Tarjima Nazariyasi

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Tarjima jarayonida 'to marry' fe'lining qanday muammosi bor?

  • Ikkita ma'noga ega (correct)
  • Bitta ma'noga ega emas
  • Faqat erkaklar uchun ishlatiladi
  • Tarjimasida eqvivalent yo'q

'They both married their cousins' gapini tarjima qilishda qanday muammo yuzaga keladi?

  • Synonimlarga ega bo'lish
  • Tarjima uchun kontekstni bilmaslik (correct)
  • O'g'il jiyan va qiz jiyani belgilash (correct)
  • Gapning to'g'ri tuzilishi

Qaysi bir so'zlar tarjima jarayonida muammolar tug'diradi?

  • Bitta so'zga ega bo'lmaganlar
  • Munajjimlar
  • Synonimlar
  • Ko'p ma'noli so'zlar (correct)

Qanday so'zlar realiyalar sifatida tarjimada muhim rol o'ynaydi?

<p>Xos so'zlar (C)</p> Signup and view all the answers

Semantik munosabatlarning qaysi turi ikki tildagi muayyan so'z bir xil ma'no yoki ma'nolarga ega bo'lishini ko'rsatadi?

<p>Qisman ekvivalentlar (C)</p> Signup and view all the answers

Turli xalqlar ob'yektiv reallikni qanday aks ettiradi?

<p>Turli xil tarzda tilda ifodalanadi. (C)</p> Signup and view all the answers

'Tarjima lug'atlari' ning ahamiyati nima?

<p>Ikkita tilga muvofiq so'zlar berish (D)</p> Signup and view all the answers

Kontekstsiz quyidagi gapni tarjima qilish qanday muammolarni keltirib chiqaradi?

<p>Kontekstga muvofiq kelmaslik (C), Gapning ma'nosini aniqlash (D)</p> Signup and view all the answers

Ingliz tilidagi 'ball' so'zining ma'nolari qanday farqlanadi?

<p>Koptok va bal tushunchalari bo'lishi mumkin. (B)</p> Signup and view all the answers

O'zbek tilida 'bal' so'zining ma'nosi nima?

<p>Raqs kechasi. (B)</p> Signup and view all the answers

'Tarjimon' ning vazifalari nimalardan iborat?

<p>Kontekstni tahlil qilish (B)</p> Signup and view all the answers

Tarjima nazariyasida qanday ekvivalentlar turlari ajratiladi?

<p>Murakkab ekvivalentlar. (D)</p> Signup and view all the answers

Ingliz tilida 'qo'l' tushunchasini ifodalash uchun qanday so'zlar ishlatiladi?

<p>Arm va hand. (D)</p> Signup and view all the answers

O'zbek tilida bo'y va vazn haqida qanday raqamlar ortiqcha hisoblanadi?

<p>Baland va daroz (C)</p> Signup and view all the answers

Umumlashtirish so'zlari tarjimaga qanday ta'sir ko'rsatadi?

<p>Informativ qiymatini kamaytiradi (C)</p> Signup and view all the answers

Firr.la nomlari tarjumada qanday muammolar keltirib chiqaradi?

<p>Bularnoma'lum va informativ ahamiyatga ega emas (B)</p> Signup and view all the answers

Uchinchi turdagi transformatsiya qanday asosga ega?

<p>Ikki hodisa o'rtasidagi mantiqiy aloqaga asoslanadi (A)</p> Signup and view all the answers

Tarjima jarayonida sabab va natija o'zaro qanday aloqada bo'ladi?

<p>Natija sabab bilan almashtirilishi mumkin (C)</p> Signup and view all the answers

O'zbek tiliga tarjimada qanday mantiqiy bog'lanish mavjud?

<p>Semantik jihatdan rivojlanish (C)</p> Signup and view all the answers

Ushbu mantiqiy aloqaga asoslangan transformatsiya qanday natijaga olib kelishi mumkin?

