Zagadnienia do zaliczenia z Pedagogika specjalna - PDF

**Zagadnienia do zaliczenia z przedmiotu Pedagogika specjalna dla II roku II-go stopnia Logopedii z Audiologią** 1. Cel pedagogiki specjalnej. Rewalidacja (przywracać zdrowie) osób z niepełnosprawnością intelektualną, chorych, niedostosowanych społecznie lub w inny sposób odchylonych...

**Zagadnienia do zaliczenia z przedmiotu Pedagogika specjalna dla II roku II-go stopnia Logopedii z Audiologią** 1. Cel pedagogiki specjalnej. Rewalidacja (przywracać zdrowie) osób z niepełnosprawnością intelektualną, chorych, niedostosowanych społecznie lub w inny sposób odchylonych od normy. 2. Kontrowersje wokół pedagogiki specjalnej. 1 Czy nauczanie specjalne jest nieskuteczne i niepotrzebne? **+**praca z uczniami trudnymi, co stanowi wyzwanie dla systemu edukacji **+**pozytywne efekty kształcenia uczniów z niepełnosprawnościami -cele nauczania są ogólne -decydenci, pedagodzy, rodzice nie mają jasnych oczekiwań związanych z nauczaniem specjalnym -skuteczność nauczania specjalnego mierzona wyleczeniem lub naprawieniem, niepełnosprawność ma zniknąć równanie szans, każdy ma umieć liczyć i czytać, a jeśli się to nie uda, to nauczanie specjalne będzie nieskuteczne -nauczyciele ogólni nie są w stanie włączyć do klas uczniów coraz bardziej zróżnicowanych pod względem zdolności uczenia się, zaburzeń emocjonalnych, zaburzeń zachowania 2 Czy kształcenie specjalne jest dyskryminujące? Powszechne przekonanie, że kształceniem specjalnym objętych jest zbyt wielu uczniów o odmiennym kolorze skóry. Wpływa na to przeświadczenie, że kształcenie specjalne związane jest z obniżeniem poziomu edukacji, z wyłączeniem z głównego nurtu kształcenia i ze skazaniem na ubóstwo(-) Nauczanie specjalne to sposób na usunięcie ze zwykłych klas uczniów trudnych (-) Skazanie osób z niepełnosprawnością na niskie osiągnięcia i na ubogi program nauczania, gwarantujący mizerne szanse życiowe (-) Kształcenie specjalne jest szansą, dla tych co nie radzą sobie w systemie ogólnym, daje zapewnienie dodatkowej pomocy i wsparcia(+) 3 Czy kształcenie specjalne niepotrzebnie oddziela uczniów z niepełnosprawnościami od ich pełnosprawnych rówieśników? Placówki segregacyjne, daleko położone (-) Odseparowanie od rówieśników z sąsiedztwa (-) Nie można zaoferować zindywidualizowanej edukacji w ramach ograniczeń wynikających z nauczania w zwykłej klasie i według zwykłego programu (-) Kierowanie się zasadą normalizacji, wedle której większość uczniów uczęszcza do szkół blisko miejsca zamieszkania (+) Otrzymywanie wykształcenia w zwykłych klasach (+) Wspólna nauka jednych i drugich zapewnia rozwój umiejętności społecznych stosownych do wieku (+) 4 Czy nauczanie specjalne obejmuje zbyt wielu uczniów? Ilość uczniów wzrasta ze względu na postęp medycyny. Większa liczba dzieci z niepełnosprawnościami trafia do lokalnych szkół publicznych niż do specjalnych placówek. Dzieci w wieku przedszkolnym z niepełnosprawnością dorosną i pójdą do zwykłych szkół. Podnoszenie standardów edukacyjnych wobec uczniów doprowadzi do niepowodzeń szkolnych. 