Κοινωνικές Αναπαραστάσεις και COVID-19

Ο αντίκτυπος της ταυτότητας στην πολυφασική αναπαράσταση της Covid-19 κατά τη διάρκεια της καραντίνας

• Εμπειρική μελέτη που εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η ταυτότητα των ανθρώπων επηρεάζει την αντίληψη και την κατανόηση της πανδημίας Covid-19 κατά την περίοδο της πρώτης καραντίνας (Μάρτιος-Μάιος 2020).
• Συμμετείχαν 1.560 άτομα στην έρευνα, απαντώντας σε ερωτηματολόγια σχετικά με την γνωστική και συναισθηματική τους πολυφασία.
• Χρησιμοποιήθηκαν η ανάλυση παραγόντων και η μοντελοποίηση δομικών εξισώσεων για την ανάλυση των δεδομένων.

Κύρια σημεία

• Covid-19: Ένα άγνωστο φαινόμενο που εισέβαλε στην καθημερινότητα, οδηγώντας στην ανάγκη οικειοποίησης και επικοινωνίας μέσω της κατασκευής πολυφασικών κοινωνικών αναπαραστάσεων.
• Γνωσιακή Πολυφασία: Η συνύπαρξη αντιτιθέμενων μορφών σκέψης που χρησιμοποιούνται από άτομα και ομάδες, βασιζόμενες στην ταυτότητά τους και στο εκάστοτε πλαίσιο.
• Moscovici: Διακρίνει τέσσερις τρόπους σκέψης: επιστημονικό, ιδεολογικό, θρησκευτικό και μαγικό.
• Στόχος Έρευνας: Η μελέτη της αναπαράστασης του κορωνοϊού και των συναισθημάτων που προκάλεσε, σε σχέση με την ταυτότητα των ερωτώμενων σε συνθήκες καραντίνας.
• Συμμετέχοντες: 1.560 άτομα διαφόρων ηλικιών, κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου, θρησκευτικότητας και πολιτικής αυτοτοποθέτησης.
• Εργαλείο: Αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο με κλίμακες πολυφασίας και συναισθημάτων, χορηγημένο διαδικτυακά κατά τη διάρκεια της καραντίνας.
• Ανάλυση Δεδομένων: Διερευνητική Παραγοντική Ανάλυση ανέδειξε τρεις τρόπους σκέψης (μαγικό, θρησκευτικό, επιστημονικο-ιδεολογικό) και δύο συναισθήματα (αρνητικό, θετικό).

Ευρήματα

• Επιστημονικο-ιδεολογικός Τρόπος Σκέψης: Κυρίαρχος και συσχετίζεται αρνητικά με τον θρησκευτικό και μαγικό τρόπο σκέψης.
• Θρησκευτικός Τρόπος Σκέψης: Συσχετίζεται θετικά με τον μαγικό.
• Συναισθήματα: Εκφράζονται αμφίθυμα και ουδέτερα.
• Ρυθμιστικός Ρόλος: Φύλου, ηλικίας, κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, θρησκευτικότητας και πολιτικής τοποθέτησης στην γνωστικο-συναισθηματική αναπαράσταση του κορωνοϊού.

Κοινωνικές Αναπαραστάσεις

• Θεωρία Moscovici: Η πρακτική γνώση που κατασκευάζουν οι καθημερινοί άνθρωποι όταν αντιμετωπίζουν κάτι καινούριο.
• Αντιμετώπιση Αγνώστου: Τα κοινωνικά υποκείμενα προσπαθούν να εξοικειωθούν με το νέο κοινωνικό αντικείμενο (π.χ. πανδημία), μειώνοντας τον φόβο και την ανασφάλεια.
• Μεταμόρφωση της Γνώσης: Η επιστημονική γνώση μετατρέπεται σε κοινή ή απλοϊκή, δημιουργώντας μια επικοινωνιακή γλώσσα με καθημερινές πρακτικές.
• Διεργασίες Κατασκευής: Επικέντρωση (σύγκριση με παλαιότερες γνώσεις) και αντικειμενοποίηση (το άγνωστο γίνεται συγκεκριμένο και ορατό).
• Επικεντρώσεις Doise: Ψυχολογική, κοινωνιολογική και κοινωνιοψυχολογική, που συνδέουν την ατομική και κοινωνική ταυτότητα με την αναπαράσταση.

