Δερματίτιδα εξ' επαφής & Επιδερμιδικές δοκιμασίες PDF

Δερματίτιδα εξ’ επαφής & Επιδερμιδικές δοκιμασίες Ευστάθιος Α. Ράλλης Αναπλ. Καθηγητής Δερματολογίας - Αφροδισιολογίας ΠΑ.Δ.Α. Έκζεμα (δερματίτιδα)  Γενικά (1/2) Ο όρος «έκζεμα» (eczema) είναι συνώνυμος της «δερματίτιδας» (dermatitis) και προ...

Δερματίτιδα εξ’ επαφής & Επιδερμιδικές δοκιμασίες Ευστάθιος Α. Ράλλης Αναπλ. Καθηγητής Δερματολογίας - Αφροδισιολογίας ΠΑ.Δ.Α. Έκζεμα (δερματίτιδα)  Γενικά (1/2) Ο όρος «έκζεμα» (eczema) είναι συνώνυμος της «δερματίτιδας» (dermatitis) και προέρχεται από την οξεία φάση της νόσου όπου το δέρμα «ζέει» (καίει, βράζει).  Γενικά (2/2) Το έκζεμα αποτελεί για χρόνια, φλεγμονώδη δερματοπάθεια. Είναι έντονα κνησμώδης. Υπεισέρχεται κάποια υποκείμενη διαταραχή του ανοσοποιητικού. Οι κλινικές εκδηλώσεις είναι αποτέλεσμα συνδυασμού περιβαλλοντικών και γενετικών επιδράσεων.  Έκζεμα Ταξινόμηση Εξωγενής δερματίτιδα Ενδογενής δερματίτιδα Δερματίτιδα εξ επαφής: Ατοπική δερματίτιδα o Ερεθιστική Σμηγματορροϊκή o Αλλεργική δερματίτιδα Δυσιδρωσικό έκζεμα Νομισματοειδές έκζεμα Νευροδερματίτιδα  Έκζεμα Κλινική εικόνα Αποτελεί ένα πολύ συχνό νόσημα. Διακρίνεται σε οξύ, υποξύ και χρόνιο. Συνοδεύεται συνήθως από κνησμό. Ως χρόνιο, ορίζεται το έκζεμα διάρκειας > των 3 μηνών. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: Xαρακτηρίζεται από ερύθημα, οίδημα, φυσαλίδες (οξύ), υπερκεράτωση, ρωγμές (χρόνιο) ή συνδυασμό των παραπάνω (υποξύ). Συχνά είναι αποτέλεσμα συνδυασμού ενδογενών και εξωγενών παραγόντων. Ερεθιστική δερματίτιδα εξ’ επαφής  Ορισμός Η ερεθιστική εξ’ επαφής δερματίτιδα (ΕΔΕ) είναι η φλεγμονώδης, μη ανοσολογική απάντηση του δέρματος που προκαλείται μετά από επαφή ποικίλων εξωγενών παραγόντων. Ο οξύς τύπος συνήθως προκαλείται από ένα αίτιο. Για το χρόνιο τύπο ευθύνονται πολλοί εξωγενείς παράγοντες. Πολλοί φυσικοί παράγοντες (αέρας, κρύο, ξηρασία) επηρεάζουν τον βαθμό της ερεθιστικότητας.  Επιδημιολογία (1/3) Επιδημιολογικές μελέτες για την επίπτωση της ΕΔΕ είναι λίγες. Πολλά άτομα δεν θεωρούν νόσο, ορισμένους τύπους ερεθιστικότητας. Η ΕΔΕ είναι 3 φορές συχνότερη από την αλλεργική εξ΄επαφής δερματίτιδα. Η ήπια ΕΔΕ προσβάλλει σχεδόν το 100% των ατόμων που εργάζονται σε / ως: 1. Επεξεργασία τροφίμων και ψαριών 2. Κομμώτριες 3. Νοσηλευτές 4. Κατασκευαστικές εταιρείες 5. Κτηνοτροφικές εργασίες  Επιδημιολογία (2/3) Οι αλλεργικές αντιδράσεις από τα καλλυντικά, στο γενικό πληθυσμό, ανέρχονται στο 16%. Η ευαισθησία σε ερεθιστικές ουσίες είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία. Δηλαδή, τα παιδιά μέχρι 8 ετών είναι πιο ευάλωτα σε σχέση με τα ηλικιωμένα άτομα. Αυτό οφείλεται στο ότι το γηρασμένο δέρμα εμφανίζει μειωμένη απορρόφηση ουσιών.  