Klinik Nutrisyon - Temel Kavramlar PDF

# Klinik Nutrisyonda Temel Kavramlar - Klinik nutrisyonda temel kavramlar: fizyolojik ve biyokimyasal süreçler / metabolizmadan kaynaklı hasar. ## Fonksiyonlar - **Malnütrisyon:** beslenme ihtiyaçlarının karşılanmaması, klinik gösterime neden olur. - **Homeostaz:** metabolik dengeleyici maddeler...

# Klinik Nutrisyonda Temel Kavramlar - Klinik nutrisyonda temel kavramlar: fizyolojik ve biyokimyasal süreçler / metabolizmadan kaynaklı hasar. ## Fonksiyonlar - **Malnütrisyon:** beslenme ihtiyaçlarının karşılanmaması, klinik gösterime neden olur. - **Homeostaz:** metabolik dengeleyici maddeler (sabit tutmaya çalışır) - **STG Ortamının Sobt Karullarda Korunması:** Bazogen (dış), Endogen (TG) Kaynaklı / denge aksamasının meydana geldiği yer. - **TG:** Organ işlev denertimi, O2 ve CO2, dolaşım sağlanması, atılım çevre kasları tarafından korunur. - **Stresör:** Reseptör -> Ayarlanmış değer -> Efektör - **Homeostatik Denge:** Beslenme stres örnekleri: açlık, yüksek ısı, soğuk ısı, aşırı yemek yeme, egzersiz - spor, yüksek ışık, yüksek trifa, nem, barthara. ## Mekanizmalar - **Homeorezis:** Vücudun homeostatik stabil durumundan başka bir organize duruma geçmesine olanak sağlayan düzenleyici mekanizmalar (hipotalamus). - **Allostez:** Lağanüstü durumlarda uyumunu sağlamak için devreye giren ve yaşarılan kısa süreli stres durumlarda devreye girer ve homeostazı korur. ### Hemodinamik Denge - **Vücut bütünlüğü:** Basınç (< 7.2), PaCO2 (775 mmHg), laktat (>3-4). - **Strese Bağlı Metabolik Yanıt**: Enfeksiyon, travma, yanık, cerrahi müdahale vb. Adaptesyen , anoksi varlığı, şok, travma - Bezlenme beslenmeye destek tedavistan ne zaman başlayacağını belirler. ## Klinik Nutrisyonda Terminolojiler - **Beden Kütle İndeksi (BKT):** 30 kg/m² kadar yatışa kabul öncesi turu ağırlık - **Düzeltilmiş Vücut Ağırlığı:** Obez hesaba katıldığında uygulanabilir. - **Hesaplanma yöntemi:** (Gerçek VA - İdeal VA) x 0.33 + İdeal VA - **Bokalenk Diyet:** - Hedefin etrafında eretj uygulaması. - **Hopokalarik veya Yetersiz Beslenme:** - Hedefin %70 altında eretj uygulaması. - **Trofik Besleme:** - minimal dozda uygulanır. - **Aşırı Besleme:** - Hedefin %110 üzerinde eretj yönetimi. - **Düşük Protein Diyeti:** - 0.5 g/Kg/gün altında proten vertir. ## Kaşeksi - **Kalıcı, düşük dereceli sistemik inflamasyon.** - **Sertopeni:** Yaşlılığın tersine, kas kütlemesi ve fonksiyonun kaybı. - **Açlık:** Enerji açığından kaynaklanan yere dürtüsü. - **Açlık Hissinin Ortaya Çıkması:** - Sericu düşer, yerek yeme. - **Basit Açlık:** - <72 saat, insülin ve glukagon ve Katekolemin ↑ devamında uzun süren açlıktan kaynaklanır, durum PEM - **DZAA:** Alarin ve glutamin seviyesinden 2 katre çıkar. - **İsteh:** Apoptotik, kas jukene - **Günlük: 0.8 gr/kg veya 0.83 gr/kg protein miktarı.