Godsdienst Levenbeschouwing en Ethiek PDF

**LEVENSBESCHOUWING EN ETHIEK** 1.1 **BOUWSTENEN VAN DE ETHIEK** Ethiek = studie van het menselijk gedrag t.o.v. jezelf, anderen, de kosmos, (God) vanuit de vraag naar goed en de studie nadenken, reflecteren & wetenschap kwaad [→]{.math.inline} nadenken over wat menswaardig handelen is (hoe?) *...

**LEVENSBESCHOUWING EN ETHIEK** 1.1 **BOUWSTENEN VAN DE ETHIEK** Ethiek = studie van het menselijk gedrag t.o.v. jezelf, anderen, de kosmos, (God) vanuit de vraag naar goed en de studie nadenken, reflecteren & wetenschap kwaad [→]{.math.inline} nadenken over wat menswaardig handelen is (hoe?) **Ethiek beoogt aldus:** \- groei van attitude in menswaardig handelen (doelstelling) \- systematisch (team) overleg rond ethisch geladen situaties + problemen vb. abortus & euthanasie \- op rationele wijze (systematisch) zoeken naar zo groot mogelijke humaniteit rationaal (verstand)\relationeel Rationaal: zo goed mogelijk argumenten vinden om je visie te beschermen Relationeel: met betrekking tot de ander, je staat altijd in relatie met de ander **MORAAL EN ETHIEK** moraal ('mores') = zeden of gewoonten van een bepaalde groep [→]{.math.inline} weerspiegelen spontaan gedrag, gewoonten, praktijk van leven ethiek = studie / reflectie op de moraal, het actuele menselijk handelen (op zoek naar wat goed en kwaad is) ethiek bevat pluralisme van meningen + opvattingen vb. in federale regering moraal = handelen ethiek = systematische bezinning 1.2 **NORMEN EN WAARDEN** normen = regels, wetten, reglementen waar we ons bewust/onbewust aan houden (geschreven/ongeschreven) waarden = abstract begrip voor idealen die in de samenleving worden nagestreefd + van waarde zijn Je kan waarden en normen vergelijken met het onderscheid tussen 'de geest = waarden' en 'de letter = normen' verklaren waarom bestaan al die regels, veiligheid van de mens waarden worden via normen verwezen **Wanner is iets abstract?** Je kan het niet vastnemen, het ontsnapt je, het is immaterieel **Wanneer is iets concreet?** Je kan het vastnemen, het slaat op een feit die je kan zien (zichtbaar) **Waarden kunnen belangrijker worden dan de regels :** Vb: je bent onderweg na school en een fietser heeft een ongeluk -\> de waarde solidariteit is belangrijker dan stipt op tijd zijn WAARDEN NORMEN WAARDEN NORMEN ------------- ---------------------------- -------------- -------------------------- eerlijkheid geen vluchtmisdrijf plegen dankbaarheid geschenk op moederdag respect geen uitsluiting solidariteit geld doneren schoonheid symmetrisch gezicht stiptheid op tijd naar de les gaan **RECHT VS ETHIEK** recht = omschrijving van grenzen van wat de maatschappij legaal/illegaal vindt ethiek = nadenken over hoe je binnen de legaliteit het goede kunt doen/verbeteren [→ ]{.math.inline}veel manieren, niet door wet voorgeschreven, vanuit vrije (waarden) keuze (breder veld dan recht) met naleven van wet houdt ethische reflectie niet op vb. wetten bepalen niet wat 'goed ouderschap is', ze grenzen enkel illegaliteit af **ETHISCH REFLECTEREN** Ethische intuïtie = gevoel bij wat goed / kwaad is - betreffen onze spontane emoties en intuïties, ons spontaan gedrag \- keuzes die we maken, dagelijkse reactie op wat rondom ons gebeurd \- o.b.v. gezond verstand/geweten, door routine gevormde overtuiging - mate waarin we geraakt worden door wat al dan niet menswaardig is \- contrastervaring: gevoel v. afstand tussen wat je goed vindt en in praktijk gebeurt vb. vervuiling Vb. afval op het grond iets dat gebeurt, maar het botst een afstand met hoe je denkt \- controverse-ervaring: stoten op meningsverschil met vrienden, familie... botst op een andere mening dan je mening en je bet in staat om van mening te veranderen 1.3 LEVENSVISIE