Wielość Wierzycieli i Dłużników (PDF)

£W1W£RSYT£ T WARSZA WA  WIELOŚĆ WIERZYCIELI I DŁUŻNIKÓW  STOSUNKI ZOBOWIĄZANIOWE: PROSTE ZŁOŻONE Po stronie długu– jeden Po stronie długu lub podmiot (dłużnik) wierzytelności występuje...

£W1W£RSYT£ T WARSZA WA  WIELOŚĆ WIERZYCIELI I DŁUŻNIKÓW  STOSUNKI ZOBOWIĄZANIOWE: PROSTE ZŁOŻONE Po stronie długu– jeden Po stronie długu lub podmiot (dłużnik) wierzytelności występuje wiele podmiotów – wielu + dłużników lub wielu wierzycieli Po wierzytelności – stronie podmiot jeden + w polskim ustawodawstwie 3 (wierzyciel) modele rozdziału praw i obowiązków pomiędzy podmioty występujące po jednej stronie stosunku zobowiązaniowego: 1 model zobowiązań podzielnych; 2 model zobowiązań  Pomiędzy tymi samymi wierzycielami i dłużnikami może jednocześnie istnieć zarówno solidarność bierna,  I. SOLIDARNOŚĆ DŁUŻNIKÓW (=BIERNA): Art. 366. [Solidarność dłużników] § 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). § 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.  KAZUS Karolina ma NR 1 wierzytelność o zapłatękwoty 5.000 zł z tytułu zawartej umowy pożyczki przeciwko pięciu dłużnikom solidarnym, będącym rodzeństwem – Magdalenie, Iwonie, Joannie oraz Szymonowi i Tomaszowi. Zaznacz prawidłową odpowiedź: a)Karolina może żądać kwoty 5.000 zł łącznie od pięciorga rodzeństwa; b)Karolina może żądać kwoty 5.000 zł tylko od jednej z ww. osób; c)Karolina może żądać kwoty 5.000 zł np. tylko od Iwony i Tomasza; d)Karolina może żądać dowolnej części kwoty składającej się na kwotę 5.000 zł od każdego z rodzeństwa, np. po 1.000 zł od każdej z ww. osób e)Karolina może żądać od Magdaleny i Joanny kwoty po 2.500 zł, a od Iwony, Szymona i Tomasza nic, ponieważ uważa  ZNACZENIE SOLIDARNOŚCI BIERNEJ: Wzmacnia pozycję wierzyciela ? ułatwia mu realizację jego wierzytelności i stanowi jej silne zabezpieczenie w postaci odpowiedzialności majątkowej ponoszonej przez kilku dłużników; Stanowi postać zobowiązania niebezpieczną dla dłużników solidarnych ? każdy z nich ponosi ryzyko wykonania całego świadczenia na rzecz wierzyciela  ŹRÓDŁA SOLIDARNOŚCI BIERNEJ: POWSTAJE TYLKO WTEDY, GDY WYNIKA TO Z PODSTAWY PRAWNEJ 1. Odpowiednie postanowienia czynności prawnej – z reguły zawarte w umowie stron (art. 369 k.c.: „Zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej”.)? solidarności nie domniemywa się; 2. Przepisy prawne (wiele) łączą powstanie odpowiedzialności solidarnej z określonymi umowami ? względnie wiążąca norma prawna art. 370 k.c.: „Jeżeli kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, są one zobowiązane solidarnie, chyba że umówiono się inaczej”. ? gdy kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, np. współwłaściciele nieruchomości (domu jednorodzinnego) zawarli umowę o usługi remontowe ze spółką X za cenę 30.000 zł i nie zastrzegli w niej, że wyłączają swoją odpowiedzialność solidarną; 3. Przepisy prawne (wiele) łączą powstanie odpowiedzialności solidarnej biernej ze ziszczeniem się zdarzeń prawnych innych niż umowy ? zobowiązania solidarne powstające z ustawy (ex  SOLIDARNOŚĆ DŁUŻNIKÓW = SOLIDARNOŚĆ BIERNA 3 CECHY CHARAKTERYSTYCZNE: 1. Wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia ? jeżeli zostanie ono spełnione w całości i w należyty sposób lub jeżeli wierzycielzostanie w inny sposób zaspokojony (np. przez potrącenie), wówczas zobowiązanie wygasa; 2. Po stronie długu występuje kilka podmiotów (= kilku dłużników); 3. Wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia: - w całości lub w części -od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, przy czym zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych dłużników POZYCJA PRAWNA DŁUŻNIKÓW SOLIDARNYCH WOBEC WIERZYCIELA (I) Istnienie wspólnej więzi pomiędzy