müzik otomatları, zamane zenginlerinin malikânelerinde gösteriş Ana kapıdan giren misafir, eşiğe bastığında, alttaki bir su tankının basıncını arttırır Bazı kanallara su sevk edilir, bu da bazı heykellerin hareketlenmesine sebep olur. Heykellerin misafirleri selamlarcasına hareketlenmeleri 16. cc. Technique reached a stage at which it was possible to adjust every type of machine to various purposes and environments.*  İndirgemecilik Kozmos, Hayat, İnsan Saate benzetilerek anlaşılabilir Bunun için parçalarına indirgenebilir (atom) -Analiz ile yapıtaşları- Konstrüktif (inşaî) x Gestalt Saat benzeri otomatlar Android (humanoid) mekanik cihazlar -eğlence amaçlı- Bir makine olarak insan L’homme que machine (17 ve 19. yüzyıllar) İnsan bedeni, Sadece “saat gibi çalışan evren” değil kendi zembereği etrafında dönen bir saatten başka bir şey değildir. “İnsan da bir saat” gibi tasarlandı LaMettrie -Harvey’nin başarısı- (1628) Descartes bu mekaniği, sinir ve kasların çalışmasına uygulamak istedi Davranışı reflekse dönüştürmek (android) … res extensa : hexis  Descartes Akışkan Bilimde modern evreye geçişin sembolü duyu organlarından boş sinir tüpleri yoluyla İnsan bedeninin mekanik işleyişi dalgalar halinde “undulatio reflexa” omuriliğe doğru akar, -SENSORI- sonra Animal yansıyarak (röfle) spirits kasa geri gelir -MOTOR- Sensory vibrations Bilinçli irade Fizyolojik işlevlere giderek daha fazla önem verilecektir 3 Nobel ödülünden biri; “tıp ve fizyoloji” Descartes, bir yüzyıl önce keşfedilmesine rağmen, ventriküllerde sıvı olduğunu bilmediği için, akışkanlar mekaniğini sıvıya değil, “animal ruhlar” (!) kavramına uygulayabildi. Ventriküllerde sürekli hareket halinde olan psişik pneuma Sinirler yoluyla kaslara mekanik hareket Bu ruhlar (!) yüksek basınç uygular ventriküller şişer, genişler Kaslara aktarılan ruhlar, kasın şişmesine ve büyümesine sebep olur (mus-cul-us). Bu akış ventriküllerden kanallara sevkedilir pineal bez : valf Pineal bez 3. ve 4. ventriküller arası Silvius kanalının girişine yakın yerleşmiştir.  1854 1770-1820 Napoleon Bonaparte, Benjamin Franklin  James Watt (1781) Savery Engine Daimi döngüsel hareket İlk başarılı buhar makinesi 10 beygir-gücü 1698 1801 ilk lokomotif (Richard Trevithick) 1883 10.000 beygir gücü Oysa ilk patent 1930’lardan itibaren dizel ve elektrik 1606 Newtonian mechanics allowed Europeans in 1750 to devise some pumps and canal locks better than any in existence elsewhere Mekanizm insan subjektivitesini yok sayan bir hareketin başlangıcı oldu. Giderek Öznellik Niyetlilik (yönelim) Değer Duygu Arzu Bilinç İrade Zihin Kişilik Kendilik gibi kelimeler yasaklı hale gelmeye başladı. Hipnoz + Bilinçaltı + Disosiyasyon + alt-kişilikler eklenmiştir  "Ve kelime gerçekten yasaklandı. 