Genetiğin Önemi ve Mendel Kalıtımı PDF

Genetiğin Önemi ve Mendel Kalıtımı Dr.Öğr.Üyesi. Tuğba ELGÜN 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Kalıtım tarihçesi kısaca anlatıldığında bizi bugünlere getiren yol anlaşılmış olur; Bu yol ; Gregor Men...

Genetiğin Önemi ve Mendel Kalıtımı Dr.Öğr.Üyesi. Tuğba ELGÜN 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Kalıtım tarihçesi kısaca anlatıldığında bizi bugünlere getiren yol anlaşılmış olur; Bu yol ; Gregor Mendel in kalıtım kurallarını anlaması ile başlar, DNA’nın kalıtım materyali olarak keşfi, DNA çift sarmal moleküler yapısının tespiti, Genetik kodun belirlenmesi, Rekombinant DNA teknolojisinin gelişmesi 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Archibald Garrod Oswald Avery, James Watson doğuştan olan Alfred Henry Colin MacLeod ve ve Francis Gregor Mendel Mendel’in metabolizma ilk lineer gen Maclyn McCarty Crick DNA’nın genetik kanunlarını çalışmalarının bozukluklarını haritasını DNA’nın kalıtımsal çift sarmal keşfeder keşfinin tekrarı açıklar hazırlar meteryal olduğunu yapısını gösterir gösterdi 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  U C A G Marshall Stanley Cohen ve Nirenberg, Har Herbert Boyer İnsanın Frederick Sanger, İlk insan hastalık Gobind Khorana rekombrnant DNA kullanıldığı Allan Maxam ve geni ‘Huntington’ İnsan genom ve Robert Holley teknolojisini çalışma Walter Gilbert GenBankası databazı DNA sarmalı dizilemesi genetik kodu geliştirdi yayınlandı DNA dizileme üzerinde konulu ilk halk Polimeroz zincir gösterdiler metodu geliştirdi kuruldu haritalandı tartışması reaksiyonu keşfedildi 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Uluslararası A.B.D. Ulusal nükleotid dizileme Araştırma Konseyi databaz insan genomu Konsorsiyumu dizileme ve haritalaması ile ilgili oluşturuldu dergi yayınladı İnsan Genom Muskuler distrofi YAC STS haritalama konsepti geliştirildi Projesi geni açıklandı oluşturuldu İlk otomatik İlk insan genetik İnsan genom Kistik fibroz geni dizileme aleti haritası oluşturuldu organizasyonu bulundu bulundu (HUGO) kuruldu 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  İnsan Genom Projesinin A.B.D.’de İnsan Genom Projesi (HPG) tanıtıldı İlk A.B.D. Genom merkezi kuruldu A.B.D.’de HGP’nin 5 yıllık planı İkinci kuşak insan yayınlandı genetik haritası geliştirildi A.B.D. Ulusal Sağlık HGP’nin insan genetik Enstitüleri (NH) Enerji haritalama amacına Departmanı (DDE)’de ulaşıldı Etik, Yasal ve Sosyal Etkiler (ELSI) programları kuruldu NIH ve DOE tarafından hızlı İngiltere’de Cambridge veri verilmesi kılavuzları yakınlarında Sanger Merkezi oluşturuldu kuruldu (daha sonra Welcome Trust Sanger Institute adını aldı) Meme kanseri için ilk gen (BRCA1) gösterildi 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  HPG’nin insan fiziksel DOE Joint Genome Institute 30 000 gen genom haritasına İnsan genomu tam uzunlukta haritalaması amacına İlk insan gen haritası hazırlandı oluşturuldu yerleştirildi dizilenmeye başlandı ulaşıldı A.B.D.’de insan genom dizilemesi HGP için 5 yıllık plan yayınladı için pilot projeler başladı A.B.D. Ulusal insan genom Araştırma Merkezi, Ulusal insan genom Araştırma Merkezi (NHGR) oldu İlk arkeal genom dizildi İlk bakteriyel genom (Haemophilus influenzae) Escherichia coli genomu Japonya’da RIKEN genom İlk tam kromozom dizilenmesi dizilendi Maya (Saccharomyces cerevisiae) dizilendi Bilimleri Merkezi kuruldu (kromozom 22) tamamlandı genomu dizildi Solucan (Caenorhabditis elegans) genomu dizilendi A.B.D. iş yaşamında fırsat eşitliği komisyonu iş yerlerinde genetik ayrımcılık hakkındaki HGP’nin fare genetik haritalaması Genoscope (Fransız Ulusal politikaları inceledi amacına ulaşıldı genom dizileme Merkezi) Paris yakınlarında kuruldu Tek nükleotid polimorfizmi (SNP) çalışmaları başladı Hızlı ve açık veri verilmesi ile ilgili Bermuda prensipleri oluşturuldu Semple et al. Genome Biology 2001,2(3). Pekin ve Şangay’da Çin Ulusal İnsan Genom Merkezleri kuruldu 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  İnsan genom dizisinin droft hali İnsan genom dizisinin