AP - Ekonomiks 9 PDF: Mga Modelo at Pambansang Ekonomiya

AP - EKONOMIKS 9 Third Quarter Reviewer ​ Mga Pamilihang Pinansiyal: bangko, kooperatiba, insurance company, pawnshop, at stock market Topic Outline: ​ L...

AP - EKONOMIKS 9 Third Quarter Reviewer ​ Mga Pamilihang Pinansiyal: bangko, kooperatiba, insurance company, pawnshop, at stock market Topic Outline: ​ Lesson 1: Paikot na Daloy ng Ekonomiya: Mga Modelo ng Pambansang Ekonomiya ​ Lesson 2: Kahalagahan at Pagsukat ng Pambansang Kita ​ Lesson 3: Implasyon ​ Lesson 4: Patakarang Piskal ​ Lesson 5: Patakarang Pananalapi ​ Lesson 6: Pag-iimpok at Pamumuhunan Aralin 1: Paikot na Daloy ng Ekonomiya: Mga Modelo ng Pambansang Ekonomiya Unang Modelo -​ Ang unang modelo ng pambansang ekonomiya ay naglalarawan ng simpleng ekonomiya. Ang sambahayan at bahay-kalakal ang mga pangunahing aktor sa modelong ito. Pangalawang Modelo Ang pag-iral ng sistema ng pamilihan sa pambansang ekonomiya ang tuon ng ikalawang modelo. Ang sambahayan at bahay-kalakal ang mga pangunahing aktor dito. Sila ay binubuo ng iba’t ibang sektor. URI NG PAMILIHAN ​ FACTOR MARKET( PAMILIHAN NG MGA SALIK NG PRODUKSYON) pamilihan para sa kapital ng produkto, lupa, at paggawa. ​ COMMODITY MARKET (PAMILIHAN NG MGA TAPOS NA PRODUKTO) Ikatlong Modelo 1.Pamilihan ay para sa salik ng produksiyon, 2. Pamilihan sa commodity o tapos na produkto, 3. Pamilihan sa para sa mga pinansyal na kapital. Nag-iimpok ang mamimili bilang paghahanda sa hinaharap. Hindi nito gagastusin ang isang bahagi ng natanggap na kita. Ang bahagi ng kita na hindi ginastos ay tinatawag na impok (savings). Ito ang ilalagay sa pamilihang pinansyal. Created By: Ashly Matubang (9R) Ma. Nicka Ferran (9R) AP 9 | Third Quarter Examination Reviewer | 1  AP - EKONOMIKS 9 Third Quarter Reviewer Aralin 2: Kahalagahan at Pagsukat ng Pambansang Kita 2. Paraan Batay sa Kita (Factor Income Approach) Ginamit ang mga pinagsama-samang kita sa paglikha ng 1.​ Gross Domestic Product (GDP) - Ito ay tumutukoy mga produkto at serbisyo para masukat ang pambansang sa kabuuang halaga ng mga produkto at serbisyo kita. na nilikha sa loob lamang ng ating bansa. a.​ Sahod ng mga Manggagawa - Sahod o benepisyo na Kasama dito ang mga bayad sa mga dayuhang tinatanggap ng mge empleyado mula sa mga bahay- nakatira sa atin kapalit ng kanilang produktong kalakal at pamahalaan. binuo. b.​ Net Operating Surplus - Ito ay ang mga kinita o 2.​ Gross National Productl/National Income tinubo ng mga korporasyong pagmamay-ari ng mga (GNP/GNI)- Ito ay ang kabuuang halaga ng mga pribadong sektor at pamahalaan. nilikhang serbisyo at produkto ng mga mamayan c.​ Depresasyon - Ito ang pagbaba ng halaga ng mga sa loob at labas ng bansa. Nabibilang din dito kapital tulad ng mga gusali,transportasyon, ang kabayaran sa mga Pilipinong nagtratrabaho makinarya, at iba pang kagamitan sanhi ng sa ibang bansa. Tandaan sa pagsukat ng GNI, ang pagkaluma ng mga ito. market value (presyo) ng mga final goods ang d.​ Di-tuwirang Buwis - Kabilang dito ang sales ginagamit. Ang final goods ay mga produktong tax, custom duties, bayad sa lisensya at iba handa nang ikonsumo o mga produktong hindi na pa. kailangan dumaan sa proseso para magamit. e.