Turkish Health Services PDF

Sağlık ve Sosyal Hizmet Kuruluşları 1 TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİ YAPILANMASI • • Türkiye’de sağlık hizmetleri, T.C. Sağlık Bakanlığının kontrolü ve denetiminde yürütülmektedir. Bakanlığın temel görevi; herkesin bedenî, zihnî ve sosyal bakımdan tam bir iyilik hâli içinde hayatını sürdürmesini...

Sağlık ve Sosyal Hizmet Kuruluşları 1 TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİ YAPILANMASI • • Türkiye’de sağlık hizmetleri, T.C. Sağlık Bakanlığının kontrolü ve denetiminde yürütülmektedir. Bakanlığın temel görevi; herkesin bedenî, zihnî ve sosyal bakımdan tam bir iyilik hâli içinde hayatını sürdürmesini sağlamak olarak belirlenmiştir. 2 • • • • • Sağlık Bakanlığının Görevleri: • • Halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, hastalık risklerinin azaltılması ve önlenmesi, Teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin yürütülmesi, Uluslararası önemi haiz halk sağlığı risklerinin ülkeye girmesinin önlenmesi, Sağlık eğitimi ve araştırma faaliyetlerinin geliştirilmesi, Sağlık hizmetlerinde kullanılan ilaçlar, özel ürünler, ulusal ve uluslararası kontrole tâbi maddeler, ilaç üretiminde kullanılan etken ve yardımcı maddeler, kozmetikler ve tıbbî cihazların güvenli ve kaliteli bir şekilde piyasada bulunması, halka ulaştırılması ve fiyatlarının belirlenmesi, İnsan gücünde ve maddî kaynaklarda tasarruf sağlamak ve verimi artırmak, sağlık insan gücünün ülke sathında dengeli dağılımını sağlamak ve bütün paydaşlar arasında iş birliğini gerçekleştirmek suretiyle yurt sathında eşit, kaliteli ve verimli hizmet sunumunun sağlanması, Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişiler tarafından açılacak sağlık kuruluşlarının ülke sathında planlanması ve yaygınlaştırılması ile ilgili olarak sağlık sistemini yönetilmesi ve politikaların belirlenmesi. 3 Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatlanması 4 Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı 5 SAĞLIK BAKANLIĞI TAŞRA TEŞKİLATI Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri Üçüncü Basamak Sağlık Hizmetleri evde veya ayakta teşhis ve tedavi teşhis ve yatırılarak tedavi İleri tetkik ve özel tedavi gerektiren hastalıklar aile sağlığı merkezleri, muayenehaneler, poliklinikler, verem savaş dispanserleri, anaçocuk sağlığı ve aile planlama merkezleri tam teşekküllü devlet hastaneleri, askeri hastaneler, özel hastaneler, yataklı sağlık merkezleri, tıp fakülteleri ruh ve sinir hastalıkları hastaneleri, kanser hastaneleri, meslek hastalıkları hastaneleri 6 Sağlık Bakanlığı taşra teşkilatının en önemli sağlık kuruluşu: HASTANE • • • İlçe/belde hastanesi: Bünyesinde 112 hizmetleri, acil, doğum, ayaktan ve yatarak tıbbi müdahale, muayene ve tedavi hizmetleri ile koruyucu sağlık hizmetlerini bütünleştiren, görev yapan tabiplerin hasta kabul ve tedavi ettiği, ileri tetkik ve tedavi gerektiren durumlarda hastaların stabilize edilerek uygun bir şekilde sevkinin sağlandığı sağlık kuruluşlarıdır. Gün hastanesi: Birden fazla branşta, günübirlik ayakta muayene, teşhis, tedavi ve tıbbi bakım hizmetleri verilen asgari 5 gözlem yatağı ile 24 saat sağlık hizmeti sunan bir hastane bünyesinde veya bir hastane ile koordineli olmak kaydıyla kurulan sağlık kuruluşlarıdır. Örnek: Hacettepe Üniversitesine bağlı Beytepe Gün Hastanesi Genel hastaneler: Her türlü acil vaka ile yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin, bünyesinde mevcut uzmanlık dallarıyla ilgili hastaların kabul edildiği ve ayaktan ve yatarak hasta muayene ve tedavilerinin yapıldığı en az 50 yataklı sağlık kuruluşlarıdır. 