ilk hali yayınlandı Fare genom dizisinin droft hali dizilendi tamamlanıp yayınlandı İnsan genom ABD. Başkanı Bill Clinton ve İngiltere Başbakanı Tony Blair Genom bilgilerine serbest ulaşım dizilemesi tamamlandı sağladılar Sirkesineği genom dizilendi Sıçan genom dizisinin droft hali tamamlandı HGP tüm hedeflere ulaştı Mustard cress genomu dizilendi 10 000 tam uzunlukta insan cDNA’sı dizilendi Memeli Sıçan genom dizisinin taslak versiyonu tamamlandı Gen Topluluğu Devam edecek A.B.D.’de federal işyerlerinde yönetim genetik ayrımcılığın yasaklanmasını emretti 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Mendel Tipi Kalıtım Gregor Mendel (1822-1884) Brünn/Avusturya, 1857-1865 Pisum sativum – Bezelye 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  7 ayrı karakterin kalıtımını inceledi. Sonuçları “Mendel Yasaları” olarak adlandırıldı. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Mendel yasaları 1- Dominantlık yasası – Bazı alleller diğerlerine baskındır. Heterozigot durumda fenotipte baskın allelin etkisi görülür. 2-Segregasyon (ayrışım) yasası – Gamet oluşumu sırasında iki allel birbirinden ayrılır. Her bir gamet allelerden birini taşır. 3-Bağımsız dağılım (independent assortment) yasası – Gamet oluşumu sırasında farklı karakterleri belirleyen genler birbirinden bağımsız olarak gametlere dağılır. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Tek gen kalıtımı Mendel tipi kalıtımla geçen tek genli hastalıklar Otozomal dominant Otozomal resesif X- Kromozomal dominant X- Kromozomal resesif Y- kromozomal (nadir) 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Tek gen mutasyonu sonucu oluşan monogenik (tek genli) hastalıklar Mendel kurallarına uygun şekilde davranırlar ve belirli kalıtım kalıpları gösterirler. Monogenik kalıtsal hastalıklar, söz konusu mutant genin üzerinde bulunduğu kromozoma göre otozomal veya gonozomal olarak adlandırılırlar. Ayrıca heterozigot ve homozigot durumda etki göstermelerine göre de dominant veya resesif olarak ifade edilirler. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Tek gen geçişi gösteren karakterler Victor A. McKusick’in Mendelian Inheritance in Men adlı klasik kaynağında sıralanmıştır. Her yeni tanımlanan tek gen mutasyonuna bağlı hastalıklar ve özellikler bu kataloğa ilave edilmektedir. Mendelian Inheritance in Men’in bilgisayar ağı üzerindeki versiyonu (OMIM) devamlı olarak güncellenmektedir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  OMIM İnsanda tek gen ile belirlenen karakter ve hastalıkların kataloğu yapılıyor. Dr. Victor A. Mc Kusick – Mendelian Inheritance of Man (MIM) – 1966-1998 – 12 kitap baskısı – 1987’den beri internette: Online Mendelian Inheritance in Man (OMIM) 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  OMIM Statistics for May 2, 2006 Number of Entries 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Tek gen hastalıkları Tek tek görülme insidansları düşük olmakla birlikte, Toplamda bugün için 23.396 özellik biliniyor. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Kromozomların üzerindeki gen sayıları 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Kalıtsal karakterlerin kuşaklar boyunca nasıl dağıldığının izlenmesi için Pedigri yöntemi kullanılır. Pedigri yöntemi, aile (soy) ağacının çıkarılması işlemidir. Aile ağacının incelenmesi, çoğu kez tanının konması ve bu şekilde hastalığın doğal gidişi ve prognozu hakkında aileye bilgi verilmesine yardımcı olur. Ailedeki bağlantıları ve hastalıkları sembollerle anlatır. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Pedigri çizilmesi En az üç generasyon araştırılır. – Önemli noktalar – Yakınlarda benzer şikayetler var mı? – Ölen kardeş var mı? – Düşükler ve ölü doğumlar? – Farklı ebeveynlere sahip çocuklar? – Akraba evliliği? 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Belli bir niteliği nedeniyle araştırıcı tarafından ilk görülüp incelenen kişiye proband veya indeks vaka (erkek ise propozitus, dişi ise Propozita) adı verilir. Pedigri çiziminde uluslar arası semboller Kullanılır. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN Aile ağacı çizelgelerinde sıklıkla kullanılan semboller: 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Pedigri Analizi Ebeveynler Çocuklar Sağlam erkek Sağlam dişi Hasta erkek Hasta dişi 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN Bireyler numalandırılır. Generasyonlar romen rakamları ile gösterilir. I1 ve III1 hasta bireyler hasta Diğerleri normal 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Proband - Propositus-indeks vaka Aile ağacının çizilmesine neden olan olgu bir ok ( ) veya p harfi ile de gösterilebilir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  İnsan; biri anneden, diğeri babadan gelen kromozom çiftlerine sahip diploid bir organizmadır. İnsandaki özellikler, bu homolog kromozomlar üzerinde aynı lokusta bulunan bir çift gen tarafından belirlenir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN Tek gen kalıtımında kullanılan bazı terimler: Allel: Bir genin alternatif formlarına denir. Mutant allel: Genin diğer versiyonları, normal allelden bir nükleotid dizisi veya DNA düzenlemesinde kalıcı bir değişiklik anlamına gelen mutasyon ile ayrılan “mutant” allellerdir. Genotip: Bir kişinin toplam olarak tüm lokuslarındaki genetik yapısını oluşturan alleller kümesidir. Fenotip: Bir genin, morfolojik, klinik, biyokimyasal ve moleküler olarak gözlenebilen ifadesidir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Tek gen kalıtımında kullanılan bazı terimler: Homozigot: Bir birey homolog kromozom çifti üzerindeki eş lokuslarda aynı(normal veya mutant) allele sahipse bu gen yönünden homozigottur. Heterozigot: Homolog kromozomlardan birinde mutant gen, diğerinde normal gen taşıyorsa mutant gen yönünden heterozigottur. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Tek gen kalıtımında kullanılan bazı terimler: Dominant: Mutant bir gen heterozigot durumda iken dahi etki gösterebiliyorsa dominant gen tanımı kullanılır. Resesif: Mutant gen ancak homozigot durumda etki gösterebiliyorsa (yani heterozigot konumda herhangi bir etki göstermiyorsa) resesif gen tanımı kullanılır. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN İnsanda 46 adet kromozom bulunmaktadır. Bunlardan 44 tanesi otozomal kromozomlar ve bunların üzerindeki genler de otozomal genlerdir. Geriye kalan 2 tanesi ise kadında XX ve erkekte XY biçiminde bulunur. Bunlara cinsiyet(seks) kromozomları ya da gonozom ve bunlarda bulunan genlere gonozomal genler adı verilir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Buna göre insandaki kalıtım biçimleri mutant genin üzerinde bulunduğu kromozom ve etki tarzına göre şöyle sıralanabilirler: A. OTOZOMAL KALITIM. Otozomal dominant. Otozomal resesif B- GONOZOMAL KALITIM. X-kromozomal resesif. X- kromozomal dominant. Y- kromozomal(nadir) 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal Dominant Kalıtım 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal dominant kalıtım Mutant gen heterozigot durumda yani homolog kromozom çiftinden yalnız birinde bulunduğu halde hastalık meydana geliyorsa böyle bir mutant gene dominant gen ve böyle bir genin neden olduğu hastalığada Otozomal Dominant hastalık denir. Otozomal dominant bir hastalığın ortaya çıkması için mutant genin anne veya babada bulunması(anne veya babadan birinin hasta olması )yeterlidir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Ebeveynlerden biri söz konusu hastalığa sahip diğeri normalse teorik olarak çocukların yarısı hasta, yarısı normal olacaktır. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  (Aa) Hasta (Heterozigot) ebeveynin gametleri A a Aa aa a Hasta Normal a Aa aa Hasta Normal 11.12.2024 (aa) Normal ebeveynin gametleri Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN Otozomal Dominant Kalıtıma Ait Aile Ağacı Örneği 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Bazen hem anne hem baba mutant bir dominant gen için heterozigot olabilir, yani her ikiside hastadır. Böyle bir çiftin çocukları Mendel kurallarına uygun olarak; %25 Normal %25 (Homozigot)Hasta %50 (Heterozigot)Hasta olacaktır 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Ebeveynlerden her ikisi de söz konusu hastalığa sahipse teorik olarak çocukların %75’i hasta, %25’i normal olacaktır. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  (Aa) Hasta (Heterozigot) ebeveynin gametleri A a AA Aa A Hasta Hasta a Aa aa Hasta Normal (Aa) Hasta (Heterozigot) ebeveynin gametleri 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Nadir olarak ebeveynlerden biri hastalığı homozigot olarak taşıyabilir. Bunun normal bir bireyle evliliğinden doğacak çocukların tümü hastalığı gösterecektir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  (AA) Hasta (Homozigot)ebeveynin gametleri A A Aa Aa Hasta Hasta a a Aa Aa Hasta Hasta (aa) Normal ebeveynin gametleri 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Ekspresivite; Penetrans;Yeni mutasyon Otozomal dominant hastalıkların ağırlığı hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Bazen hastalık çok ağır seyrederken bazı bireylerde aynı genotipe sahip olmalarına rağmen fenotipte hastalık görülmez. Böyle durumlar ekspresivite ve penetrans kavramları ile açıklanmaya çalışılmıştır. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Ekspresivite; Bir genin fenotipte belirme şiddetini ifade ederken, Penetrans ise bir hastalığın ortaya çıkma sıklığını ifade etmektedir. Hastalığı fenotipinde gösteren bireylerin, aynı genotipe sahip bireylere oranını ifade eder. Bazen anne ve baba sağlamdır, hastalık indeks vakada yeni mutasyonla ilk defa ortaya çıkabilir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Polidaktili(Ekspresivite) 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Yeni mutasyon Örn: Akondroplazi 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN   Örn:Apert sendromu 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal dominant kalıtımın özellikleri 1- Hastalık kuşak atlamaz. – Dikey kalıtımlı 2-Hasta kişinin anne babasından biri ya da her ikisi de hastadır. 3-Hastalık kız ve erkeklerde aynı oranda görülür. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal dominant kalıtımın özellikleri 4-Eşlerden biri heterozigot hasta, diğeri normalse, – Çocukların %50’si hasta olur. 5-Hem anne, hem de baba heterozigot hasta ise, – Çocukların %75’i hasta olur. 6-Anne ya da babadan biri homozigot hasta ise, – Çocukların tamamı hasta olur. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal dominant kalıtımın özellikleri 7-Hastalık yeni mutasyonla ortaya çıkmışsa, hasta kişinin anne ve babası normaldir. 8-Anne ya da babanın gonadlarında bir mutasyon olmuşsa, kendileri normal olduğu halde birden fazla hasta çocukları olabilir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal dominant kalıtım gösteren hastalık örnekleri: Hastalık Sıklık (1000 doğumda) Dominant otoskleroz 3 Familiyal hiper kolesterolemi 2 Von Willebrand hastalığı 1 Erişkin polikistik böbrek hastalığı 1 Multipl ekzostozlar 0.5 Huntington 0.5 Nörofibromatoz 0.4 Miyotonik distrofi 0.2 Konjenital sferositoz 0.2 Tuberoskleroz 0.1 Polipozis koli 0.1 Dominant körlük 0.1 Dominant konjenital sağırlık 0.1 Diğerleri 0.8 TOPLAM: 10/1000 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal Resesif Kalıtım 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal Resesif Kalıtım Mutant gen ancak homolog kromozomların her ikisinde bulunduğunda, yani çift doz halindeyken (homozigot) hastalık meydana getirebiliyorsa, bu gene resesif gen, ortaya çıkan hastalığa da Otozomal Resesif hastalık denir. Hemen hemen tüm homozigot hasta kişiler iki heterozigotun evliliğinden oluşurlar. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal Resesif Kalıtım(devam) Heterozigot taşıyıcı, ancak fenotipik olarak normal iki kişinin evliliğinden doğacak çocuklarda; %25 (Homozigot) hasta %50(Heterozigot taşıyıcı) normal %25 normal çocuk gözlenir 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal Resesif 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  (Aa) Normal (Heterozigot taşıyıcı)ebeveynin gametleri A a AA Aa A Normal Normal (het. taş) Aa aa a Normal Hasta (Het. taş) (Aa) Normal (Heterozigot taşıyıcı) ebeveynin gametleri 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Eğer homozigot bir hasta normal şahısla evlenirse çocukların hepsi normal görünümlü, ancak taşıyıcı olurlar. