Instytucje, Procesy i Systemy Społeczne PDF

**Instytucje, Procesy i Systemy Społeczne** **28.11.2024** **1). Początki dyscypliny naukowej:** **Prekursorzy Socjologii:**\ - **August Comte** (Francja) wprowadził nową dziedzinę (socjologie) uznał jej potrzebę\ - **Herbert Spencer** (Wielka Brytania) napisał pierwszą książkę o tytule „socjolog...

**Instytucje, Procesy i Systemy Społeczne** **28.11.2024** **1). Początki dyscypliny naukowej:** **Prekursorzy Socjologii:**\ - **August Comte** (Francja) wprowadził nową dziedzinę (socjologie) uznał jej potrzebę\ - **Herbert Spencer** (Wielka Brytania) napisał pierwszą książkę o tytule „socjologia"\ - **Emil Durkheim** (Francja) objął pierwszą katedrę socjologiczną w Bordeaux 1895 r.\ - **Max Weber** (Niemcy) 1919 r. powstanie katedry socjologii w Monachium, którą obejmuje Weber -- twórca modelu humanistycznego\ -**Florian Znaniecki** (Polska) pierwsza katedra socjologii w Polsce w Poznaniu 1920 r. **1838** -- początek socjologii, pojęcie wprowadzone przez Comte'a. Żeby mówić o społeczeństwie to trzeba to społeczeństwo badać. Nowa dziedzina naukowa o charakterze empirycznym stosująca metody badawcze. po II Wojnie Światowej, rozwijają się dynamicznie dziedziny takie jak: socjologia i psychologia społeczna. W celu zapobiegania zmianom socjodemograficznym. Ludzi interesowały konsekwencje II wojny światowej, jak to możliwe, że ludzie w sytuacji wydarzenia zbiorowego działają inaczej niż w pojedynkę? **1949 r.** -- powstaje Międzynarodowe Stowarzyszenie Socjologiczne, badacze z całego świata wymieniają się doświadczeniami, rozwój socjologii nabiera dynamizmu **2) Przedsocjologiczna wiedza o społeczeństwie:** **\ **Pomimo tego, że socjologia jest dyscypliną młodą ludzi zawsze interesowały pewne aspekty życia społecznego: **(4 obszary zainteresowania socjologią)**\ **- kontakty z innymi ludźmi** -- człowiek jest istotą społeczną, są nam potrzebne do pełnego rozwoju naszej osobowości\ **- walka o wartości egzystencjalne** -- na każdym etapie rozwoju społecznego walczymy o wartości egzystencjalne\ **- współpraca i konkurencja** - metody osiągania celów, zarówno indywidualnych jak i instytucjonalnych, realizacja celów towarzyszy nam całe życie, podstawa konstytuowania się naszej osobowości\ **- powiązania ekonomiczne, kulturowe, polityczne -** na różnych poziomach struktury społecznej od najmniejszych zbiorowości, np. rodziny do największych zbiorowości, np. społeczeństwa globalnego, jeszcze nie jesteśmy społeczeństwem globalnym -- jesteśmy w systemie anomii społecznej **Przedsocjologiczna wiedza o społeczeństwie ( 3 źródła wiedzy o społeczeństwie):\ - wiedza potoczna:** jest pierwszym zbiorem spostrzeżeń przypadkowych i osobistych o charakterze emocjonalnym, związana jest z wartościowaniem -- stereotypy (mają charakter upraszczający, są związane z nadmiernym generalizowaniem, są odporne na zmianę, są silnie emocjonalne) uproszczony sposób myślenia o całej zbiorowości wynikający z indywidualnych doświadczeń przedstawiciela określonej grupy społecznej\ **- wrażliwość artystyczna:** sztuka, jest to forma ludzkiej aktywności, nierozerwalnie związana z życiem społecznym, której jednak nie wiążą standardy dochodzenia do obiektywnej prawdy o świecie (forma wyrażania: literatura, teatr, grafika, muzyka itp.)