​ Subsidiya - Salaping ginugugol ng pamahalaan sa Ginagawa ito upang maiwasan ang duplikasyon o ibang panlipunang paglilingkodnang walang ang double counting. inaasahang kita o kapalit. MGA PARAAN SA PAGSUKAT NG GNI 1.​ Paraan Batay sa Paggasta (Final Expenditure NI= Pinagsamang kita ng pamahalaan, mamayaan at Approach) ang kita ng bawat sektor ay ginagamit korporasyon sa pagbili ng kanilang pangangailangan, at ang IT= Di-tuwirang Buwis (Indirect Tax) mga gastusing ito kailangang malaman dahil S= Subsidiya (Subsidy) kasama ito sa kompyutasyon ng GNI. DA= Depresasyon (Depreciation Allowance) a.​ Gastusing Personal (C) - Kasama dito ang mga gastos ng mga mamamayan sa pagbili ng kanilang 3. Batay sa Pinagmulang Industriya (Industrial Origin mgapangangailangan. /Value Added Approach) b.​ Gastusin ng mga Namumuhunan (I ) - Ito ang -​ unang gagawin ay aalamin ang gross domestic gastos ng mga korporasyon sa pagbili ng mga product at isasama ito sa Net Factor Income kapital tulad ng gusali, makinarya, gamit sa from Abroad GDP= Agricultural Sector + opisina, at iba pang kagamitan. Isinasama din Industrial Sector + Service Sector dito ang pasahod sa kanilang mga empleyado. c.​ Gastusin ng Pamahalaan (G)- Kabilang dito ang gastos ng pamahalaan sa pagpapagawa ng mga Aralin 3: IMPLASYON iba’t- ibangproyekto, mga serbisyong panlipunang at mga sahod ng mga nagtratrabaho IMPLASYON sa pamahalaan. d.​ Gastusin ng Panlabas na Sektor (X-M ) - Ito ay -​ pagbabago sa presyo ng mga produkto at serbisyo ang mga ibinabayad kapag nagluluwas (X) at ay karaniwang nagaganap sa pambansa at umaangkat tayo ngprodukto mula sa ibang bansa pandaigdigang pamilihan. (M). Ibinabawas ang gastos ng pagluluwas sa gastos ng pag-aangkat. Nakakabuti o positibo ​ PAGSUKAT SA PAGTAAS NG PRESYO kung mas mataas ang export at negatibo naman Consumer Price Index (CPI) kung mas mataas ang import e.​ Net Factor Income From Abroad (NFIA) - Ang kita -​ Ginagamit sa pagsukat ng implasyon upang ng mga Pilipino na nagtratrabaho sa ibang bansa mapag-aralan ang pagbabago sa presyo ng mga ay ibinabawas samga kita ng mga dayuhan na produkto naninirahan sa bansa natin. Basket of Goods f.​ Statistical Discrepancy (SD) - Ito yung mga -​ kumakatawan sa mga pangunahing pangangailangan labis at kulang sa pagkompyut sa GNP o GNI na at pinagkakagastusan ng mga mamamayan. Sa hindi matukoy kung saan kabilang. pamamagitan ng mga produktong ito, nasusukat ang bilis at laki ng pagbabago sa presyo. Price Index -​ kumakatawan sa kabuuan at average na pagbabago ng mga presyo sa lahat ng mga bilihin. Ito ay nauuri depende sa uri ng bilihin na gustong bilhin. ​ IBA‘T-IBANG URI NG PRICE INDEX 1.​ GNP Implicit Price Index o GNP Deflator -​ Ito ay sumusukat sa kabuuang bahagdan ng pagbabag ng presyo ng mga bilihin na nabuo sa loob ng isang taon. Hinahanap Created By: Ashly Matubang (9R) Ma. Nicka Ferran (9R) AP 9 | Third Quarter Examination Reviewer | 2  AP - EKONOMIKS 9 Third Quarter Reviewer dito ang totoong sukat ng GNP na natuos upang malaman kung anong sektor ng ekonomiya ang naapektuhan ng implasyon. 2.