1980'li yılların sonlarında öğrenciyken, laboratuvar toplantılarında bu pis kelimeyi kulanmamıza izin olmadığını öğrenince şaşırmıştım. Hepimiz şu ya da bu şekilde elbette bilinç üzerine çalıştık […] ama söz konusu kelime tabu olmaya devam etti: hiçbir ciddi metinde bu kelime kullanılmadı" Dehaene, Bilinç ve beyin, s.20  Kendilik de bir bütündür Bütün yok parçalar vardır = Kendilik yok ardarda gelen empresyonlar vardır. Hume bilincin içeriğinden başka eleman tanımaz. Bilincin içeriği ise değişkendir. Orada kalıcı bir izlenime rastlamak mümkün olmadığından bu değişken izlenimlerin kalıcı bir "kendilik düşüncesi” doğurması mümkün değildir (Hume, 1817; s.333). “duyumun üzerinde bir ilke yoktur”  Biteviye bir değişim içinde ve sonsuz çeşitlilikte olan deneyimin karmaşasında, ne sabit bir kimlikten, Davranışsal ne kendilikten bahsedilebilir (Hume, 1817; s.334). Kendilik, 'bir demet ardışık ve ilişkili izlenim'e hataen bir kimlik atfetmenin sonucudur. Ardışıklık ve ilişkililikten başka mana aramak beyhude bir çabadır. Duyumun üzerinde bir ilke var mıdır?  20. Yüzyıl’a doğru çağrışım (association) kurallarının testi -bilimsel deneyler- Empirizm Davranışçılık Zihnin elemanları uyaranları bağlantılı hale getirmek (association) boş bir masa üzerinde çarpışan pasif atomlar Şartlanma : Çağrışımsal öğrenme (mekanik çağrışım süreci) İngiliz okulu Ivan Pavlov (1849–1936) Edward Thorndike (1874-1949) Burrhus Frederic Skinner (1904- 1990).  WUNDT (yapısalcılık) Model Laboratuvar, 1879 “İnsan bilincinin yapısı” nelerden oluşur : Zihinsel elemanlar/elementler (duyumlar) Zihinsel elemanlar olmadan hiçbir şey olmaz Wundt elemanları tek tek tanımlamaya çalıştı -Periyodik cetvel gibi- Algının molekülleri asosiyasyon ile bileşik (molekül) haline gelirler. Ama yapıtaşlarını bulmak sadece başlangıçtır  Rasyonel çağın yorgunluğu ve hayal kırıklıkları → Karşı akım Romantik psikiyatristler Gizli ve irrasyonel emosyonel kendilik (insan zihninin derinliklerinde gömülü olan) Yazarlar ve sanatçılar dahaönceden gizli psişik varlığın büyüsüne kapılmışlardı (Zihnin kötü ikizi) Bu gizli etkinliğe ancak rüyalarda bir göz atılabilir  Afyonun, onları bilinçli kendiliğin sıradan (mundane) dünyasına bağlayan görünmez zincirleri çözeceğini böylece üretkenliğin sırlı ilham perisini bulabileceklerini beyinlerinin erişilemez bölümlerine erişebileceklerini s.151 düşündüler. Coleridge (ö.1834), Poe (ö.1849), Wordsworth (1850) hepsi rüyalarını kaydederlerdi s.151  GESTALT (configuration) -İndirgenemeyen konfigürasyonlar- Bütün parçaların toplamından farklıdır Analize tepki Gestalt triumvir Koffka Wertheimer Köhler  Elementler x Gestalten Wertheimer, phi phenomenon, 1912 Holistik, duyusal Bütünün algısı, parçalardan önce gelir Hareket ve donuk film kareleri Kare dört çizgiye indirgenebilir mi?  Bilişsel yaklaşımlar Moleküler davranışçılık ile kitlesel Gestalt arasında bir orta yol Bir hareketi öngörmek için çevrenin zihinsel temsiline ihtiyaç vardır Dünyanın zihinsel modeli : Tepkiden (reaction) ziyade öngörü (prediction)  Bilişsel yaklaşımlar 20. yy ikinci çeyreği: Gestalt, Davranışçılık, Psikanaliz Dekart’ın org metaforu, Davranışçı zihinden bir çıktı almak için bir girdiye ihtiyaç olduğunu anlatıyordu. Bilişsel Oysa beyin tümüyle girdi/çıktı şeklinde çalışmaz. Çıktı üretmesi için, dışarıdan uyarılması gerekmez.  