Γνωστική Πολυφασία

• Αντιφατικές Σημασίες: Η σκέψη του κοινού νου συχνά περιλαμβάνει αναπαραστάσεις με αντιφατικές σημασίες.
• Provencher, Arthi, και Wagner: Η γνωστική πολυφασία υποδηλώνει τη δυναμική συνύπαρξη διαφορετικών τρόπων σκέψης.
• Jovchelovitch: Στην ανθρώπινη σκέψη συνυπάρχουν διάφορες μορφές γνώσης (επιστήμη, θρησκεία, τέχνη), επιτρέποντας την προσαρμογή και την έκφραση πολλαπλών ταυτοτήτων.
• Περιθωριοποίηση Τρόπων Σκέψης: Οι πολυφασικές πηγές επιλέγονται ή απορρίπτονται ανάλογα με τις τρέχουσες ταυτοτικές ανάγκες.
• Παράκαμψη Λογικής: Όταν η λογική αιτιολόγηση αποτυγχάνει, οδηγούμαστε σε άλλους τρόπους σκέψης που εκφράζουν τις σχέσεις μεταξύ αναπαραστάσεων, πολιτισμού και ταυτότητας.
• Αναπαραστασιακό Ρεπερτόριο: Ευέλικτες αντιδράσεις σε έναν κοινωνικό κόσμο αυξανόμενης πολυπλοκότητας
• Αλληλεπίδραση: Βοηθά στην κατανόηση επικοινωνίας, σκέψης και συναισθημάτων, εντοπίζοντας τη συνύπαρξη διλημμάτων και αντιφάσεων.
• Friling.: Είναι εργαλείο της κοινής λογικής για την αντιμετώπιση ενός δυναμικού κόσμου.
• Τρόποι Κατανόησης Moscovici: Επιστημονικός, ιδεολογικός, θρησκευτικός και μαγικός.

Γνωστική και Συναισθηματική Πολυφασία

• Aikins: Μελέτη της συναισθηματικής διάστασης των κοινωνικών αναπαραστάσεων, προτείνοντας τον όρο της γνωστικο-συναισθηματικής πολυφασίας.
• Συστήματα Γνώσης: Κοινή λογική, ιατρική, θρησκεία, παράδοση.
• Ρόλος Συναισθημάτων: Ρυθμιστικός ρόλος στην έκφραση, ανάπτυξη και μετασχηματισμό της κοινωνικής γνώσης.
• Πολυδιάστατος Εαυτός: Πολλαπλές ταυτότητες και συστήματα γνώσης που συνυπάρχουν.
• Ρευστή Ταυτότητα: Οι αναπαραστάσεις καθορίζονται από τις ομάδες υπαγωγής του ατόμου.

Σκοπός έρευνας

• Αποστολίδης, Σάντος και Καλαμπαλίκης: Η νόσος Covid-19 εξελίχθηκε σε κοινωνικό αντικείμενο που επηρεάζει την καθημερινότητα, οδηγώντας στην εφαρμογή της κοινωνικής αποστασιοποίησης.
• Ρήγμα στην Κανονικότητα: Η συνθήκη δημιουργεί αβεβαιότητα, άγχος και φόβο.
• Παρούσα Μελέτη: Διερευνά τον τρόπο αναπαράστασης και συναισθηματικής βίωσης της πανδημίας, με τη θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων και της γνωστικο-συναισθηματικής πολυφασίας.
• Ευρήματα: Θα εντοπιστούν οι τρόποι σκέψης και τα συναισθήματα που επιλέγονται για την οικειοποίηση αυτού του άγνωστου αντικειμένου.
• Επιπλέον: Θα διερευνηθεί η επιρροή των κοινωνιολογικών και κοινωνιοψυχολογικων παραμέτρων.

