İnflamasyon: Tanım ve Genel Özellikler

İltihap ve Onarım

• İltihap, zarar veren ajanları ortadan kaldırmaya yönelik, organizmayı koruyucu bir yanıttır.
• İltihap, yabancı saldırganlara ve hasarlı dokulara karşı oluşur.
• Konak savunmasının dolaşımındaki hücre ve moleküllerin gerektikleri yere ulaştırılması ile sağlanır.

Tipik İltihap Reaksiyonu

• Zarar veren ajan tanınır.
• Dolaşımdaki lökositler ve plazma proteinleri zarar veren ajanın bulunduğu alana toplanır.
• Lökositler ve proteinler aktive olur; işbirliği halinde zarar verici ne varsa parçalar ve ortadan kaldırır.
• Reaksiyon kontrol edilir ve sonlandırılır.
• Hasarlanan doku onarılır.

İltihap Reaksiyonunun Temel Özellikleri

• İltihap reaksiyonunun komponentleri: kan damarları, lökositler.
• İltihap reaksiyonunun zararlı sonuçları: sınırlı ve geri dönen bölgesel doku zararı, otoimmun hastalıklar, aşırı duyarlılık reaksiyonları.
• İltihap reaksiyonunun lokal ve sistemik oluşu: lokal doku reaksiyonu, sistemik semptomlara sebep olabilir.
• İltihap reaksiyonunun mediatörleri: çözülebilir faktörler aracılığıyla başlatılır, inflamatuar yanıtı başlatırlar ve güçlendirirler.

İltihap Reaksiyonunun Sonlanması ve Doku Tamirinin Başlaması

• Zarar veren ajan ortadan kaldırılınca inflamasyon sonlanır.
• Reaksiyon çözülür, antiinflamatuar mekanizmalar aktive olur.
• Doku tamir süreci başlar.

İltihapın Sebepleri

• Enfeksiyonlar
• Travma – künt/delici
• Fiziksel/kimyasal ajanlar
• Nekroz
• Yabancı cisimler
• İmmun reaksiyonlar

Akut İltihap

• 3 temel komponenti var: küçük damarlarda dilatasyon, mikrovasküler yatakta geçirgenlik artışı, lökositlerin göçü, toplanması ve aktivasyonu.
• Akut inflamasyonun vasküler reaksiyonları: kan akımı ve damar geçirgenliğindeki değişikliklerdir.

Damar Değişiklikleri

• Çap ve kan akımı değişiklikleri
• Geçirgenlik artışı
• Hidrostatik basınç artar – sıvı çıkışı
• Mikrovasküler yapılarda (kapiller, venül) geçirgenlik artışı – plazma çıkışı

Lökosit Ekstravazasyonu

• Lökosit ekstravazasyonu: lökositlerin damar dışına çıkması
• Bu süreçteki olaylar dizisi: lökositlerin marginasyonu, yuvarlanması, yapışması, transmigrasyonu
• Lökosit ekstravazasyonunu sağlayan moleküller: selektinler, Ig grubu moleküller, integrinler, müsin benzeri glikoproteinler

Lökosit Adezyonu ve Transmigrasyonu

• Lökosit adezyonunu ve transmigrasyonunu sağlayan moleküller: selektinler, Ig grubu moleküller, integrinler, müsin benzeri glikoproteinler

• Bu moleküllerin ortaya çıkışında ve işleyişinde etkili mekanizmalar: iltihabın süresine, etkenin türüne, kan akımının durumuna göre değişkenlik gösterir### Lökosit Aktivasyonu

• Lökositlerin yüzeyinde çeşitli reseptörler bulunur ve bunlar farklı uyaranlara yanıt verir

• Mikroorganizmalar, nekrotik hücre ürünleri, antikorlar, sitokinler ve kemotaktik faktörler gibi uyaranlar lökosit aktivasyonuna yol açar

• Aktivasyon sonucu ortaya çıkan fonksiyonel yanıtlar şunlardır:

  • Araşidonik asit metabolitlerinin üretimi
  • Lizozomal enzimlerin salınımı ve degranülasyonu
  • Oksidatif olayların gerçekleştirilmesi
  • Sitokinlerin salınması
  • Adezyon moleküllerinin düzenlenmesi

Fagositoz

• Zararlı etkenler ve hasar görmüş doku artıkları, nötrofiller ve makrofajlar tarafından hücre içine alınır ve enzimlerle parçalanır
• Fagositoz 3 aşamalı bir olaydır:
  1. Tanıma ve yakalama
  2. Yutma ve fagositik vakuol oluşumu
  3. Öldürme ve parçalayıp eritme

Fagositoz: Tanıma ve Yakalama

• Fagositik reseptörler:
  • Mannoz reseptörleri: mikrobiyal hücre duvarındaki molekülleri tanır
  • Çöpçü reseptörler: mikroorganizmalar, LDL gibi maddeleri bağlayıp yutarlar
  • Opsonin reseptörleri: IgG antikorları, C3b, lektinler gibi opsonizanlara bağlanır
• Bu tanıma ve bağlanma olayı, lökositlerdeki çeşitli yanıtları uyarır

Fagositoz: Yutma ve İmha

• Yabancı madde sitoplazmik uzantılarla kuşatılır ve hücre içine alınır
• Fagozom, lizozomal granüllerle birleşerek fagolizozom oluşturur
• Enzimatik parçalama ve öldürme gerçekleşir
• Reaktif oksijen türleri, reaktif nitrojen türleri, lizozomal enzimler öldürücü mekanizmalar olarak görev yapar