Επιδημιολογία (3/3) Η ΕΔΕ είναι πολύ συχνότερη στις γυναίκες. Αυτό όμως δεν σημαίνει μεγαλύτερη ευαισθησία στις ερεθιστικές ουσίες σε σχέση με τους άνδρες. Πιθανολογείται μεγαλύτερη και ποικίλης αιτιολογίας έκθεση των γυναικών σε ερεθιστικούς παράγοντες.  Αιτιοπαθογένεια (1/3) Φαίνεται ότι εμπλέκονται διαφορετικοί μηχανισμοί στην οξεία και τη χρόνια ΕΔΕ. Οξεία ΕΔΕ: Μετά από άμεση επαφή ερεθιστικών ουσιών με το δέρμα για ικανό χρονικό διάστημα, συμβαίνει κυτταρική βλάβη (από ήπια ως νεκρωτική), ακριβώς στο σημείο της επαφής με το δέρμα.  Αιτιοπαθογένεια (2/3) Χρόνια αθροιστική ΕΔΕ: Προηγείται διαταραχή του επιδερμιδικού φραγμού, λόγω μείωσης των λιπιδίων του δέρματος. Αυτό συμβαίνει μετά από, συνεχή διαβροχή του δέρματος, υγρασία, συχνή χρήση καθαριστικών. Προδιαθεσικοί παράγοντες: η ατοπία, η τριβή, η υγρασία, ηλικία < 8 ετών, ύπαρξη προϋπάρχουσας δερματοπάθειας.  Αιτιοπαθογένεια (3/3) Ουσίες που προκαλούν συχνά ΕΔΕ Α/Α Ουσίες Σχόλια - Παρατηρήσεις 1. Νερό Και τα άλατα και οξείδια Ca, Mg, Fe που περιέχονται σε αυτό. 2. Καθαριστικά δέρματος Σαπούνια, απορρυπαντικά, κ.α 3. Βιομηχανικά καθαριστικά Απορρυπαντικά, επιφανειοδραστικοί παράγοντες, στεγνωτικά. 4. Αλκάλεα Σαπούνι, σόδα, αμμωνία, τσιμέντο, ασβέστιο, αμίνες. 5. Οξέα Υψηλής ερεθιστικότητας: υδροχλωρικό, θειικό, νιτρικό, χρωμικό. Μέτριας ερεθιστικότητας: οξαλεϊκό, ακετοσαλικυλικό 6. Έλαια Ορυκτέλαια, λιπαντικά 7. Οργανικοί διαλύτες Τερεβυνθέλαιο, βανζένιο, μεθανόλη, αιθανόλη, ακετόνη, κ.α. 8. Οξειδωτικοί παράγοντες Υπεροξείδιο του υδρογόνου, υπεροξείδιο του βενζολίου. 9. Αντισηπτικοί παράγοντες Φαινόλες, αλδεϋδες, αλκοόλες. 10. Φυτά Σύκο, σκόρδο, κρεμμύδι, σπαράγγι, κίτρο, ανανάς, κ.α. 11. Βιολογικά υγρά ζώων Παγκρεατικά ένζυμα  Κλινική εικόνα (1/4) Οι συχνότερες κλινικές μορφές της ΕΔΕ περιγράφονται παρακάτω: 1. Οξεία ΕΔΕ – άμεση. o Είναι άμεση αντίδραση. o Προϋποθέτει έκθεση σε ισχυρά ερεθιστικά για αρκετή ώρα. o Παρατηρείται κλινικά, ερύθημα, οίδημα, φυσαλίδες, ορορροή, αίσθημα καύσους ή κνησμού. o Ενίοτε οι βλάβες μπορεί να είναι νεκρωτικές.  Κλινική εικόνα (2/4) 2. Οξεία ΕΔΕ – επιβραδυνόμενη. o Πρόκειται για βραδεία αντίδραση o Εκδηλώνεται 12-24 ώρες μετά την επαφή. o Προκαλείται από ορισμένα τοπικά ερεθιστικά φάρμακα όπως, η ισοτρετινοΐνη, η ποδοφυλλίνη.  Κλινική εικόνα (3/4) 3. Χρόνια αθροιστική ΕΔΕ o Για την εμφάνισή της απαιτούνται επαναλαμβανόμενες επαφές με ήπια ερεθιστικά για μεγάλο χρονικό διάστημα. o Συχνές εντοπίσεις: χέρια, περιστοματικά, περιγεννητικά. o Είναι αποτέλεσμα διαταραχής του φραγμού της κερατίνης, διαδερμικής απώλειας νερού και ξηρότητας του δέρματος. o Κλινικά εκδηλώνεται με απολέπιση, ραγάδες, εφελκίδες, ξηρότητα και συνοδεύεται από κνησμό, καύσο ή πόνο.  