** - **Toplam eretj harcamasını ölçmenin bilinen en doğru yöntemi:** Dolaylı indirekt kalorimetrik yönden - **Enerji ihtiyaçını belirlenen en doğru yöntemleri:** Kalorimetri ve çift etiketli su tekniği. ## Protein - Azot (Nitrogen) - **Protein homeostazisi.** - **En büyük nitrogen kayıplar** - Sepsis, major trauma ve yaralanmalar - **Kritik hastalarda:** - 1.5 g/kg protein - **Yatan hastalarda:** - 1-1.2 g/kg protein - **Stresten yararlananlar:** - 1.5-2.0 g/kg protein **Yaşlı mearlar genç yetişkinlere göre daha yüksek protein alınıra ihtiyaç duyabilir. (yaralarna sarvası daha fazla protein tüketimi)** - **Akut veya kronik hastalığı olan yaşlı yetişkinler:** 1.2-1.5 g/kg protein - **Görüntülü hastalık / yaralanma deri malnutrisyonlu yaşlılar:** 2 g/kg protein - **Dialize girmeyen, ciddi bobrek hastalığı olanlar dışında!** ## Sağlıklı Bireylerde Tam Sıvı Gereksinimi - **25-35 ml/kg.** - **BKİ normal aralıkta olan kişiler**: 2000-3000 ml - **Cerrahi sonrası hastalarda:** 15-30 yaş: 140ml/kg - **25-55 yaş:** 35 ml/kg - **55-65 yaş:** 30 ml/kg - **765 yaş:** 25ml/kg - **Zayıf sıvı yönetimi:** Genellikle serum sodyum ve vücut intravenöz ## ESPEN - **0.8-2.0 g protein.** ## Obezlerde Bile Akut Hastalık / Yaralanma Sonrası Beslenme - **%25 düzeltilmiş ağırlık ** -> Gerçek VA x 0.25 + İdeal VA - Hedef alınmamalıdır. ## Malnütrisyon - **Nütrisyon bozuklukları ve nutrisyonda TısT durumları:** - **Malnütrisyon** - Sarkopen ve kurbanlık - **Mikromitriyent bozukluğu** - Kilo Fazlalığı ve Obezite - **Refeeding Sendromu** - **Malnütrisyon:** Besinlerin tüketilmemiş veya vücudun kullanmamış olması nedeniyle, değişen vücut kompozisyonuna, fiziksel ve zihinsel fonksiyonların azalmasına ve hastalığın klinik sonuçlarının kötüleşmesine yol açan durum. - **Malabsorpsiyon** - Artan gereksinim - Yetersiz Alın - Artan Kayıplar ## Yetersiz Beslenme ve Enflamasyon - Açılıkla ilgili malnütrisyon: - Enflamasyon sonunda kışır döngü (yetersiz müdahale) - Kronik hastalıklarla ilişkili malnutrisyon: - Hafif-orta inflamasyonun olan kronik hastalıklarda (CA, RA, Sarkopeni, obezite,organ yetmezlikleri) - Akut hastalık / yaralanmaya bağlı malnutrisyon: - Akut gelişen ciddi metabolik inflamasyon. ## Akut Hastalık, Traume / Major Cerrahi Sonrası Yoğun Bakım - Stres metabolizmasında yüksek malnutrisyon, spesifik beslenme tedavisi ## Kronik Hastalıklar - **Kronik hastalıklar, disfoys, inme, Parkinson hastalığı, HIV, depresyon gibi...** - **Açlıkla ilgili merütmayen:** - **Sosyo - ekonomik yetersizlik:** - Portaleptik, yoksulluk, sosyal eşitsizlik, bakımsızlık - **Belsüsialık:** - Yemek tutma - **Kötü diş yapısı:** - Ağır yemek vs. ## Kaşeksi - **Ağırlık kaybı, azalmış BKT ve azalmış kas kütlesi, artmış inflamatuar aktivite ile beraber hem kes hemde yêp kaybı** - **Artmış CRP ya da azalmış serum albümin konsentrasyenter** - **CA, KOAH, böbrek, kalp, barsak hastalikler vs.