levensvisie = bepaalde manier van zien, aanvoelen, denken Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt Tekeningen in inkt opgebouwd door drie factoren: 1. omgeving - milieu - opvoeding [→ ]{.math.inline} alle invloed van buitenaf 2. persoonlijke ervaringen, gebeurtenissen, wat men meemaakt = uniek (vb. jong ouder verloren [→ ]{.math.inline}zorgzamer) 3. eigen karakter, aard, temperament, erfelijke bepaaldheid = genen werkelijkheid op zichzelf (objectief) [−]{.math.inline} mijn 'bril' (levensvisie) [−]{.math.inline} werkelijkheid hoe ik ze zie, ervaar, begrijp +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | WAARDE | NORMEN | LEVENSVISIE | +=======================+=======================+=======================+ | naastenliefde | werken van | christendom | | | barmhartigheid | | | | (hongeren spijzen) | | | | | | | | O.T. : 10 geboden | | | | | | | | N.T. : | | | | zaligsprekingen, | | | | tegenstellingen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | vrijheid | recht op protest, | liberalisme | | | recht op | | | | vrijemeningsuiting | | | | | | | | - geen racisme | | | | | | | | - geen negationisme | | | | (=de holocaust | | | | ontkennen) | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | solidariteit | RSZ | socialisme | | | | | | | - ziekterekeningen | | | | | | | | - werkloosheidsuitk | | | | eringen | | | | | | | | - pension | | | | | | | | - kindergeld | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ 1.4 ONTWIKKELING VAN HET GEWETEN **geweten** = innerlijk besef van goed en kwaad, geestelijk vermogen tot ethisch oordelen psycholoog **Lawrence Kohlberg** (20^e^ eeuw) deed belangrijk onderzoek naar ethische denken v/d mens hij legde mensen v. alle leeftijden ethische dillema's voor: vaststelling gelijkaardige evolutie over goed en kwaad dilemma = zeer moeilijke keuze, waarbij je moet kiezen voor het minst kwaad A. PREMOREEL HANDELEN Eerste levensjaren: men wordt geleid door gevoelens van plezier/lust of pijn, geen sprake van ethisch denken en oordelen B. MOREEL HANDELEN (3 niveaus) **PRECONVENTIONEEL NIVEAU** Iets doen uit eigen belang/bevrediging van eigen behoeften door beloning/angst voor straf vb. : \- een kind ruimt zijn kamer op om snoep te krijgen \- een kind helpt een vriend alleen als het een voordeel oplevert **CONVENTIONEEL NIVEAU** **fase van goede jongen en lieve meisje**: wat verwachten ouders, vrienden van mij [→]{.math.inline} goedkeuring van omgeving verwerven + proberen zich in te leven in anderen (als ouders mij prijzen, is het goed) [→]{.math.inline} directe omgeving vb. : - een tiener volgt modetrends om erbij te horen en vrienden te maken **fase van orde en wet**: samenleven is mogelijk als bestaande regels gerespecteerd worden, goed gedrag is wanneer men eerbied betoont voor gezag + gegeven sociale orde de veel breder omgeving vb. : iemand betaald altijd zijn belastingen, omdat het een wettelijke verplicht is **POSTCONVENTIONEEL NIVEAU (GEWETEN)** **fase van persoonlijke waardenschaal**: geweten laat zich niet meer door bestaande normen leiden [→]{.math.inline} durft tegen te reageren vb. : een journalist publiceert gevoelige informatie omdat hij gelooft dat het in het algemeen belang is, ook al is het illegaal. **fase van universeel ethisch besef**: persoonlijk en onafhankelijk eigen ethisch oordeel vellen en naleven ook al gaat niemand ermee akkoord en zijn de persoonlijke gevolgen groot vb. : iemand helpt een vluchteling in nood, ook al riskeert hij hiermee een boete 1.3 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DE ANDER VOLGENS EMMANUEL LEVINAS Emmanuel Levinas (12/01/1906 \[1905\] -- 25/12/1995): - Joods - Franse filosoof van Litouwse afkomst - Frans militair tijdens WO II + tolk (moest daarom niet naar concentratiekamp