Κλινική εικόνα (4/4) 4. Μη-φλεγμονώδης ΕΔΕ o Πρόκειται για μια υποκλινική κατάσταση του δέρματος. o Εμφανίζεται λίγο πριν εκδηλωθεί η ΕΔΕ ή λίγο μετά την κλινική ίαση αυτής. o Στην μορφή αυτή, ενώ κλινικά το δέρμα φαίνεται υγιές, λειτουργικά δεν έχει αποκατασταθεί ο επιδερμιδικός φραγμός. o Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την εύκολη και γρήγορη υποτροπή ή την εμφάνιση της ΕΔΕ, αν συνεχίζονται οι συχνές επαφές με ήπια καθαριστικά, κ.α.  Προδιαθεσικοί παράγοντες (1/3) Ενδογενείς παράγοντες Για την κλινική εκδήλωση της ΕΔΕ παίζουν ρόλο ορισμένοι ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες. Ατομικοί προδιαθεσικοί παράγοντες είναι: o Η ύπαρξη προϋπάρχουσας δερματοπάθειας o Η ατοπία o Η γενετική προδιάθεση κάποιων ατόμων o Η ανατομική θέση που προσβάλλεται o Η ηλικία (αντιστρόφως ανάλογη με την ερεθιστικότητα)  Προδιαθεσικοί παράγοντες (2/3) Εξωγενείς παράγοντες (1/2) Η τοξικότητα των ερεθιστικών χημικών εξαρτάται από: o Την πυκνότητα o Τις φυσικοχημικές τους ιδιότητες o Τη θερμοκρασία τους o Το έκδοχο o Τον αριθμό και διάρκεια των εκθέσεων o Την έκθεση σε περισσότερες της μιας ερεθιστικών ουσιών  Προδιαθεσικοί παράγοντες (3/3) Εξωγενείς παράγοντες (2/2) Η ερεθιστική αντίδραση μπορεί επίσης να επιδεινωθεί από: o Συνθήκες τριβής o Τραυματισμούς o Συνθήκες περίκλεισης (π.χ γάντια) o Περιβαλλοντικές συνθήκες (υγρασία, αέρας, ήλιος)  Ιστολογική εικόνα Οξεία ΕΔΕ: Παρουσία οιδήματος εντός της επιδερμίδας (σπογγίωση), με δημιουργία φυσαλίδων και άθροιση λεμφοκυττάρων και πολυμορφοπυρήνων, περιαγγειακά. Χρόνια ΕΔΕ: Υπερκεράτωση, ακάνθωση, σπογγίωση και θηλωμάτωση.  Διαφορική διάγνωση Η διαφορική διάγνωση της ΕΔΕ θα γίνει από: 1. Την ατοπική δερματίτιδα 2. Την αλλεργική εξ’ επαφής δερματίτιδα 3. Το δυσιδρωσικό έκζεμα  Πρόγνωση Η πρόγνωση της νόσου δεν εμπνέει ανησυχία για τους ασθενείς. Πρόκειται για καλοήθη κατάσταση με συχνές όμως υποτροπές στα ατοπικά άτομα. Η ΕΔΕ προδιαθέτει για την ανάπτυξη αλλεργικής εξ’ επαφής δερματίτιδας.  Θεραπεία Απαραίτητη προϋπόθεση για την θεραπεία αποτελεί λήψη πολύ καλού ιστορικού και η αποφυγή ερεθιστικών ουσιών και επιβαρυντικών περιβαλλοντικών συνθηκών. Στην οξεία φάση μπορούν να εφαρμοστούν κομπρέσες με φυσιολογικό ορό για την απομάκρυνση των εφελκίδων.  Θεραπεία (2/2) Στην χρόνια φάση μπορούν να χορηγηθούν μαλακτικά και ενυδατικές κρέμες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα ήπια κορτικοστεροειδή έχουν θέση, εφόσον χορηγηθούν για σύντομο διάστημα. Συστηματική αγωγή, συνήθως δεν απαιτείται. Σε χρόνιο έκζεμα χεριών, αλιτρετινοϊνη. Αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής  Γενικά Ο όρος αλλεργία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 20ου αιώνα (von Pirquet, 1906). Προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «άλλο» + «έργο»: διαφορετική αντίδραση σε ποικίλα αίτια. Η αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής (ΑΔΕ) εξακολουθεί να αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα σε παγκόσμια κλίμακα. Η επίπτωση της νόσου αντικατοπτρίζει το βαθμό βιομηχανοποίησης, τις κοινωνικές συνθήκες, τις παραδόσεις, τα επαγγέλματα και τις συνήθειες ενός τόπου.  