<p>Matndagi mazmunni berishda yordam berishi (B)</p> Signup and view all the answers

Tarjima jarayonida so'zma-so'z tarjima qilish qanday muammolar tug'dirishi mumkin?

<p>Ma'lumot bermasligi (D)</p> Signup and view all the answers

Antonimik tarjimaning sabablari qanday?

<p>Kontekst talablariga asoslangan muvofiqlik (A), Asliyat va tarjima tillarining xususiyatlari (D)</p> Signup and view all the answers

Kontekst talabiga ko'ra tarjimada qanday usul qo'llanilishi mumkin?

<p>Antonimlar orqali ma'no berish (C)</p> Signup and view all the answers

Transformatsiyaning to'qnich turi nima?

<p>Antonimik tarjima (D)</p> Signup and view all the answers

Quyidagi misollardan qaysi biri antonimik tarjimaga misol bo'la olmaydi?

<p>He is weak - U kuchli (B)</p> Signup and view all the answers

Kompensatsiyaning maqsadi nima?

<p>Matnning stilistik jihatdan boyitilishi (C)</p> Signup and view all the answers

Quyidagi misolda an'anaviy normaning ahamiyati qanday?

<p>Stilistik usullarni aniq belgilaydi (A)</p> Signup and view all the answers

Transformatsiyaning qaysi turi emotsional va stilistik bo'yoqdor matnlarni tarjima qilishda qo'l keladi?

<p>Kompensatsiya (B)</p> Signup and view all the answers

Tarjimada fe'lning o'zgarishi qaysi omilga bog'liq?

<p>Fe'lning ma'nosi doimo kontekstga bog'liq. (B)</p> Signup and view all the answers

Quyidagi iboralardan qaysi biri antonimik tarjimaga misol keltiradi?

<p>disarmament - qurollanish (C)</p> Signup and view all the answers

Ingliz tilidagi 'thing' so'ziga qaysi tarjima tegishli emas?

<p>yordam (C)</p> Signup and view all the answers

'To employ' fe'lining ma'nolari qaysi birida to'g'ri ifodalangan?

<p>Ishga olish, ishga yollash (B)</p> Signup and view all the answers

Semantik jihatdan neytral hisoblangan so'zlar qaysi vaqtlarda transfonnatsiyalash tavsiya etiladi?

<p>Ular kontekstdan kelib chiqib, o'zgaruvchan. (A)</p> Signup and view all the answers

Eng muhim transformatsiya turini tanlang:

<p>Keng ma'noli so'zlarni ma'nosini aniqlashda (A)</p> Signup and view all the answers

Tarjima jarayonida qanday xususiyat ko'p ma'noli fe'llarda namoyon bo'ladi?

<p>Ularning ma'nosi kontekstdan kelib chiqadi. (C)</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Ekvivalent so'zlar

Ikki tildagi bir-biriga ma'no jihatidan to'g'ri keladigan so'zlar. Masalan, "kitap" (o'zbek) va "book" (ingliz).

Monosernantik so'zlar

Faqat bitta ma'noga ega bo'lgan so'zlar. Masalan, "qalam" faqat "yozuv asbobi" degan ma'noni anglatadi.

Qisman ekvivalent so'zlar

Ikki tildagi so'zlar qisman bir-biriga to'g'ri keladi, lekin to'liq emas. Masalan, "cover" (ingliz) "yopmoq", "solrnoq" va boshqa ma'nolarga ega bo'lishi mumkin.

Ekvivalentlarning turlari

Ekvivalentlarning uch xil turi mavjud: monosernantik, qisman ekvivalent va eng murakkab ekvivalentlar.

Signup and view all the flashcards

Ekvivalentlarning kesishishi

Ikki tildagi so'zlarning ba'zi bir ma'nolari bir-biriga mos keladi, lekin boshqa ma'nolari turlicha bo'lishi mumkin. Masalan, "ball" (ingliz) 'koptok, to'p' va 'bal (raqs)' degan ma'nolarni bildiradi, lekin o'zbek tilidagi 'bal' faqat 'raqs' degan ma'noni anglatadi.