\ **- filozofia społeczna**: (źródło wiedzy z którego wywodzi się socjologia) za cel stawia sobie odkrywanie prawdy o świecie, przywiązuje dużą wagę do logiki (racjonalne rozumowanie, dedukcja) jednak nie jest empiryczna (nie prowadzi się tu badań), charakteryzuje się formułowaniem zaleceń społecznych czyli wizjami doskonałych społeczeństw **3) naukowość socjologii:** **Cechy naukowego podejścia do wiedzy społecznej:**\ - zmierzanie do wyjaśniania faktów, przy pomocy istniejących teorii\ - zobowiązywanie uczonych do zachowania 4 reguł:\ 1) wyraźne określenie badanego problemu, w kontekście dotychczasowej wiedzy\ 2) staranne zbieranie danych i jawność warsztatu badawczego\ 3) odróżnienie twierdzeń opartych na faktach od tych, które są jedynie domysłami\ 4) dopasowanie stopnia ogólności formułowanych twierdzeń, do zakresu danych, v. które stanowią ich podstawę \- neutralność (nauka ma być neutralna) **Naukowość socjologii**\ - **model pozytywistyczny** -- twórcą jest August Comte, twierdził on, że społeczeństwo można badać wykorzystując te same metody, które wypracowały nauki przyrodnicze, typowa dla tego modelu jest teza o symetrii wyjaśniania i przewidywania. Ewolucja struktur społeczeństw -- jesteśmy jedynym gatunkiem (mamy kulturę: wysoko rozwinięte struktury mózgowe -- samoświadomość, myślimy symbolicznie -- język słowa gesty pismo, przeciwstawny kciuk)\ **- model antypozytywistyczny (humanistyczny)**-- twórcą jest Max Weber, wskazuje się tutaj, że w życiu społecznym występują duża ilość czynników sprawczych wywołujących efekty niezamierzone, w związku z tym symetria wyjaśniania i przewidywania, w odniesieniu do społeczeństwa ludzi nie jest możliwa **Socjologia:**\ - życie w grupach\ - hierarchia\ - perytorium **Kontynuatorzy i Klasyczni Kontynuatorzy\ **-Florian Znaniecki (twórca współczynnika humanistycznego)\ -Karl Popper (stwierdził, że nie można przewidzieć w jakim kierunku nastąpi rozwój społeczny, bo nie wiemy w jakim kierunku rozwinie się wiedza i jak zostanie ona wykorzystana)\ - Karol Marks (socjologia ma charakter ideologiczny, ponieważ wpływa na ludzkie myślenie a w rezultacie na działania, na praktykę społeczną)\ - Robert Merton (klasyk socjologii amerykańskiej, stworzył opis mechanizmu prognoz samorealizujących się i samodestrukcyjnych, specyficzny tylko dla ludzi, bo spełniający się poprzez ludzką świadomość, bazującą na teoriach, nawet jeśli nie są one prawdziwe **12.12.2024** **1) socjalizacja jako proces kulturowy:** **Socjalizacja** jest procesem społecznego uczenia się, dzięki któremu, człowiek z istoty biologicznej staje się istotą społeczną, czyli członkiem określonego społeczeństwa i uczestnikiem określonej kultury. W przebiegu socjalizacji uczymy się przede wszystkim: umiejętności, które leżą u podstaw wszelkich interakcji, wzorów zachowań, wartości wpisujących się w daną kulturę i wartości uniwersalnych **Socjalizacja jako proces kulturowy:**\ mechanizmy socjalizacji to wzmacnianie, naśladowanie, przekaz symboliczny. Jest podzielona na pierwotną (taką, która silniej na nas oddziałuje, socjalizujemy się do określonego społeczeństwa) i wtórną (taką, która mniej na nas działa) **Mechanizmy procesu socjalizacji:**\ **- wzmacnianie** -- zwiększacie mocy, system kar i nagród, kiedy chcemy dane zachowanie utrwalić a nie pożądane wyeliminować\ **- naśladowanie** -- przejmowanie wzorów zachowań z otoczenia\ **- przekaz symboliczny** -- wszystkie pouczenia słowne i pisemne ze strony innych ludzi Aby proces socjalizacji była udany musi być spójny **Socjalizacja:**\ - **pierwotna:** to pierwsze doświadczenie w życiu człowieka, mamy tutaj kontakt z istotnymi „innymi" (czyli rodzicami), z którymi jesteśmy silnie związani emocjonalnie. To proces o największym oddziaływaniu na osobowość, silnie nacechowany emocjonalnie \- **wtórna:** występuje po okresie socjalizacji pierwotnej, w jej przebiegu możemy wybierać z całego wachlarza propozycji społecznych, kto będzie dla nas istotnym „innym" **2) osobowość w badaniach społecznych:** **Na osobowość każdego człowieka wpływają dwie grupy czynników:** 1. Czynniki egzogenne (zewnętrzne, to socjalizacja i wychowanie) 2. Czynniki endogenne (wewnętrzne, nasze potencjały genetyczne) -To czy nasze indywidualne potencjały, rozwinął się w pełnowartościową osobowość (samorealizacja) zależy od procesu socjalizacji i wychowania **Osobowość** to indywidualny sposób przystosowania człowieka do jego otoczenia