Ορισμός Πρόκειται για μια φλεγμονώδη αντίδραση του δέρματος. Προκαλείται από την άμεση επαφή του ιστού-στόχος (δέρμα) με ποικιλία αλλεργιογόνων. Είναι το αποτέλεσμα της κινητοποίησης αλλεργικού τύπου IV επιβραδυνόμενου μηχανισμού.  Επιδημιολογία (1/2) Η συχνότητα της νόσου κυμαίνεται από 4 - 10%. Αποτελεί το 90% του συνόλου των επαγγελματικών δερματοπαθειών. Παρατηρείται υπεροχή των γυναικών πιθανότατα λόγω της έκθεσής τους σε περισσότερα αλλεργιογόνα. Το 10-14% των γυναικών εμφανίζει αλλεργία στο νικέλιο.  Επιδημιολογία (2/2) Στο γενικό πληθυσμό η συχνότητα του εκζέματος είναι: 1 - 10%. Από τους ασθενείς με έκζεμα: Το 70-80% είναι ΕΔΕ Το 20-30% είναι ΑΔΕ 1. Meding B, et al. J Invest Dermatol 2004;122:873-7. 2. Marks J, et al. Contact and Occupational Dermatology 2000: 3-15.  Αιτιοπαθογένεια Πρόκειται για ένα κλασικό παράδειγμα τύπου IV υπερευαισθησίας. Διακρίνεται σε 2 φάσεις: 1. Η φάση της ευαισθητοποίησης. Η φάση αυτή διαρκεί 3-4 εβδομάδες και δεν παρατηρείται εικόνα δερματίτιδας. Γίνεται σύνδεση του αντιγόνου (απτίνη) με συστατικό της επιδερμίδας (πρωτεΐνη-φορέα). Οι κυτοκίνες που παράγονται ενεργοποιούν την ωρίμανση και μετανάστευση αντιγονοπαρουσιαστικών κυττάρων (Langerhans cells). Αυτά συνδέονται με το αντιγόνο στους υποδοχείς του MHC Ι ή ΙΙ και το μεταφέρουν στους λεμφαδένες. Εκεί αναγνωρίζεται από αδιαφοροποίητα Τ-λεμφοκύτταρα, γίνεται διαφοροποίηση και πολλαπλασιασμός των ειδικών Τ-λεμφοκυττάρων με παραγωγή IL-2. Ακολούθως τα ειδικά Τ-λεμφοκύτταρα περνούν στην κυκλοφορία.  Αιτιοπαθογένεια 2. Η φάση της έκλυσης. Μετά την ευαισθητοποίηση, σε κάθε νέα επαφή του ατόμου με την ουσία στην οποία έχει ευαισθητοποιηθεί, η απτίνη προσλαμβάνεται από τα κύτταρα Langerhans, το σύμπλεγμα εκφράζεται στην επιφάνεια του κυττάρου και αλληλεπιδρά με τα ευαισθητοποιημένα Τ- λεμφοκύτταρα στο δέρμα. Στη φάση αυτή το αλλεργιογόνο επιδρά απευθείας με τα Τ-λεμφοκύτταρα. Οι κυτοκίνες που απελευθερώνονται ενεργοποιούν τα μαστοκύτταρα και τα μακροφάγα. Η ισταμίνη που απελευθερώνεται προκαλεί αγγειοδιαστολή και αύξηση της διαπερατότητας του τοιχώματος των αγγείων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την έξοδο από την κυκλοφορία κυττάρων και προφλεγμονωδών παραγόντων με έναρξη της ΑΔΕ. Η αντίδραση αυτή συμβαίνει 24 - 72 ώρες μετά την επαφή της ουσίας με το δέρμα και διαρκεί για 2 - 3 εβδομάδες.  Κλινική εικόνα (1/7) Περιλαμβάνει μεγάλο φάσμα κλινικών εκδηλώσεων που ποικίλλει από τον ήπιο κνησμό χωρίς την ύπαρξη βλαβών έως τη χρόνια δερματίτιδα. Στην οξεία δερματίτιδα παρατηρείται ερύθημα, βλατίδες, φυσαλίδες ή πομφόλυγες, ανάλογα με την ένταση της αντίδρασης. Σε περιπτώσεις σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης το εξάνθημα μπορεί να γενικευθεί. Σε προσβολή βλεφάρων, γεννητικών οργάνων και οσχέου, επικρατεί το ερύθημα και το οίδημα.  