Platentektoniek: Aardrijkskunde 6WET PDF

Aardrijkskunde 6WET THEMA OPBOUW EN AFBRAAK VAN FYSISCHE LANDSCHAPPEN 19 Van continentendrift tot platentektoniek Continentendrift: het ontstaan van een theorie Alfred Wegener Argumenten van Wegener voor continentendrift Argumenten van Wegener voor continentendrift...

Aardrijkskunde 6WET THEMA OPBOUW EN AFBRAAK VAN FYSISCHE LANDSCHAPPEN 19 Van continentendrift tot platentektoniek Continentendrift: het ontstaan van een theorie Alfred Wegener Argumenten van Wegener voor continentendrift Argumenten van Wegener voor continentendrift Kustlijnen Argumenten van Wegener voor continentendrift Paleontologie Fe Ni Argumenten van Wegener voor continentendrift Geologie Argumenten van Wegener voor continentendrift Paleoklimatologie Wat ontbrak? Mechanisme! Platentektoniek: bewijzen en verfijnen van een theorie 2.1 Reliëf van de Atlantische Oceaanbodem via sonar Topografie van Fe het reliëf van de bodem van de Ni Atlantische Oceaan Midden Atlantische Rug  Reliëf van oceaanbodems Oceanische ruggen Diepzeetroggen 2.2 Paleomagnetisme Kompasnaalden wijken uit bij varen over zee  2.2 Paleomagnetisme Bij het karteren van het magnetisme van de oceaanbodem zag men stroken van normaal en omgekeerd gemagnetiseerd gesteente. Midden Atlantische Rug Noordpool gesteente volgens huidig magnetisch veld Noordpool gesteente volgens omgekeerd magnetisch veld  2.2 Paleomagnetisme Gesteentemagnetisme Wanneer een gesteente nog niet volledig is gestold kunnen mineralen redelijk vrij bewegen Ijzerhoudende mineralen richten zich naar het heersende magnetisch veld Eens gestold, verandert de oriëntatie van de mineralen niet meer Fossiel kompas  2.2 Paleomagnetisme http://www.bioygeo.info/Animaciones/ SeafloorMagnet.swf  2.2 Paleomagnetisme Magnetisme in oude continentale gesteenten  2.3 Spreiding van de zeebodem Harry Hess: Onderzoek tijdens en na WOII In 1962 publicatie van zijn hypothese: zeebodemspreiding 2.3 Spreiding van de zeebodem  2.3 Spreiding van de zeebodem Mechanisme van de platentektoniek 2.3 Spreiding van de zeebodem Diepzeeboringen  OUD JONG OUD OUD JONG OUD 2.3 Spreiding van de zeebodem 2.4 Ligging van aardbevingscentra, vulkanen en gebergtes https://ds.iris.edu/seismon/index.phtml 2.4 Ligging van aardbevingscentra, vulkanen en gebergtes 2.4 Ligging van aardbevingscentra, vulkanen en gebergtes Tonga 2.4 Ligging van aardbevingscentra, vulkanen en gebergtes  2.5 Recente bewijzen: satellietmetingen Gemeten met GPS systeem enkele mm tot 20 cm/jaar Voorbeeld: Noord-Amerika en Europa: 7,5 cm per jaar Hoe oud is de Atlantische Oceaan? 2.5 Recente bewijzen: waarnemingen van vulkanisme onder water  Aardrijkskunde 6WET THEMA OPBOUW EN AFBRAAK VAN FYSISCHE LANDSCHAPPEN 20 Platentektoniek op aarde 1. Vorming en beweging van platen  1.1 Ontstaan van platen Fase 1 Een gloeipunt of hotspot veroorzaakt een riftster. Een (reeks) riftster(ren) veroorzaakt het breken van de lithosfeer in platen Tekening: 1.1 Ontstaan van platen 1.2 Soorten platen  1.2 Soorten platen Oceanische platen: enkel oceanische korst Continentale platen: oceanische én continentale korst 1.3 Bewegen van platen 1.3 Bewegen van platen 2. Platen bewegen uit elkaar: divergerende platen 2.1 Vorming van oceanen 2.1 Vorming van oceanen Fase 2 Fase 3 Fase 4  Animaties divergerende platen https://aardrijkskunde.dbz.be/ipad/kosmogra fie/animatie_slenk.html https://aardrijkskunde.dbz.be/ipad/platentekt oniek/animatie_MOR.html  IJsland Topografie vd Geokaart IJsland Atlantische oceaan  Noord Amerikaanse plaat Euraziatische plaat Rug isc he n t Atla dden Mi De Noord-Amerikaanse en de Euraziatische plaat divergeren en trekken zo IJsland in twee. Eyjafjallajökull April 2010 geiser Verwarmde modderpoelen Afrikaanse Slenk Mount Kenya en Kilimanjaro Rio Grande Rift Rio Grande Rift Colorado plateau (USA) Rijnslenk Rijnslenk 3. Geïsoleerde hotspots Geïsoleerde hotspots Geïsoleerde hotspots: Hawaï Geïsoleerde hotspots: Hawaï  Geïsoleerde hotspots: Hawaï Mauna Kea Kilauea  Geïsoleerde hotspots: Hawaï http://esminfo.prenhall.com/science/geoanimations/animations/35_VolcanicAct.html Geïsoleerde hotspots: Yellowstone 4. Platen bewegen