5 Czy kształcenie specjalne nie jest zbyt kosztowne i nie nakłada nadmiernych obciążeń finansowych na stany oraz szkoły okręgowe? Koszty usług w zakresie edukacji specjalnej obniżają fundusze przeznaczone dla uczniów objętych kształceniem powszechnym, bowiem aktualny udział państwa w kosztach kształcenia specjalnego jest niewystarczający. Na powyższy stan składa się: obsługa prawna sporów między rodzicami a szkołami dotycząca usług, do których mają prawo dzieci z niepełnosprawnościami. Droższa opieka zdrowotna, która musi być zapewniona na terenie szkoły, w której jest uczeń z niepełnosprawnością. 6 Czy edukacja specjalna nakłada obciążania natury administracyjnej w przypadkach, kiedy personel szkolny musi stawić czoło zachowaniom destrukcyjnym? Trzykrotnie większe wydatki w przypadku kształcenia specjalnego. Wzrost przemocy w szkołach publicznych, do których uczęszczają dzieci o specjalnych potrzebach, zaburzeniach emocjonalnych, zaburzeniach zachowania. Zwolnienie lekarskie pracowników szkól specjalnych, odszkodowania 3. Ogólny podział przyczyn niepełnosprawności. Niepełnosprawność intelektualna Choroby psychiczne Zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu Choroby narządu wzroku Niepełnosprawność ruchowa Epilepsja (napady powracające) Choroby układu krążenia i oddechowego Choroby układu pokarmowego Choroby układu moczowo-płciowego Choroby neurologiczne Inne 4. Charakterystyka pacjentów z niepełnosprawnością intelektualną (typowe cechy poszczególnych procesów poznawczych. ### 1. Pamięć - Pamięć krótkotrwała: Może być ograniczona, co utrudnia zapamiętywanie nowych informacji. - Pamięć długotrwała: Osoby te mogą mieć trudności z przypomnieniem sobie informacji, mimo że potrafią je zapamiętać na dłużej. - Strategie pamięciowe: Często korzystają z prostszych strategii pamięciowych, takich jak powtarzanie, co może być mniej efektywne w porównaniu do bardziej złożonych technik. ### 2. Myślenie - Myślenie konkretne: Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą mieć trudności z abstrakcyjnym myśleniem, co sprawia, że lepiej radzą sobie z myśleniem konkretnym i praktycznymi zadaniami. - Rozwiązywanie problemów: Może być mniej elastyczne; osoby te mogą mieć trudności z generowaniem różnych rozwiązań w sytuacjach problemowych. ### 3. Uwaga - Uwaga selektywna: Często mają trudności z koncentracją na zadaniach, które wymagają dłuższego wysiłku umysłowego. - Rozproszenie uwagi: Łatwo się rozpraszają, co może wpływać na ich zdolność do wykonywania zadań wymagających dłuższej koncentracji. ### 4. Język i komunikacja - Umiejętności językowe: Mogą występować opóźnienia w rozwoju mowy oraz trudności w rozumieniu i używaniu języka. - Komunikacja niewerbalna: Osoby te mogą polegać na komunikacji niewerbalnej, co może prowadzić do nieporozumień w interakcjach społecznych. ### 5. Percepcja - Percepcja wzrokowa i słuchowa: Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą mieć trudności z przetwarzaniem informacji sensorycznych, co wpływa na ich zdolność do interpretacji otoczenia. - Ograniczona zdolność do syntezy informacji: Mogą mieć trudności z łączeniem różnych informacji w spójną całość. ### 6. Emocje i zachowanie - Regulacja emocji: Mogą doświadczać trudności w zarządzaniu swoimi emocjami, co przekłada się na problemy w relacjach interpersonalnych. - Impulsywność: Często przejawiają impulsywne zachowania, co może prowadzić do trudności w interakcjach społecznych. ### 7. Motywacja i uczenie się - Motywacja do nauki: Może być ograniczona, co wpływa na