​ Wholesale or Producer Price Index (PPI) -​ Ito ay Index ng mga presyong binabayaran ng mga negosyong nagtitingi para sa mga produktong muling ibebenta sa mga mamimili. 3.​ Consumer Price Index(CPI) -​ Ang panukat na ito ay ginagamit sa pagtatala ng presyo ng mga nabiling mga produkto o serbisyo ng mga mamimili. Sinusukat nito ang mga produkto at serbisyongkabilang sa tinatawag na basic and prime commodities o mga pangunahing bilihin na mahalaga sa araw-araw na pamumuhay tulad ng bigas, karne, gulay at iba pa. Aralin 4: Patakarang Piskal Patakarang Piskal (Fiscal Policy) -​ Ang pagkontrol ng pamahalaan sa ekonomiya upang mapatatag ang pambansang ekonomiya. Nakapaloob dito ang (1) paghahanda ng badyet, (2) pangongolekta ng buwis at (3) paggamit ng pondo. Created By: Ashly Matubang (9R) Ma. Nicka Ferran (9R) AP 9 | Third Quarter Examination Reviewer | 3  AP - EKONOMIKS 9 Third Quarter Reviewer URI NG PATAKARANG PISKAL : Budget Preparation EXPANSIONARY FISCAL POLICY -​ paghahanda ng panukalang badyet -​ Layunin nito na mapasigla ang pambansang ekonomiya. Ginagawa ito upang isulong ang Budget Legislation ekonomiya, lalo na sa panahon ng recession. -​ pagsusuri at pag-apruba (o hindi pag-apruba) ng -​ Kabilang dito ang pamumuhunan ng pamahalaan at panukalang badyet pagbabawas sa binabayad na buwis. -​ Ang ganitong gawain ay magpapataas sa demand, Budget Execution magpapababa sa presyo ng kalakal at magpapalaki -​ pagbibigay ng badyet at paggamit nito sa output ng ekonomiya Budget Accountability CONTRACTIONARY FISCAL POLICY -​ paghahanda ng ulat upang malaman kung nagamit -​ Layunin nito na bawasan ang sobrang kasiglahan ng tama ang pambansang badyet. ng ekonomiya dahil ang labis na mataas na -​ Pagtiyak na hindi maabuso ng anumang sangay ng demand sa supply ay magdudulot ng inflation. pamahalaan ang kanilang kapangyarihan sa usapin -​ Kabilang sa mga hakbang nito nag pagbabawas sa ng paglalaan ng limitadong pondo ng bayan sa gastusin ng pamahalaan, pagsasapribado ng ilang ibat ibang sektor ng lipunan. pampublikong korporasyon at pagpapataas sa singil na buwis. PINAGMUMULAN NG KITA NG PAMAHALAAN -​ Ang ganitong gawain ay magpapababa sa demand, Ang pamahalaan ay nakakalikom ng salapi sa pamamagitan magpapataas sa presyo ng kalakal at pagbabawas ng mga sumusunod: sa output ng ekonomiya. ​ -buwis ​ -Kita mula sa interes ng salaping naka deposito PAMBANSANG BADYET sa bangko Sentral ng Pilipinas -​ Isang plano kung paano tutugunan ng pamahalaan ​ -mga kaloob at tulong mula sa mga dayuhang ang mga gastusin nito. gobyerno at pribadong -​ Kilala rin ito sa tawag na General institusyon. Appropriations Act (GAA). ​ -kinita mula sa pagbebenta ng ari-arian ng -​ Ang kabuuang gastusin ay maaring baguhin upang pamahalaan mapataas o mapababa ang output ng ekonomiya. ​ -kompanyang pag aari at kontrolado ng pamahalaan. MGA SANGAY NG PAMAHALAAN NA NAMAMAHALA NG PAMBANSANG BADYET PANGONGOLEKTA NG BUWIS Ano ang buwis o tax? Department of Finance (DOF) -​ Ang salapi na sapilitang kinukuha ng pamahalaan -​ Ang ahensiya ng gobyerno na responsable sa sa mga mamamayan. Ito ay maaring ipataw ng pamahalaan sa mga ari-arian, tubo, kalakal o pamamahala ng mga kita ng pamahalaan, pangangalap serbisyo. ng buwis, at pangungutang upang mapondohan ang -​ Ang buwis ay sakop ng kapangyarihan ng pamahalaan. pambansang badyet. -​ Ang kita ng pamahalaan ay tinatawag na revenue. Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) -​ Ang pangunahing institusyon na namamahala ng Layunin ng Buwis pananalapi sa bansa, kabilang ang pagkontrol sa suplay -​ Mapataas ang kita ng pamahalaan. -​ Mapangalagaan ang industriyang panloob laban sa ng salapi at pagpapanatili ng katatagan ng presyo. mga dayuhang kalakal. National Economic and Development Authority (NEDA) -​ Gamit para sa tamang distribusyon ng kita. -​ Ang ahensyang tagapayo ng pamahalaan sa pagpaplano -​ Regulasyon para sa tamang pagbili at pagkonsumo ng kalakal. ng kaunlaran at pangmatagalang estratehiya ng ekonomiya. MGA HALIMBAWA NG BUWIS Department of Budget and Management (DBM) income tax - Buwis na kinikita ng mamamayan -​ Ang ahensyang nangangalaga sa maayos na alokasyon ng road users tax - Buwis sa mga may-ari ng sasakyan pondo ng gobyerno, kabilang ang pagbabalangkas ng business tax - Buwis sa mga may-ari ng negosyo pambansang badyet. value added tax - Buwis sa mga binibiling kalakal Commission on Audit (COA) amusement tax - Buwis mga libangan tulad ng sinehan, -​ Ang ahensyang tagapag-audit ng pamahalaan na parke at sugalan tumitiyak na ang paggamit ng pondo ng bayan ay import duties tax - Buwis sa mga kalakal na galing sa ibang bansa naaayon sa batas at transparent. SANGAY NG PAMAHALAAN NA KUMUKOLEKTA NG PAGBUO NG PAMBANSANG BADYET BUWIS Created By: Ashly Matubang (9R) Ma. Nicka Ferran (9R) AP 9 | Third Quarter Examination Reviewer | 4  AP - EKONOMIKS 9 Third Quarter Reviewer -​ Pare-parehong porsiyento ang ipinapataw ano man ang Bureau of Internal Revenue (BIR) estado ng Nangangalap ng buwis sa mga kalakal o serbisyo mula sa sa buhay. loob ng bansa Halimbawa : Pagpataw ng 10% Buwis sa mga mamamayan ano Balance budget man ang halaga ng kanilang kinikita. Kung ang revenue o kita ng pamahalaan ay pantay sa gastusin nito sa isang taon, masasabing balance ang badyet. Ibig sabihin ang salaping pumapasok sa kaban ng PROGRESIBO (Progressive) bayan ay kaparehong halaga sa ginagastos ng pamahalaan. -​ Tumataas ang halaga ng buwis na binabayaran kasabay ang pagtaas ng kita. Budget deficit -​ Isinasaad sa 1987 saligang batas na progresibo ang ang kapag mas malaki ang paggasta ng pamahalaan kaysa sa pondo nito. Nangangahulugan na mas malaking halaga ng sistema ng pagbubuwis ng pamahalaan. salapi ang lumalabas kaysa sa pumapasok sa kaban ng Halimbawa : Sa Pilipinas, 5% lamang ang kinakaltas sa mga bayan. kumikita nang mas mababa sa Php 10,000 bawat buwan. Maaaring Budget surplus umabot sa 34% ang kaltas sa kumikita ng higit Php 500,000 kada Kung mas maliit naman ang paggasta kaysa sa pondo ng buwan. pamahalaan, nagkakaroon ng surplus sa badyet. Nangangahulugan na mas malaking halaga ng salapi ang pumapasok sa kaban ng bayan kaysa sa ginagasta. REGRESIBO (Regressive) -​ Bumababa ang antas ng buwis kasabay ng paglaki ng IBA’T-IBANG URI NG BUWIS kita. Halimbawa : Ang ad valorem (Ayon sa halaga) ay regresibo dahil AYON SA LAYUNIN PARA KUMITA (Revenue Generation) habang