dłużnikami wobec wierzyciela ? zasada: zaspokojenie wierzyciela w jakikolwiek sposób przez któregokolwiek z dłużników solidarnych zwalnia pozostałych dłużników z zobowiązania (= obowiązku spełnienia świadczenia). Zasada reprezentacji pomiędzy współdłużnikami na ich korzyść wobec wierzyciela ? Zob. art. 374 § 1 k.c. (odnowienie pomiędzy jednym z dłużników solidarnych a wierzycielem); art. 374 § 2 k.c. (zwłoka wierzyciela wobec jednego z dłużników), ale UWAGA: nie obejmuje ona zwolnienia z długu lub zrzeczenia się solidarności przez wierzyciela wobec jednego z dłużników solidarnych ? te czynności nie odnoszą skutków wobec pozostałych dłużników solidarnych POZYCJA PRAWNA DŁUŻNIKÓW SOLIDARNYCH WOBEC WIERZYCIELA (II) Zasada, że działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych (zachowania pogarszające pozycję prawną jednego z dłużników solidarnych), nie mogą szkodzić pozostałym dłużnikom solidarnym (nie wpływają na ich sytuację prawną) (art. 371 k.c.), np.: - przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia (art. 372 k.c.); - zwłoka dłużnika; - uznanie długu; - zrzeczenie się zarzutu przedawnienia itp. UWAG A: POZYCJA PRAWNA KAŻDEGO Z DŁUŻNIKÓW SOLIDARNYCH WOBEC WIERZYCIELA MOŻE BYĆ RÓŻNA!!! Art. 368. [Solidarność mimo odmienności świadczenia] „Zobowiązanie może być solidarne, chociażby każdy z dłużników był zobowiązany w sposób odmienny* albo chociażby wspólny dłużnik był zobowiązany w sposób odmienny względem każdego z wierzycieli.” INDYWIDUALIZACJA POŁOŻENIA PRAWNEGO KAŻDEGO Z DŁUŻNIKÓW SOLIDARNYCH: (np. na skutek różnych zdarzeń powstałych w czasie trwania zobowiązania solidarnego) *Tożsamość świadczeń, ale różna ich wysokość ? wówczas solidarnością objęte są tylko świadczenia do najniższej wysokości **Różna treść poszczególnych obowiązków dłużników ALE ODMIENNOŚĆ ŚWIADCZEŃ NIE MOŻE POLEGAĆ NA RÓŻNYM PRZEDMIOCIE ŚWIADCZENIA!!! ? WÓWCZAS BYŁYBY TO RÓŻNE ŚWIADCZENIA  ZARZUTY DŁUŻNIKÓW SOLIDARNYCH WOBEC WIERZYCIELA: I. OSOBISTE (art. 375 § 1 k.c.): ? Przysługują wyłącznie określonemu dłużnikowi wobec wierzyciela: 1. Właściwości lub działania dłużnika wpływające na ważność zobowiązania solidarnego (np. brak zdolności do czynności prawnych; wady oświadczenia woli; brak podpisu); 2. Czynności prawne dokonane przez dłużnika z wierzycielem, które zwalniają go ze zobowiązania wobec wierzyciela lub korzystnie modyfikują treść zobowiązania (np. zwolnienie z długu – art. 508 k.c.; odnowienie – 506-507 w zw. z art. 374 k.c.; zrzeczenie się przez wierzyciela solidarności; potrącenie własnej wierzytelności; przedawnienie; odroczenie terminu świadczenia; rozłożenie świadczenia na raty) WSPÓLNE (art. 375 § 2 k.c.): □ Przysługują (są wspólne) wszystkim dłużnikom ze względu na: 1. Sposób powstania zobowiązania (np. niezachowanie właściwej formy czynności prawnej lub nieuzyskanie wymaganej decyzji władzy administracyjnej) lub 2. Treść zobowiązania (opierają się na zdarzeniu kreującym stosunek zobowiązaniowy, w szczególności na treści umowy, np. nienadejście terminu lub nieziszczenie się warunku)  ROSZCZENIE REGRESOWE (ZWROTNE): Gdy wierzyciel zostanie zaspokojony przez dłużnika lub dłużników solidarnych ? wzajemne rozliczenia z tego tytułu pomiędzy dłużnikami Podstawa do rozliczeń regresowych między dłużnikami ? odrębny, wiążący dłużników stosunek wewnętrzny (treść stosunku może być określona w umowie lub być wyznaczona przepisami prawnymi ? por. art. 207 k.c.; art. 441 § 2 i 3 k.c.; art. 1034 k.c.) Jeżeli jeden lub niektórzy z dłużników solidarnych przyczynili się do zaspokojenia wierzyciela w większej części od tej, na którą wskazywał wiążący ich stosunek wewnętrzny, to każdy z nich może żądać zwrotu odpowiedniej części od tych dłużników solidarnych, którzy w ogóle nie świadczyli albo zaspokoili wierzycieli w mniejszej części, niż wynikało to z wiążącego ich stosunku wewnętrznego Art. 376. [Regres dłużników solidarnych] § 1. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych. § 2. Część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników. KAZUS NRTrzej a) 2:współwłaściciele nieruchomości gruntowej położonej w Żelazowej Woli – Marcin (współwłaściciel w ½), Sylwester i Krzysztof (obaj – współwłaściciele w ¼) zawarli z umowę z ogrodnikiem, której przedmiotem miało być posadzenie drzew i krzewów kwitnących wokół prowadzonego przez nich motelu za łączną cenę 1.200 zł. Sumę tę wyłożył Marcin. Jakiej kwoty na zasadzie regresu może żądać Marcin od dwóch pozostałych współwłaścicieli? Odpowiedź uzasadnij, podając właściwą podstawę prawną. b) A czy gdyby Krzysztof był osobą niewypłacalną, to Marcinowi przysługiwałoby wobec Sylwestrowi roszczenie w tej samej wysokości? Odpowiedź uzasadnij, podając właściwą podstawę prawną. c) W jakim terminie przedawnia się roszczenie regresowe Marcina? W jakim trybie Marcin może go dochodzić? KAZUS NR 3 Bezumowne korzystanie z lokalu – odpowiedzialność solidarna byłych najemców  II. SOLIDARNOŚĆ WIERZYCIELI (= CZYNNA)* CECHY CHARAKTERYSTYCZNE: Po stronie wierzytelności występuje kilka podmiotów, ale Dłużnik zobowiązany jest tylko do jednego świadczenia, które może spełnić do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych Art. 367. [Solidarność wierzycieli] § 1. Kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich (solidarność wierzycieli). § 2. Dłużnik może spełnić świadczenie, według swego wyboru, do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Jednakże w razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk. ? dopiero wtedy inaczej! *Znikome zastosowanie praktyczne  ŹRÓDŁA SOLIDARNOŚCI CZYNNEJ: Wyłącznie z mocyczynności prawnej (a nie exlege), ponieważ brak szczególnych przepisów prawnych kreujących ten rodzaj zobowiązania ART. 368 K.C. SOLIDARNOŚĆ MIMO ODMIENNOŚCI ŚWIADCZENIA „Zobowiąza może być solidarne, chociażby zobowiązany nie w sposób każdyz odmienny dłużników albo był zobowiązany w sposóbdłużnik chociażby wspólny odmienny względem każdego z był wierzycieli.” ? w przypadku solidarności czynnej, podobnie jak przy solidarności biernej  ZASADA WZAJEMNEJ REPREZENTACJI POMIĘDZY WSPÓŁWIERZYCIELAMI NA ICH KORZYŚĆ WOBEC DŁUŻNIKA: Zwłoka dłużnika; zawieszenie biegu przedawnienia Przerwanie wierzycieli solidarnych wobec jednego z lub ? skutek wobec pozostałych wierzycieli solidarnych (art. 377 k.c.) + Zdarzenia pogarszające położenie jednego z wierzycieli solidarnych, np. Zawarcie przez dłużnika korzystnej dnia niego ugody z jednym z wierzycieli ? brak skutku (nie wpływają) na położenie prawne pozostałych wierzycieli solidarnych  STRUKTURA PRAWNA ZOBOWIĄZAŃ SOLIDARNYCH Pogl stars doktryny wielo więzó obligacyjnyc ąd zy zobowiązaniach polskiej: koncepcja ? ści zajmowa w h niejednoli pozycji prawnej przez solidarnych możliwedłużnikó nie lu w tej solidarnych poszczególnych jak wzobowiązab wierzyciel (zobowiązania solidarne związane o zabezpieczeni nia ułatwienie i realizacji praw wierzyciela) jedynie wspólnym e niezależn celem = i e, Pogląd współczesny i dominujący doktryny polskiej: koncepcja jednego stosunku prawnego w zobowiązaniach solidarnych ? ma on zróżnicowaną wewnętrznie strukturę prawną, ale przedmiotem tego stosunku prawnego jest zawsze tylko jedno świadczenie, które gdy zostanie spełnione, stosunek zobowiązaniowy wygasa ze skutkiem dla wszystkich podmiotów; dla realizacji tego samego świadczenia przysługuje różnym podmiotom lub przeciwko różnym podmiotom wiele roszczeń  SOLIDARNOŚĆ NIEWŁAŚCIWA (ZOBOWIĄZANIE IN SOLIDUM) = PRZYPADKOWA; POZORNA; NIEPRAWIDŁOWA; NIEZUPEŁNA