chęć przyswajania nowych umiejętności. - Preferencje w nauce: Często preferują naukę przez działanie i praktyczne doświadczenia zamiast tradycyjnego nauczania teoretycznego 5. Oznaki trudności z widzeniem. Nadmierne łzawienie oczu Dłużej utrzymujące się zaczerwienienie lub stan zapalny oczu. Oczy są matowe, zamglone. Oczy są podpuchnięte. Jedna lub obie źrenice mają szary lub biały kolor. Widoczny jest zez w jednym lub obu oczach, wzrok jest skierowany do środka bądź na zewnątrz, lub oczy poruszają się w różnych kierunkach. Dziecko 3-miesięczne lub starsze nie skupia wzroku na obiektach. Dziecko wpada na przedmioty lub potyka się. Dziecko słabo widzi po zachodzie słońca (tzw. kurza ślepota). Dziecko ma trudności z czytaniem małego druku Dziecko z trudnością zauważa szczegóły obrazka. Dziecko ma trudności z chodzeniem po schodach, rzucaniem lub łapaniem piłki, zapinaniem guzików, zawiązywaniem butów. Dziecko jest wyraźnie niezręczne. Dziecko nie rozróżnia liter. Dziecko często przeciera oczy. Dziecko mruży oczy. Dziecko skarży się na zawroty głowy lub bóle głowy przy czytaniu. Dziecko często przechyla głowę. Dziecko używa jednego oka, czasem zamykając lub przykrywając drugie oko przy czytaniu. Dziecko nie lubi lub unika prac, w których musi patrzeć na coś z bliska. Dziecko trzyma przedmioty nienaturalnie blisko oczu 6. Charakterystyka procesów poznawczych i fizycznych pacjentów z uszkodzonym narządem wzroku. 1\) Sfera poznawcza a\) Spostrzeganie: - trudności z analizą i syntezą wzrokową, odróżnianiem figury od tła, - problem z rozróżnianiem barw, - problem z rozpoznawaniem szczegółów małych przedmiotów, - problem w spostrzeganiu przedmiotów z dużej odległości - spostrzeganie za pomocą innych zmysłów (niewidomi), - przestawiają się na inne spostrzeżenia (u niewidomych nie rozwija się obraz wzrokowy), - czerpanie doznań z innych źródeł (niewidomi). b\) Uwaga: - może być mniej podzielna, ponieważ skupiają się na wrażeniach wzrokowych, - jakość uwagi nie jest porównywalna jak u osób widzących, jest skierowana na inne treści rzeczywistości (niewidomi). c\) Pamięć: - gorsze funkcjonowanie pamięci wzrokowej, - w małym stopniu wykorzystują pamięć wzrokową, - dominuje pamięć słuchowa (dźwięków, melodii) (niewidomi), - pamięć słów (niewidomi), - osoby ociemniałe (utrata wzroku po 5-tym roku życia) mogą pamiętać pewne treści wzrokowe (niewidomi), osoby niewidome nie mają pamięci treści wzrokowych, osoby z resztkami wzroku mogą pamiętać pewne elementy wzrokowe, - wyobrażania surogatowe (zjawisko kompensacyjne) -- są to wrażenia zastępcze, występują u osób niesłyszących, niewidomych, są to wyobrażania tych treści rzeczywistości, które niedostępne bezpośredniemu poznaniu. - Za tworzenie wyobrażeń surogatowych odpowiada analogia, poprzednie doświadczenia, bodźce. U niewidomych zmysłami biorącymi udział w wyobrażeniach są: słuch, dotyk, węch, smak. U osób niewidomych wyobrażania surogatowe dotyczą światła, barw, wielkości przedmiotów (małych, dużych), zjawisk krajobrazu. U dzieci niewidomych rozwija się wyobraźnia, dlatego skutecznym źródłem wiedzy jest słowo. Wyobrażaniem surogatowym jest wyobrażanie sobie sylwetki człowieka na podstawie jego głosu). d\) Mowa: - nie występują zaburzenia mowy, które mogłyby być charakterystyczne dla osób słabo widzących, nie