Les 2 Onderkennende diagnostiek PDF

Les 2: Onderkennende diagnostiek Situeren in het vak ===================  Als we kijken naar de diagnostische cyclus, dan zitten we vandaag in de probleemanalyse (PA) - Onderkennen Onderkennende diagnostiek ========================= - Beschrijving vanuit referentiekade...

Les 2: Onderkennende diagnostiek Situeren in het vak ===================  Als we kijken naar de diagnostische cyclus, dan zitten we vandaag in de probleemanalyse (PA) - Onderkennen Onderkennende diagnostiek ========================= - Beschrijving vanuit referentiekader van orthopedagoog - Actueel: - Probleemgedrag **clusteren**, maar ook positieve elementen - Risico- en protectieve factoren - Individu én omgeving (= **transactioneel** kijken) - Voorgeschiedenis/anamnese - Aansluiting klacht -- probleemanalyse - Formulering en toetsing van [onderkennende hypothesen] - Bij de onderkennende fase hebben we niet alleen oog voor het probleem, maar kijken we ook naar wat goed gaat - We moeten ook niet altijd vanuit een probleem vertrekken. Probleemanalyse =============== - Beschrijving van het probleemgedrag (in al zijn facetten) - Ordening van het probleemgedrag (wat zijn de grote clusters?) - Benoeming van patronen in probleemgedrag - ([Eventueel classificatie] van een stoornis) - Taxatie van de ernst van het probleemgedrag !!! Aandacht voor risico- én protectieve factoren Diagnostiek vs. Classificatie ============================= Classificatie kan een onderdeel zijn van diagnostiek, maar diagnostiek is veel breder. Ook onderkennende diagnostiek is breder dan classificatie **Diagnostiek** - Het unieke beeld - Individuele probleemsituatie te beschrijven - Wat is er aan de hand met mijn cliënt? **Classificatie** - Overeenkomst met het soortgelijke - Welke kenmerken van een bepaald beeld komt het beste overeen met mijn cliënt - Algemeen beeld - Classificatie is dus eigenlijk het omgekeerde van diagnostiek Dus classificatie kan een onderdeel zijn van diagnostiek, maar moet niet Categoriale vs. dimensionele classificatie =============================================================== Classificatie: 2 manieren om te bekijken ---------------------------------------- Categoriaal: - Je zit er in of niet, alles of niets - Je kan maar in 1 hokje zitten - Veelal klinisch-psychiatrisch - DSM Dimensioneel - Je kijkt naar onderliggende dimensies die aan zo'n stoornis liggen - Veelal empirisch-statistisch/ empirisch-psychometrisch - ASEBA Bv. sociale wederkerigheid zowel dimensioneel als categoriaal. Ze zitten in hokjes (wel of geen ASS), maar er is ook overlap met kinderen zonder ASS (dimensioneel) ### Gelijkenissen: - Classificatie op gedragsniveau (niet o.b.v. cognities, wat wel gedaan/ gedacht wordt) - Atheoretisch - Geen onderliggende theorieën - Wetenschappelijke onderbouwing - Universeel toepasbaar? Voldoende cultuursensitief? ### Verschillen: +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Categoriaal | Dimensioneel | +===================================+===================================+ | - Alles of niets | - Gradaties van ernst, duur en | | | frequentie | | - Top-down | | | | - Bottum-up | | - Categorieën inhoudelijk | | | onderscheiden en in principe | - Dimensies inhoudelijk | | mutueel exclusief | onderscheiden, maar niet | | | noodzakelijk mutueel | | | exclusief | +-----------------------------------+-----------------------------------+ Een casus: De ouders van Koen (8 jaar) wenden zich tot een consultatiedienst. Koen is altijd al een zorgenkind geweest. Van bij de geboorte was het een huilbaby; sinds de kleutertijd stelt hij