Κλινική εικόνα (2/7) Στη χρόνια αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής, η κλινική εικόνα χαρακτηρίζεται από: o Πάχυνση του δέρματος o Λειχηνοποίηση o Μελάγχρωση o Ξηρότητα o Ρωγμές o Απολέπιση Ο κνησμός αξιολογείται συχνά ως μέτριος έως σοβαρής έντασης, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Συχνά συνυπάρχει ΕΔΕ και ΑΔΕ.  Κλινική εικόνα (3/7) Σύνδρομο ΑΔΕ (1/2) Το σύνδρομο αλλεργικής δερματίτιδας εξ’ επαφής αποτελεί ένα σύνολο σημείων και συμπτωμάτων που χαρακτηρίζουν το νόσημα. Διακρίνονται 3 στάδια: Στάδιο 1 Τα δερματικά σημεία παραμένουν εντοπισμένα στις θέσεις όπου δρα το αλλεργιογόνο. Στάδιο 2 Πρόκειται για περιοχική διασπορά των αντίστοιχων συμπτωμάτων μέσω της λεμφικής κυκλοφορίας πέρα από τη θέση όπου δρουν τα αντίστοιχα αλλεργιογόνα. Στάδιο 3 Περιλαμβάνει την αιματογενή διασπορά (Στάδιο 3α) της αλλεργικής δερματίτιδας εξ επαφής ή τη συστηματική ενεργοποίηση του νοσήματος (Στάδιο 3β).  Κλινική εικόνα (4/7) Σύνδρομο ΑΔΕ (2/2) – Baboon syndrome Η συστηματική ενεργοποίηση της ΑΔΕ αποτελεί αντίδραση σε τοπικά ή συστηματικά χορηγούμενες ουσίες και φάρμακα. Για την αντίδραση σε φάρμακα προτάθηκαν τα παρακάτω διαγνωστικά κριτήρια: 1. Έκθεση σε φάρμακο χορηγούμενο συστηματικά για πρώτη ή πολλαπλή φορά 2. Ερύθημα, σαφώς αφοριζόμενο, γλουτών, περινέου και περιγεννητικής περιοχής 3. Προσβολή και μιας, ακόμα, πτυχής 4. Συμμετρία προσβολής 5. Απουσία συστηματικών σημείων  Κλινική εικόνα (5/7) Διασπορά αλλεργιογόνου (1/2) Η διασπορά του αλλεργιογόνου μπορεί να ακολουθήσει τα παρακάτω πρότυπα: Αυτόλογη μεταφορά Τυπικό παράδειγμα αποτελεί το βερνίκι νυχιών που με χειρισμούς ή κινήσεις μεταφέρεται στα βλέφαρα, πώγωνα και το λαιμό του ατόμου.  Κλινική εικόνα (6/7) Διασπορά αλλεργιογόνου (2/2) Ετερόλογη μεταφορά Σε αρκετές περιπτώσεις το αλλεργιογόνο προέρχεται από εξωγενές σημείο όπως ο σύντροφος του ασθενούς. Συναντάται σε συνήθειες καθημερινής υγιεινής όπως το αποσμητικό ή το άρωμα του συντρόφου που μεταφέρεται μέσω της επαφής με το άλλο άτομο.  Κλινική εικόνα (7/7) Οι εντοπίσεις του εξανθήματος συχνά δίνουν πληροφορίες για την αιτία που το προκάλεσε: 1. Τριχωτό κεφαλής: είδη κομμωτικής, καλλυντικά, νικέλιο 2. Πρόσωπο: καλλυντικά, αρώματα, νικέλιο, συντηρητικά, φάρμακα 3. Χείλη: καλλυντικά, οδοντόπαστες, τροφές, φάρμακα 4. Κορμός: αρώματα, φορμαλδεϋδη, νικέλιο, ελαστικό, υλικά υφασμάτων 5. Γεννητική περιοχή: προϊόντα υγιεινής, αρώματα, ελαστικό, καλλυντικά, βερνίκι νυχιών, φάρμακα 6. Πόδια: βαφές παπουτσιών - χρώμιο, νικέλιο, κόλλες, φάρμακα, ελαστικό, καλλυντικά  Ιστολογική εικόνα Η ιστολογική εξέταση της οξείας ΑΔΕ δείχνει υπερκεράτωση και ενδοεπιδερμιδικό οίδημα με ανάπτυξη φυσαλίδων στην επιδερμίδα. Παρατηρείται μετανάστευση φλεγμονωδών κυττάρων στην επιδερμίδα (εξωκύττωση). Τα κύτταρα αυτά είναι λεμφοκύτταρα και περιστασιακά πολυμορφοπύρηνα, ηωσινόφιλα και κύτταρα Langerhans. Τα αγγεία είναι διατεταμένα και οιδηματώδη.  