Anatomia e Lëkurës - Strukturë, Funksione dhe Shtresa - PDF

Anatomia e Lekures 1- “Organi” me i madh i trupit, mbulon krejt siperfaqen e jashtme 2- Siperfaqe 1.5-2 m2 3- Peshon 5-6kg, perben 10% te peshes trupore 4- Ka trashesi qe varion nga 0.5-5mm 5- Eshte elastike ( ulet me moshen) 6- Jep ngjyren karakteristike e cila varet nga – sasia e mela...

Anatomia e Lekures 1- “Organi” me i madh i trupit, mbulon krejt siperfaqen e jashtme 2- Siperfaqe 1.5-2 m2 3- Peshon 5-6kg, perben 10% te peshes trupore 4- Ka trashesi qe varion nga 0.5-5mm 5- Eshte elastike ( ulet me moshen) 6- Jep ngjyren karakteristike e cila varet nga – sasia e melanines, karotenit - hemoglobina ( sistemi I qarkullimit te gjakut ne nivel te dermes- Lekura eshte kartvizita jone Sipërfaqja e lëkurës nuk është e lëmuar, vihen re brazda , sulkuse dhe orificiume të shumta Tregon moshen Spiunon per semundje te pranishme ne organet e tjera Jep te dhena per racen Mbart historine tone personale  Adnekset 1- Floket 2- Thonjte 3- Gjendrat djerses dhe yndyres  Funksio net e Lekures Rol Mbrojtes 1- Agjentet Infeksioze 2-Rrezet UV Rregullon temperaturen e trupit Nepemjet djersitjes Qarkullimit te gjakut Funksion perceptues Mbart shume mbaresa nervore 1-percepton dhimbjen 2- prekjen 3-nxehtesine 4- ftohtin 5- presionin Funksion sekretues Gjendrat e djerses Gjendrat e yndyres Uje, kripera, yndyrna, urea  Funksion sintetik Prodhin melanine Prodhon vitaminen D Prodhon yndyre Prodhon djerse Funksion absorbues - Uji - Kremerat, pomadat Funksion ne respiracion ( O2, CO2) Lekura perbehet nga tre shtresa  1- Epiderma ( 0.2mm) 5 shtresa , perbehet nga epitel shumeshtresor i keratinizuar. Nuk permban ene gjaku Ka tre funksione kryesore- veshje, riprodhues - mbrojtje  2- Derma ( 2.2 mm) 2 shtresa, perbehet kryesisht nga indi lidhor Ka funksion – mbeshtetjen - elasticitetin - ushqyerjen  3- Hypoderma- perbehet nga ind lidhor dhe ind dhjamor Ka funksion- mbeshtetjen - mbrojtjen -rezerve energjie -termorregullimin -plasticitetin  Epiderma  Epitel shumë shtresor që rigjenerohet në mënyrë të vazhdueshme.  Keratinocitet rreth 90 për qind të qelizave.  Ato e kanë origjinën në shtresën bazale dhe lëvizin në shtresën korneale.  Prodhojnë keratinë, citokina, faktorë të rritjes, interleukina dhe faktorë të komplementit. Keratinocitet janë shumë të specializuara.  Ato luajnë një rol thelbësor në mbrojtje, pasi formojnë një barrierë , minimizojne humbjen e lagështisë, nxehtësisë dhe përbërësve të tjerë  Qeliza të tjera : melanocitet, qelizat Langerhans, Limfocitet T ,qelizat Merkel  Epiderma  1- Shtresa korneale 20-30 rrjeshta qelizat te sheshta, te vdekura te keratinizuara+ lende qe permban yndyrna, kolesterol , djerse e cila frenon dehidrimin  2- Shtresa lucidum ( pellembet e duarve , shputes se kembeve)  ( krijohet nga 2- 3 rrjeshta qelizat keratinocite transparente me permbajtje te larte keratohiline, prodhon nje lende yndyrore eleidine, nuk lejojne percimin e ujit.  3- Shtresa granuloze ( permban granula me keratine dhe keratohialine) Nuk ka me ndarje qelizore.  4- Shtresa spinoze ( qelizat permbajne nje citoskeletelet te zhvilluar qe I jep forme karakteristike , sherben per te lidhur dhe mbajtur te bashkuara shtresat e epidermes me njera tjetren.  5- Shtresa bazale ( nje rrjesht qelizash qe jane vazhdimisht ne ndarje qelizore, perbehet nga keratinocite, melanocite.  