stwierdza się mniejszego zasobu słownictwa, nie ma różnic w rozwoju mowy i jej jakości, - mowa może rozwijać się z opóźnieniem (ale jest czasowe, dzieci nadrabiają zaległości) (niewidomi), - nie mają możliwości naśladowania czynności aparatu artykulacyjnego (niewidomi), - brak stymulacji wzrokowej do mówienia, nie widzą przedmiotów o które mogłyby zapytać (niewidomi), - zasób słownictwa może być nawet większy, ponieważ tym dzieciom się więcej opowiada (niewidomi), - pełni rolę kompensacyjną, pozawala poznać wiele treści rzeczywistości, które nie podlegają poznaniu zmysłowemu) (niewidomi). e\) Myślenie: - poziom myślenia niewidomych i słabo widzących nie odbiega od normy, rozkład ilorazów inteligencji w tej grupie jest zbliżony do tego jaki występuje w ogólnej populacji, - dobrze rozwinięte myślenie operacyjne: porównywanie, kojarzenie, trudniejsze są opercje wyższego rzędu np. abstrahowanie. - werbalizm -- posługiwanie się słowami, których nie rozumie. 2\) Sfera fizyczna: Specyfika rozwoju dzieci niewidomych przejawia się w: 1\) nieprawidłowym rozwoju aparatu ruchowego (wady postawy, skrzywienia kręgosłupa, których przyczyny upatrywane są we wczesnym okresie rozwoju, gdy dziecko nie ćwiczy ruchów głowy do góry, są mało aktywne ruchowo, nie podnoszą się, nie pełzają, nie raczkują, co przekłada się na nieprawidłowy chód, nieprawidłową postawę ciała przy siedzeniu. 2\) opóźnionym rozwoju układu lokomocji, manipulacji (brak stymulacji do poruszania się, aktywność na bodźce słuchowe pojawia się później niż na aktywność wzrokowa, 11-15 miesiąc na słuch), nadopiekuńczość rodziców). 3\) blindysmach -- anormalnych nawykach ruchowych (wykonywanie niepotrzebnych ruchów, bezcelowych lub ich niewykonywanie w sytuacji, w której powinna nastąpić. Nieprawidłowości w zakresie chodzenia, chód koguci, odrzucania do tyłu głowy i tułowia, proste nogi, wyciągnięte ręce, brak naśladowania, ochrona ciała przed zderzeniem poprzez przesadnie wysokie podnoszenie kolan, są to zachowania podobne do zachowań stymulacyjnych dzieci z autyzmem: kręcenie w koło, trzepotanie rękami, dociski gałek ocznych). 4\) większej asymetrii funkcjonalnej rąk (lateralizacja) (silniej zaznacza się przewaga prawej strony ciała, pełni funkcję badawczą, a lewa kontrolną, np. w pisaniu Braillem-prawa ręka czyta, a lewa pilnuje linijek tekstu. Zabawa jest monotematyczna, mało odkrywcza, nie wcielają się w rolę, nie potrafią bawić się zabawkami 7. Charakterystyka społeczna pacjentów niewidomych od urodzenia i ociemniałych. Osoby niewidzące od urodzenia Opóźnione pojawienie się umiejętności: siadania, stania, czworakowania, chodzenia, biegania itp. Opóźnienie rozwoju mowy. Opóźnienie kolejnych stadiów rozwoju poznawczego. Wolny proces socjalizacji. Obniżona kontrola emocji. Trudności w nawiązywaniu relacji interpersonalnych. Trudności w osiąganiu samodzielności w umiejętnościach samoobsługowych. Trudności w osiąganiu umiejętności orientacji w przestrzeni i schemacie własnego ciała Osoby ociemniałe Zaburzenia związane z dezorganizacją osobowości. Stres. Pierwsza reakcja to szok, później może pojawiać się depresja. Obniżenie nastroju. Obniżenie poczucia własnej wartości. Obniżenie poczucia sprawstwa. Poczucie uzależnienia w wielu sferach aktywności: poruszania się, samoobsługa, czynności związane z codziennym funkcjonowaniem. Poczucie braku anonimowości. Zaburzenia aktywności i możliwości działania. Poczucie bycia gorszym, ułomnym, bezwartościowym. Labilność emocjonalna, trudności w kontroli emocji. 