Διαφορική διάγνωση Η διαφορική διάγνωση πρέπει να γίνει από: 1. Ερεθιστική εξ’ επαφής δερματίτιδα 2. Ενδογενή δερματίτιδα (ατοπική, σμηγματορροϊκή, νομισματοειδές έκζεμα, δυσιδρωσικό έκζεμα, δερματίτιδα εκ στάσεως) 3. Ψωρίαση 4. Δερματοφυτίες 5. Ερύθρασμα 6. Φαρμακευτικά εξανθήματα 7. Ψώρα 8. Δερματομυοσίτιδα 9. Ερυσίπελας  Διάγνωση Η διάγνωση στηρίζεται στην λήψη ιστορικού, στην κλινική εξέταση και τις επιδερμιδικές δοκιμασίες (patch tets). Η θέση έναρξης του εξανθήματος αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την αιτιολογική διερεύνηση. Οι βλάβες της ΑΔΕ μπορεί να παραμείνουν εντοπισμένες στην περιοχή επαφής ή να εμφανίσουν διασπορά. Επιδερμιδικές δοκιμασίες  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (1) Πρόκειται για μια αξιόπιστη και τεκμηριωμένη μέθοδο εντόπισης του υπεύθυνου αλλεργιογόνου μέσω πρόκλησης ελεγχόμενης ΑΔΕ. Αποτελεί μια in vivo μέθοδο διάγνωσης. Περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Josef Jadassohn, το 1895.  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (2) Πρόκειται για μια προτυποποιημένη διαδικασία που περιλαμβάνει την ευαισθητοποίηση του ασθενούς και την ταυτοποίηση και συσχέτιση του αλλεργιογόνου με το επεισόδιο της ΑΔΕ. Προϋποθέσεις για την εκτέλεση των επιδερμιδικών δοκιμασιών είναι: 1. Η ύφεση της κλινικής εικόνας του ασθενούς. 2. Η αποφυγή χρήσης αντιισταμινικών, κορτικοστεροειδών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. 3. Η παραμονή ελεύθερης εξανθήματος της ράχης του ασθενούς. 4. Η εξασφάλιση συνθηκών χωρίς υψηλές θερμοκρασίες και μεγάλα ποσοστά υγρασίας (αποφυγή σωματικής εργασίας, άσκησης, υπεριώδους ακτινοβολίας).  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (3) Απόλυτες ενδείξεις Ασθενείς με έκζεμα Εντοπισμένο, γενικευμένο, κάθε εντόπισης (ΑΔΕ, ΕΔΕ) Ατοπική δερματίτιδα Χρόνιο έκζεμα άλλου τύπου (δυσιδρωσικό έκζεμα, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, κ.α) Άτυπα χρόνια κνησμώδη εξανθήματα  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (4) Σχετικές ενδείξεις Χρόνιες δερματοπάθειες που γίνεται χρήση τοπικών σκευασμάτων Φαρμακευτικά εξανθήματα Σπογγοειδής μυκητίαση Επιδείνωση προϋπάρχουσας δερματοπάθειας, όπως ψωρίαση Πριν από την εφαρμογή προσθετικών εργασιών (οδοντιατρικών, ορθοπαιδικών)  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (5) Κανόνες μεθόδου Αλλεργιογόνα Βασικές σειρές Έκδοχα Συγκεντρώσεις Υλικά των patch tests Ταινίες κολλητικές