Shtresa bazale Perbehet nga nje shtrese qelizash vitale cilindrike te vendosura mbi derme. Ne kete shtrese gjenden melanocitet qe prodhojne proteinen e quajtur melanine e cila vendoset si kapuc ne keratocitet dhe mbron nga rrezet UV. Gjenden dhe qelizat e Langerhansit ( makrofaget e lekure) Qelizat e kesaj shtrese jane vazhdimisht ne ndarje mitotike dhe shtyjne qelizat e tjera drejt siperfaqes  Shtresa spinoze Shtresa me e trashe e epidermes Perbehet nga 4-6 shtresa qelizash te vendosura mbi njera tjetren. Shtresa bazale dhe ajo spinoze jane shtresat me vitale te lekures dhe formojne ate qe quhet “ Rete Malpighi” e lekures  Shtresa granulomatoze Perbehet nga 2-3 shtresa qelizash te sheshta  Qelizat fillojne te humbasin ujin, clirohen lende lipidike, humbasin organelet dhe sheshohen. Permbajne nje numer te rritur granulash me keratohialin dhe keratine Nuk ka me ndarje qelizore Fillon keratinizimi, dmth vdekja e qelizes Shtresa granulomatoze nuk gjendet ne mukoze Shtresa lucide Perbehet nga 2-3 rrjeshta qelizash keratinocite, te vdekura, permbajne shume keratohialine dhe clirojne nje lende te yndyrshme te quajtur oleine. Kjo shtrese gjendet vetem ne lekuren e pellembeve te duarve, shputat e kembeve Eshte e ndritshme , e lemuar dhe e papershkueshme nga uji Jane qeliza pa berthame. Shtresa korneale Permban rreth 20-30 shtresa me keratinocite te vdekura te cilet prodhojne keratine, se bashku me lendet e yndyrshme te prodhuara, krijojne mbrojtje per lekuren. Kjo shtrese eksfoliohet dhe eliminohet ne forme skuamash.  Qelizat e epidermes Keratinocitet (permbajne keratine), jane fillimisht qelizat te gjalla te cilat duke u ngjitur ne shtresat e mesiperme i nenshtrohen keratinizimit, bejne nekroze dhe vdesin Melanocitet ( sintetizojne melaninen, mbron nga rrezet UV) Qelizat e Langherhansit ( funksion mbrojtes, prezantojne antigjenin sistemit imun) Qelizat e Merkel ( funksionojne si receptore sensore)  Derma Shtresa kyesore e lekures Kryen funksion mbeshtetes ( permban shume fibra ) Kryen funksion ushqyes ( permban ene gjaku) Ndikon ne termorregullim ( permban gjendra djerse dhe gjendrat e yndyres) Ndikon ne percimin e impulseve nervore nga epiderma Derma eshte pjesa me e trashe e lekures, por nuk eshte njelloj e trashe , ne te gjithe trupin. Ne regjionin e syve, ne regjionin e duarve dhe ate genital, indi lidhor eshte me i shkrifet, me i lire, dhe ne rast inflamacioni , ketu edema eshte me e madhe. Derma perbehet nga 2 shtresa kryesore - Shtresa papilare - shtresa retikulare Derma papillare Eshte shtresa e siperme e dermes, perbehet nga ene gjaku, ene limfatike, pak fibra kolagjeni, elastike, retikulare, permban receptor nervor te dhimbjes dhe te prekjes se lehte. Kjo shtrese krijon disa ngritje, ne forme gishterinjsh ( papila) ( finger prints). Kjo ben qe lekura te zgjatet dhe te sheshohet pa u demtuar. Derma retikulare Fibra te dendura kolagjeni, te grupuara ne grupe, fibra elastike, ene gjaku, ene limfatike, gjendrat e djerses dhe te yndyres, folikujt e qimes, receptore nervore qe perceptojne te nxehtin dhe presionin. Keto fibra indi lidhor shkojne poshte ne hypoderme dhe mbeshtjellin indin dhjamor ne forme paketash Qelizat e dermes Fibroblastet Qelizat e gjakut ( leukocite) Qelizat plazmocitare ( prodhojne antikorpe) Makrofage Mastocite ( serotonine, histamine, heparine) (aktivizohen gjate fenomeneve alergjike dhe te antikoagulimit) Lendet qe gjenden ne derme  Fibra kolagjeni ( funksion mbeshtetes, i japin fortesine lekures).Keto fibra zevendesohen vazhdimisht me fibra te reja, kur je i ri fibrat e kolegjenit jane te nje lloji tjeter , qe lidhen me shume me H2O  Fibra retikulare ( ngjajne me fibrat e kolagjenit por jane te organizuara ne tufa)  Fibra elastike ( I japin elasticitet lekures , arrijne deri ne nje pike terheqjeje dhe pastaj kthehen mbrapsht)  Lende te tjera si H2O, mukopolisaharide, glikozaminoglikane, glikoproteina, kripesa, vitamina, glukoze, qe perbejne te ashtequajturen lende fondamentale.  HIPODERMA Shtresa dhjamore e ruan trupin nga të ftohtit, nga traumat, nga presionet, dhe është një depo e ushqimit dhe e ujit Indi dhjamor është më tepër i zhvilluar në regjionin mamar, në pubis, abdomen, gluteuse , duar e këmbë. Në vesh, në qepallat e syve, në majën e hundës, në kërthizë dhe në buzë e në penis ai gjendet me pakicë ose mungon fare. Adipocitet  Hipoderma  Hipoderma lidhet siper me dermen nepermjet fascieve te indit lidhor dhe me muskujt dhe skeletin nepermjet fascieve te indit muskulor  Hypoderma perbehet kryesisht nga  1- indi dhjamor ( I cili sherben si rezerve ernergjie, si mbrojtes mekanik, si izolues i temperatures, si modifikues i formave te trupit). Trashesia e indit dhjamor eshte e ndryshme ne pjese te ndryshme te trupit.  