** ## Metabolik Etkiler - **Vücut ağırlık kaybı, zayıflık, anem, ödem, yaşam kalitesi, immobilite** - **Tümör taşıyan hastaların çoğunda: sistemik proinflamatuar Tştahsızlık ve ağırlık kaybı** - **Kanser Kaşeksi:** - Tek başına >%5 ağırlık kaybı ya da azalmış BKT (<20 kg/m²) ## Kaşeksi'nin Gelişimi - **1. Aşama Anoreksi ve yiyecek alını azalması.** - **2. Aşama:** - **Prekaseksi:** - Kilo <%5 kayıp, metabolik değişiklikler, Anoreksi - **Kaşeksi:** - Kilo >%5 kayıp, BKT < 20 kg/m² ve %2 kilo kaybı veya Sarkopeni ve >%2 kilo kaybı - **Dirençli Kaşeksi:** - Artmış katabolizma, tedaviye cevap yok, beklenen <3 ay - **3. Aşama:** Sarkopeni - yaşlılık ile birlikte ## Sarkopeni - **Yağsız vücut kitlesinde azalmadır.** - **Sık yorgunluk.** - **Yaşam kalitesi bozulur.** - **Performans düşer.** - **Fonksiyonel kapasite azalır.** - **Kas kütlesi kaybı ve yağ kütlesi artışı hesapları:** - **Bilgisayarlı tomografi** - **Mognetik rezonans görüntüleme.** - **Bryselektrik impedans.** - **DEXA ölçümü.** ## Sarkopeni İndeksi (SI) = (Serum kreatin / Serum sistatin C) x 100 ## Kanser Hastasının Beslenme Durum Değerlendirmesi - **Bireyin beslenme bakımı, hastalığın nedeni, önlemesi veya yönetimi, sağlığın teşviki bağlamında kişiselleştirmek.** - **Önemli temeller.** ## NRS - 2002 - **Haftada 1 kez uygulanır.** - **Siklik.** ## Besin Tüketimini ve Enthanin Azaltan Faktörler: - **Tştahsızlık, bulantı, kusma, ağrı, yutma güçlüğü, tat duyu / malabsorbsiyon gibi...** - **Kematerapiden kaynaklı kusma, apbitar:** (Anereksi) - **Beyaz kan hücresinin düşük olması.** ## Kanser Tedavisinde & Serunlara Yörelik Beslenme Önerileri - **Çigneme ve yutmada genel zorluklar:** - Az beslenme, yumuşak, ya katı veya sıvı besinlerin verilmesi - **İnterinal kramp ve abdominal ağrı:** - Düşük posak diyet - **Konstipasyon:** - Yüksek posak diyet. - Bol sıvı alımı (Çözünür posa) - **Malabsorbsiyon:** - Düşük yağı, düşük posak, enteral / TPN - Malabsorbsiyon derecesine göre - **Diyare:** - Düşük posa alımı, lükak sıvı tüketimi. - **Kuminasaletten kaçınıp beyaz et ver.** - **Posa en çok:** Kurubaklagillerde - **Posa en az:** -Beyaz ekmek, lapa, pirinç ## Gözünür Posa - **Petin, güller (kurubaklagiller, bracelye, yuler, meyve, sebase der)** - **Çözünmez posalar:** Selüloz, hemiselüloz, lagrim (tam bygody, meyve kabukları, sebze) - **Su ve yoğa:** Bağırsakları düzgün çalışmasın sağlar ve kabızlığı önler. - **Yağlı dışkısı alanda renk:** Lam renk? ## Destek Bakım - **Palystif.** ## Kanserde Nütrisyonel Destek Hedefleri - **Semptom giderilmesi, yaşam kalitesi ↑, komplikasyon yükselmesi.