Συντήρηση αλλεργιογόνων (ψύξη) Ακολουθία αλλεργιογόνων, θέση δοκιμασίας, απομάκρυνση τριχών, τοποθέτηση ταινιών, σημείωση περιοχής Γραπτές οδηγίες προς ασθενείς  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (6) Βασική Ευρωπαϊκή σειρά αλλεργιογόνων Σε όλους τους ασθενείς εφαρμόζονται τα αλλεργιογόνα της Βασικής Ευρωπαϊκής Σειράς. Επιπρόσθετα και άλλες σειρές, αν το υποδεικνύει το ιστορικό. Σε περίπτωση που ο ασθενής πάσχει από ΑΔΕ, η χρήση της Ευρωπαϊκής Σειράς μπορεί να αναδείξει το υπεύθυνο αλλεργιογόνο σε ποσοστό 85%.  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (7) Σειρές αλλεργιογόνων Standard European Κορτικοστεροειδή Έκδοχα Αναλγητικά, αντιφλεγμονώδη Κομμωτών Οφθαλμιατρικά Μηχανικών Μέταλλα Εξ υποδημάτων Φυτά Πλαστικά, κόλλες atopy Οδοντιατρικά Αντηλιακά Αρτοποιών Φωτογραφικά Τυπογράφων Φάρμακα Συντηρητικά Βαφές υφασμάτων Καλλυντικά Αρώματα Αντιβιοτικά Ελαστικά Αντισηπτικά, αντιμυκητιασικά  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (8) Επιλογή κατάλληλων αλλεργιογόνων Λήψη λεπτομερούς ιστορικού, με έμφαση σε: Παρόν επάγγελμα, θέση εργασίας Προηγούμενα επαγγέλματα Ασχολίες, συνήθειες Λήψη φαρμάκων, τροφών Εντόπιση δερματίτιδας Ατοπικό ιστορικό Χρήση καλλυντικών  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (9) Τοποθέτηση στο άνω μέρος της πλάτης, σε άτριχο υγιές δέρμα.  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (10) Χρόνος ανάγνωσης αποτελεσμάτων Χρόνος έκθεσης: 48 ώρες Ανάγνωση 49 ώρες (30′-60′ μετά την αφαίρεση των ταινιών) Ερεθιστικές απαντήσεις 72-96 ώρες Αύξηση αλλεργικών και εξασθένηση ερεθιστικών απαντήσεων 7 ημέρες (έλεγχος από ασθενή)  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (11) ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΤΩΝ PATCH TESTS ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ICDRG (International Contact Dermatitis Research Group) - Αρνητική αντίδραση ?- Αμφίβολη αντίδραση (ελαφρό – μη ψηλαφητό ερύθημα) + Ασθενής θετική αντίδραση (ερύθημα, διήθηση βλατίδες) ++ Έντονη θετική αντίδραση (ερύθημα, οίδημα, βλατίδες και φυσαλίδες) +++ Πολύ έντονη θετική αντίδραση (ελκωτική ή πομφολυγώδης) IR Ερεθιστική αντίδραση διαφόρων τύπων NT Μη δοκιμαθείσα ουσία (not tested)  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (12) Ερεθιστικές απαντήσεις Συνήθως εμφανίζονται στις 48 ώρες (30′ μετά την αφαίρεση) και δεν έχουν διήθηση. Μειώνονται σε ένταση στις 96 ώρες. Παρατηρούνται συχνότερα στα ατοπικά άτομα. Προκαλούνται από ορισμένα αλλεργιογόνα. Προκαλούν αίσθημα καύσου αντί κνησμού. Δεν επεκτείνονται εκτός του πεδίου επαφής.  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (13) Ερεθιστικές απαντήσεις Ονομάζεται και «σύνδρομο διεγερμένου (ευερέθιστου) δέρματος» (Mitchell 1975). Περιγράφεται επίσης και με τον όρο «angry back». Εμφανίζονται πολλαπλές θετικές αντιδράσεις, οι οποίες δεν αναπαράγονται σε επανάληψη. Αναφέρεται σε ποσοστό 2 - 6%. Για την αποφυγή του συνδρόμου είναι απαραίτητες οι οδηγίες σωστής προετοιμασίας του ασθενούς.  