Μεθοδολογία

• Συμμετοχή: 313 άνδρες και 1.247 γυναίκες συμμετείχαν στην έρευνα.
• Ηλικίες: Διάφορες ηλικιακές ομάδες συμμετείχαν στην έρευνα.
• Δείγμα: Ευκαιριακό δείγμα με ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο κατά την περίοδο της καραντίνας.
• Πρώτη ενότητα: Κατέγραφε την ταυτότητα των συμμετεχόντων (φύλο, ηλικία, μορφωτικό/επαγγελματικό/οικονομικό επίπεδο, πολιτική αυτοτοποθέτηση, θρησκεία, επίπεδο θρησκευτικότητας).
• Δεύτερη ενότητα: Μετρούσε αναπαραστασιακά στοιχεία για το Covid-19 (τρόποι σκέψης και συναισθήματα με κλίμακα Likert).

Διαδικασία

• Πιλοτική Έρευνα: 30 άτομα βοήθησαν στη δημιουργία του ερωτηματολογίου.
• Χορήγηση: Το ερωτηματολόγιο χορηγήθηκε ηλεκτρονικά μέσω Google Forms (21-27/04/2020).
• Στόχος: Πρόσβαση σε όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα με διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά.

Μεταβλητές

• Κοινωνιολογικές Επικεντρώσεις: Φύλο, ηλικία και κοινωνικοοικονομικό επίπεδο συμμετεχόντων.
• Κοινωνιοψυχολογικές Επικεντρώσεις: Πολιτική αυτοτοποθέτηση και θρησκευτικότητα.

Αποτελέσματα : Κοινωνιολογικές μεταβλητές

• Έξι ηλικιακές ομάδες προτάθηκαν στους συμμετέχοντες.
• Μορφωτικό επίπεδο χαμηλό, μεσαίο και υψηλό ορίστηκε.
• Χαμηλό, μεσαίο και υψηλό ήταν το επαγγελματικό επίπεδο.
• Οικονομικό Επίπεδο: Αναφερόταν στο κατά πόσο οι συμμετέχοντες ανταπεξέρχονταν οικονομικά.
• Συνδυασμός Μεταβλητών: Δημιουργήθηκε κλίμακα Likert 9-τιμών βάσει των απαντήσεων στις τρεις μεταβλητές.

Πολιτική αυτοτοποθέτηση

• Μετρήθηκε σε κλίμακα 7 διαβαθμίσεων (1=Άκρα Αριστερά, 7=Άκρα Δεξιά).
• Κωδικοποιήθηκε σε τρεις τιμές (αριστερά, κέντρο, δεξιά).
• Θρησκευτική Ταυτότητα: Δήλωση των συμμετεχόντων (Χριστιανοί Ορθόδοξοι έναντι άθρησκων/αθέων/αγνωστικιστών).
• Επίπεδο Θρησκευτικότητας: Αφορούσε μόνο όσους δήλωσαν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, περιλαμβάνοντας πρακτικές και συνεισφορές προς την Εκκλησία.
• Συσωρευτική Κλίμακα Μέτρησης Guttman: Εφαρμόστηκε για την άθροιση των τιμών των μεταβλητών.

Επεξεγασία Δεδομένων

• Μοντέλο Δομικών Εξισώσεων (SEM): Χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο των ερευνητικών υποθέσεων.
• Εφαρμογή SEM: Έγινε με το στατιστικό λογισμικό AMOSv21, ελέγχοντας την εγκυρότητα των συντελεστών.
• Αποτελέσματα: Το τελικό μοντέλο είχε ικανοποιητική προσαρμογή στα εμπειρικά δεδομένα.