van Duitsers) - existentialist = denkrichting ontstaan eind jaren 60' in Parijs **EXISTENTIALISME**: elke mens wordt in het bestaan geworpen maar geeft de verantwoordelijkheid om zelf zin aan zijn leven te geven. **[DE DRIE FASEN VAN ETHIEK]** **FASE 1**: **ETHIEK ALS CULTUS VAN HET VERLANGEN** streven naar **totale zelfontplooiing** - enkel denken aan zichzelf en eigen geluk (streven naar het invullen van al je verlangens) Elk streven naar het goede is oorspronkelijk een cultus (=verering), een pre-reflexieve verering van de eigen verlangens = puur vanuit instinct [→]{.math.inline} sprake van **egocentrisme**: ander compleet overbodig ≠ egoïsme EGOCENTRISME: zonder nadenken alles voor zichzelf willen houden, vanuit instinct EGOÏSME: keuze om zelfs zonder impuls toch ethisch niet 'goed' te handelen en alles voor jezelf te willen **FASE 2**: **ETHIEK ALS CULTUUR VAN HET VERLANGEN** Na confrontatie met realiteit beseft mens dat hij met ander compromis moet sluiten, ander heeft ook recht op vervulling van behoeftes + verlangens [→]{.math.inline} overeenkomst sluiten waarbij alle partijen op redelijke wijze tot recht kunnen komen [→ ]{.math.inline}streven naar **maximale zelfontplooiing** = cultuur van het verlangen maar ander wordt wel gezien als remming/noodzakelijk kwaad, mens nog steeds egocentrisch **FASE 3**: **ETHIEK ALS VERANTWOORDELIJKHEID DOOR EN VOOR DE ANDER** Vertrekpunt: metafysische dimensie van ander = **[A]**nder met hoofdletter = wat waarneembare overstijgt = de niet-herleidbaarheid van de Ander tot een onderdeel van mijn zelfontplooiing = **GELAAT** nooit verplicht om 'correct' te handelen, maar door geweten zal men het toch doen [→]{.math.inline} ethisch appel(je kan de ander niet gebruiken voor jezelf) Het Gelaat (vertelt veel, de plaats volgens Levinas waar het keuze voor de goede maken) van de Ander: gezien als gebod, ander dringt zich aan mij op als arme -- vreemdeling -- weduwe - wees en in zijn ellende en kwetsbaarheid is ander voor mij als het ware een uitnodiging tot moord, om die zwakheid te misbruiken/te vernietigen MAAR om moment van bekoring [→]{.math.inline} besef: moord mag niet De Ander, het Gelaat verschijnt aan mij op dubbele manier: 1. als eis (verbod) 'je zal me niet doden of misbruiken' 2. als smeking 'a.u.b. erken mij' (kwetsbaarheid) Ethiek in deze fase = het opnemen van verantwoordelijkheid waarvoor ik zelf niet gekozen heb = **heteronome verantwoordelijkheid** als je kiest om deze verantwoordelijkheid op je te nemen kan deze onbaatzuchtige daad een geluk opwekken HETERONOME VERANTWOORDELIJKHEID IN VERGELIJKING MET EEN ZWANGERSCHAP LEVINAS: **ethisch moederschap**: zelf niet gekozen om zwanger te geraken, je bent zelf vrij om te kiezen wat je met het kind doet **HET GELAAT BESCHOUWD ALS ERVARING VAN GOD** In die Ander kan je volgens Levinas dus God ontdekken als 'gans Andere', die oproept tot verantwoordelijkheid en liefde voor de naaste zonder eigenbelang. En volgens Levinas heeft elke mens tot taak zijn egocentrisme te overschrijden naar de ander toe, zichzelf te ontplooien in dienst van de ander. God = gans Andere: roept op tot verantwoordelijkheid en liefde voor de naaste zonder eigenbelang [→]{.math.inline} egocentrisme overschrijden naar ander toe + zichzelf ontplooien in dienst van de ander 1.6 VINDPLAATSEN VAN ETHIEK IN DE BIJBEL DE GESCHIEDENIS VAN HET JOODSE VOLK 3 BETEKENISSEN VAN PASEN 1\. Pasen als lentefeest (heidenen) = 1^e^ zondag na 1^e^ keer volle maan in de lente 2\. Pesach voor de joden: herdenking v/d uittocht uit Egypte = exodusgebeuren 3\. Pasen voor christenen: verrijzenis van Jezus\ 40 dagen vroeger is Aswoensdag (krokusvakantie)\ Pasen bereken je door de eerste zondag na de eerste volle maan van de lente\ Door te