7 • Sağlık Bakanlığı taşra teşkilatının en önemli sağlık kuruluşu: HASTANE • • Özel Dal hastaneleri: Belirli bir yaş ve cins grubu hastalar veya belirli bir hastalığa tutulanların yahut bir organ veya organ grubu hastalarının müşahede, muayene, teşhis, tedavi ve rehabilitasyonlarının yapıldığı sağlık kuruluşlarıdır.Dal hastanelerinin en eski yapılanmalarından biri sanatoryumlardır. Veremle mücadele etmek için kurulan bu hastanelerin şimdiki adı göğüs hastalıkları hastanesidir. Kalp ve göğüs hastalıkları hastaneleri özel dal hastanelerine örnek olarak verilebilir. Eğitim ve araştırma hastaneleri: Öğretim, eğitim ve araştırma yapılan uzman ve yan dal uzmanların yetiştirildiği genel ve özel dal sağlık kurumlarıdır. Eğitim ve Araştırma hastanelerinin diğer dal hastanelerinden farkı eğitim işlevlerinin olması ve uzman yetiştirmeleridir. Askeri Hastaneler: Askeri hastaneler, Türk Silahlı Kuvetlerinde vatani görev yapan askerler ile askeri personele sağlık hizmeti sunan sağlık kuruluşlarıdır. 8 Semt Polikliniği • • Sağlık BakanlığıYataklı Tedavi Kurumları Yönetmeliğine göre yataklı tedavi kurumlarındaki poliklinik hizmetlerine halkın kolay ulaşabilmesi, hastane polikliniklerindeki yığılmaların önlenmesi amacıyla hastanelere bağlı olarak semt poliklinikleri kurulabilir. Semt poliklinikleri yataklı tedavi kurumlarına bağlı ayaktan muayene, tetkik ve tedavi birimleri olup, hastanede yapılan poliklinik hizmetlerinin aynısıdır. Semt poliklinikleri bağlı oldukları kurumlara göre 2. veya 3. basamak sağlık kuruluşu olarak değerlendirilir. 9 Hemodiyaliz Merkezi • Hemodiyaliz merkezleri, genel olarak erişkin ve pediatrik diyaliz hastalarına hemodiyaliz ve/veya periton diyalizi yöntemlerinin uygulandığı günübirlik tedavi kuruluşunu ifade etmektedir. 10 Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi • Diş hekimliğinin tüm branşlarında koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetleri ile ayaktan veya gerektiğinde yatarak muayene, tetkik, teşhis ve tedavi hizmetlerinin yanı sıra ileri tetkik ve tedavilerin de uygulandığı, en az 10 ünit kapasiteli, idari ve mali bakımdan kendilerine bağlı diş tedavi ve protez merkezleri ile diş poliklinikleri de açılabilen müstakil sağlık kuruluşlarıdır. 11 Aile Hekimliği Aile hekimi: Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini, yaş, cinsiyet ve hastalık ayrımı yapmaksızın, her kişiye kapsamlı ve devamlı olarak belli bir mekânda vermekle yükümlü, gerektiği ölçüde gezici sağlık hizmeti veren ve tam gün esasına göre çalışan aile hekimliği uzmanı veya Bakanlığın öngördüğü eğitimleri alan uzman tabip veya tabipleri ifade etmektedir. Aile hekimliği birimi: Bir aile hekimi ve en az bir aile sağlığı elemanından oluşan yapıdır. Aile sağlığı elemanı: Aile hekimi ile birlikte hizmet veren, sözleşmeli çalıştırılan veya Bakanlıkça görevlendirilen hemşire, ebe, sağlık memurunu (toplum sağlığı) ifade eder. 12 Aile Hekimliği • • • Aile hekimliği yapılanmasının aşağıdaki görevleri, sosyal hizmet mesleğinin uygulama alanları ile yakından ilişkilidir. Toplum sağlığı merkezi: Bölgesinde yaşayan