Signup and view all the flashcards

Ob'yektiv reallikni qabul qilish

Turli xalqlar ob'yektiv reallikni turlicha qabul qiladi va uni tilda o'ziga xos tarzda aks ettiradi. Masalan, ingliz tilida "qo'l" tushunchasini ifodalashda bir nechta so'z ishlatiladi, o'zbek tilida esa bitta so'z bilan ifodalanadi.

Signup and view all the flashcards

Ko'chma ma'no

So'zlarning asosiy ma'nosidan tashqari boshqa ma'nolarni anglatishidir. Masalan, "qo'l" so'zi faqat "tananing bir bo'lagi" emas, balki "yordam berish" ma'nosini ham anglatishi mumkin.

Signup and view all the flashcards

Lingvistik va ekstralingvistik omillar

So'zlarning ma'nosiga, ularning ishlatilishiga ta'sir etuvchi omillar. Masalan, tillarning oilalari, so'zlarning o'zlashtirilganligi va boshqalar.

Signup and view all the flashcards

ئانتونېمىك تەرجىمە

ئىككى سۆز ياكى ئىبارە قارشى مەنىنى بىلدۈرسە, ئۇلار بىر-بىرىگە ئانتونېم دېيىلىدۇ. ئانتونېمىك تەرجىمە, ئەسلى تىلدا ئىشلىتىلگەن سۆز ياكى ئىبارە, تەرجىمىدە كاراماتلىق بىلەن ئانتونېمى بىلەن ئالماشتۇرۇلۇپ قويۇلىدۇ.

Signup and view all the flashcards

ئانتونېمىك تەرجىمىگە نېمە سەۋەپ بولىدۇ؟

ئانتونېمىك تەرجىمىگە سەۋەپ بولۇش سەۋەبلەر: 1) ئەسلى تىل ۋە تەرجىمە تىلىنىڭ ئالاھىدىلىكى. 2) مەزمۇننىڭ تەلىپى. 3) تەرجىمە تىلىنىڭ ئەنئەنىۋى قاعدىسى.

Signup and view all the flashcards

ئانتونېمىك تەرجىمە مەزمۇنغا قانداق تەسىر قىلىدۇ؟

كۆپ ھاللاردا, ئانتونېمىك تەرجىمە مەزمۇننىڭ مەنىسىنى توغرا بىلدۈرىدۇ ھەمدە مەزمۇننىڭ تەسىرىنى كۈچەيتىدۇ.

Signup and view all the flashcards

تەرجىمە تىلىنىڭ ئەنئەنىۋى قاعدىسى

ھەر بىر تىلنىڭ ئۆزىگە خاس ئەنئەنىۋى قاعدىلىرى بولىدۇ. ئانتونېمىك تەرجىمە بۇ قاعدىلەرنى ئېتىبارغا ئېلىپ ئېلىپ بېرىلىشى كېرەك.

Signup and view all the flashcards

كۆپ تىللىق تەرجىمە

كۆپ تىللىق تەرجىمە يەنى بىر تىلنى بىر نەچچە تىلغا تەرجىمە قىلىش.

Signup and view all the flashcards

تەرجىمە تىلىنىڭ ئەنئەنىۋى قاعدىسى

ھەر بىر تىلنىڭ ئۆزىگە خاس ئەنئەنىۋى قاعدىلىرى بولىدۇ. تەرجىمە بۇ قاعدىلەرنى ئېتىبارغا ئېلىپ ئېلىپ بېرىلىشى كېرەك.

Signup and view all the flashcards

ترانسفورماتسىيە

تەرجىمە جەريانىدا, ئەسلى ماتېرىيالنىڭ تىلىنى خاتىرەگە ئالدۇرۇپ, بۇ ماتېرىيالنىڭ تىلىنى ئۆزگەرتىش.