naar elkaar toe: convergerende platen Vorming van kustgebergtes: Andes Botsing van continentale met oceanische korst Vorming van kustgebergtes: Andes  Vorming van kustgebergtes: Andes Aardbevingen: – Wrijving – Druk hoopt op – Als wrijvingsweerstand overschreden → platen schieten los → aardbeving Vulkaanuitbarstingen: – Subductie – Korst wordt magma – Stijgt op naar magmakamers – Als druk daar te groot → uitbarsting Cordillera de los Andes Cotopaxi – Ecuador 5897 m Chimborazo – Ecuador 6268 m Machu Picchu en Aconcagua Chili 1960, zwaarste ooit – 9,5 op Richterschaal  Vul aan op de figuur: 1) continentale korst 2) oceanische korst 3) Andes gebergte 4) magmakamer 5) subductiezone 6) trog 7) vulkanisme 8) aardbevingshaarden 9) lithosfeer 10) asthenosfeer 3 7 6 2 1 9 4 5 8 10 https://aardrijkskunde.dbz.be/ipad/kosmografie/animatie_kustgebergte.html Botsing van oceanische met oceanische korst: Japan Welke platen botsen tegen elkaar? Welke plaat gaat verdwijnen door subductie? Waarom? Wat ontstaat er? Botsing van oceanische met oceanische korst: Japan Botsing van oceanische met oceanische korst Ontstaan van vulkanische eilandenboog: Japan Fuji Japan Tsunami maart 2011 - Fukushima Zoek nog 3 andere zones met dit type botsing.  Bewegingsrichting Vulkanische plaat Javatrog eilandenboog Euraziatische plaat Indo-Australische plaat NOAA satellietbeeld van de tsunami in Indonesië 26 december 2004 Botsing van continentale met continentale korst: vorming van een continentaal gebergte: Himalaya Noordwaarts verschuiven van India vorming van een continentaal gebergte: Himalaya FASE 1: De oceanische korst van de Indisch- Australische plaat duikt onder de continentale korst van de Euraziatische plaat (subductie). vorming van een continentaal gebergte: Himalaya FASE 2: continentale korst botst op continentale korst.  vorming van een continentaal gebergte: Himalaya FASE 3: Subductie treedt niet op, de gesteenten worden geplooid tot continentaal gebergte. Nu geen vulkanisme meer. De druk blijft toenemen en de opheffing ook. Enorme spanningen tussen de platen ontladen als aardbevingen. Himalaya Mt Everest aardbeving Nepal 2015  aardbeving Nepal 2015 Uit De Standaard van 8 mei 2015: Everest gekrompen door aardbeving De Mount Everest, ’s werelds hoogste berg, is sinds de aardbeving in Nepal 2,5 centimeter lager geworden. Dat blijkt uit satellietbeelden van de Europese ruimtevaart-organisatie Esa. Kathmandu meter hoger De Nepalese hoofdstad Kathmandu ligt sinds de beving van 25 april juist zo’n meter hoger. De stad is ook zo’n twee meter zijwaarts verschoven. Botsing van continentale met continentale korst: het Middellandse Zeegebied. Welke platen botsen? Welke reliëfvormen zien we? Wat zal het resultaat zijn in de toekomst? Als het proces blijft doorgaan zal de middellandse zee verdwijnen en zal vervangen worden door een middellands gebergte  En de toekomst?  4. Platen bewegen langs elkaar: transforme platen https://aardrijkskunde.dbz.be/ipad/kosmografie/animatie_transform.html  San Andreas breuk in Californië Welke platen schuiven langs elkaar? Welke reliëfvormen zien we? Fenomenen? San Francisco 1906 Californië, 1989 (Loma Prieta)  Izmit 17/08/99 Zware aardbeving in West-Turkije Istanbul IZMIT Anatolië Zee van Marmara West-Turkije  Izmit 17/08/99 Zware aardbeving in West-Turkije Primaire gevolgen: -veel slachtoffers -breuken en verzakkingen -overstromingen -schade aan huizen -schade aan infrastructuur  Izmit 17/08/99 Zware aardbeving in West-Turkije Secundaire gevolgen: - uitvallen van de elektrische stroom -breken van de waterleiding -uitbreken van branden -daklozen -hongersnood -uitbreken van ziektes Oefening: teken de aangegeven dwarsdoorsnede A B  Oefening: oplossing Doorsnede A 6 W 2 5 7 E 3 1 4 1 Pacifische plaat 2 Stille oceaan 3 Oost-Pacifische rug 4 Nazca plaat 5 Atacama trog 6 Andes 7 Zuid-Amerikaanse plaat  Animaties https://aardrijkskunde.dbz.be/ipad/kosmog rafie/animatie_slenk.html https://aardrijkskunde.dbz.be/ipad/platente ktoniek/animatie_MOR.html https://aardrijkskunde.dbz.be/ipad/kosmog rafie/animatie_kustgebergte.html https://aardrijkskunde.dbz.be/ipad/kosmog rafie/animatie_transform.html