Αποτελέσματα της έρευνας

Στατιστικά σημαντικοί συντελεστές:

• Καταγράφηκαν σχηματικά στο διάγραμμα για το μοντέλο SEM.
• Μοντέλο Μέτρησης (Measurement Model): Περιγράφει τη γνωστική και συναισθηματική αναπαραστασιακή πολυφασία του Covid-19.

Τρόποι Σκέψης:

• Μαγική Σκέψη: Συμπεριλαμβάνει προτάσεις περί συνωμοσίας και ψευδών θανάτων με μια αρνητική διάθεση.
• Θρησκευτική Σκέψη: Ο Covid-19 είναι μια δοκιμασία της πίστης με μία θετική διάθεση.
• Επιστημονική-Ιδεολογική Σκέψη: Ευκαιρία για αλληλεγγύη που συνθέτονται από προτάσεις.

Επιπλέον Σημαντικά Στοιχεία:

• Στο Διάγραμμα αποτυπώνονται άμεσες και έμμεσες συσχετίσεις (διαδρομές).
• Διαμορφώθηκαν τρεις τρόποι σκέψης και δύο κατηγορίες συναισθημάτων για τον Covid-19.

Μαγική Σκέψη

• Συντίθεται από τέσσερις προτάσεις.
• Υπερβολικός αριθμός θανάτων ψευδής .
• Επηρεάζεται από προτάσεις covid-19 δεν μεταδόθηκε αρχικά από ζώα.

Θρησκευτική Σκέψη

• Μεγαλύτερη επίδραση στην πρόταση covid 19 μια δοκιμασία πίστης προς τον θεό.
• covid-19 εφευρέθηκε καταπολέμηση θρησκείας.
• Περιλαμβάνουν και και προτάσεις περιβάλλον και φύση δεν είχε άλλον τρόπο εκδικείται παρά μόνον πανδημίας.

Επιστημονικο ιδεολογική σκέψη

• Ευκαιρία αλληλεγγύη γιατί ξεχάσαμε είμαστε άνθρωποι
• Κοινωνικοοικονομικά ισχυρές ομάδες έχουν λιγότερες πιθανότητες προσβληθούν από covid-19.
• Ευπαθείς ομάδες έχουν περισσότερες πιθανότητες εμφανίσουν συμπτώματα από τον απλό πληθυσμό.

Από τους Μέσους όρους κάθε σκέψης

• O επιστημονικός ιδεολογικός είναι κυρίαρχος.
• Ακολουθεί ο θρησκευτικός.
• Τελευταίος μαγικός.

Αρνητικά και Θετικά συναισθήματα

• Ταξινομούνται στο αρνητικό και θετικό συναίσθημα.
• Συνήθως κυριαρχεί η λύπη, άγχος, θυμός.

Κοινωνιολογικά

• Tο φύλο συσχετίζεται άμεσα με τη θρησκευτική αντίληψη.

• Aσχέτως της ηλικίας αρνητική επίδραση στην επιστημονική αντίληψη.

• Τέλος το κοινωνικοοικονομικό συσχετίζεται αρνητικά με την θρησκευτική σκέψη.

Συμπεράσματα

• Η επιστήμη βοηθάει στην επεξήγηση και όχι η θρησκεία.
• Η μεγάλη εμπιστοσύνη στον θεσμό μειώνει την αβεβαιότητα και άγνοια.
• Οι θρησκευόμενοι κατασκευάζουν μέσα από θρησκευτικά επιχειρήματα. -Δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ των πολιτικών και πολιτιστικών αναγκών.

Εξετάζει το ρόλο των κοινωνικών αναπαραστάσεων στην αντίληψη της πανδημίας COVID-19. Διερευνά πώς οι κοινωνικοδημογραφικές μεταβλητές και η γνωστική πολυφασία επηρεάζουν τις αντιδράσεις στην πανδημία, αναλύοντας τα μέτρα που έλαβε η Ελλάδα και την ανάγκη των ανθρώπων για πρακτική γνώση.