toplumun sağlığını geliştirmeyi ve korumayı ön plana alarak sağlıkla ilgili risk ve sorunları belirleyen, bu sorunları gidermek için planlama yapan ve bu planları uygulayan, uygulatan; birinci basamak koruyucu, iyileştirici ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini müdürlüğün sevk idaresinde organize eden, bu hizmetlerin verimli şekilde sunulmasını izleyen, değerlendiren ve destekleyen, bölgesinde bulunan sağlık kuruluşları ile diğer kurum ve kuruluşlar arasındaki koordinasyonu sağlayan sağlık kuruluşuna denir. Yerinde sağlık hizmeti: Aile hekimi ve/veya aile sağlığı elemanının, müdürlükçe tespit edilen cezaevi, çocuk ıslahevi, huzurevi, korunmaya muhtaç çocukların barındığı çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları gibi toplu yaşam alanlarına Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre giderek yerinde vereceği sağlık hizmetini ifade etmektedir. 13 Aile hekiminin görevleri: • • • • • • Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak tanı, tedavi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini vermek, Aile hekimi, kendisine kayıtlı kişileri bir bütün olarak ele alıp, kişiye yönelik koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini sunmak, Sağlıkla ilgili olarak kayıtlı kişilere rehberlik yapmak, sağlığı geliştirici ve koruyucu hizmetler ile ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerini vermek, Kendisine kayıtlı kişilerin ilk değerlendirmesini yapmak için altı ay içinde ev ziyaretinde bulunup veya kişiler ile iletişime geçmek, Kayıtlı kişilerin yaş, cinsiyet ve hastalık gruplarına yönelik izlem ve taramaları (kanser, kronik hastalıklar, gebe, loğusa, yenidoğan, bebek, çocuk sağlığı, adölesan, erişkin, yaşlı sağlığı ve benzeri) yapmak, Periyodik sağlık muayenesi yapmak, 14 • • • • • • • • Tetkik hizmetlerinin verilmesini sağlamak ya da bu hizmetleri vermek, Kendisine kayıtlı kişileri yılda en az bir defa değerlendirerek sağlık kayıtlarını güncellemek. Evde takibi zorunlu olan özürlü, yaşlı, yatalak ve benzeri durumdaki kendisine kayıtlı kişilere evde veya gezici/yerinde sağlık hizmetlerinin yürütülmesi sırasında kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak tanı, tedavi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini vermek, Aile sağlığı merkezi şartlarında tanı veya tedavisi yapılamayan hastaları sevk etmek, sevk edilen hastaların geri bildirimi yapılan muayene, tetkik, tanı, tedavi ve yatış bilgilerini değerlendirmek, ikinci ve üçüncü basamak tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri ile evde bakım hizmetlerinin koordinasyonunu sağlamak, Gerektiğinde hastayı gözlem altına alarak tetkik ve tedavisini yapmak, Entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezlerde gerektiğinde hastayı gözlem amaçlı yatırarak tetkik ve tedavisini yapar, Aile sağlığı merkezini yönetmek, birlikte çalıştığı ekibi denetlemek ve hizmet içi eğitimlerini sağlamak İlgili mevzuatta birinci basamak sağlık kuruluşları ve resmî tabiplerce kişiye yönelik düzenlenmesi öngörülen her türlü sağlık raporu, sevk evrakı, reçete ve sair belgeleri düzenlemektir 15 Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM) • Kanser erken teşhis, tarama ve eğitim merkezlerinin amacı, erken tanısı konulabilen kanser vakalarının belirlenmesi, kanser türlerinin kontrol altına alınması, hizmet içi eğitim ve halk eğitimi yoluyla halkın kanser konusunda bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve kanserin morbidite ve mortalitesinin azaltılması sağlanarak hizmet kalitesinin ve verimliliğinin artırılmasıdır. 