thuis verbaal en fysiek agressief gedrag (vooral thuis, op school doen de problemen zich minder voor). Zijn gedrag is zeer onvoorspelbaar. Het ene moment is hij agressief; het andere moment is hij heel lief en zegt hij sorry omdat hij spijt heeft van wat hij heeft gedaan. Volgens de ouders maakt Koen de laatste maanden een sombere indruk, alsof hij de last van de hele wereld op zijn schouders draagt. Onlangs zei hij dat hij beter dood zou zijn omdat hij toch nooit iets goed doet. Onderkennende hypothese vanuit categoriaal perspectief: - Koen heeft een gedragsstoornis, leerstoornis, depressie Onderkennende hypothese vanuit dimensioneel perspectief: - Koen functioneert emotieregulatieproblemen (Koen bevindt zich ergens op de emotieregulatie) ### Spanningsveld - Beide perspectieven niet per definitie mutueel exclusief - Categoriale instrumenten met dimensionele component - Dimensionele instrumenten met categoriale component - Instrumenten met expliciet zowel categoriale als dimensionele doelstelling - Integratief gebruik van beide perspectieven - *Vb. adaptief gedrag (dit kan zowel dimensioneel als categorie afh. situatie)* Recente ontwikkelingen vanuit dimensioneel gedachtengoed ----------------------------------------------------------------------------- - Transdiagnostisch werken, bv. emotieregulatie - RDoC: Research Domain Criteria ([03\_Research Domain Criteria (RDoC).pdf (vvkp.be)](https://vvkp.be/sites/default/files/03_Research%20Domain%20Criteria%20%28RDoC%29.pdf) - Moeilijk afgrenzing te maken Classificatie met de DSM-5 ========================== Onderscheid classificatiesystemen --------------------------------- - Categoriaal versus dimensioneel - DSM is meer categoriaal - Mono-axiaal versus multi-axiaal - **Mono-axiaal**: alle stoornissen staan naast elkaar en kan je naast elkaar classificeren - Bijvoorbeeld: DSM-V - **Multi-axiaal**: verschillende assen hebt en je moet op verschillende assen informatie geven over de stoornis die je wil onderkennen - Bijvoorbeeld: DSM-IV-TR (As 1 t.e.m. As 5) - Comorbiditeit? - **Hiërarchie**: bepaalde stoornis staat boven een andere stoornis, als je de ene hebt geclassificeerd, kan je da andere stoornis niet meer classificeren - Bv. in DSM 4 kon je naast ASS geen taalstoornis classificeren - **Combinatiecategorie**: naast de hokjes ook combinatiehokjes gaat maken - Bv. ICD - **Prototypebenadering**: meest prototypische beeld als hoofdclassificatie moet stellen - Bv. DSM-5 - Polythetisch versus monothetisch - **Polythetisch**: het gaat over een combinatie van indicatoren die maakt dat je de stoornis hebt - **Monothetisch**: meer een 1-op-1 relatie tussen criterium en stoornis. Een criterium komt ook maar bij 1 stoornis voor - Lumpen versus splitten - **Lumpen**: je gaat meerdere kleinere stoornissen/ categorieën gaat samenvoegen tot 1 grotere categorie bv. ASS bij DSM 5 - **Splitten**: kleinere categorieën/ stoornissen maken van 1 grotere categorie bv. taalstoornis ### Kritische noten - Reflecteert stand van zaken van de wetenschap ('work in progress') - Is steeds voor verbetering vatbaar DSM-5 ===== - "Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen -- DSM-5" - Vooral incrementele veranderingen t.o.v. DSM-IV-TR - Geen Romeinse cijfers meer - Online updates in de toekomst DSM-5 Structuur: - Deel I: Uitgangspunten van de DSM-5 - Deel II: Classificatiecriteria en codes - Deel III: Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling - Appendix Deel 1: uitganspunten (zie boek) -------------------------------- - Inleiding - Aanwijzingen voor het gebruik - Waarschuwingen bij forensisch