społecznego **W socjologii badamy osobowość modalną** -- czyli ten typ osobowości, który występuje w danej zbiorowości najczęściej, jest potrzebna do rozeznania procesów społecznych w krótkim terminie, pozwala wyjaśnić procesy społeczne, które odbyły się do tej pory **3) rola społeczna i tożsamość:** **Rola społeczna** -- zespół praw i obowiązków związanych z pozycją społeczną. Wysoka pozycja to za równo więcej praw i obowiązków. Role społeczne wybierane przez człowieka powinny odpowiadać osobowości. Wpływa na osobowość, modyfikuje pewne jej aspekty. **Pozycja społeczna-** jest to usytuowanie człowieka w określonym miejscu społecznej struktury **Rodzaje pozycji społecznych:** 1. **Pozycje przypisane --** na zajmowanie, których ludzie nie mają większego wpływu, ponieważ są im one wyznaczone wraz z urodzeniem (definiowane kulturowo) 2. **Pozycje osiągane --** czyli takie, które człowiek sam zdobywa realizując swoje cele lub sa narzucone, ale na zdobycie, których ma wpływ (pozycja więźnia, decyzja o awansie) **Struktura Roli:** - Zachowania nakazane - Zachowania zakazane - Margines swobody **Tożsamość** autoidentyfikacja, to w jaki sposób my sami odbieramy siebie (Freud) to poczucie własnego „ja", odbieranie siebie samego, dzieli się na indywidualną i zbiorową **Osobowość** -- zespół cech który pozwala nam przystosować się do naszego otoczenia społecznego **Zależność między rolą społeczną a tożsamością:** Rola społeczna osobowość tożsamość -- **stan realny** Rola społeczna osobowość tożsamość -- **stan idealny** **19.12.2024** **1)kultura jako wyróżnik człowieka:** **Kultura** oznacza wszystko to co zostało stworzone przez człowieka i co jest przez niego nabywane na drodze społecznego uczenia się oraz przekazywane innym ludziom i następnym pokoleniom na drodze informacji poza genetycznej. To między osobniczy przekaz pozagenetyczny. Do kultury przynależą: wartości, normy, sankcje \- w przypadku innych istot żywych występuje **protokultura,** czyli kultura w mniej rozwiniętej formie. **Charakterystyka kultury jako atrybutu człowieka:**\ **1.** kultura obejmuje całość życia człowieka, czyli wskazuje sposób zaspokajania wszystkich naszych potrzeb\ **2**. pojęcie kultury nie ma charakteru wartościującego oznacza to, że kulturą jest wszystko co stworzył człowiek a nie tylko to co jest dobre i szlachetne\ **3.** Kultura jest wytworem zbiorowym a nie indywidualnym, aby indywidualna idea została częścią kulturą musi zostać upubliczniona i zaakceptowana przez większość\ **4.** Kultura narasta i przekształca się w czasie, jest skumulowana doświadczeniem, który podlega transformacji \- rozumienie kultury jako między osobniczego transferu informacji oznacza zakwestionowanie przynależności do niej przedmiotów materialnych. Będą one traktowane jak materialne artefakty kulturowe. **Wzory zachowań, myślenia i reagowania:** - **Wzory idealne --** oczekiwane przez kulturę w danym miejscu i czasie - **Wzory realne --** to widoczne regularności zachowań członków pewnej zbiorowości, jeżeli są reprezentowane przez dużą zbiorowość i utrzymują się w czasie mogą stać się wzorcami idealnymi **Wartości --** to dowolny przedmiot materialny (pieniądze) lub idealny (stworzenie rodziny) w stosunku, do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku i dążą do jego posiadanie. Kultury różnią się systemami/hierarchią wartości **Rodzaje wartości:** - **Wartości uznawane -** czyli takie o których człowiek wie, że powinny być dla niego ważne, bo tak określa je kultura, ale dążenie do ich realizacji może odbierać je jako przymus - **Wartości odczuwane -** wartości, które są dla nas immanentne, czyli wpisują się w strukturę naszej osobowości ich realizacja powoduje rozwój indywidualny - **Wartości realizowane -** wartości, które realizujemy w praktyce życia codziennego **Paradoks życia** - częściej realizujemy wartości uznawane