Godsdienst Samenvatting - Thema 1 - Zingeving PDF

Godsdienst: Thema 1 - Zingeving: [Inleiding] Zolang er mensen bestaan & overal ter wereld worden mensen zowel persoonlijk als maatschappelijk geconfronteerd met gebeurtenissen die ze niet goed kunnen plaatsen. Iedereen wordt vroeg of laat geconfronteerd met vragen rond: leven, dood, ziekte, verdr...

Godsdienst: Thema 1 - Zingeving: [Inleiding] Zolang er mensen bestaan & overal ter wereld worden mensen zowel persoonlijk als maatschappelijk geconfronteerd met gebeurtenissen die ze niet goed kunnen plaatsen. Iedereen wordt vroeg of laat geconfronteerd met vragen rond: leven, dood, ziekte, verdriet & geluk. Iedereen probeer daar op een zinvolle manier mee om te gaan. 1. Teken van het zoeken naar zin Er bestaan overblijfselen van het zoeken naar antwoorden op belangrijke levensvragen van mensen toont aan dat we altijd al op zoek zijn naar onze zin van bestaan. - **Verhalen** waarin we zien dat mensen antwoorden proberen zoeken waarmee ze in hun context geconfronteerd werden. - Geloofsverhalen: Bijbel, Thora, Koran - Volksverhalen & sprookjes - Mythes - **Kunstwerken & bouwwerken** die erop wijzen dat mensen naar de diepere betekenis van het leven zoeken. - Tempels, kloosters, kapel & kerken - Begraaf plaatsen, kerkhoven, grafheuvels, archeologische sites Stonehenge Concreet voorbeeld: **labyrint** (gaan daar dieper op in omdat het...) - Een **oud symbool** is dat reeds in de prehistorie in veel culturen opduikt - Omdat het op **heel wat plaatsen in de wereld** voorkomt 2. **Beschrijving** van labyrint: hoe ziet het eruit? - Er is maar 1 weg naar het midden - Je moet de hele weg doen - Telkens je denkt er te zijn keert de weg terug - Uiteindelijk bereik je het midden 3. **Betekenis** van het symbool - **[Een labyrint wil vaak een spirituele weg fysiek (lijfelijk) voor te stellen ]** - **[Het labyrint weerspiegelt de levensweg]** 2. Pluriformiteit Zoeken naar zin & betekenis vertoont grote **pluriformiteit** (= veelvormigheid) Dat wil zegge dat ieder individu & ieder volk op zijn eigen manier met geloof of zingeving omgaat. Uitleg: - Elk **[persoon]** zal de zin van zijn leven anders invullen vb. geloof, filosofie... - Elk **[volk]** zal op een andere manier de zin van het leven invullen & dat kan je zien aan de manier waarop zij met levensvragen omgaan Er bestaan ook heel wat [verschillende soorten zingevingsystemen]. De ene keer zijn ze godsdienstig, de andere keer filosofisch maar soms ook materialistisch... 3. Een antropologische constante Zoeken naar zin van mensen is zo wezenlijk voor mensen dat we kunnen spreken van een **antropologische constante**. - **Antropologisch** (= de leer over de mens) wil zeggen dat het [typisch is voor mensen] dat zij willen dat het [leven zinvol is]. Mensen willen niet dat hun leven zinloos aan hen voorbijgaat, ze willen graag een leven dat betekenis heeft, dat wat ze doen & wie ze zijn iets betekent voor zichzelf of anderen. - Het woord **constantie** betekend dat dit [telkens weer terug komt in de GESCHIEDENIS]. In iedere periode van de geschiedenis zoeken mensen hoe ze hun leven zin kunnen geven. 4. Zingeving: door ruimte & tijd bepaald 4. Ruimte - **Op kleine schaal** (ons gezin, school, jeugdbeweging...) krijgen we een visie mee over wat het leven zinvol maakt - Gezin: goeie job krijgen, beleefdheid, respect - School: stimuleren om te studeren, hard werken - Vriendengroep: loyaliteit - **Op maatschappelijk niveau**: in onze samenleving gelden aantal opvattingen over hoe we ons leven als zinvol kunnen ervaren, hoe we gelukkig worden - Een diploma halen, sociale normen & waarden 5. De tijd - De **tijd in de geschiedenis** waarin we leven bepaalt wat we belangrijk vinden. Wat we NU zinvol vinden is niet meer noodzakelijk hetzelfde als wat we VROEGER betekenisvol vonden +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Vroeger | Vandaag | +===================================+===================================+ | Geloof vb. bidden voor je eet | Minder geloof | | | | | Strenge schoolregels vb. uniform | Meer ruimte voor je eigen | | | expressie | | Groot gezin | | | | Gemiddeld 2 kinderen | | Minder ecologisch bewust | | | | Meer ecologisch bewust | +-----------------------------------+-----------------------------------+ - Ook onze **persoonlijke tijd** speelt een rol. Onze eigen geschiedenis tussen geboorte & dood. Hoe we zelf dagdagelijks omgaan met zin & betekenis is voor een groot stuk bepaald door de manier [waarop we opgegroeid zijn, wat we meegemaakt hebben & wat ons geraakt heeft in het leven ] 5. Aanvulling bij "zingeving door ruimte bepaald": nature-nurture - Genen = nature - Omgeving & ervaring = nurture - M.a.w. het draait allemaal om de vraag of we zo geboren worden (natuur) of dat we gevormd worden door onze opvoeding & ervaring (cultuur) 6. Nature & nurture 7. Waarom is het nature-nurture debat belangrijk? [Hoofdstuk 1 -- kenmerken voorzingeving in onze tijd ] 1. Wat mensen belangrijk vinden - **Edel Maex**: is een psychiater, zenleraar & 1 van grondleggers van het werken met Mindfulness Training in de Lage Landen - **[Wat bedoelt hij met zijn verwijzing naar de uitspraak: "we're not only fighting for bread, we're fighting for roses too"? ]** - **[Wat bedoelt hij met de "homo economicus" & in welke zin staat die zingeving in de weg? ]** - **Paul Verhaeghe**: is een Belgisch hoogleraar klinische psychologie & psychoanalyse. Volgens haar heeft zingeving 2 componenten: - Doel: de richting waar je naar toe gaat - Inhoud: je gaat voor iets waar je achter staat - **Mark Elchardus**: is een belgische hoogleeraar sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel. - **[Welk illusie doorprikt hij? ]** 1. Even stilstaan bij de eigen zingeving - Mensen rond je heen - Dromen realiseren - Goeie job - Een gelukkig, warm gezin creëren - Gsm - Kledij - Geld - Geluk van iemand anders - Dak boven je hoofd - Gezond & warm gezin - Om iemand geven - Gezond zijn - Goede relaties - Veel geld 1. Zingeving bij "gewone" mensen Algemeen besluit bij deze onderzoeken, getoets aan de eigen zinbeleving: Wanneer we onderzoek vergelijken met wat jongeren belangrijk vinden, stellen we het volgende vast 1. Er zijn gelijkenissen: iedereen vindt familie & vrienden, groeie job, persoonlijke ontwikkeling, ontspanning... belangrijk 2. Er zijn ook verschillen: geloof & soms ook politiek, komt minder aan bod bij jongeren als bron van zingeving 2. even ter aanvulling 1. De mens wordt gelukkig als hij **sociaal** goed geïntegreerd is - Het is belangrijk goed omringd te zijn door anderen zoals vrienden & familie - Mensen worden gelukkig door graag te zien & graag gezien te worden 2. De mens voelt zich goed als zij **fysieke** toestand in orde is - Het is belangrijk dat je lichaam het mogelijk maakt te doen wat je graag doet (geen pijn) - Dit staat ook op de materiële toestand waarin je leeft zoals voldoende eten & geond huis 3. Het is ook belangrijk **psychisch** in evenwicht te zijn - Je goed voelen in je vel, blij zijn met wie je ben & wat je doet - Voldoende evenwicht tussen rust & werk - Ruimte hebben om jezelf te ontpooien 4. Ook een integratie van het **spirituele** in het leven van mensen, verhoogt het welbevinden van mensen. We bedoelen hier de grondhouding waarmee je in het leven staat, de bewogenheid van waaruit we dingen ondernemen - Een doel in je leven hebben - Bepaalde idealen - Een geloof of andere overtuigen 3. Toepassing: last days, **Lieve Blancquaert (fotografe)** 1. De **[fysieke dimensie]** - De eetcultuur hara hachi bu: waarin je jezelf niet helemaal volpropt - In beweging blijven zondeer dat het meteen topsport hoeft te zeijn 2. De **[spirituele dimensie:]** - Ikigai -- je eigen doel in het leven -- voor ogen hebben - Verering van de voorouders 3. De **[sociale dimensie: ]** - Wederzijdse hulp, waarbij connectie dieper gaat dan gewoon samen plezier maken & vriendschap betekent dat je elkaar de rest van je leven ondersteunt 4. De **[psychische dimensie: ]** - Er wordt lang gewerkt, maar alles gebeurt op een rustig tempo 2. Verschuiving in zingevingsystemen 4. Vragen bij de tekst 1. **[Welke belangrijke verschuiving is gebeurt op vlak van