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  (aa) Hasta (Homozigot)ebeveyinin gametleri a a Aa Aa A Normal Normal (Het. taş) (Het. taş) A Aa Aa Normal Normal (Het. taş) (Het. taş) (AA) Normal ebeveyinin gametleri 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Eğer homozigot hasta, heterozigot taşıyıcı ile evlenirse, doğacak çocukların yarısı hasta, yarısı normal olurlar. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal Resesif Kalıtım 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  (aa) Hasta (Homozigot)ebeveyinin gametleri a a Aa Aa Normal Normal A (Het. taş) (Het. taş) aa aa a Hasta Hasta (Aa) Normal(Het. taş) ebeveyinin gametleri 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Ebeveynlerden biri homozigot hasta diğeri heterozigot taşıyıcı ise : Bu durumda otozomal resesif kalıtım, görünüş olarak otozomal dominant kalıtıma benzemekte ve bu yüzden bu tip kalıtıma Psödodominant veya quasidominant kalıtım denmektedir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Heterogeni;Pleiotropi Farklı genler benzer fenotipi meydana getiriyorsa ‘Heterogeni’ terimi kullanılır,(Sağır dilsizlik örneğinde olduğu gibi) Bir gendeki mutasyon sonucu üretilen patolojik ürünün (enzim, protein) değişik organ ve sistemlerde yapısal ve işlevsel bozukluğa yol açması ‘Pleiotropi’ olarak tanımlanır. Örn:Hurler sendromunda alfa iduronidaz geninin pleiotropik etkisine bağlı olarak iskelet displazisi, boy kısalığı, katarakt, kornea bozukluğu görülmektedir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Akraba evlilikleri Ortak atadan gelen bireylerin evliliği, Otozomal resesif hastalıkların ortaya çıkışında önemli. Çünkü akrabalar ortak atadan geldiklerinden belirli oranda ortak gen taşırlar. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal Resesif hastalıklara ait örnek aile ağacı 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  AKRABALIK Hem annenin hem babanın aynı lokusta mutant bir allel taşıyıcıları olma şansı, ikisinin akraba olmaları durumunda artar ve her ikiside mutant alleli tek bir ortak atadan almış olabilirler. Bu duruma akrabalık denir. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Akrabalık Dereceleri 1ci = Anne-Baba;Kardeşler; çocuklar 2ci = Büyükanne- baba; torunlar; amca,hala,dayı,teyze;yeğenler 3cü = Kuzen;kuzin(kardeş çocukları) 4cü = Kuzen-kuzin çocukları(kardeş torunları) Akrabalık Evliliği Dereceleri [inbreeding Katsayısı(F)] Bir homozigotun bir lokustaki her iki alleli kaynak olarak aynı atadan alması olasılığıdır. 1inci = Kuzen-kuzin evliliği(kardeş çocukları evliliği) 1,5 ci = Kardeş çocuğu kardeş torunu evliliği 2 inci = Kardeş torunları evliliği 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Akrabaların Eşleşmeleri 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal resesif kalıtımın özellikleri: 1- Hastalık genellikle tek bir kuşakta görülür ve probandın kardeş ve çocuklarının dışındaki akrabaları normaldir. 2- Hasta çocuğun kardeşleri, cinsiyet farkı olmaksızın %25 olasılıkla hasta ve %75 olasılıkla sağlam olurlar. 3- Hasta çocuğun anne ve babası genellikle normal ancak heterozigot taşıyıcıdır. 4- Akraba evlilikleri hastalık riskini arttırır. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN  Otozomal resesif kalıtımın özellikleri: 5- Otozomal resesif hastalıkların bazıları etnik farklılıklar gösterir. 6- Hasta kişi normal bir kişi ile evlenirse çocuklarının hepsi normal fakat taşıyıcı olur. 7- Hasta kişi heterozigot taşıyıcıyla evlendiği zaman çocuklarının yarısı heterozigot normal, yarısı hasta olur. 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN Sık rastlanan ve klinik bakımdan önemli olan bazı otozomal resesif hastalık örnekleri: Hastalık Sıklık(1000 doğumda) Kistik fibrozis 0.5 Resesif mental retardasyon 0.5 Konjenital sağırlık 0.2 Fenilketonüri 0.1 Spinal müsküler atrofi 0.1 Resesif körlük 0.1 Adrenogenital sendrom 0.1 Mukopolisakkaridozlar 0.1 Diğerleri 0.3 Toplam 2/1000 11.12.2024 Dr.Öğr.Üyesi Tuğba ELGÜN