niż odczuwane **Konflikt wartości** -- sytuacja, w której nie możemy zrealizować 2 wartości. **Mały** występuje wówczas, gdy konieczność wyboru dotyczy sytuacji, w której 1 z wartości jest dla nas istotna a 2 mało ważna. Im większa rozbieżność pomiędzy wartościami tym mniejszy konflikt. **Duży** sytuacja, w której wybieramy między dwiema istotnymi wartościami **Normy** - prawidłowości i reguły według których żyje grupa. Normy wyrastają z wartości i związane są z poczuciem powinności. Określają obyczaje, moralność i zwyczaje. Właściwy danej grupie konfiguracja norm i wartości to **system** **aksjonormatywny** **Sankcje** -- pozwalają utrzymać ład i porządek. Wyróżniamy sankcje pozytywne (nagrody), negatywne (kary) - **Sankcje formalne -** określają przepisy i których stosowaniem zajmuje się instytucje - **Sankcje nieformalne -** związane są z obyczajem **Przykłady:\ **Sankcja pozytywna formalna - premia w pracy, stypendium rektora\ Sankcja pozytywna nieformalna - pochwała publiczna, dowód uznania naszych znajomych za coś co zrobili, oklaski\ Sankcja negatywna formalna - kara więzienia\ Sankcja negatywna nieformalna - ostracyzm, ignorowanie, wykluczenie społeczne **Etnocentryzm i relatywizm kulturowy:\ etnocentryzm --** jest to skłonność do wynoszenia własnej kultury ponad wszystkie inne i traktowanie jej jako bezwzględnie przewyższającej odmienności kulturowe w odniesieniu do praktyki społecznej sytuacja ta grozi agresją, faszyzmem, szowinizmem, wojną, nacjonalizmem **Patriotyzm różni się od nacjonalizmu** podejściem do wartości kulturowych w przypadku **patriotyzmu** odmienności kulturowe mogą być oceniane pozytywnie. A elementy kultury własnej mogą podlegać krytyce, jeśli sytuacja tego wymaga. W przypadku **szowinizmu** odmienności kulturowe zawsze będą oceniane negatywnie, a kultura własna zawsze pozytywnie **Relatywizm kulturowy** - przeciwieństwo etnocentryzmu. Można je odnieść do wielu zjawisk:\ **1.** Relatywizm kulturowy jako element światopoglądu jest to przekonanie, że wszystkie kultury są równe i nie wolno nam ich oceniać jako lepsze i gorsze.\ **2.** Relatywizm jako filozofia człowieka jest to pogląd, że to co nas czyni ludzi jest tylko wpisane w kulturę.\ **3.** Relatywizm kulturowy jako relatywizm wartości -- nie ma wartości uniwersalnych a są TYLKO wartości kulturowe \- Zarówno etnocentryzm jak i relatywizm kulturowy są światopoglądami, które z perspektywy racjonalności naukowej są nieprawidłowe **02.01.2025** **Nierówność społeczna** jest to sytuacja, w której ludzie nie są sobie równi ze względu na zajmowanie różnych pozycji lub przynależność do określonej grupy. Z przynależnością do grupy związany musi być nierówny dostęp lub szanse dostępu do dóbr cenionych społecznie. **Dobra cenione społecznie** = wartości (dobro idealne, upragnione w stosunku, do którego grupy mają szacunek) **Wszystkie dobra generujące nierówności społeczne mają dwa rodzaje wartości:** - Wartość instrumentalna związana z możliwością wymiany na inne dobro - Wartość autoteliczna dotycząca satysfakcji psychologicznej z posiadania danego dobra, czujemy się dobrze z posiadania jakiegoś dobra, wartość jaką jest zdrowie nie ma wartości instrumentalnej **Dobra materialne:** \- **Wartość autoteliczna dóbr materialnych** jest silnie związana z kulturowymi definicjami. Z jednej strony istnieją kultury dla których dobra materialne mają wartość naturalną i służą do zaspokajania podstawowych i uniwersalnych wymogów życia (jedzenie, schronienie, odzież). Chociaż z drugiej strony istnieją kultury, gdzie dobra materialne przyjmują wartość autonomiczna, czyli samo posiadanie ma wartość bez względu na użytek czyniony z posiadanych dóbr.\ - **Wartość instrumentalna dóbr materialnych** jest największa. Ponieważ można je wymienić na wszystkie inne dobra.