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (14) Συσχέτιση αποτελεσμάτων με κλινική εικόνα Η συσχέτιση μίας αντίδρασης με το ιστορικό του ασθενούς είναι σημαντική. Απαιτείται: Εμπειρία Γνώση Σύνθεση πληροφοριών Σε ποσοστό 20 - 30% υπάρχει αδυναμία συσχέτισης.  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (15) Ψευδώς θετικά αποτελέσματα 1. Υψηλή συγκέντρωση αλλεργιογόνου 2. Χρήση ερεθιστικού εκδόχου 3. Όταν η ερεθιστική δράση της ουσίας υπερτερεί της αλλεργικής 4. Σε προϋπάρχουσα δερματίτιδα στη θέση εφαρμογής των δοκιμασιών 5. Σε ενεργό δερματίτιδα σε άλλη θέση 6. Σε αντιδράσεις από τις κολλητικές ταινίες ή τους δίσκους 7. Σε ασθενείς με δερμογραφισμό / σύνδρομο ευερέθιστου δέρματος 8. Προκλητές αντιδράσεις 9. Εφαρμογή της δοκιμασίας σε γειτονικές θέσεις ουσιών με παρόμοια χημική δομή 10. Συνθήκες αυξημένης θερμοκρασίας και υγρασίας του δέρματος  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (16) Ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα 1. Πολύ χαμηλή συγκέντρωση αλλεργιογόνου / χρήση ανεπαρκούς ποσότητας 2. Πτητικό αλλεργιογόνο και μη ενδεδειγμένο έκδοχο 3. Κακή επικόλληση ταινιών / δίσκων 4. Λανθασμένη θέση εφαρμογής των ταινιών / δίσκων 5. Χρήση φαρμακευτικής ουσίας που επηρεάζει το αποτέλεσμα (τοπικά στεροειδή) 6. Πρώιμη ή όψιμη ανάγνωση 7. Υποαντιδραστικότητα του δέρματος 8. Έκθεση της περιοχής σε υπεριώδη ακτινοβολία 9. Χαμηλή θερμοκρασία δέρματος  Επιδερμιδικές δοκιμασίες (17) Ανεπιθύμητες ενέργειες Ευαισθητοποίηση από τα αλλεργιογόνα Έντονες ερεθιστικές αντιδράσεις Έξαρση και γενίκευση προυπάρχουσας αντίδρασης Αποχρωματισμός (φαινόλες) Μελάγχρωση (παρατηρείται μετά από φωτοαλλεργιογόνα) Ουλές, χηλοειδή Αναφυλακτικές αντιδράσεις (συνήθως από αντιβιοτικά, latex) Πρόκληση λοιμώξεων (ιοί, βακτήρια)  Θεραπεία Γενικά θεραπευτικά μέτρα 1. Χρήση ήπιων καθαριστικών και αποφυγή κατάχρησης αυτών 2. Χρήση μαλακτικών σκευασμάτων με σκοπό τη διατήρηση της ακεραιότητας του επιδερμιδικού φραγμού 3. Αποφυγή χρήσης ερεθιστικών παραγόντων (χημικά, διαλύτες, αλλεργιογόνα) 4. Patch tests, ταυτοποίηση του αλλεργιογόνου και αποφυγή αυτού 5. Χρήση προστατευτικών μέτρων κατά την εργασία (η δερματίτιδα αποτελεί το 90% των επαγγελματικών νοσημάτων)  Πρόγνωση Εφόσον η ΑΔΕ οφείλεται σε κοινά αλλεργιογόνα, η αποφυγή τους είναι πολύ δύσκολη. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι υποτροπές και η χρονιότητα της νόσου. Τα περισσότερα αλλεργιογόνα συνδέονται με την επιδερμίδα σε 30 λεπτά - 2 ώρες. Σε ενδεχόμενη επαφή με αλλεργιογόνα συστήνεται άμεσος καθαρισμός με νερό και σαπούνι. Ευχαριστώ