lumalaki ang kita ng isang indibidwal, maliit na bahagi ng -​ Upang makalikom ng pondo para magamit sa operasyon kaniyang kita lamang ang napupunta sa buwis. nito. Aralin 5: Patakarang Pananalapi Halimbawa : Sales Tax, Income Tax Ang Konsepto ng Patakarang Pananalapi PARA MAGREGULARISA (Regulatory) -​ Ang Patakarang Pananalapi ay isang sistemang pinaiiral -​ Upang mabawasan ang kalabisan ng isang gawain o ng BSP upang makontrol ang supply ng salapi sa negosyo. sirkulasyon. Ang BSP ay maaring magpatupad ng Halimbawa : Excise Tax expansionary money policy at contractionary money policy. PARA MAGSILBING PROTEKSYON (Protection) -​ Ang salapi ay ginagamit bilang pamalit sa produkto at -​ Upang mapangalagaan ang interes ng sektor na serbisyo na tinatawag na medium of exchange. nangangailangan ng proteksyon laban sa dayuhang kompetisyon. Expansionary Money Policy Halimbawa : Taripa - Kapag ang layunin ng pamahalaan ay mahikayat ang mga negosyante na palakihin pa o magbukas ng bagong negosyo. AYON SA KUNG SINO ANG APEKTADO - Ibababa ng pamahalaan ang interes ng pagpapautang kaya mas TUWIRAN (Direct) maraming mamumuhunan ang mahihikayat na humiram ng pera -​ Tuwirang ipinapataw sa mga indibidwal o bahay kalakal upang idagdag sa kanilang negosyo kaya mas makalilikha ito ng Halimbawa : Withholding Tax maraming trabaho na magkakaroon ng kakayahang bumili ng produkto at serbisyo. Di-Tuwiran (Indirect) -​ Ipinapataw sa mga kalakal at paglilingkod kaya hindi Contractionary Money Policy tuwirang ipinapataw sa mga indibidwal. - Ito ay pinapatupad upang maiwasan ang kondisyong mabilis Halimbawa : Value-added tax tumaas ang demand kaysa sa produksiyon, tataas ang presyo, ang mga mangagawa at empleyado ay hihingi ng karagdagang sahod. AYON SA PORSIYENTONG IPINAPATAW Magbubunga ito ng pagtaas ng mga salik ng produksiyon. PROPORSIYONAL (Proportional) Created By: Ashly Matubang (9R) Ma. Nicka Ferran (9R) AP 9 | Third Quarter Examination Reviewer | 5  AP - EKONOMIKS 9 Third Quarter Reviewer - Ang BSP ay magbabawas ng puhunan at upang mabawasan din nakadeposito dito. Ang small at medium scale industry ang ang produksiyon, kasabay nito magbabawas din ng sahod ang prayoridad na tulungan ng DBP. mangagawa kaya naman ang paggasta o demand ay bumababa. c. Al-Amanah Islamic Investment Bank of the Phillipines Ang layunin ng bangkong ito ay upang tulungan ang mga MGA URI NG BANGKO Pilipinong Muslim na magkaroon ng puhunan at mapaunlad ang kanilang kabuhayan. Lahat ng kanilang 8 sangay ng Al-Amanah ay A. Mga Institusyong Bangko matatagpuan sa Mindanao. Itinatag sa ilalim ng Republic Act No. 1. Commercial banks 6848 -​ Ito ang pinakamalaking bangko. Dala ng kanilang malaking kapital sila ay pinapayagang magkapagbukas B. Mga Institusyong Di-Bangko ng mga sangay saan mang panig ng kapuluan lalo na sa 1. Kooperatiba mga lugar na wala pang bangko. -​ Ito ay kapisanan na binubuo ng mga kasapi na may -​ Nangangalap sila ng deposito mula sa mga tao, dahil nagkakaisang panlipunan o pangkabuhayang layunin. ditto may kakayahan silang magpahiram ng malaking -​ Ang mga kasapi ay nag-aambag ng puhunan at halaga sa mga mangangalakal o negosyante. nakikibahagi sa