\ - Im silniejsza wartość dobra tym większe ma znaczenie dla generowania nierówności społecznych **Władza:\ - Wartość autoteliczna** władzy sprowadza się do faktu, że daje poczucie siły potęgi znaczenia i pozwala również zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa.\ **- Wartość instrumentalna** wskazuje im bardziej jest absolutna i mniej kontrolowana tym łatwiej wymienialne na pieniądze **Prestiż:\ - Wartość autoteliczna** wynika z faktu, że ludzie budują poczucie własnej wartości między innymi na podstawie obserwacji jak są postrzegani przez innych. Im wyższa ocena otoczenia społecznego tym większa skłonność do podwyższenia własnej wartości.\ **- Wartość instrumentalna** pozwala więcej zarabiać, znaleźć lepszą prace a nawet władze prestiżu jest również wymienialna na inne dobra, ponieważ pozwala np. lepiej zarabiać **Wykształcenie:\ - Wartość autoteliczna,** ponieważ wiedza zaspokaja ciekawość pozwala poszerzać zainteresowania i pozwala na samorealizacje\ - **Wartość instrumentalna**, ponieważ pozwala zdobyć lepsza prace, awans społeczny i prestiż\ - Motywacja do zdobywania wyksztalcenia to nie tylko sprawa indywidualna, ale także jest to sprawa regulacji kulturowej. W społeczeństwach, gdzie wykształcenie ma wysoka wartość mówimy o wysokim kapitale kulturowym społeczeństwa **Zdrowie:\ -** ma tylko wartość autoteliczną, ponieważ dobre samopoczucie jest źródłem samoistnej satysfakcji, ale również warunkiem zdobywania pozostałych dóbr **Idea stratyfikacji społecznej:**\ Wszystkie omówione dobra maja charakter stopniowalny, a więc tworzą hierarchie. Każde dobro konstytuuje własna drabinę stratyfikacji a grupy i jednostki zajmują określone pozycje na każdej z nich. Powoduje to występowanie uwarstwienia społecznego (klasy społecznego) **Ruchliwość pionowa jednostkowa -** występuje, gdy ludzie zmieniają pozycję społeczne i przynależność grupową, czyli gdy przemieszczają się pomiędzy pozycjami i grupami odmiennie ulokowanymi na skalach stratyfikacyjnych. **-** W sytuacji, kiedy ludzie przemieszczają się z dołu do góry mówimy o awansie. Sytuacja, kiedy występuje szereg awansów w krótkim czasie nazywa się kariera, a gdy z góry do dołu określamy to mianem degradacji społecznej **Ruchliwość zbiorowości** - przemieszczanie się całych zbiorowości po niezmiennych skalach stratyfikacyjnych. Awans może obejmować wówczas całe kategorie społeczne (awans zawodowy i edukacyjny chłopów i robotników po II wojnie światowej) **Zmiany hierarchii** - Zmiany realnego położenia danej zbiorowości może prowadzić zmiana samych skal stratyfikacyjnych jest to zazwyczaj efektem radykalnych zmian społecznych (rewolucji, przewroty ustrojowe np. obniżenie znaczenia inteligencji po 89roku) **Nierówności dychotomiczne** jest to sytuacja, w której zbiorowość dzieli się na 2 wielkie segmenty, które przeciwstawiają się sobie jako zasadniczo nierówne co prowadzi po obydwu stronach do wytworzenia się wspólnot połączonych interesami 1. Tradycyjne definicje męskości i kobiecości zbudowane były na zasadzie opozycji 2. Skrajnym przejawem tradycyjnym przejawem ról i płci było odsunięcie kobiet od aktywności zawodowej 3. Segregacja zawodowa, a więc nierówność zawodowa, pojawia się wówczas, gdy kobiety zaczynają pracować, ponieważ uważa się, że kobiety są predysponowane do konkretnych zawodów a do innych nie (selektywna rekrutacja) 4. Dyskryminacja zawodowa kobiet występuje wówczas zawody kobiece są niżej sytuowane w skalach stratyfikacyjnych, czyli wymagają niższego wykształcenie, są gorzej opłacane, nie dają władzy, przynoszą mniejszy prestiż **Gdy kobiety przełamują dane bariery. Dawne pozostałości danych nierówności wyrażają się w:** - nierównym tempem awansu - nierównej płacy na tych samych stanowiskach - w mniejszym eksponowaniu osiągnieć **Nierówności mniejszości i większości narodowościowych\ -** Nierówność ta związane jest z procesem migracji, przemieszczania się i mieszania zbiorowości, kiedy