2-Indi lidhor  3- vaza ( gjaku dhe limfatike)  4- qeliza nervore Gjendrat e pështymës e mbulojnë epitelin me pështymë, e cila luan një rol mbrojtës përveçse lehtëson gëlltitjen. Indi lidhor subepitelial në traktin gastrointestinal, në të cilin përfshihet goja, njihet si lamina propria (jo derma).  Në disa regjione, si gingivat dhe qiellza e fortë, lamina propria ngjitet drejtpërdrejt me kockën. Gjendrat Gjender e at e yndyres djerses Adneks et e lekures Thonjt Floket e Gjendrat e pështymës e mbulojnë epitelin me pështymë, e cila luan një rol mbrojtës dhe lehtëson gëlltitjen. Indi lidhor subepitelial në traktin gastrointestinal, në të cilin përfshihet goja, njihet si lamina propria (jo derma).  Në disa regjione, si gingivat dhe qiellza e fortë, lamina propria ngjitet drejtpërdrejt me kockën. Në gojë mungojne vezikulat dhe bulat --- erozione Mukoza e trashur ose hiperkeratotike është pothuajse gjithmonë e bardhë, duke pasqyruar një spektër të gjerë sëmundjesh që fillon nga reagimet ndaj ngacmimeve mekanike, në fërkimet e protezave, në karcinomat me qeliza skuamoze (leukoplakia). Aftet, janë unike për sipërfaqet mukozale, nuk ka lezione ekuivalente në lëkurë.  Gjendrat e yndyres Gjendrat e yndyres jane kudo ne trup, mungojne ne pellembet e duarve dhe ne shputat e kembeve  Fytyre ( balle, hunde dhe mjeker), ne skalp, ne shpine dhe ne gjoks. Prodhojne nje sekrecion qe quhet holokrin, prodhimi i tyre shtohet gjate adoleshences dhe ulet pas moshes 40 vjec. Gjendrat e yndyres jane te lidhura me floket. Funksioni i tyre eshte lubrifikimi i flokut dhe i lekures Lenda e tyre sherben si waterproof per lekuren. pengon zhvillimin e mikroorganizmave Gjendrat e djerses  Ndodhen ne cdo zone te trupit.  Jane dy lloje gjendrash 1- Ekrine ( jane te shperndara ne te gjithe trupin, pervec buzeve dhe organeve gjenitale, sekrecioni i tyre ka permbajtje me te larte uji) 2- Apokrine (jane te shpendara ne aksila, ne regjionin e pubisit, gjoks. Duktuset e tyre hapen ne folikujt e qimeve, sekrecioni i tyre permban proteina, karbohidrate, amoniak, lipide, ne kontakt me bakteret ky sekrecion jep eren karakteristike te djerses. Keto gjendra fillojne te funksionojne ne pubertet dhe jane nen ndikimin e hormoneve. Floket  Floku perbehet nga kolona qelizash te keratinizuara te vdekura.  Mbulojne pothuajse plotesisht siperfaqen e lekures, mungojne ne pellembet e duarve, ne shputat e kembeve, te buzet, dhe ne labiet genitale, glans penis  Ato ndryshojne sipas moshes, seksit dhe races se njeriut.  Kane funksion mbrojtes – mbrojne skalpin nga demtimet dhe nga rrezet e diellit, termorregullator ( ulin eliminimin e nxehtesise)  Qepiket –mbrojne syte  Vetullat- mbrojne nga insektet dhe nga skorje te lekures Floket e erret permbajne melanine te vertete Floket bjond, te kuq kane ne prembajtje dhe hekur dhe sulfur Floket gri vijne si rezultat i uljes si prodhimit te enzimes tirozine e cila ndikon ne prodhimin e melanines Floket ndahen ne 1–pjesen e lire mbi lekure 2 - rrenjen, pjesen qe ndodhet nen lekure 3- folikuli i flokut , qe mbeshtjell pjesen nen lekure. Floku perbehet nga tre shtresa 1- Kutikula ( keratocite qe permbajne keratine te forte) 2- Substanca kortikale (permban melanine) 3- Substanca medulare ( e pranishme te floket me diameter te madh) Floket ndahen tre grupe kryesore - 1 Vellus ( qimet qe mbulojne trupin, arrijne 1-2cm, pak melanine, pa gjendra yndyrore) - 2 Angora( I trashe, i gjate, nen ndikimin e hormoneve) - 3 Lanugo Thonjte  Thonjte perbehen nga shtresa te paketuara qelizash te keratinizuara plus lende mbrojtese  Verejme –Matriksin e thoit  - Pllaken e thoit  - Pjesen e lire te thoit  - Shtratin e thoit  -Lunula  -Eponychium ( lidh kufijte e thoit me epidermen)  - hyponichium Ju faleminderit!