weten wanneer Pasen valt bepaal je andere data's\ Pasen -\> 40 dagen later onze lieve heer hemelvaart -\> na 10 dagen Pinksteren **HET OUDE TESTAMENT** voor joden: oude testament = TeNaCh [→]{.math.inline} Thora -- Nebiim (boeken van profeten) -- Chetubim (overige geschriften) THORA: Genesis -- **Exodus** -- Numeri -- Leviticus - Deuteronomium EXODUS: EEN VERHAAL VAN BEVRIJDING\ EX: uit ODUS: weg (dus uittocht) +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | | EXODUS (2^e^ boek van | LEVENSFASE | | | Thora) | | +=======================+=======================+=======================+ | uittocht: weg uit | joodse volk vertrekt | vrij leven lukt niet | | negatieve situatie | uit Egypte waar het | altijd [→]{.math | | | als slaaf leefde |.inline} moeilijke | | | | omstandigheden zetten | | | | ertoe aan eigen lot | | | | in handen te nemen | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | doortocht: herbronnen | twijfel sluipt | nieuwe levensweg | | | binnen, 2^e^ verbond | zorgt voor | | | wordt vastgelegd met | onzekerheid [→]{.math | | | 10 geboden |.inline} mensen die | | | (godsdienst en ethiek | je raad geven en er | | | gekoppeld) | voor je | | | | | | | | zijn kan bevrijdend | | | | werken | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | intocht: start nieuw | Jozua trekt met | na lange tijd zien | | leven | joodse volk Beloofde | mensen pas of hun | | | Land Kanaän binnen | keuze goed was en hen | | | [→]{.math.inline} 10 | gelukkiger maakte | | | geboden = basis voor | | | | de nieuwe samenleving | als ze vaststellen | | | | dat ze zich vergisten | | | | kunnen ze opnieuw weg | | | | gaan | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ 10 geboden: gebeiteld in stenen tafelen en meenomen op ark v/h verbond doorheen de woestijn **Geen commandments:** verplichtingen die van buitenaf opgelegd krijgt.**\ Wel commitments:** oproepen die je ernstig neemt als je ervoor kiest. Zijn een engagement die je aangaat. **Toepassing: de 10 geboden zijn in samensprak door Mozes en God zijn samengesteld** **(niet God die ze van bovenaf heeft gegeven, commitment)** 1. **God is er** Bovenal bemin één God; Ik ben de Heer, uw God. Gij zult geen afgoden vereren, maar mij alleen aanbidden en boven alles beminnen. 2. **Ik eerbiedig** Vloek noch spot. Gij zult de naam van de Heer, uw God, niet zonder eerbied gebruiken. 3. **Deze dag is heilig** Heilig steeds de dag des Heren. Wees gedachtig, dat gij de dag des Heren heiligt. 4. **Ik respecteer mijn afkomst** Vader, moeder zult gij eren. Eer uw vader en uw moeder. 5. **Ik wil leven** Dood niet, geef geen ergernis. Gij zult niet doden. 6. **Ik ben trouw** Doe nooit wat onkuisheid is. Gij zult geen onkuisheid begaan. 7. **Ik heb genoeg** Vlucht het stelen en bedriegen. Gij zult niet stelen. 8. **Ik ben eerlijk** Ook de achterklap en het liegen. Gij zult tegen uw naaste niet vals getuigen. 9. **Mijn liefde is puur\ **Wees steeds kuis in uw gemoed. Gij zult uw zinnen niet zetten op de vrouw van uw naaste. 10. **Ik ben dankbaar** Begeer nooit iemands goed. Gij zult niet begeren wat uw naaste toebehoort. **HET NIEUWE TESTAMENT** vergelijking oude en nieuwe testament +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Mozes | Jezus "nieuwe Mozes" | +===================================+===================================+ | op de berg | op de berg (Bergrede) | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | 10 geboden | zaligsprekingen | | | | | | tegenstellingen of antithesen | +-----------------------------------+-----------------------------------+ Inhoud: handelingen v/d apostelen, katholieke brieven, brieven van Paulus, evangelies, apocalyps van Johannes de 4 evangelies met elk eigen visie op Jezus zijn enige geschriften uit