8. Cechy rozwoju mowy dzieci niewidomych. Specyfika rozwoju mowy -- skrajne stanowiska: Uszkodzenie narządu wzroku nie powoduje znacznych zaburzeń w rozwoju mowy. Lindner G., Majewski T., Perez-Pereira M. Deficyt wzroku stanowi nie tylko o opóźnieniu, ale o zaburzeniu rozwoju mowy i języka. Pruszewicz A. (opóźniony rozwój mowy na skutek uszkodzenia narządu słuchu i wzroku). - Zaburzenie płynności mówienia; - Mowa bezładna; - Opóźniony rozwój mowy; - Zaburzenia leksykalnosemantyczne; - Werbalizm; Okres prelingwalny przebiega bez większych różnic od dzieci o prawidłowym przebiegu rozwoju: prawidłowy początek głużenia i gaworzenia, pod koniec pierwszego roku życia kształtuje się słuch fonemowy. Formy komunikacji, przebiegające od wokalizacji do dotyku są niedostępne dzieciom z uszkodzonym narządem wzroku. Skupienie uwagi na dźwiękach płynących z otoczenia, co sprawia, że dziecko rozdziela w czasie proces słuchania i wokalizowania, by uniknąć nakładania się dźwięków produkowanych przez siebie i dobiegających z otoczenia. Czteromiesięczne opóźnienie w pojawianiu się pierwszych słów nazywających rzeczywistość, spowodowane prawdopodobnie niemożnością obserwacji otoczenia i naśladowania. Opóźnienie jest konsekwencją niemożliwości skojarzenia dźwięków słyszanych z otoczenia ze wzrokowymi obrazami ruchów i układami narządów artykulacyjnych. Powoduje to brak wzorców ruchowych do naśladowania i ograniczenia we wzrokowej stymulacji do mówienia. Semantyka Brak tworzenia własnych form i wyrazów używanych przejściowo. Wolniejszy przyrost przymiotników i przysłówków (wczesne pojęcia często są ściśle związane z doświadczeniami wzrokowymi. Trudności w ustaleniu zakresu znaczeniowego wyrazu. Ograniczenia kontekstu i funkcji słów. Morfologia Mniejsza częstość stosowania liczby mnogiej 3 osoby czasowników. Mniejsza liczba notowanych przyimków, późniejsze ich pojawianie się w rozwoju. Składnia Niewielkie opóźnienia w rozpoczęciu tworzenia kombinacji wyrazów. Pragmatyka Inicjowanie, utrzymywanie i kończenie rozmowy w sposób społecznie nieakceptowany. Brak dostosowania się do przebiegu rozmowy (przerywanie, wtrącanie, nieuzasadnionych komentarzy). Trudności w wyrażaniu emocji tonem głosu, ton wydaje się niespójny z treścią wypowiedzi, podobnie jak wyraz twarzy. Brak gestykulacji lub gesty niestosowane. 9. Klasyfikacja chorób Choroby ostre: \- Krótki okres trwania \- Nagły początek \- Znaczne nasilenie objawów Choroby przewlekłe: \- Długi okres trwania \- Powolny początek \- Mniejsze nasilenie objawów 10. Paradygmaty terapii medycznej: biomedyczny i holistyczny Paradygmat biomedyczny -- leczenie opiera się na ustaleniu przyczyny choroby o poszukiwaniu środków, które mają przywrócić prawidłowy stan funkcjonowania. Paradygmat holistyczny -- choroba jest odnoszona do człowieka jako całości (biologia i duchowość). Pacjent może być uznany za zdrowego jeśli jego patologia jakiegoś organu nie ma istotnego wpływu na funkcjonowanie społeczne, czy psychiczne. Dopiero zakłócenie funkcjonowania na płaszczyznach: biologicznej, psychicznej, społecznej składnia do stawiania