Аударма теориясы мен трансформациялар

Тікелей аударуға мүмкін емес сөздерді немесе сөз тіркестерін балама аудармамен аудару әдісі. Мысалы, "venture" сөзін "венчур" деп аудару, бұл тікелей аудару емес. "venture" сөзін "капитал салатын жоба" деп аудару - бұл балама аударма.

Мәтін аудармасы кезінде қолданылатын лексика-грамматикалық өзгерістердің түрлері

Аудармашының түпнұсқа тілдің мәдени ерекшеліктерін, әлеуметтік нормаларын және салт-дәстүрлерін түсіну қабілеті. Мысалы, белгілі бір мәдени контекстте қолданылатын метафоралар мен афоризмдерді түсіне білу.

Аудармадағы екі тілдегі сөздердің негізгі мағынасы ұқсас, бірақ қосымша мағынасы әртүрлі болатын жағдай

Аударманың бір тілден екінші тілге және керісінше іле-шала ауызша аударма. Бұл жиі қолданылатын тәсіл, әсіресе, халықаралық конференцияларда және келіссөздерде пайдаланылады.

Аударма кезінде бастапқы сөздің мағынасын нақтылап, айқындық қосу

Түпнұсқа тілдегі сөйлемді аударма тіліндегі сөйлемдерге бөлу. Мысалы, "I am a student and I live in Kazakhstan." деген сөйлемді "Мен студентпін. Мен Қазақстанда тұрамын." деп бөліп аудару.

Аудармада бастапқы тілдегі сөйлемнің мағынасын тікелей қолдану арқылы тілдестіру әдісі

Аударма жасалатын тіл, яғни аударушының осы тілдің сөздерін және грамматикасын білуі керек.

Аудармада бастапқы тілдегі сөйлемді фонетикалық түрде қолдану

Түпнұсқа мәтіннің аударма тіліне трансформациялануы кезінде сөйлем құрылымын, грамматикалық құрылымын өзгерту. Мысалы, "He is a poor sleeper." сөйлемі "Ол нашар ұйықтайды." деп аударылған. Бұл жағдайда "is a poor sleeper" сөйлем құрылымы "нашар ұйықтайды" деп ауыстырылған.

Аудармада бастапқы тілдегі сөйлемді әліпби бойынша жазу

Аударма жасау кезінде түпнұсқа тілдегі сөйлемнің мағынасын дамыту, толықтыру, анықтау. Мысалы, "He always made you say everything twice." сөйлемін "Ол әрдайым қайта сұрайтын." деп аудару, бұл мағынаны дамыту арқылы жасалған аударма.

Аударма кезінде сөздің мағынасын кеңейтіп, жалпылау

Аударма жасау кезінде түпнұсқа тілдегі сөздің негізгі мағынасын сақтай отырып, басқа сөзбен аудару. Мысалы, "That was a long time ago." деген сөйлемді "Бұл жағдай 50 жылдай бұрын болған сияқты." деп аудару, бұл кезде "long time ago" деген сөздің негізгі мағынасы "50 жылдай бұрын" сөзімен ауыстырылған.

Аудармада бастапқы тілдегі сөздің мағынасын толықтырып, нақтылап аудару

Аударма жасау кезінде түпнұсқа тілдегі сөйлемді сөздерге бөлу және мағынасын бөліп аудару. Мысалы, "It is our hope that an agreement will be reached by Friday." сөйлемін "Жұма күніне дейін келісімге келеміз деген үміттеміз" деп аудару.

Аударма кезінде сөздің мағынасын өзгертіп, басқаша түсіндіру

Аударма кезінде сөздің мағынасын анықтау үшін контекстті қолдану

Екі жай сөйлемнің бірігуі арқылы жасалатын аударма түрі.

Аударылатын сөйлемдегі бір сөзді антонимымен аудару арқылы болымды сөйлем құрылымын болымсыз сөйлемге айналдыру.

Сөздің тура мағынасын қолдану арқылы жасалатын аударма.

Шет тіліндегі сөзді фонетикалық жазу арқылы жазып, оның мағынасын қосып беру.

Өткен уақыттағы тарихи шығармаларды қазіргі қолданыстағы тілге аудару.

Аударма жасау барысында компьютерлік бағдарламалар мен құралдарды қолдану.

Аударма жасау кезінде қолданылатын жады.

Бастапқы мәтінді мақсатты мәдениетке бейімдеу.

Мағынаны, форманы сақтап, эстетикалық қасиеттерді жеткізу.

Бастапқы мәтіннің мағынасын аударма жасалатын тілде жеткізу.

Дәлді.

Ол шетелге ешқашан саяхаттамаған

Голубых кровей/ақсүйек тұқымды

Гром средь ясного неба/төбесіне жай түскендей

Предать кого-то/сатып кету.

Аудармашының аударма сапасына кепілдік беруі, соның ішінде құпиялықты сақтау, уақыт шектеулерін сақтау және шарттарға сәйкес жұмыс істеу.

Аудармашыға кәсіби сөздіктер, глоссарийлер, жаңалықтар, баяндамалар және т.б. арнайы ақпараттық материалдармен қамтамасыз ету.

Әсіресе аудармашының тақырыпқа қатысты білім деңгейі, аудармашының жылдамдығы, аударма жасалатын мәтіннің күрделілігі және басқа да факторлар әсер етеді.

Аударма теориясының аудармашылардың өз тәжірибелеріне негізделген алғашқы зерттеулерінен басталғандығын айтады.

20-ғасырдың ортасынан бастап аударма теориясы ғылыми негіздерге сүйене отырып, аударма процесін зерттеу мен талдаудың жаңа саласына енді.

Аударма кезінде түпнұсқа мәтінінде айтылған ойды толықтыру, нақтылау немесе түсіндіру.

Мәтіннің мағынасын сақтай отырып, сөз тіркесін басқа сөз тіркесімен ауыстыру.

Екі тілде бірдей ортада өскен кезде пайда болатын қостілділік.

Тілді арнайы оқыту процесінде меңгеру арқылы пайда болатын қостілділік.

Екі тілді күнделікті қолдану.

Қостілділікте бір тілдің екінші тілге әсер етуі.

Екі мәдениетті бірдей түсіну қабілеті.

Мәтіннің мағынасын сақтай отырып, бір сөзді екі немесе одан да көп сөзбен ауыстыру.

Мәтіннің мағынасын сақтай отырып, сөз тіркесін бір сөзбен ауыстыру.

Мәтіннің мағынасын сақтай отырып, бір сөзді екі немесе одан да көп сөзбен ауыстыру.

Аудармашылардың әртүрлі тілдерді қолданатын мәдениеттердің ерекшеліктерін ескеру