HİSTERİ 18. Yüzyılın en yaygın kronik rahatsızlığı possession obsession Bazı bölgelerde endemik, bazı bölgelerde demoniac pandemik Pariste 50 bin histerik 10 bini nöbet geçiriyor. "Parislilerin çoğu" "Paris denen sirkte herkes palyaço" "İsterik nemfomanyak algılanır" Erkek adam isterik olmaz (Alman) Augustine Clownism: Teatral akrobasi (klavun) Francis of Assisi 800 years ago on Mount La Verna in Tuscany, Italy. In 17 September 1224 the five wounds imprinted on his body the first recorded stigmata in history "Love transforms the lover into the very image of the Beloved" THERESE NEUMANN Severe nervous shock of a fire and later suffered from hysterical paralysis, blindness Recovery from paralysis and total blindness 1 year later, she received the stigmata Stigmata 770 years, 321 people reported 62 of these people have been beatified (sainted) Females: as high as 85%, virtually all are Catholic 41 males lasts a few days some persist for many years th no examples before the 13 c. Tıkanma, birikim, gerilim, basınç, drenaj, kriz Hipokrat, Galen, Dekart, Mesmer, Freud «Hapsolmuş bir duygunun, hastanın zihnini zehirlemesi» Kusturma, Kan aldırma, Sülük Lökore, diare, menore, hemore (Paraselsus)  Buhar makinesinin nefse uyarlanması -Freud- Libido : İstimi (steam) üstünde bir seyelan “Fuming with anger”: Agresyon “ Fuming with heat”: Libido “Hot”, “Ateşli” Kazan “id”dir Termodinamik Helmholtz  Libido deşarjının mekaniği (the discharge mechanics of the libido) 1-Bu akışkan akamazsa “birikir”. 2-Akışkanın doğru (doğal) kanala akıtılması gerekir. 3-Akışkanın birikerek basınç yapması sıkıntıya sebep olur. 4-Rahatlama için bu basıncın azaltılması gerekir. 5-Basıncı azaltmak için kanaldaki tıkanıklığı açmak gerekir. (Anna O.’nun bu tekniğe “baca temizliği” adını vermesi) 6-Tıkanıklık açılamazsa kendisine başka (patolojik) yollar bulur. (Uygarlık zorunlu olarak agresyon ve cinselliği baskıladığı için, uygar insan Freud’a göre zorunlu olarak nevrotiktir) “p a t o l o j i k g e r i l i m ” v e “ f i z y o l o j i k g e r i l i m ” Günlük hayatın psikolojisi Tıkanma, birikim, gerilim, basınç, drenaj, kriz Günlük hayatın psikopatolojisi Tıkanma, birikim, gerilim, basınç, drenaj, histeri krizi lapsus parapraksi rüya katarzis semptom ritüeller Hazzın formülü “gerilimin boşalması”  Travmatik geçmiş farklı enerji biçimlerinde, değişik kılıklarda tekrar tekrar üretilir Geçmiş sürekli olarak tekrar üretilir kişinin bu geçmişe hapsolmasına “psikolojik otomatizm” denir 1889, Pierre Janet --Tekrarlama zorlantısı, Freud--  Tıkanıklığa sebep olan etken geçmiş yaşantılar (psikofizik) Pierre Janet, 1889 Joseph Breuer -- Topografik Kuram -- Felsefi bilinçdışı kavramı Leibniz (17. yy) Kant (18. yy) Schelling (19. yy; ö.1854) Schopenhauer (19. yy; ö.1860) Kişilikte bölünme 18. yyın sonlarına doğru ortaya konmuştur 1880’de filozof ve nörologlar bunu tartışıyordu klinikte "bilincin yarılması" ve "bilincin altı" Schopenhauer Bilinç yeryüzüne benzer altında olup bitenden bîhaberiz Bu kabuğun altında irrasyonel dürtüler vardır. Bu dürtüler içinde iki tanesi esastır Cinsellik ve “koruma” yani “hayatta kalma” içgüdüleri. Cinsellik en derinde ve en önemli olandır. İnsan “cinsel içgüdünün bedenleşmiş hali”dir  Bilincin yarılması bir yaşantı parçası ana bilinçten koparak "bilincin farklı bir katmanı"nda varlığını sürdürür. Ana bilinç habersiz hipnozda ve histerideki bilinç bölünmesi  Carl Gustav