tubo, pananagutan at iba pang -​ Sila rin ay maaari ding tumanggap ng Letter Of Credit at benepisyo. Ang puhunang nakalap ay ipapautang sa mga iba pang instrument ng kredito na malaki ang kasapi at ang kinita ay paghahatian sa takdang panahon naitutulong sa patuloy ng pagunlad ng mga negosyo. ayon o base sa kanyang naiambag na puhunan sa -​ letter of credit - isang dokumentong iniisyu ng bangko na kooperatiba. Ito ay kontrolado ng mga kasapi. nagpapahintulot sa may-ari na tanggapin ang salapi na -​ Ang perang naiambag ng kasapi ay tinatawag na shares, mula sa kanilang bangko sa ibang bansa. bukod sa shares, ang salaping impok ng mga kasapi nito bilang deposito na binabayaran naman ng kaukulang 2. Thrift banks tubo o interes. Ang tubo ay maliit kumpara sa mga -​ Mga di kalakihang bangko. Ang bahagi ng kanilang bangko. May taunang dibidendo at ito ay pinaghahatian puhunan at depositing tinatanggap ay ipinauutang nila ng mga kasapi ng kooperatiba. sa mga maliliit na negosyante bilang pantustos sa 2. Pawnshop o Bahay- Sanglaan kanilang negosyo. -​ Itinatag upang magpautang sa mga taong -​ Sila ay pinapayagang magpautang sa ating pamahalaan nangangailangan. Ang indibidwal ay nakikipagpalitan ng sa pamamagitan ng pagbili ng mga ito ng mga mahahalagang ari-arian tulad ng alahas at kasangkapan. government securities. (Kolateral) -​ Sa sandaling hindi matubos ang isinanla sa takdang 3. Rural banks panahon ito ay nireremata ng pawnshop o -​ Ang mga bangko ito ay karaniwan matatagpuan sa bahay-sanglaan. malalayong lalawigan na kung saan tumutulong sa mga 3. Pension Funds magsasaka, maliliit na negosyante, at iba pang a. Government Service Insurance System (GSIS) mamamayan sa kanayunan sa pamamagitan ng -​ Ito ay ahensiyang nagbibigay ng seguro sa mga kawani o pagpapautang ng puhunan sa kanilang kabuhayan. nagtatrabaho sa gobyerno. Ang buwanang kontibusyon ng mga kasapi ay pinagsasama-sama at ang pondong 4. Specialized Government Banks nalikom ay inilalagay sa investment upang kumita -​ mga bangkong pag-aari ng pamahalaan na itinatag -​. Ang paraan ng pagbabayad ay salary deduction. Ang upang tumugon sa mga tiyak na layunin ng pamahalaan. housing loan, salary loan, policy documentary a. Land Bank of the Philippines (LBP) requirements at magbayad ng filling fee. Magkaiba ang Layunin ng bangkong ito ang magkaloob ng pondo sa Mga basic. Additional requirements, at filling fee sa Programang Pansakahan. Tinutulungan din nito ang iba pang pagpaparehistronng stock at non-stock corporation, at negosyante sa kanilang puhunan. (Republic Act No. 3844 sinusugan partnership. ng Republic Act No. 7907). 5. Pre-Need b. Development Bank of the Phillipines (DBP) -​ Ang Pre-Needs Companies ay mga kompanya o Ang pinaka layunin ng bangkong ito ay upang tustusan ang mga establisimyento na rehistrado sa SEC na pinagkalooban proyektong pangkaunlaran lalo na sa sector ng agrikultura at ng nararapat na lisensiya na mangalakal o mag-alok ng industriya. Malaking bahagi ng pondo ng pamahalaan ang Created By: Ashly Matubang (9R) Ma. Nicka Ferran (9R) AP 9 | Third Quarter Examination Reviewer | 6  AP - EKONOMIKS 9 Third Quarter Reviewer kontrata ng preneed o