** ## Beslenme Durumu Nün Saptanması - **Antropometrik, biyokimyasal, biyofizik ölçümler:** (Kaşeksi, Sarkopeni...) - **Bes. öyküsü, besin tüketimi.** ## Kanser Hastalarında Enerji ve Besin Ögesi Gereksinimleri - **Enerji Gereksinimi:** Normal veya hafifce artmış elmalı **Aktif Kanser olan hastalarda** %25 `'inde DMH %10 artmış, %25 `'inde ise %10 azalmış. - **Obez olan hastalarda toplam erin't harcaması güncel vücut ağırlığı ile, hareketli hastalarda** 30-35 kkal/kg - **Yatağa bağımlı hastalarda 20-25 kkal/kg gün olarak hesaplanır.** **Protein Gereksinimi:** - **Normal sağlıklı yetişkinin protein gereksinimi** 0,8-1,0 kkal/kg - **Kanser hastalarında protein gereksinimi** min. 1 gr/kg hedef olarak 1.2-2.0 gr/kg protein almalılar. ## Glutamin - **Hem enteral + hem parenteral de kullanılmaktadır.** - **Enerji substratı, davak fonksiyon görmektedir. Bakteriyel translokasyonu azalığı ve kök hücre nakli hastalarında hasare en az indir.** - **Normal Dozu:** 0.3 gr glutamin - **Kök hücre nakli hastalarında glutamin dozu:** 0.6 gr/kg/gün olmalı. ## C. Karbonhidrat ve Yağ Gereksinimi - **CHO:** 155-65 - **Yağ:** 135-145 - **Suda çözünür.** - **Önemlidir.** ## MCT (LCT) - **Daha avantajlı** - **Omega 3 + Omega 6 yağ asitler antoganizm yoluyla prostaglandin £2 üretimini azaltır.** - **MCT bazlı parenteral emülsingenta.** ## Haşekside Diğer Tedavi Yöntemleri - **Tek başına basterme desteği.** - **Bes tedavis + Farmakolesk + Egzersiz tedavisi.** ## Oral (Ağızdan) Beslenmede - **Enfeksiyon ve malnutrisyon durumunda arttırılmalıdır.** - **Protein:** - Kaliteli protein kaynakları kullarılanch. - **Sıvı:** - Diyare duşunundaki kayıplar karşılamak için / Kenoterapi ilaçlarının atılımı tam bol sıvı. - **Gerektiğinde oral zenginleştirme ve oral destek ürünleri sağlamalıdır.** - **Besin alımının azalması durumunda:** - **ONS** - jutma ve GTS normal. - **En yaygın ve en az müdahale olan yol.** - **ONS Kullanımı günlük:** 250-600 kkal / gün ## Enteral bes: - **Ağızdan beslenemiyorsa nozogastrik / PEG tüple besleme uygulanır.** - **Perifert veya Sentral Parenteral Bes:** - Bulantı, Kusma, ciddi ishal gibi durumlarda uygulanır - **Nötropenik Diyet:** - Hematologik magnenst ve kemoterapisi uygulamalarında sıkhela karşılaşılır. - **Nötrofiller penferik kanda, normal değer:** 3000-7000/mm³ - **Hafif nötropeni** - (1000 ≤ MNS < 1500) - **Orta nötropeni** (500 ≤ MNS < 1000) - **Ciddi nötraperi** (MNS < 500) ## Nötropenik diyette Hiryen Kuwaller - **Eller sık sık yıkanır** - **Kağıt havluyla kurulanmak** - **24 saatte tüketilmeli** - **Süt ve totli gior askir besinler soğutularak saklanmalı** - **Pişmişler en az 70°C TC sıcaklıkta olmalı** - **Kasap ve şarküter ürünler tüketiminden uzak durulmalı** - **Yunutaler kurtulu şekilde