16 • • • 112 AcilYardım Hizmetleri Acil sağlık hizmetleri, acil hastalık ve yaralanma hallerinde, konusunda özel eğitim almış ekipler tarafından, tıbbi araç ve gereç desteği ile olay yerinde, nakil sırasında, sağlık kurum ve kuruluşlarında sunulan tüm sağlık hizmetlerini ifade etmektedir. Acil yardım ise acil sağlık hizmetleri konusunda özel eğitim görmüş ekipler tarafından, tıbbî araç ve gereç desteği ile olay yerinde ve hastaneye nakil sırasında verilen hizmetlerin bütününü tanımlamaktadır. Acil sağlık hizmetlerinin ülke genelinde sunulabilmesi için, kesintisiz olarak bir ekip anlayışı içinde yürütülmesi ve kısa zamanda ulaşılabilir olması esastır. Acil sağlık hizmetlerinin bu esaslara göre Bakanlığın koordinasyonunda kamu veya özel bütün kurum ve kuruluşların iştiraki ile tek merkezden yönetilmesini sağlamak maksadıyla hizmetin yürütülmesi için acil sağlık hizmetleri teşkil olunmuştur. 17 Acil sağlık hizmetlerinde yer alan temel hizmet birimleri şunlardır: ACIL SAĞLIK HIZMETLERI ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ: İL DÜZEYİNDE TÜM ACIL SAĞLIK HIZMETLERI ILE ILGILI KOORDİNASYONU YAPAN BİRİMDİR. İL AMBULANS SERVISI BAŞHEKIMLIĞI: AMBULANS HIZMETLERININ IL DÜZEYINDE ORGANIZASYONUNU, YÖNLENDIRILMESINI, UYGULANMASINI VE DEĞERLENDIRILMESINI NDEN SORUMLUDUR. HASTANE ACIL SERVISLERI: İKINCI VE ÜÇÜNCÜ BASAMAK RESMI VE ÖZEL SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARI BÜNYESINDE ACIL SAĞLIK HIZMETI VERILEN BIRIMLERDIR. 18 Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi Madde bağımlılarına yönelik olmak üzere: • • • ayakta veya yatarak detoksifikasyon ile idame ve rehabilitasyon amacıyla, ilaçla veya ilaçsız olarak veya her iki usûl ile de yapılan ve madde bağımlılarına yönelik her türlü tedavi usûllerinin uygulandığı, kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan genel hastanelerin psikiyatri klinikleri veya ‘özel dal hastanesi’ niteliğindeki akıl ve ruh hastalıkları hastaneleri bünyesinde kurulanmadde bağımlılığı tedavi merkezleri ile, gerçek kişilere veya özel hukuk tüzel kişilerine ait olan özel hastaneler bünyesindeki madde bağımlılığı tedavi merkezlerini veya sadece bu maksatla açılmış olan müstakil madde bağımlılığı tedavi merkezlerini ifade etmektedir. Müstakil olarak kurulan özel merkezler, özel dal hastanesi hükmündedir. 19 Çocuk Ergen Tedavi Merkezi (ÇEMATEM) • Uçucu ve uyuşturucu madde kullanan çocukların, tıbbi tedavilerinin gerçekleştirilebilmesi amacıyla Sağlık Bakanlığına bağlı olarak hizmet veren kuruluşlardır. 20 Çocuk İzlem Merkezi (ÇİM) • Çocuk izlem merkezi, cinsel istismar şüphesi olan çocuğun beyanının alınması, muayenesinin yapılması, aile görüşmesinin yapılması ve raporunun hazırlanması için gereken tüm personel ve ekipmanın bulunduğu, işlemlerin her aşamada çocuğun yüksek yararı gözetilerek yürütüldüğü bir merkezdir. 