nieuwe testament die Jezus vermelden [     →]{.math.inline} 4 evangelisten: Johannes, Mattheüs, Marcus, Lucas Mattheüs: richt zich tot joden-christenen, stelt Jezus voor als nieuwe Mozes met **zaligsprekingen** als geluk weg de zaligsprekingen streven naar zachte waarden + goed zijn voor de ander Gelukkig wie nederig van hart zijn, want voor hen is het koninkrijk van de hemel Gelukkig de treurenden, want zij zullen getroost worden Gelukkig de zachtmoedigen, want zij zullen het land bezitten Gelukkig wie hongeren en dorsten naar gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden Gelukkig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden Gelukkig wie zuiver van hart zijn, want zij zullen God zien Gelukkig de vredestichters, want zij zullen kinderen van God genoemd worden Gelukkig wie vanwege gerechtigheid vervolgd worden, want voor hen is het koninkrijk van de hemel Gelukkig zijn jullie wanneer ze je omwille van Mij uitschelden, vervolgen en van allerlei kwaad betichten Tegenstellingen of antithesen = aanvulling en verdieping van gebruikelijke joodse interpretaties Jezus herhaalt in NT principe dat uitgaat naar vergeven van fouten en kwaad niet met kwaad te vergelden **Matteüs 5,21-22,38-48** **→ Oude Wet:** 1. **Niet moorden → Verantwoorden bij gerecht.** 2. **Oog om oog, tand om tand → Vergelding toegestaan.** 3. **Liefde voor naaste, haat voor vijand.** **→ Jezus' Nieuwe Wet:** 1. **Geen woede → Woede is al fout.** 2. **Geen vergelding → Keer andere wang toe.** 3. **Liefde voor vijanden → Bid voor hen.** - **God geeft zegen aan *iedereen* (goed en slecht).** 4. **Wees volmaakt, zoals God.** **Oog om oog\...** - **Oorsprong:** - **Rechtvaardig herstel van kwaad (geen wraak).** - **Al in Oude Testament: Vergeven is beter dan vergelden.** - **Jezus' boodschap:** - **Geweldloosheid voorkomt meer geweld.** - **Later:** - **Veel denkers steunen geweldloze aanpak.** **VERANTWOORDELIJKHEIDSMORAAL** verantwoordelijkheidsmoraal = houding van Jezus op ethisch vlak, Jezus predikt dit moraal +-----------------------------------+-----------------------------------+ | OUDE MORAAL | VERANTWOORDELIJKHEIDSMORAAL | +===================================+===================================+ | formeel: in orde zijn met | radicaler en innerlijker | | uiterlijke wet/letter van wet | | | | innerlijke gezindheid | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | statisch: alleen doen wat moet | dynamisch: meer doen dan enkel | | | wat moet | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | pessimistisch: sancties vermijden | optimistisch: het goede doen | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **CHRISTERLIJKE ETHIEK** christelijke waarden staan niet in tegenstelling met maatschappelijke maar hebben heel eigen accenten 1\. primordiale en onoverkomelijke waarden: extra voorkeur voor de zwakste, de kwetsbare 2\. specifieke waarden die heel weinig tot universele ethiek behoren: vb. vergevingsgezindheid, gastvrijheid 3\. verrijzenisgeloof dat duidelijk maakt dat het goede uiteindelijk zegeviert **2. HET HINDOEÏSME**  2.1 RELIGIE GEEN GODSDIENST belangrijk kenmerk van hindoeïsme = veelvormigheid: gelovige is vrij te kiezen welke opvattingen hij aanhangt [→]{.math.inline} eigen keuze om zichzelf te beschouwen als theïst(mono), pantheïst(poly) of atheïst(heiden) en in welke goden hij wil geloven [→]{.math.inline} in werkelijkheid: keuze beperkt door varna- en jatisysteem varna = standen jati's = kasten **2.2 STANDENSYSTEEM** Door Indo-Europeanen (die zich in India vestigden) in leven geroepen om inheemse bevolking te onderwerpen **Varnasysteem:** indeling van maatschappij in 4 groepen = eigenlijke standen 1. Brahmanen: hoofd v/d religie = priesters 2. Kshatriya's: hoofd v/d staat = edellieden