Signup and view all the flashcards

كۆپ مەنالى سۆز

بىر قانچە مەنالى سۆز. مەسىلەن، "to marry" سۆزى "ئۆيلەنمەك" ياكى "ئۆيلەندۈرۈش" دىگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ.

Signup and view all the flashcards

كونتېكىست

سۆزنىڭ مەنىسىنى ئېنىقلاشقا ياردەم بېرىدىغان سۆز ئەتراپى. كونتېكىست سۆز ئىشلىتىلگەن جاي، ۋاقىت ۋە ۋەزىيەت لەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

Signup and view all the flashcards

ئىككى تىللىق لۇغەت

ئىككى تىلنىڭ سۆزلىرىنىڭ تەرجىمىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان لۇغەت. بۇ لۇغەتلەر سۆزىنىڭ مەنىسىنى تېپىشقا ياردەم بېرىدۇ.

Signup and view all the flashcards

لېكىسيك ترانسفورماسيە

تەرجىمە جەريانىدا سۆزلەرنىڭ مەنىسىنى ئۆزگەرتىش. بۇ سۆزنىڭ مەنىسىنى بىر تىلدىن يەنە بىر تىلغا تەرجىمە قىلغاندا ئۆزگىرىشىنى ئۆз ichiga ئالىدۇ.

Signup and view all the flashcards

ئىككى تىل تىزىمى

ئىككى تىلنىڭ ساختىسى ۋە قۇرۇلۇشىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان تىل تىزىمى.

Signup and view all the flashcards

نۇتۇق

بىر تىل ئارقىلىق پىكىر ئالماشتۇرۇش ۋە مۇناسىۋەت قۇرۇش ئۇسۇلى.

Signup and view all the flashcards

ماتن

يازما شەكىلدە بېرىلگەن نۇتۇق ھاللىرى.

Signup and view all the flashcards

ياردەمچى قېلىپ

ياردەمچى قېلىپ، ۋاقىت، ئورۇن، شەكىل ۋە باشقا مەلۇماتلارنى بىلدۈرىدۇ ۋە ئاساسلىق قېلىپنىڭ مەنىسىنى ئۆزگەرتىدۇ.

Signup and view all the flashcards

«ئىشنىڭ» تەرجىمىسى

«ئىش» سۆزى كۆپ خىل مەنىگە ئىگە بولۇپ، مەزمۇنغا قاراپ تەرجىمە قىلىنىشى كېرەك.

Signup and view all the flashcards

تەرجىمىدە سۆزلەرنىڭ مەنىسىنى قانداق ئىنباتقا ئېلىش كېرەك؟

تەرجىمىدە سۆزلەرنىڭ يەنە بىر مەنىسى بولۇشى مۇمكىن، بۇنى «كوننوتاتىپ مەنى» دەپ ئاتايدۇ ۋە ئۇ سۆزنىڭ تەرجىمىسىگە تەسىر يەتكۈزىدۇ.

Signup and view all the flashcards

«ئىشلەتمەك» نىڭ تەرجىمىسى

«ئىشلەتمەك» سۆزى كۆپ خىل مەنىگە ئىگە بولۇپ، ھەتتا سەلبىي مەنىنى بىلدۈرىدىغان ۋاقىتلارمۇ بولىدۇ.

Signup and view all the flashcards

«سېن» ۋە «سىز» نىڭ تەرجىمىسى

«سېن» ۋە «سىز» تەرجىمىسى، سۆزنىڭ كىمگە قارىتىلغانلىقىنى ئىنباتقا ئېلىش كېرەك.

Signup and view all the flashcards

ئومۇملاشتۇرۇش

تەرجىمىدە، ئاسلىي تىلدا بېرىلگەن مەلۇماتنى ئومۇملاشتۇرۇش ھاجەت بولۇشى مۇمكىن.