21 Evde Sağlık Hizmeti • Evde sağlık hizmeti, çeşitli hastalıklara bağlı olarak evde sağlık hizmeti sunumuna ihtiyacı olan bireylere evinde ve aile ortamında sosyal ve psikolojik danışmanlık hizmetlerini de kapsayacak şekilde verilen muayene, tetkik, tahlil, tedavi, tıbbi bakım, takip ve rehabilitasyon hizmetlerini ifade etmektedir. • Evde sağlık hizmetleri, Bakanlığa bağlı olarak faaliyet gösteren eğitim ve araştırma hastaneleri ile genel veya dal hastaneleri bünyesinde kurulan evde sağlık hizmeti birimleri ile toplum sağlığı merkezi, aile sağlığı merkezi ve aile hekimleri vasıtası ile sunulmaktadır. 22 Evde Sağlık Hizmeti • Evde sağlık hizmeti vermek üzere görevlendirilen ekibin ulaşımı için uygun bir mobil araç, hastaların evden sağlık kurumuna veya sağlık kurumundan eve nakli için gerektiğinde kullanılmak üzere bir hasta nakil aracı tahsisi yapılmakta ve acil durumlardaki hasta nakli için 112 ambulans hizmetlerinden yararlanılmaktadır. 23 ÖZEL SAĞLIK KURULUŞLARI • Özel sağlık kuruluşları kapsamında genel olarak hastaneler, özel tıp ve dal merkezleri, özel poliklinikler, üremeye yardımcı tedavi merkezleri, diyaliz merkezleri ve evde bakım hizmeti ele alınabilir. 24 Hasta Hakları Birimleri ve Kurulları Hasta hakları birimleri ve kurullarına, sağlık kuruluşu olmamalarına rağmen (sağlık kuruluşları içinde bir birimdir) hemen hemen bütün hastanelerde yer alması ve çoğunlukla sosyal hizmet uzmanlarının görev yapması nedeniyle ayrı bir başlık olarak değinmek gereklidir. Hasta hakları, sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını ifade eder. 25 • Hasta hakları ana başlıklarıyla şu şekilde ifade edilebilir: Hizmetten genel olarak faydalanma Adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlık hizmetlerinden faydalanma. Irk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, felsefi inanç, ekonomik ve sosyal durumları dikkate alınmadan hizmet alma hakkı vardır. • Bilgilendirme ve bilgi isteme Her türlü sağlık hizmetinin ve imkânının neler olduğunu öğrenmeye ve sağlık durumu ile ilgili her türlü bilgiyi sözlü veya yazılı isteme hakkı vardır. • Sağlık kuruluşunu ve personelini, seçme ve değiştirme Sağlık kuruluşunu seçmeye, değiştirmeye ve seçtiği sağlık tesisinde verilen sağlık hizmetlerinden faydalanmaya, sağlık hizmeti verecek vermekte olan tabiplerin ve diğer sağlık çalışanlarının kimliklerini, görev ve unvanlarını öğrenmeye seçme ve değiştirmeye hakkı vardır. 26 • Mahremiyet Gizliliğe uygun bir ortamda her türlü sağlık hizmeti almaya hakları vardır. • Reddetme, durdurma ve rıza Tedaviyi reddetmeye, durdurulmasını istemeye, tıbbi müdahalelerde rızasının alınmasına ve rıza çerçevesinde hizmetten faydalanmaya hakkı vardır. • Güvenlik Sağlık hizmetini güvenli bir ortamda almaya hakkı vardır. • Dini vecibeleri yerine getirebilme Sağlık tesisinin imkanları ölçüsünde ve idarece alınan tedbirler çerçevesinde, dini vecibelerini yerine getirmeye hakkı vardır. 27 • İnsani değerlere saygı gösterilmesi, saygınlık görme ve rahatlık Saygı, itina ve ihtimam gösterilerek, güler yüzlü, nazik, şevkatli bir ortamda, her türlü hijyenik şartlar sağlanmış gürültülü ve rahatsız edici bütün etkenler giderilmiş bir sağlık hizmeti almaya hakkı vardır. • Ziyaret ve refakatçi bulundurma Sağlık tesislerince belirlenen usül ve esaslar çerçevesinde ziyaretçi kabul etmeye ve mevzuatın ve sağlık tesisinin imkanları ölçüsünde ve hekimin uygun görmesi hâlinde refakatçi bulundurmaya hakkı vardır. • Müracaat, şikâyet ve dava hakkı Haklarının ihlali hâlinde, mevzuat çerçevesinde her türlü başvuru, şikayet ve dava hakkını kullanmaya hakkı vardır. 28 Hasta Hakları Birimi İş Akış Şeması 29