buzdolaburde saklanmalı** - **Gigue pişmişler ayr ayrı yerlerde ve araçlara kullanılmalı** - **Yemekler özel olarak basınçlı tencerelerde (düdükli) olmalı** (en az 10-15dk) - **PTSmems yemekler yerilmemeli** (pistikten sonra hemen yenmelt) - **Tahta aletler kullanılmamalı** - **Sebze ve meyveler klor tabletleriyle / Sirketi Suda yikmalı** ## Az ve Orta Derece Strest Oder Hastalarda 20-25 kkal **Multipl troume beyin hasar, cor sepsis gibi belingin strest elan olgularda 25-30 kkal** **Ağır yanık gibi aşırı stres durumunda > 30 kkal** - **19-24:** 19-24 - **25-34:** 20-25 - **35-44:** 21-26 - **45-54:** 22-27 - **55-64:** 23-28 - **>64:** 24-29 ## İdeal BKT Aralıkları ## Standart Ürünler - **Enerjiden zenginleştirilmiş:** - Makro besin ögesi oranı: Protein% 15-18, yağ %30 -35 ve CHO %50-55 - **Enerji ve proteinden zenginleştirilmiş:** - Makro besin ögesi oranı: Protein % 25 -30, yağ % 20 - 25 ve CHO %50-55 - **Proteinden zenginleştirilmiş:** - Makro besin ögesi oranı: Protein %25-30, yağ ± % 30 ve CHO %40-45 ## Düşük, Normal/Standart ve Yüksek Enerjili Formüller - **Standart /normal enerji** - 0.9-1.2 kkal/ml - **Yüksek enerjili** - 1.5-2.4 kcal/ml - **Düşük energi** - ... ## Yüksek Enerjili Formüller - **Enerjiden yoğun, yüksek lipitli formüller** - **Yağ oranı yüksek ** %50 - **Düşük osmolaritiye bağlı intolerans ve özmotik diyare** ## Yüksek Proteinli - **%20’den fazla protein (200-350 mosmel)** - **Soğuk, hızlı erits** - **Diyare** ## Tam Proteinli - **Polimerk, yüksek moleküler ağırlık, besin ögesi taunlı, yavaş uçuş** - **CHO:** maltodekstrin - **UZT:** %95’e kadar başarı - **Peptit bazlı formüller** - Osmolatiye yüksek - **Gök peptit yoğurt** - **MCT içerdi** - **CHO’lu maltodekstrin** ## Serbest aa Formüller - **Elemental, monomer, düşük molekül ağırlıklı, kimyasal tanımlı** - **Protein Kaynağı yalnız aa** ## Enteral Formüllerin içeriği - **Protein kaynağı:** Kezen + soya, whey, peptit - **Yağ kaynağı:** - Çoktu doymamış yağlar (uw-6 yüksek) (Kanada/bake) - **MCT:** Hindistan cevizi yağı ## MCT + %5 Maltodekstrin - **(Mısır nişastası) + az sükroz** - **1500 kkal 'da RDA'nın %100'ünü karşılayacak miktarda mineral, vitamin ve eser elementler eklenir.** - **Surler içermez** - Laktoz, Kolesterol, Püm, Gluten ## Yüksek MUFA İçeren Diyabetik Ürünler - **%35 telli doymamış yağ asitlarından** - **CHO az, total yağ fazla.** - **MUFA** ## İmmiün modülasyonu yapan ürünler - **w-3, arganın, glutamin, nükleotit, antioksiden vitamin/mineraller** ## Glutamin gereksinimi - **Tam protein formüllerite sepelerabitin (20g/gün)** - **Alitra Q: suda eriyebilir,** ## Diyelitite Formülde - **Yüksek protein (14-2.0g), yüksek eneryi, düşük fosfat, potasyum** ## Prediyalitik Formülde - **Düşük protein (0.55-0.6g), yüksek eneryi, düşük fosfat, potasyum** ## Argamin - **Stres, yanık, traume ve hızlı büyümede şarttı esarsnyel** - **Lenfositleri stimüle eder ve yara iyileşmesini arttırır.