pre-need plans. Ang Pre-Need Plan May dalawang paraan ang pagsusuri ng bangko: ay mga kontrata ng pagkakaloob ng mga karampatang Onsite examination - kung saan pupunta ang mga kinatawan ng serbisyo sa takdang panahon o pagbibigay ng naaayong bangko upang doon magsagawa ng pagsusuri. halaga ng pera sa takdang panahon. Offsite monitoring - sinusuri ng PDIC ang bangko ay sa kanilang Paglilinaw at Paalala: isinumiteng financial reports. Ang mga pre-need pla ay hindi nagbebenta ng life, accident, health, fire at vehicleINSURANCE at mga kahalintulad ng insurance. b. Bilang receiver at Liquidator ng Nagsarang Bangko 6. Insurance Companies (Kompanya ng Seguro) 1. Namamahala ang Nagsarang Bangko - Ang insurance companies ay mga rehistradong korporasyon sa Gawain ng PDIC ay receiver at liquidator ng nagsarang bangko. SEC at binigyan ng Bilang receiver ang lahat ng transaksiyon at mga rekord ng bangko karapatan ng Komisyon ng Seguro na mangalakal ng negosyo ng sa pamamagitan ng pisikal na pag take over sa isinarang bangko sa insurance sa bisa ng Monetary Board ang PDIC. Bilang receiver ang PDIC ay Pilipinas. magdedesisyon isara ang bangko ng hindi hihigit sa 90 araw. 2. Pagbebenta ng Ari-arian ng Nagsarang Bangko C. MGA REGULATOR Ang pagbebenta ng mga natirang ari-arian ng nagsarang bangko ay 1. Ang Bangko ng Sentral ng Pilipinas (BSP) isinasagawa upang mabayaran ang mga pinagkakautangan nito - Itinalaga bilang central monetary authority ng bansa (Republic ayon sa pagkasunod-sunod na isinasaad sa Civil Code. Act No. 7653). Ito ang pangunahing institusyong naglalayong mapanatili ang katatagan ng halaga c. Bilang Imbestigador ng bilihin at ng ating pananalapi. Ang patakaran ng pamahalaan Kapangyarihang ibinigay upang mag-imbestiga sa mga anomalya tungkol sa pananalapi, pagbabangko, at pagpapautang ay mula sa sa bangko patungkol sa unsafe and unsound banking practices at BSP. Ang ahensiyang ito ay may tanging kapangyarihang magpataw ng karampatang multa batay sa tuntuning nakasaad sa maglimbag ng pera sa bansa at nagsisilbing opisyal na bangko ng batas kasama ng pamahalaan. empleyado at opisyal ng bangko. (Republic Act No. 9302) 2. Ang Phillipine Deposit Insurance Corporation (PDIC) 3. Securities and Exchange Commission (SEC) - nasa ilalim ng Department of Finance (DOF) ang PDIC ang sangay Dito nagpapatala o nagpaparehistro ang mga kompanya sa bansa. ng pamahalaan na Nagbibigay impormasyon sa pagbili ng panagot at bono. Nag-aatas naatasang magbigay-proteksiyon sa mga depositor at tumutulong ito sa mga kompanya na magsumite ng taunang ulat at nagbibigay mapanatiling matatag ang sistemang pinansiyal sa bansa. din ng impormasyon upang magbigay gabay sa matalinong desisyon sa Mga layunin ng PDIC: pamumuhunan. 