İltihabi Mediatörler

• İltihap sürecini koordine eden ve sürdüren çok sayıda mediatör vardır
• Plazma kaynaklı mediatörler: Kinin sistemi, pıhtılaşma/fibrinoliz sistemi, kompleman aktivasyonu
• Hücre kaynaklı mediatörler: Histamin, serotonin, prostaglandinler, lökotrienler, PAF, NO, sitokinler

Vazaoaktif Aminler

• Histamin ve serotonin, iltihabi reaksiyonun ilk salınan mediatörleridir
• Histamin, mast hücrelerinden ve bazofilerden; serotonin ise trombositlerden salınır
• Etkileri: Vasodilatasyon, vasküler geçirgenlikte artış

Kompleman Sistemi

• Çözünür proteinlerden oluşan, aktivasyonla inflamasyon sürecine dahil olan bir sistem
• Klasik yol, alternatif yol ve lektin yolu olmak üzere 3 aktivasyon yolu vardır
• Temel fonksiyonları: İnflamatuar yanıt, opsonizasyon, hücre lizisi

Kinin Sistemi

• Faktör XII aktivasyonu ile başlar, bradikinin gibi vazoaktif peptidlerin oluşmasına yol açar
• Bradikinin, vasküler geçirgenlik artışı, vazodilatasyon, ağrı ve düz kas kontraksiyonu oluşturur

Pıhtılaşma ve Fibrinolitik Sistem

• İnflamasyon ve koagülasyon sistemleri birbiriyle ilişkilidir
• Pıhtılaşma kaskadı, trombin aktivasyonu ile sonuçlanır ve fibrin oluşumu sağlar
• Fibrinolitik sistem, plasmin oluşumu ile pıhtının parçalanmasını sağlar

Araşidonik Asit Metabolitleri

• Fosfolipazların etkisiyle serbestleşen araşidonik asit, siklooksijenaz ve lipoksijenaz yolakları ile çeşitli metabolitlere dönüşür
• Prostaglandinler, prostasiklin, tromboksan A2, HETE, lökotrienler ve lipoksinler gibi mediatörler oluşur
• Bu mediatörler, inflamasyonda vazodilatasyon, ödem, ağrı, kemotaksis gibi etkiler gösterir

Sitokinler ve Kemokinler

• İnflamasyon sürecinde en önemli sitokinler TNF ve IL-1'dir
• Sitokinler, endotel aktivasyonu, akut faz reaksiyonları, fibroblastik etkiler ve lökosit aktivasyonu gibi fonksiyonlara sahiptir
• Kemokinler, lökosit kemotaksisi ve aktivasyonunu uyarır

Diğer Mediatörler

• Platelet aktive edici faktör (PAF): Inflamasyonun hemen tüm reaksiyonlarında rol oynar

• Nitrik oksit (NO): Vasodilatasyon, lökosit birikiminin kontrolü, antimikrobiyal etki gibi fonksiyonlara sahiptir

• Lizozomal enzimler: Nötrofil ve makrofajlarda bulunan, parçalama ve doku hasarına yol açan enzimler

• Toksik oksijen metabolitleri: Düşük dozlarda inflamasyonu güçlendirici, yüksek dozlarda doku yıkımına neden olur### İmmun Reaksiyonlar ve Kronik İnflamasyon

• Otoimmun hastalıklar, allerjik hastalıklar, toksik ajanlara uzun süre maruz kalma (ekzojen/endojen) ve kronik inflamasyon durumlarında görülür.

• Kronik inflamasyon durumunda makrofaj, lenfosit, eozinofiller, mast hücreleri ve nötrofil polimorflar gibi hücreler yer alır.

Makrofajlar

• Kronik inflamasyonun baskın hücresidir.
• Mononükleer fagosit sisteminin bir komponentidir.
• Kandaki monositlerden türeyerek dokuya göç eder ve makrofajlara dönüşür.
• Makrofajlar, situikinler (IFN-γ), endotoksin, kimyasal medatörlerle aktive olabilir.
• Aktivasyon sonucu, hücre boyutu büyür, lizozomal enzim düzeyi artar, fagositoz ve öldürme yeteneği artar.
• Kronik inflamasyonlarda makrofaj birikimi devam eder.

Lenfositler

• Mikroorganizmalar ve diğer çevresel antijenler, kronik inflamasyonu güçlendiren ve yayılmasını sağlayan T ve B lenfositleri aktive eder.
• T ve B lenfositler, inflamasyona katılır ve dokuda plazma hücrelerine transforme olur.
• Lenfositlerle makrofajlar arasında 2 yönlü etkileşim vardır.

Eozinofiller

• Parazitik enfeksiyonlar ve allerjik reaksiyonlarda bol bulunur.
• Granüllerindeki major basic protein, parazitler için toksik ve epitelyal hücre nekrozu yapar.

Mast Hücreleri

• Hem akut, hem kronik inflamasyona katılırlar.
• Yüzeylerinde IgE’nin Fc parçasına özgü reseptör bulunur.
• Akut reaksiyonlarda, antijene özgü IgE ile kaplı mast hücreleri etkilidir.

Nötrofil Polimorflar

• Birçok kronik inflamasyona nötrofiller eşlik eder.
• Varlığını sürdüren etken, nekrotik hücreler ve makrofajlardan serbestleşen mediatörler nedeniyle。

Granülomatöz İltihap

• Kronik inflamatuar reaksiyonun farklı bir paternidir.
• Granülom oluşumları ile karakterize edilir.
• Patogenezlerine göre 2 tip granülom vardır: yabancı cisim granülomları ve immun granülomlar.