en soldaten 3. Vaishya's = kooplieden 4. Shudra's = dienaren en gewone arbeiders = inheemse bevolking 5. Paria's/ onaanraakbaren: groep die niet tot stand behoorden, bekeken als vuil **Onderverdeling van Varna: jati- of kastensysteem:** socio-religieuze groep waarbinnen men geboren wordt (kast van ouders = jouw kast): bepaald plaats in maatschappij (in India loopt het aantal kasten tot duizenden)\ één bepaald beroep + gemeenschappelijke religieuze rituelen + specifieke spijswetten en omgangsregels\ hierbij geldt endogamie: men kan enkel binnen eigen kast/klasse huwen **2.3 GESCHRIFTEN** **VEDA'S (1200 v.C.)** Door versmelting van religie van het volk aan Indus en religie van Indo-Europeanen [→]{.math.inline} nieuwe religie die werd neergeschreven in de Veda's 4 Veda's (oudste = Rigveda): in Veda's worden natuurelementen als gepersonifieerde natuurgoden beschouwd natuurelementen krijgen gezicht + worden in openlucht vereerd via hymnen (lofliederen) gezongen door de Brahmanen (auteurs)\ 3 vormen van godsdienstigheid\ 1) het animisme: alles is bezield, alles is een stukje god\ 2) het polytheïsme: de goden vallen niet samen met de natuur elementen, apart persoon [→]{.math.inline} gepersonifieerde goden\ 3) het monotheïsme: het geloof in één god ook vruchtbaarheidsbeeldjes gemaakt vb. fallussymbool: mannelijk vruchtbaarheidsbeeldje boeken: sterk, overdreven ritualistisch opgesteld met gedetailleerde beschrijving over de uitvoering van rituelen vb. offerkoek gesneden in exact aantal stukken onder bepaalde hoek... **UPANISHADEN (800 -- 500 v.C.)** mystieke kluizenaars verzetten zich tegen ritualistisch monopolie van Brahmanen [→]{.math.inline} schrijven eigen geschrift centraal: visie op Brahman en reïncarnatiegeloof natuurgoden vervangen door 3 vaste goden: Brahma (schepper) -- Vishnu (behoeder) -- Shiva (vernietiger en hersteller) = verschijningsvormen van universele oerprincipe van Brahman\ \ Hier krijg je veel beperkter polytheïsme (Brahma, Vishnu en Shiva)\ 3 instrumenten van Brahman (universeel oerprincipe):\ Hij werkt met 3 hoofdgoden (Brahma, Vishnu en Shiva)\ Brahma is de schepper hij maakt alles (studie tip! kun je zien als de lente)\ Vishnu zorgt dat de schepping goed verloopt (volle rijkdom tijdens de zomer)\ Shiva maak ze weer kapot en zorgt dat de aarde als het ware weer klaar wordt zodat Brahma weer kan scheppen (herfst en winter) **BHAGAVADGITA (500 -- 300 v.C.)** Boek voor gewone hindoes/leken = mensen die geen priesters zijn [→]{.math.inline} boek bevat lekenspiritualiteit centraal: meditatie gericht op evenwicht + harmonie v. mens met zichtzelf, kosmos, andere mensen, goddelijke didactisch boek geschreven in dialoogvorm dat stap voor stap gelovigen duidelijk maakt hoe men dit evenwicht kan bekomen (via krijger Arjuna (ook god) stelt vragen aan Krishna de volledige incarnatie van Vishnu) Krishna = volledige incarnatie/verschijningsvorm van Vishnu [→]{.math.inline} Vishnu incarneert deels in mens of dier om wereld te redden wanneer die bedreigd wordt Krishna: als volwaardige godheid (van vruchtbaarheid) aanbeden afgebeeld als herder met dwarsfluit **2.3 VISIE OP REÏNCARNATIE** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | onzichtbare werkelijkheid = echte | zichtbare werkelijkheid = illusie | | werkelijkheid | | +===================================+===================================+ | Brahman = universele oerprincipe | Atman | | | | | Brahma -- Vishnu -- Shiva | reïncarnatie | +-----------------------------------+-----------------------------------+ één werkelijkheid = Brahman MAAR kracht Maya heeft scheiding in die werkelijkheid teweeggebracht [→]{.math.inline} onzichtbare/werkelijke werkelijkheid en zichtbare werkelijkheid/illusie mensen uit zichtbare werkelijkheid