4. Insurance Commisssion (IC) a. Bilang tagaseguro ng deposito (Deposit Insurance) Layunin na panatilihing matatag ang mga kompanyang 1. Pagbabayad ng nakasegurong deposito nagseseguro ng buhay ng tao, kalusugan, mga ari-arian, kalikasan Sakaling magsara ang bangko, dagliang sinusuri ng PDIC ang mga at iba pa. Lumilikom din ito ng malakiing pondo upang matustusan record sa mga deposito pati na rin sa mga record ng assets ng ang mga namumuhunan. Nagpapautang din ito sa mga kasapi bangko upang maihanda ang list insured deposits. Ang PDIC ay upang patuloy na makabili ng kalakal magbabayad ng Php. 500,000 per depositor at serbisyo. At sa bisa ng Presidential Decree No. 63 na ipinatupad 2. Assessment at Collection noong Nobyembre 20, 1972 ay itinatag bilang ahensiya na Ang Assessment ay ang halagang binabayaran ng mga bangko mangangasiwa at papatnubay sa negosyo ng pagseseguro. upang maseguro ang kanilang deposit liabilities. Ibinibigay ng PDIC ang assessment na dapat bayaran ng bangko. Ang PDIC din ay ARALIN 6: Pag-iimpok at Pamumuhunan nangongolekta ng assessment sa bangko. Ang halaga ng assessment na kinokolekta ng PDIC ay katumbas sa 1/5 ng 1% ng KAHALAGAHAN NG PAG-IIMPOK AT kabuuang deposit liabilities ng bangko. PAMUMUHUNAN SA EKONOMIYA NG BANSA 3. Risk Management Ang PDIC ay may kapangyarihan na suriin ang mga bangko sa Ang mga salaping inilalagak ng mga depositor sa bangko ay pahintulot ng Monetary Board ng BSP. lumalago dahil sa interes sa deposito. Created By: Ashly Matubang (9R) Ma. Nicka Ferran (9R) AP 9 | Third Quarter Examination Reviewer | 7  AP - EKONOMIKS 9 Third Quarter Reviewer Ano ba ang salapi o pera? Ito ay ginagamit sa pagbili ng mga bagay Php 500,000 bawat depositor. Ang isang bansang may sistema ng na kinakailangan upang mapunan ang pangangailangan at deposit insurance ay makapanghihikayat ng mga mamamayan na kagustuhan ng mga tao. mag-impok sa bangko. Kapag maraming nag-iimpok, lumalakas ang sector ng pagbabangko at tumitibay Pag-iimpok ang tawag sa bahagi ng kita na hindi ginagasta at sa ang tiwala ng publiko sa katatagan ng pagbabangko. halip ay inilalagak sa bangko para sa pangangailangan sa hinaharap. Ayon kay Roger E.A Farmer ang savings ay paraan ng pagpapaliban ng paggastos. Ayon naman kina Meek, Morton at Schug, ang ipon o savings ay kitang hindi ginamit sa pagkonsumo o sa pangangailangan. Ipinauutang naman ito ng bangko sa mga namumuhunan na may dagdag na kaukulang tubo. Ibig sabihin, habang lumalaki ang naidedeposito sa bangko, lumalaki rin ang maaaring ipautang sa mga namumuhunan. Ang pamumuhunan o investment ay ipon na ginagamit upang kumita. Economic Investment naman ang paglalagak ng pera sa negosyo. Habang dumarami ang namumuhunan, dumarami rin ang nabibigyan ng empleyo. Ang ganitong sitwasyon ay indikasyon ng masiglang gawaing pang-ekonomiya (economic activity) ng isang lipunan. Ang matatag na sistema ng pagbabangko ay magdudulot ng mataas na antas ng pagiimpok (savings rate) at Kapital (capital formation). Ang mga bangko ay tinatawag din bilang financial intermediaries na nagsisilbing tagapamagitan sa nag-iipon ng pera at sa nais umutang o mag-loan. Ang ganitong pangyayari ay nakapagpapasigla ng mga economic activities na indikasyon naman ng pagsulong ng pambansang ekonomiya. Ang Philippine Deposit Insurance Corporation (PDIC) ay ang ahensiya ng pamahalaan na nagbibigay ng proteksyon sa mga depositor sa bangko sa pamamagitan ng pagbibigay seguro (deposit insurance) sa kanilang deposito hanggang sa halagang Created By: Ashly Matubang (9R) Ma. Nicka Ferran (9R) AP 9 | Third Quarter Examination Reviewer | 8