pewne grupy znajdują się w mniejszości a inne w większości narodowościowych i etnicznych **Grupy większościowe -** dysponuje możliwością wpływania na instytucje prawne, edukacyjne, religijne i środki masowego przekazu dzięki czemu broni własnych interesów **Grupy mniejszościowe** - przyjmują określone strategie od asymilacji po konflikt. Wybór strategii uwarunkowany jest skalą początkowych różnic kulturowych **Asymilacja** możliwa jest w sytuacji, gdy skala początkowa różnic jest niewielka natomiast wraz ze wzrostem różnic kulturowych narasta prawdopodobieństwo konfliktu i walki \- Nierówność społeczna silnie budzi emocje, dlatego rozważania na jej temat zamykają się w granicach ideologii **Ideologia** -- system myślowy podporządkowany konkretnym interesom **Ideologia elitarystyczna (arystokratyczna),** zakłada istnienie takich grup, które z samej swojej natury są wyższe od innych i dlatego muszą zajmować wyższą pozycję w społeczeństwie (grupy przez urodzenie) **Ideologie egalitarne --** jest to sprzeciw wobec wszystkich społecznych nierówności i przywilejów, czyli żądanie identycznych warunków życia dla wszystkich  **Ideologie merytokratyczne** -- Mówi o tym, że nierówności są o tyle usprawiedliwione, o ile są rezultatem własnych zasług. Nierówność jest wynagrodzeniem za własny wysiłek i społeczną przydatność **09.01.2025** - Pojęcie świad**omość społeczna** zostało wprowadzone przez Emila Durkheima dla określenia sposobu postrzegania rzeczywistości społecznej przez określone zbiorowości, w jej obrębie mieszczą się wierzenia, wiedza naukowa, opinie, przesądy itd. **Świadomość społeczna** jest wskaźnikiem ewolucji społecznej, im wyżej rozwinięta jest świadomość społeczna tym wyższy poziom rozwoju społecznego **Poziom świadomości społecznej określamy na podstawie:** 1. Ilości postrzeganej informacji (rozwój nowoczesnych technologii telekomunikacyjnej) 2. Jakość postrzeganej informacji (wiedza rzetelna, zweryfikowana i prawdziwa, rozwój wiedzy naukowej odpowiada za ten aspekt) 3. Sposób wykorzystania informacji dla rozwoju społecznego (rozwój etyki społecznej) **Mechanizmy powstawania i utrwalania świadomości społecznej** - Ludzie formułują idee za pomocą języka, który stanowi czerpane z kultury narzędzie - Muszą zostać upublicznione i zaakceptowane przez większość zyskują one wtedy status „faktów społecznych" - Fakty społeczne zaczynają wywierać na członków zbiorowości określoną presje jako idee powszechne uznane z którymi nie wypada się nie zgadzać - Stają się one ponad jednostkowymi wzorcami myślenia, które oddziałują zwrotnie na myślenie jednostkowe, aż do powtórzenia cyklu - Rozwój świadomości społecznej związany jest z innowacjami wprowadzanymi przez nonkonformistów (najczęściej zmiana następuje z pewnym czasowym przesunięciem) Idee poglądy i przekonania rozpowszechniają się i obiektywizują w ramach pewnych zbiorowości, przynależność do jednej zbiorowości nie wyklucza przynależności do innych zbiorowości - Pomimo ogromnego zróżnicowania na świecie dzisiejszy rozwój społeczny umożliwia proces tworzenia **świadomości globalnej**, nie jest to jednak świadomość o świadomym charakterze, ponieważ jest ograniczona do elit intelektualnych, naukowych, politycznych i środowisk studenckich. - **Świadomość narodowa**: wyróżnia ją bogactwo mitów i symboli jest mocno nasycona emocjonalnie, ponieważ związana jest z tradycją kulturową i uczuciami patriotycznymi. Powszechne niepokoje i krytyczne opinie o aktualnej polityce oraz programy naprawy. Istotnym aspektem świadomości narodowej jest porównywanie miejsca własnego narodu wśród innych narodów - **Świadomość klasowa** to poczucie wspólnej/podobnej sytuacji w społeczeństwie. Przynależność do określonej klasy warunkuje styl życia, uwarunkowane przede wszystkim statusem ekonomicznym. Ważnym aspektem świadomości klasowej jest poczucie honoru - **Świadomość