zingeving? ]** 2. **[Waar halen alternatieve religieuze stromingen hun succes? ]** 1. Tips om hoofd te bieden aan dagelijkse problemen: zoeken naar therapie 2. Een nieuwe manier om de dingen te bekijken: men wil zijn blikveld verruimen 3. Identiteitsvorming: men is op zoek naar zichzelf 4. Een groepsgevoel: men wil gelijkgestemden ontmoeten 5. Sociale contacten: men wil er eens uit zijn 6. Een toegangsweg tot spiritualiteit: men zoekt naar woorden & begrippen om te kunnen benoemen wat er nog 'meer' is tussen hemel & aarde 3. **[Wat bedoelt J. Kerkhofs met self-religion? ]** 4. **[Welk ander woordt gebruikt D. Pollefeyt voor dit fenomeem? Leg uit wat hij hiermee bedoelt. ]** 5. **[Wat is positief & wat is negatief aan deze evolutie? ]** - Positief is dat mensen in hun eigen vrijheid keuzes kunnen maken. - Negatief is dat iedereen nu zelf denkt over de waarheid te beschikken. 3. Kenmerken voor zingeving in onze tijd De tijd waar iedereen hetzelfde geloof deelde is voorbij. Mensen zoeken vandaag elk op hun eigen manier wat het leven zinvol maakt, waar zijn kracht & inspiratie vinden. Zingeving in onze maatschappij & in onze tijd wordt door de volgende elementen gekenmerkt. 1. **Pluralisme**: 2. **Individualisme**: 3. **Subjectivisme**: 4. Pluralisme, geen evidentie 1. Gelovigen tegenover ongelovigen - Wat is de betekenis van "**atheïsme**"? - Waarom gelooft **Stephen Fry** niet in God? - Wat betekend "**agnosticisme**"? - Waarom gelooft **Ricky Gervais** niet in God - Wat geven de **Hutterieten** aan als argument voor hun geloof & wat zegt Jeroen Meus hierop? 2. Gelovigen tegenover anders-gelovigen, tegenover andere levensbeschouwingen - **Exclusivisme**: - **Inclusivisme** - **Actief pluralisme** [Hoofdstuk 2 -- uiteindelijke zinvragen ] 1. Uitgangspunt - *Hoe zou het komen dat mama & Thomas zo verschillend reageren op wat er met papa gebeurt?* - *Wat is het voordeel om de wereld zo nu & dan nog eens te bekijken als Thomas?* 2. Diepte -- ervaringen 1. Wat zijn diepte-ervaringen? - **Diepte -- ervaringen**: dit zijn momenten waarop mensen beseffen wat de diepere betekenis van het leven voor hen is - **Grenservaringen**: hier stoten mensen op bepaalde grenzen in het leven waardoor ze gaan beseffen wat echt belangrijk is - **Contrastervaringen**: op deze momenten gebeurt er iets dat je totaal niet verwacht & dat je aan het denken zet 1. Wat gebeurt er op dergelijke momenten? 1. Je hebt het gevoel dat de tijd stilstaat 2. Je denkt te weten waar het echt op aankomt in het leven 3. Je wilt dit inzicht bewaren 1. Welke vragen worden gesteld? - Algemeen: op welke 3 niveaus komt de vraag naar de zin naar binnen? 1. **Gevoelsmatige aspect**: wat zorgt ervoor dat wij ons goed voelen in dit leven? Wat doet dit met ons? - Positief: verliefdheid kriebels in buik, je bent blij - Negatief: overlijden verdrietig, je bent in de war 2. **Rationele vraag** (op het niveau van de rede, het verstand): we vragen ons af wat echt de moeite waard is in het leven - Positief: verliefdheid je overdenkt war er is gebeurt & wat je voelt - Negatief: overlijden je denkt na over het leven, over wat wel of niet belangrijk is 3. **Handelen**: wat willen we met die inzichten doen? - Positief: verliefdheid je gaat voor de relatie of niet - Negatief: overlijden je besluit je aandacht te hebben voor de mensne die er nog zijn - Concreet (3 kennen) - **Wie ben ik?** - **Hoe verhouden wij ons tot de aarde?** - **Worden we geboren om te sterven?** - **Hoe sta ik tegenover mijn eigen doen & laten?** - **Hoe gaan mensen met elkaar om?** - **Waarom lijden mensen?** 3. Omgaan met het mysterie van de zin van het leven De zinvraag is niet zomaar iets dat buiten onszelf ligt. Het is een vraag waar wij **met heel ons wezen bij bestrokken zijn.