Signup and view all the flashcards

راقمىلارنىڭ تەرجىمىسى

ئىنگلىز تىلىدا، كىشىلەرنىڭ بويى va og'irلىقى راقمىلار bilan كۆرسىتىلىدۇ، ئۇيغۇر دا بۇ راقمىلارنى ئومۇملاشتۇرۇش kerak.

Signup and view all the flashcards

ئومۇملاشتۇرۇش تەرجىمىسى

ئەسلىي تىلدا بېرىلگەن مەلۇماتنى قىسقارتىپ ۋە ئومۇملاشتۇرۇپ بېرىش ھاجەت بولىدۇ.

Signup and view all the flashcards

ئاتلارنىڭ تەرجىمىسى

ئەسلىي تىلدا ئىشلىتىلگەن ئاتلارنىڭ ھەممىسىنى تەرجىمە قىلىش ھاجەت بولمايدۇ.

Signup and view all the flashcards

بوي ۋە вазىننىڭ تەرجىمىسى

ئەسلىي تىلدا بېرىلگەن بوينى ۋە вазىننىڭ سانلىق مەلۇماتلىرىنى ئومۇملاشتۇرۇش ھاجەت بولىدۇ.

Signup and view all the flashcards

transliteration ۋە transkripsiya

چەت تىلدا ئىشلىتىلگەن ئاتلارنى ئۆزگەرتىپ يېزىش ئۇسۇلى.

Signup and view all the flashcards

transformatsiya

ئەسلىي تىلدا بېرىلگەن ماتېرىيالنى يېڭى تىلغا ئۆزگەرتىش.

Signup and view all the flashcards

semantik tahlil

ماتېرىيالنىڭ مەنىسىنى ئىنباتقا ئېلىش.

Signup and view all the flashcards

mantiqiy aloqa

ماتېرىيالنىڭ mantiqiy bayanni چۈشىنىش.

Signup and view all the flashcards

tarjimada til normasiga rioya qilish

تەرجىمە جەريانىدا، تىل قاعدىلىرىگە ۋە ئەنئەنىلىرىگە rioya qilish.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Tarjima Nazariyasi

  • Tarjimada ekvivalentlar muhim rol o'ynaydi. Ular ko'pincha bitta ma'noga ega, lekin ba'zan qisman mosliklar ham ko'rilishi mumkin.
  • Tarjima nazariyasida uch xil qisman ekvivalent mavjud:
    • So'zning boshqa ma'nolari bilan to'liq mos kelmaydigan.
    • Ikkala tilda bir xil ma'noga ega bo'lsa ham, ularning bir-biriga to'liq mos kelmaydigan ma'nolari ham bo'lishi mumkin.
    • Turli xalqlar dunyoni turlicha idrok etishlari tufayli to'liq moslikni topish qiyin.
  • "Ball" soʻzi misolida, bitta ma'nosi “to'p” ikkinchisi “raqs kechasi” ma'nosidadir, shuning uchun kontekst muhim ahamiyat kasb etadi.
  •  So'zlarning turli ma'nolari (omonimlar), tarjimada muammolar tug'dirishi mumkin.
  • Tarjimada so'zlarning qo'llanilayotgan konteksti muhim ahamiyat kasb etadi.
  • Leksik transformatsiyalar tarjimada so'zlarni almashtirish usulidir.
    • Beshta turdagi transformatsiya mavjud.
  • Tarjimada to'liq moslik yo'q boʻlishi mumkin, shuning uchun kompensatsiya yoki qisman ekvivalentlar ishlatiladi.
  • Tarjimonlar ma'lumotlarni to'plash va uning doirasini kengaytirishga intiladi.
  • Tarjimonning vazifasi tarjima qilinadigan matn va muallifning ma'nosini to'g'ri va aniq etkazishdan iborat.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

Related Documents

More Like This

Translation Theory Quiz
5 questions

Translation Theory Quiz

LuxuriousEternity avatar
LuxuriousEternity
Translation and Equivalence Concepts
13 questions
Use Quizgecko on...
Browser
Browser