** - **Nitrik Oksit öncülü** - **Vücut ağırlığı, BKT, triceps kalınlığı, üst kol çevresi** - **Tştahsızlık, difoji, diyare, Konstipasyon.** ## Kanserde Beslenme Tedavisi Vaka Bilgileri - **25-30 kkal / kg/gün** -> Kanser hastaların toplam enerji harcaması (TEE) - **1 g/kg üstü 1.5 g/kg/gün** -> Protein alımı 1. **Kanser, besin eksikliği, kilo alımı** 2. **Kanser, hareketsiz, stres** 3. **Kanser, hipermetabolik, stresli** 4. **Hematopoietik hücre nakli** 5. **Sepsis** ## Malnütrisyon Riski Olanlarda Enerji Alını Kısıtlanmamalıdır. - **Avel yeleon, EN yoderne PN** ## Nötropert Diyet - **Nötrofillers periferik kanda normal değer:** 3.000-7.000/mm³ 'dür. - **Mutlak nötrofit dayısına göre (MNS):** - **Şaff nötropeni:** (1000≤MNS<1500) - **Orta nötropeni:** (500≤MNS <1000) - **Ciddi nötropeni:** (MNS < 500) ## Yüksek enfeksiyon riski? ## Besin hijyent ve güvenliği? ## Diyette Yetersiz Besinler **ET VE BALIK** - Az pişmiş, içi pişmemiş etler - Marketlerde satılan hazır sıcak pişmiş tavuk - Sushi ve çiğ balık - Tüm kabuklu deniz ürünleri - Evde yapılmamış etli ve kıymalı börekler - Dışardan alınan et yemekleri (hamburger, pide, lahmacun vb.) - Mangal gibi açıkta pişirilen ve satılan yiyecekler - Çiğ sosis, salam gibi besinler **YUMURTA** - Çiğ veya çatlamış yumurta - (krema, ev yapımı mayonez, beze, sufle) - Pişmemiş yumurta ile yapılan soslar **SÜT VE YOĞURT** - Pastörize olmayan süt ve yoğurtlar (keçi, koyun, inek) - Çiğ sütler, dışarda satılan sütler - Kefir benzeri probiyotik ve prebiyotik içeren içecekler - Ev yapımı yoğurt **KREMA** - Pastörize olmayan kremalar - Taze kremadan yapılmış kek ve pastalar **PEYNİR** - Pastörize olmayan sütle yapılan peynirler - Rokfor benzeri peynirler - Yumuşak ve olgunlaşmış peynirler - Otlu peynir, küflü peynir vb peynirler ## Diyette Yer Alabilen Besinler **ET VE BALIK** - İyi pişmiş etler - Konserve et - Taze pişmiş balık ve balık yemekleri - Konserve balık (ton, sardalya) - Vakumlu paketlenmiş füme balık (somon, orkinos) **YUMURTA** - İyi haşlanmış yumurta (en az 10dk), iyi pişmiş omlet - Sertifikalı yumurtalar - Pastörize yumurtalar - Pastörize yumurtalardan yapılmış işlenmiş mayonezler **SÜT VE YOĞURT** - Pastörize süt ve yoğurt - UHT süt ve bununla yapılmış tatlılar (sütlaç, puding) - Süt tozu - Paketli süt ve yoğurtlar - Pastörize, UHT ve sprey kremalar - Dondurulmuş kremalı kek ve pastalar **PEYNİR** - İşlenmiş peynirler (süzme, lor peyniri) - Sert peynirler - Pişmiş ve paketlenmiş peynirler ## Diyette Yer Almaması Gereken Besinler **DONDURMA** - Paketlenmiş dondurmalar - Açıkta satılan dondurma **ŞEKERLER VE