diagnozy, że człowiek jest chory 11. Zadania przygotowujące do roli chorego. Modyfikowanie szkodliwych warunków środowiskowych, w taki sposób by wspierać proces zdrowienia (np. zmiana stylu życia). Akceptacja konieczności pobytu w szpitalu (rola pacjenta, poddawanie się zabiegom, wypełnianie zaleceń personelu medycznego). Adaptacja do nieprzyjemnych zdarzeń i zmian będących następstwem choroby (np. ból, utrata sprawności). Zachowanie satysfakcjonującego obrazu siebie (radzenie sobie ze zmianą wyglądu, ról zawodowych, rodzinnych). Zachowanie równowagi emocjonalnej. Utrzymanie satysfakcjonujących relacji społecznych. Nawiązywanie właściwych relacji z personelem medycznym. Przygotowanie się na niepewną przyszłość 12. Strategia radzenia sobie z chorobą. Strategia unikowa polega na odwracaniu uwagi od choroby czy jej przejawów, koncentrowaniu się na innych sprawach, zaprzeczając poniekąd jej istnieniu. Strategia koncentracji na chorobie polega na koncentrowaniu się na dolegliwościach, poszukiwaniu informacji i chorobie. Choroba staje się centralnym punktem, wokół którego toczy się życie człowieka 13. Osoba z niepełnosprawnością ruchową. „osoby o ograniczonej sprawności kończyn górnych, dolnych lub kręgosłupa wskutek trwałego ubytku spowodowanego uszkodzeniem lub niedorozwojem mózgu lub schorzeń, uszkodzeń i zniekształceń w układach: kostnym, mięśniowym, nerwowym" (Ostrowska) 14. Klasyfikacja niepełnosprawności ruchowej. Osoby bez kończyn lub ich części (amputacje powypadkowe lub chorobowe, wady rozwojowe). Osoby z uszkodzeniami układu nerwowego lub systemu mięśni w części odpowiedzialnej za funkcjonowanie kończyn (MPD, choroba HeinegoMedina, stwardnienie rozsiane, przepuklina oponowo-rdzeniowa, wylewy, guzy mózgu, urazy mózgu, uszkodzenia rdzenia kręgowego. Osoby z niepoprawnym unormowaniem szkieletu w okresie rozwoju. Osoby z uszkodzeniami stawów 15. Różnice między systemami edukacji dla uczniów z niepełnosprawnościami. Edukacja integracyjna --------------------- Edukacja integracyjna polega na umieszczaniu dzieci z niepełnosprawnościami w zwykłych szkołach, w klasach razem z ich rówieśnikami bez niepełnosprawności. Celem tego podejścia jest zapewnienie uczniom z niepełnosprawnościami możliwości nauki w środowisku typowym dla ich rówieśników, co ma sprzyjać integracji społecznej i emocjonalnej. W ramach edukacji integracyjnej, dzieci z niepełnosprawnościami mogą otrzymywać wsparcie nauczyciela wspomagającego, który pomaga im w dostosowaniu się do wymagań programowych i metodyki nauczania. Mogą również korzystać z dodatkowych zajęć terapeutycznych, takich jak logopedia czy zajęcia z pedagogiem specjalnym. Edukacja włączająca ------------------- Edukacja włączająca to bardziej zaawansowane podejście, które zakłada dostosowanie procesu nauczania do indywidualnych potrzeb każdego ucznia. W ramach edukacji włączającej, dzieci z niepełnosprawnościami uczą się razem z innymi dziećmi, ale nauczyciele dostosowują metody nauczania, materiały i ocenianie do ich indywidualnych możliwości. W edukacji włączającej, nauczyciele starają się uwzględnić różnice indywidualne uczniów i dostosować nauczanie tak, aby każde dziecko mogło osiągnąć sukces. Mogą stosować różne metody nauczania, wykorzystywać pomoce dydaktyczne i technologie, aby ułatwić proces uczenia się.