Carus'un (1846) “psişenin karanlık bir köşesi”nde. Carus “bilinçdışı” terimini kullanır "bilinçdışının bilinçli yaşamın temelini oluşturur” Moreau de Tours (1845) disosiye yaşantı parçaları “désagrégation psychologique” Kronoloji  Janet: “dezagregasyon” Kopan parça değişimden muaftır. "ide-fix" (sabit fikir)  Carus'un bilinçdışı düşüncesi Eduard von Hartmann ile devam eder. “Bilinçdışının felsefesi” (1869) 1906 yılında 10. baskı. İlk katartik tedavi (1838 ) Andries Hoek (1787-1885) “Leonie” (1885) “fizyolojik psikoloji” kongresi (Charcot bşk) Ünlü isimler, filozoflar, hekimler, düşünürler Leonie’yi görmek için Janet’nin yanına geliyorlardı. Revue Philosophique “Psikolojik Otomatizm” (1889) “İlk psikodinamik kuram” Alt başlık: “İnsan etkinliğinin alt düzey formları üzerine bir deneysel psikoloji çalışması” “Bilinçaltı” kavramı üzerine inşa edilen klinik bir psikoloji Deneysel Psikoloji Kongresi (1892) “amnezi ile bilinçaltı düşünceler arasındaki ilişki” Lucie, “korku atakları” “Çok korkuyorum ama neden bilmiyorum” Bir parça o yaşantıyı deneyimlemeye devam ediyor (ide-fix) “O parça hala aynı rüyayı görüyor” Genel bilinç akışından kopmuş bir “parça bilinç” -sekonder bilinç- bilincin farklı bir katmanında Bilinçte Katmanlar 19. Yüzyıl manyetizmacıları Alt ve üst : Dipsişizm Bir demet alt kişilik : Polipsişizm Watkins'in ego durumları" Freud "Bilinç", "bilinçöncesi" ve "bilinçdışı" (Topografik Kuram, 1900). Janet, 1889 desagregation Bir kişilik sistemi (alt-kişilik, kişilik fragmanı) ana yapıdan (ana kişilik) çözülerek bilinçaltı bir segment haline gelebilir Basit bir düşünce veya şemadan ibaret değil Organize bir yaşantı ve davranış sistemi - kompleks - Herhangi bir yaşı veya bir ilişkiyi temsil edebilir Genellikle zor bir durumla baş edebilmek için (tema) Bu segmentin hareketlerini ana ego başlatmaz istemsiz psikolojik otomatizm Ana kişiliğin bu segmentin ürettiği düşünceler üzerine etkisi yoktur - idee fix - Bu segment, ana yapıdan çözüldüğü için ana yapı bu gizli kişilik parçasının farkında değildir Ancak hipnozla ortaya çıkarılabilir (bilinçli hale getirilebilir) Fazla kilo, tembellik, sigara bağımlılığı Bu segmentler çok büyük ve zengin : daha kompleks küçük ve basit : az kompleks (örn. tek bir anıdan ibaret) Bir kişinin içindeki --kendilik ailesi-- İkinci dereceden zihinsel faaliyetler bilinçdışı süreç bilinçaltı segment idee-fix kompleks ırksal bilinçdışı temel zihinsel faaliyetin (ana yapının) düşünce akışını etkiler  Hipnoz altında bu segmentlerden biri o an için aktif (yönetici) ve özne olur -ÖZNE KATEKSİ- diğer segmentler ise nesne olur -NESNE KATEKSİ- (“O”) Léonie, 1885 Freud'un Fransa seyahati (staj) 1886-1887 psychological automatism subconscious processes take control. Léonie's condition stemmed from past trauma, leading to dissociation as a protective mechanism. This case influenced Janet's theories on the fractured nature of consciousness Early understanding of dissociative disorders. 1881: Tıp F.den mezuniyet 1886: Freud'un Fransa seyahati (staj) 1889: Automatism (Janet) 1895: Histeri üzerine çalışmalar 1900: Düşler Üzerine 1905: Cinseşşil üzerine 1923: Yapısal Kuram 1939: Musa ve Tek Tanrıcılık