** Om de vraag aan te pakken is het onderscheid tussen **Probleem** & **Mysterie** belangrijk. - **Problemen**: je kunt ze analyseren, herleiden tot een objectief, vaststelbaar gegeven - **Mysterie**: dat kun je niet zomaar objectiveren = subjectief. [Opmerking]: Vandaag probeert men alles zoveel mogelijk te objectiveren. Zo probeert mens alles te herleiden tot te behapen doelen, cijfers... kwalitiet moet tastbaar gemaakt worden. Dit is niet altijd mogelijk. Alles waar mensen actief zijn zijn zij ook met hun hele persoon aanwezig & hun inzet niet altijd objectiveerbaar. [Besluit]: **De zingeving** kunnen we dus onder de categorie van het **mysterie** plaatsen. Gaat over menselijk bestaan, over ons hele zijn. Daar kunnen we niet zomaar van op afstand over redeneren laat staan dat we objectieve antwoordne of eenduidige oplossingen kunnen bedenken. 4. Verbeeldingskracht & symbooltaal Mysterievolle karakter van zinvraag vraagt een **eigen aanpak** & **eigen taal**. De objectiverende & probleemoplossende aanpak van positieve wetenschappen niet. Voor deze aard van vragen is de eenduidige & exacte taal van wetenschap te beperkt 1. Een eigen aanpak: onze verbeeldingskracht 1. **Om vorm te geven aan de toekomst** - Verbeeldingskracht & creativiteit zijn belangrijk om zich aan te passen aan een wereld die voortdurend veranderd 2. **Om te kunnen omgaan met onze emoties** - *Wat zegt Stef Bos & Geert Verdick hier over het belang van verbeelding?* - Verbeelding is nodig om met angst om te kunnen gaan - Verbeelding is nodig om met de diepere werkelijkheid om te gaan - *Wat betekent de vergelijking met de scène uit de film "La vità è bella"?* 3. **Om de werkelijkheid aandachtig & kritisch te bekijken** - Het is omdat hij droomde over een wereld waarin zwart & wit gelijk is dt er verandering kwam 4. **Om empathisch om te gaan met onze medemensen** 1. Een geëigend taalgebruik: symbooltaal - **Kinderboeken**: vb. grote & kleine beer... terwijl je het verhaal voorleest laat je het kindje voelen dat je van hem houdt of wat veiligheid & geborgenheid is - **Poezië:** vb. om duidelijk te maken hoeveel je van iemand houdt - **Muziek**: vb. om emoties weer te geven - **Bepaalde voorwerpen, geschenkjes**: om duidelijk te maken dat je iemand kent of band wil scheppen - Armbandje of ketting - Geboorte knuffel - Knuffel - **Films**: symbool voor bepaalde waarden of gevoel - **Verhalen uit religieuze tradities**: poging om met levensvragen om te gaan [Hoofdstuk 3 -- uiteindelijk religieuze zinvragen ] 1. Inleiding Vorig hoofdstuk: uiteindelijke zinvragen die bij ons op komen bij grenssituaties. Ze contronteren ons met de vraag '**waar het in het leven nu werkelijk op aan komt'** Door contrastervaringen stellen mensen zich de vraag naar de betekenis van ons leven & ons liefhebben & ons samenleven Meer nog deze uiteindelijke vragen zijn **religeus van aard** = deze vragen brengen ons uiteindelijk bij de vraag naar onze plaats als mensen in het grotere geheel van het universem: - Wie zijn we? - Wat moeten we doen? - Waar komen we vandaag? - Waar gaan we naartoe? - **Religie**: zich verbonden weten met een 'groter geheel', met 'iets dat ons overstijgt' - **Godsdienst**: dat 'groter geheel' kijgt een naam & er ontstaat een relatie tussen godheid & mens 2. Antwoorden vanuit religieuze tradities Grote religieuze tradities of wereldgodsdiensten bieden elk een eigen geheel van antwooden op een omgangswijze met uiteindelijke zinvragen. Het is geheel waaruit mensen kunnen putten bij hun persoonlijke omgang met die uiteindelijke levensvraag 1. Kenmerken van een gezonde levensbeschouwing 1. **Aangesproken worden** - Door tradities: je gelooft iets omdat je het leerde van je ouders of op school - Door verkondiging: je gelooft iets omdat iemand anders jou daar over verteld - Door ervaring: je maakt iets mee waardoor je ergens in gaat geloven 2. **Interpretatie** 3. **Vieren** 4. **Beleving** 5. **Gemeenschap** - Wanneer men teveel aandacht besteed aan de groep waardoor individu zichzelf niet meer kan zijn - Wanneer mens zoveel aandacht besteed aan rituelen waardoor er voor het kritisch denken geen plaats meer is - Wanneer men van mensen verwacht veel tijd te besteden aan het verkondigen van hun geloof, waardoor ze geen tijd meer hebben voor de andere aspecten van hun godsdienst - Wanneer boek letterlijk wordt genomen en men geen oog heeft voor de historische context waarbinnen het is ontstaan