gebruik ### Deel I: Uitgangspunten: Inleiding - Hogere betrouwbaarheid - Valideringsonderzoek gaat door - Verwante classificaties, grenzen onduidelijk → duidelijker proberen afgrenzen - = **klinisch significantieprobleem**, in DSM5 heeft me dit problemen op te lossen/ te minderen - Meer aandacht voor dimensionaliteit - **NAO** ('Niet Anderszins Omschreven' (restcategorie)) afgeschaft, 'andere gespecificeerde' en 'ongespecificeerde' classificaties toegevoegd (nieuwe restcategorieën) - Ordening naar ontwikkeling / levensloop - Aandacht voor culturele aspecten - Non-axiaal ### Deel I: Uitgangspunten: Aanwijzingen voor gebruik - Aanpak van de diagnostische formulering - Klinisch oordeel - Aandacht voor culturele en sociale context - Niet uitputtend - Definitie van een psychische stoornis - **Klinische significantie**: wat is normaal en wat niet Elementen van een classificatie =============================== - Criteria en toelichting bij de classificatie - Richtlijnen -- ondersteund door klinische beoordeling - Overweeg subtypes en specificaties - Subtypes: mutueel exclusief - Specificaties: afbakening van homogenere subgroep (extra informatie) - Overweeg contextuele informatie - Hoofdclassificatie - Arbitrair: wat is nu het meest primair? - Primair: - Belangrijkste aanleiding voor opname/aanmelding - Behoeft de meeste zorg - Voorlopige classificatie - Codering en registratie - Er zijn veel verschuivingen wel/ geen diagnose over de tijd heen. - Bv. kinderen die meer diagnoses krijgen - Bv. kinderen die minder diagnoses krijgen Classificatie op basis van DSM-5: voorbeelden en kritische bespreking ===================================================================== Belang ------ - Communicatie vergemakkelijkt tussen experten - Indicatiestelling en verwijzing: manier waarop onze zorg gebaseerd is - Soms heb je diagnose nodig om zorg te krijgen - [Ruwe] handvatten voor interventie: geeft handvaten, maar wil niet zeggen dat je weet wat werkt voor jou cliënt - Algemeen zicht op prognose - Zicht op prevalentie - Met korrel zout nemen, prevalentie verandert Let op! ------- - Classificatie is niet gelijk aan diagnose!! - Persoon is meer dan classificatie, het is niet uitputtend - Niet alle gedrag toeschrijven aan classificatie - Classificatie vaak niet meer dan 'hypothese' - Ontwikkelingscomponent - Gedragsdiagnostiek - Vooral descriptief (niet visiegebonden) - Leidt nog niet tot aanpak of behandeling op maat - Belang omgeving / opvoeding Voorbeeld DSM 5: ASS -------------------- ### (A) Problemen in sociale communicatie en sociale interactie (3/3) - Sociaal-emotionele wederkerigheid - Non-verbaal communicatief gedrag - Ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van relaties ### (B) Beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses, activiteiten (2/4) - Stereotiep(e) / repetitieve bewegingen, gebruik van voorwerpen, spraak - Hardnekkig vasthouden aan hetzelfde, inflexibel gehecht zijn aan routines, geritualiseerde patronen van verbaal of non-verbaal gedrag - Zeer beperkte, gefixeerde interesses - Hyper/hyporeactiviteit, ongewone zintuiglijke belangstelling → geclusterd ### Ernstniveau  ### Specifiers - Met / zonder bijkomende verstandelijke beperking - Met / zonder bijkomende taalstoornis - Samenhangend met een bekende somatische of genetische aandoening of omgevingsfactor - Samenhangend met een andere neurobiologische ontwikkelings-, psychische of gedragsstoornis - Samenhangend met katatonie Andere classificatiesystemen ---------------------------- - ICD-11 - International Classification of Functioning, Disability and Health -- 2001