ATIŞTIRMALIKLAR** - İçermeyen sade paket çikolata, şeker ve bisküviler - Krema, hindistan cevizi, kurutulmuş meyve ve çiğ fındık, fıstık ve ceviz içeren çikolatalar - Seçilebilen, karıştırılabilen şekerlemeler **MEYVELER VE SEBZELER** - Yıkanmamış meyve ve sebzeler, çiğ sebzeler - Soyulmuş ve doğranmış domates ve salatalık - Salatalar (özellikle marul ve maydanoz gibi yesil yapraklı sebzeler) ve salata barları, salatalı sandviçler - Kurutulmuş meyveler - Küflü veya kabuğu hasar görmüş sebze ve meyveler - Taze ve dondurulmuş yumuşak meyveler (çilek, ahududu, yaban mersini gibi) - Toprakla temas eden meyveler - Ince kabuklu taze meyveler ve sebzeler (kivi gibi) **EKMEK VE TAHILLAR** - Kurutulmuş meyve, çiğ fındık, fıstık, ceviz içeren tahıllar (müsli, kahvaltılık gevrek veya ekmek) - Mayalı hamurla hazırlanan pasta, poğaça, vb. - Kremalı kekler - Kısır gibi içerisine çiğ sebze eklenerek hazırlanan besinler ## Diyette Yer Alabilir Besinler **MEYVELER VE SEBZELER** - Taze, iyi yıkanmış, soyulmuş, çekirdeği ve hasar görmüş kısmı çıkarılmış meyveler - Pişmiş veya konserve sebzeler, iyi pişmiş komposto - Kalın kabuklu meyveler (elma, armut, mandalina, muz, portakal kavun, karpuz vb.) **EKMEK VE TAHILLAR** - Tüm kahvaltılık gevrekler, pirinç pilavı ve makarna - Ekmekler (paket veya roll), paketlenmiş veya kızartılmış ekmek (fırında, tost makinesinde vb.) **İÇECEKLER** - Musluk suyu - Cam konserve içecekler - Pastörize/tetrapak meyve suları - Çay/kahve/sıcak çikolata (kaynamış su ile hazırlanan ve tek kişilik paketlenmiş olanlar) - Şişe su **DİĞER** - Kavrulmuş fındık ve kuruyemişler - Tuz ve pişmiş baharatlar - Tek kullanımlık paket halinde reçel, pastörize tereyağı ve peynir - Usulüne uygun pişirme öncesinde konulan tuz, şeker, baharatlar, nane, maydanoz gibi yeşillikler, salça, et suyu, pelte, tatlı üstüne fındık ceviz vs. gibi lezzet verici besinler ## Diyette Yer Almaması Gereken Besinler **DİĞER** - Akarsu veya natürel sular - Mineralli sular - Fıçı bira ve alkollü içecekler - İşlenmemiş/ısıl işlem görmemiş/çiğ baharat ve otlar, kuruyemişler, şarküteri ürünler (humus, kebap, kavurma, baklava vb.) - Bal ve zeytin, buz, hazır besinler (sosis, salam, sucuk, pastırma gibi işlenmiş şarküteri ürünleri, hazır çorbalar, hazır cips, bisküvi ve benzeri besinler) - Turşu, salamura gibi tuzlu ve aşırı tuzlu besinler ## Diyette Yer Alabilir Besinler **İÇECEKLER** - Akarsu veya natürel sular - Mineralli sular **DİĞER** - Kavrulmuş fındık ve kuruyemişler - Tuz ve pişmiş baharatlar - Tek kullanımlık paket halinde reçel, pastörize tereyağı ve peynir - Usulüne uygun pişirme öncesinde konulan tuz, şeker, baharatlar, nane, maydanoz gibi yeşillikler, salça, et suyu, pelte, tatlı üstüne fındık ceviz vs. gibi lezzet verici besinler