hebben een ziel Atman die oorspronkelijk behoorde tot Brahman en waartussen spirituele eenheid was die Maya uit elkaar heeft gehaald mens verlangt Atman met Brahman te herenigen voor herstel van spirituele eenheid [→]{.math.inline} mogelijk door werk te maken van Karma = resultaat van alle positieve handelingen [→]{.math.inline} als Karma voldoende ontwikkeld is komt Atman tot verlossing = Moksha Karma kan niet optimaal ontwikkeld zijn in één leven [→]{.math.inline} ziel zal terechtkomen in Samsara = kring van wedergeboorten waarbij ziel in nieuw lichaam geplaatst wordt in hoop verlost te worden **2.4 VISIE OP MENS EN MAATSCHAPPIJ** Deze visie = uitbreiding van visie bij Upanishaden: elk mens is geboren in bepaalde jati dat onderdeel is van bepaalde Varna naast deze indeling: 4 levenstoestanden = ashrama's (verschillende tijdens één leven) 1\. **leerling**: leeft in gehoorzaamheid van Guru = Brahmaan of priester doel: loskomen van zichzelf en eigen verlangens/ideeën + leren opgaan of één zijn met Brahman = plicht voor iedereen 2\. **familievader** (kan overgeslagen woorden): 3 belangrijke taken \- tegenover anderen: voortplanting \- tegenover meesters: Guru's ondersteunen of zelf één zijn \- tegenover goden: offers brengen 3\. **kluizenaar** (niet verplicht): teruggetrokken leven in wouden om te offeren en veda's te bestuderen 4\. **asceet/shadu**: proberen volmaakte eenheid van Atman en Brahman te bekomen, ontzeggen alles werelds kenmerken van asceten (ook heiligen genoemd): \- mannen leven in dienst van goden \- bedelaars \- voorhoofd: symbool van Shiva \- leven op lijkverbrandingsplaatsen iedereen begint bij leerling maar evolueert niet altijd naar alle andere levenstoestanden DOELSTELLINGEN VOOR DE HINDOES: 1 hoofddoelstelling: Moksha 3 nevendoelstellingen \- Dharma = plichten om zo waarachtig mogelijk te leven ([→]{.math.inline} bepaald volgens je varna en ashrama) elk individu zelf verantwoordelijk om ziel tot verlossing te brengen = ethisch aspect van hindoeïsme plichten: vermeld bij verschillende ashrama's \- Artha = streven naar rijkdom, bezit, economische en politieke macht (onmogelijk te bereiken als kluizenaar of asceet) \- Kama = streven naar een kunstvol en cultureel leven, lichamelijke liefde en lust (niet altijd te bereiken) **KAMASOETRA**: boek vol tips voor liefdevol leven en lichamelijke liefde om de 4 doelstellingen te bereiken [→]{.math.inline} 3 mogelijke wegen 1\. karmaweg = resultaat van alle positieve handelingen overeenkomstig met de dharma [→]{.math.inline} maakt je karmayogi 2\. jnanaweg = jezelf oefenen in wijsheid en inzicht [→]{.math.inline} maakt je een jnanayogi 3\. bhaktiweg = vroomheid en overgave aan godheid [→]{.math.inline} maakt je een bhaktiyogi **UITGANGSPUNTEN IN HET LEVEN**: **[DOCUMENTAIRE: LAST DAYS]** \(2018) programma over het omgaan met de dood bij verschillende culturen Varanasi: spirituele hoofdstad in noordoosten van India waardoor heilige rivier Ganges stroomt (≠ Indus rivier waar hindoeïsme begon + rijk was aan vruchtbaarheid) **doel van hindoes**: zekerheid om Moksha te bereiken door in Varanasi te sterven (verblijf in sterfhotels) stel je sterf niet in Varanasi [→]{.math.inline} verbrandt in Varanasi op Ghats = terrassen + as van lichaam wordt in Ganges gegooid = grotere kans op Moksha (asceten leven op Ghats) enkel mannen toegelaten bij verbranding want vrouw = te emotioneel [→]{.math.inline} verhindert dat ziel naar hemel kan opstijgen oudste familielid moet bij verbranding blijven tot einde en as verzamelen + naar Ganges brengen kinderen en zwangere vrouwen: niet verbrandt MAAR in midden van rivier laten zinken tot bodem in rivier: mensen wassen zichzelf + hun kleren, doden gedumpt, as gestrooid, behoeftes gedaan, gedronken