religijna** dotyczy rzeczywistości ponadnaturalnej/transcendentnej. Wspólne wierzenia kultywowane przez kościół jako instytucje, które składają się na właściwą dla danej religii teologii, w przypadku największych religii świata teologia jest bardzo złożonym konstruktem kulturowym. Z samego charakteru idei religijnych, wynikała ich niedostępność dla myślenia potocznego wiernych, a więc konieczność istnienia wtajemniczonych pośredników i interpretatorów **Opinia publiczna** -- kompleks poglądów danej zbiorowości na sprawy publiczne. Wywodzi się z ideologii, zwłaszcza rządzących partii dysponujących środkami masowej komunikacji **Wiedza naukowa** -- przekonania oceniane w kategoriach prawdy i fałszu. Na ich poparcie żądane jest stosowanie określonych metod badań naukowych. Wiedza naukowa jest współcześnie najwyższą nobilitacją idei (legitymizację naukową usiłują uzyskać poglądy nie mające nic wspólnego z nauką) **Sztuka** -- aktywność odpowiadająca na potrzebę ludzkiej kreacji i ekspresji. Istnieje w każdym społeczeństwie w różnych odmianach i stylach W obrębie świadomości społecznej występują patologiczne zniekształcenia poznawcze, które mają szkodliwe konsekwencje. Mogą występować jako spontaniczna konsekwencja upowszechniania się stereotypów lub być skutkiem celowej odgórnej (jako realizm władzy) manipulacji **Patologia świadomości społecznej ma charakter procesualny, proces ten można zahamować. etapy:** 1. Powstawanie stereotypów -- uproszczony jednostronny obraz pewnej zbiorowości, który wyklucza, że ktokolwiek należący do niej może mieć inne cechy niż pozostali członkowie 2. Szczególne niebezpieczeństwo stereotypów pojawia się wtedy, kiedy mają one negatywny charakter (nazywamy je wtedy przesadami) przeciwny skrajnie pozytywny obraz grupy 3. Przesady prowadza do separowania się od grupy „obcej" i powiększania dystansu społecznego, czyli ograniczania wspólnie podejmowanych interakcji 4. Dyskryminacja to mniejsze szanse dostępu do dóbr cenionych społecznie: wyksztalcenia, majątku praw politycznych, prestiżu i innych tylko dlatego ze ktoś jest członkiem danej grupy 5. Mocno ugruntowane przesądy którym towarzyszy segregacja i dyskryminacja mogą przerodzić się w bezpośrednie ataki wobec jakiejś grupy w postaci szykan, aktów przemocy wandalizmu czy wysiedleń 6. Eksterminacja to eliminowanie najpierw jednostek a potem całych zbiorowości z przestrzeni społecznej: masowe mordy **Mechanizm kozła ofiarnego:** stereotypy i przesady są szczególnie podatne na masową manipulacje mogą w związku z tym stać się narzędziem cynicznej polityki, gdzie znalezienie kozła ofiarnego (piętnowanej grupy) spełnia kilka funkcji: pozwala obarczyć grupę obcą winą za nie powodzenia władzy, przekonanie o zagrożeniu integruje wokół lidera i umacnia jego pozycje, konflikt staje się tematem zastępczym na którym skupia się uwaga zbiorowości zapominając o realnych problemach **16.01.2025** **Władza** jest to zdolność realizacji, przez jednostki lub grupy ich własnej woli, nawet gdyby miało się to odbywać wbrew woli i interesom jednostek podporządkowanych. To zjawisko przenikające całe życie społeczne\ **- w makroskali** jest centralnym aspektem relacji gospodarczych pomiędzy państwami\ **- w mikroskali** realizuje się w najprostszych kontaktach międzyludzkich **Władza jako dobro generujące nierówności:\ -** Władza jest dobrem generującym nierówności, która jest obecna na wszystkich typach stratyfikacji podobnie jak w nierównościach dychotomicznych\ - może być konsekwencją posiadanie dóbr materialnych **Władza w teorii wymiany: (Homans, Emenson. Blau)\ 1.** władza rodzi się zawsze z asymetrycznych relacji międzyludzkich **\ -** wszelkie interakcje między ludźmi sprowadzają się do wymiany określonych wartości\ - do transakcji wymiennych partnerzy wchodzą zawsze z nierównymi zasobami\ - władza pojawia się wtedy gdy jedna strona relacji nie może zapłacić za potrzebne dobra niczym innym jak podległością\ - poddajemy się władzy gdy: nie możemy zapłacić lub zrewanżować się za potrzebne dobra, nie mamy wystarczających zasobów, partner relacji nie przyjmuje żadnej wymiany za wyjątkiem podporządkowania **2.** Nie potrafimy znaleźć alternatywnego źródła potrzebnych nam dóbr, czyli istnieje na nie monopol\ **3**. Nie możemy się obejść bez potrzebnych nam dóbr\ **4.** nie mamy możliwości wymuszania potrzebnych dóbr siłą **Posiadający władzę aby ją umocnić i zabezpieczyć:**\ - nie przyjmuje za swoje dobra niczego innego niż podległość\ - monopolizuje dobra i usługi\ - wzmacnia poczucie absolutnej niezbędności oferowanych dóbr i usług\ - zabezpiecza się przed możliwością buntu podległych **Rozróżniamy:**\ **1.** realizowanie władzy w kontaktach i interakcjach w których uczestniczą konkretne osoby **(władza nieformalna)**\ **2.** Realizowanie władzy w ramach stosunków społecznych pomiędzy określonymi pozycjami społecznymi inaczej statusami społecznymi **(władza formalna)** **Władza w kontaktach międzyludzkich:** w ramach tych relacji władza ma autorytet wtedy, kiedy występuje wpływ osobisty, który zawdzięczamy szczególnym cechom osobowościowym (wpływ osobisty = charyzma) \- jeżeli w rezultacie sprawowania władzy okaże się, że władza jest realizowana wbrew interesom grupy jednostka traci autorytet, ale jednocześnie spada zaufanie społeczne \- w interakcjach międzyludzkich występuje też inny typ relacji, który przybiera brutalne formy i związany jest z przemocą fizyczną lub psychiczną **Władza w ramach stosunków społecznych:\ -** asymetryczny stosunek aspołeczny, gdzie jedna ze stron zajmuje pozycję władzy.\ - Władza może mieć charakter legitymizowany (uznany społecznie)\ - związany z autorytetem pozycji, związany jest z nim legitymizowany przymus, przemoc, łamanie praw człowieka i obywatela\ - autorytet władzy formalnej związany jest z jej granicami **Władza jest ograniczona:\ - podmiotowo:** do pewnych partnerów relacji\ **- przedmiotowo:** do pewnych dziedzin \- Nadużycia władzy w postaci przekroczenia przypisanych do pozycji ograniczeń będą skutkowały utratą autorytetu i przekształceniem się systemu w kierunku totalitarnym (totalitaryzm) **Formy legitymizacji władzy (Max Weber):\ - legitymizacja legalna** -- kompetencje władzy i sposób jej wyłaniania są określone przez prawo (władza formalna) w sytuacji, w której władza zostaje objęta bez zachowania procedury- uzurpacja władzy, osobę taką określamy uzurpatorem. Gdy władza jest realizowana poza zakresem przypisanych kompetencji mówimy o nadużyciach władzy np. korupcja, nepotyzm, kolesiostwo, mobbing\ **- legitymizacja tradycyjna** -- jest to umocnienie władzy w społecznych regułach, ale nie w przepisach prawa a powszechnie przyjmowanych zwyczajach i obyczajach (np. władza w rodzinie)\ **- legitymizacja charyzmatyczna** -- jest to budowanie relacji w oparciu o określone cechy osobowości, charyzma jest zdefiniowaniem pewnych zdolności jako nadzwyczajnych co powoduje nadanie jednostce prawa do decydowania za zbiorowość, ten typ legitymizacji jest zawsze związany z akceptacją\ - sytuacja przejścia legitymizacji charyzmatycznej do legitymizacji legalnej to rutynizacja charyzmy **Postawy wobec władzy i społecznych reguł:\ - legalizm** -- postawa, w świetle której zgadzamy się z władzą i działamy zgodnie z jej wytycznymi\ **- oportunizm** -- nie zgadzamy się z niektórymi zakresami/obszarami władzy, ale działamy zgodnie z jej zasadami z obawy przez sankcjami\ **-anarchia** -- odmawianie posłuszeństwa władzy ze względu na odrzucenie prawa i tradycji i nie działanie zgodnie z litera prawa i tradycji\ **- nonkonformizm --** nie zgadzanie się z władzą w ogóle albo z niektórymi obszarami władzy z przyczyn merytorycznych w przypadku oczekiwanej zmiany nonkonformista może stać się legalista