To twór nauki i judykatury Dłużnicy z różnych tytułów prawnych są zobowiązani do spełnienia na rzecz tego samego wierzyciela identycznego świadczenia ? skutek: spełnienie tego świadczenia przez jednego z dłużników zwalnia pozostałych, a jednocześnie nie ma umowy, ani przepisu prawnego, który uzasadniałby powstanie zobowiązania solidarnego, a pomimo to każdy z dłużników odpowiada wobec wierzyciela za całość świadczenia KAZUS NR 4 Malwina jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w spółce ABC Delikatesy sp. z o.o. W dniu 13 listopada 2019 r. nie dopełniła swojego obowiązku należytej pieczy nad mieniem swojego pracodawcy, gdyż w sklepie tego wieczora doszło do kradzieży kilku butelek bardzo drogiej Whisky. Wskaż, wobec kogo pracodawcy będzie przysługiwało roszczenie i z jakiego tytułu? A jeśli Malwina zapłaci pracodawcy odszkodowanie, to czy w związku z tym będzie jej przysługiwało jakieś roszczenie regresowe? Odpowiedź uzasadnij.  3 KONCEPCJE DOTYCZĄCE IN SOLIDUM 1. To odrębna od solidarności instytucja o swoistych cechach; 2. To przypadkowy zbieg niezależnych od siebie roszczeń, bez żadnego związku z solidarnością; 3. To osobna kategoria tzw. solidarności niewłaściwej (nieprawidłowej) – koncepcja dominująca + umożliwia analogiczne stosowanie niektórych przepisów dotyczących solidarności (np. art. 371 k.c. – 373 k.c.) Ad. 3 ? Zob. Uchwała SN z 17.07.2007 r., III CZP 66/07: „Stosowanie art. 376 k.c. przez analogię jest wyłączone, gdy jeden ze współdłużników in solidum odpowiada z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, a drugi - z tytułu czynu niedozwolonego.”  ZOBOWIĄZANIE IN SOLIDUM ANALOGICZNE STOSOWANIE ART. 444 § 3 K.C. „Ten, kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy.” □Uchwała SN (7) z 21.10.1997, III CZP 34/97: „ Jeżeli wypadek funkcjonariusza Policji, pozostający w związku z pełnieniem służby, był jednocześnie wypadkiem powodującym szkodę wynikłą z ruchu pojazdu mechanicznego, Skarbowi Państwa, który wypłacił temu funkcjonariuszowi odszkodowanie za zniszczoną odzież na podstawie art. 10 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Milicji Obywatelskiej (Dz. U. Nr 53, poz. 345 ze zm.) oraz uposażenie należne w razie choroby na podstawie art. 121 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.), przysługuje  ZOBOWIĄZANIA NIEPODZIELNE I PODZIELNE  WYRÓŻNIENIE ŚWIADCZENIA NIEPODZIELNE I PODZIELNE (ART. 379 § 2 K.C.): „Świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości.” vers us  ŚWIADCZENIA NIEPODZIELNE: Gdy przy świadczeniu niepodzielnym po stronie długu lub wierzytelności występuje kilka podmiotów, ich sytuacja prawna kształtuje się według modelu zobowiązań solidarnych □ jeden stosunek zobowiązaniowy, ale o złożonej strukturze wewnętrznej ALE UWAGA – MOŻLIWA ZMIANA CHARAKTERU ŚWIADCZENIA: Np. Państwo Nowak (małżonkowie) zawarli umowę o budowę garażu z przedsiębiorcami – Janem i Januszem Wojtalik, która z winy przedsiębiorców nie doszła do skutku. Świadczenie przedsiębiorców (wykonawców dzieła) ma charakter niepodzielny, ale już świadczenie 1. WIELOŚĆ DŁUŻNIKÓW STOSOWANIE BEZ ZMIAN: Reżimu prawnego solidarności biernej oraz zasad roszczeń regresowych (art. 380 § 1 i 3 k.c.) Dłużnicy są traktowani jako dłużnicy solidarni (solidarność bierna) ? nawet wówczas, gdy świadczenie, jakie mają spełnić, jest wprawdzie podzielne, ale świadczenie wzajemne ma charakter niepodzielny Np. Trzej bracia kupują owcę za cenę 600 zł. Ich dług (świadczenie pieniężne) ma charakter pieniężny, ale świadczenie wzajemne sprzedawcy z uwagi na jego przedmiot (owca) ma charakter niepodzielny. Z tego względu, bracia w odniesieniu do świadczenia ceny kupna owcy odpowiadają solidarnie. 2. WIELOŚĆ WIERZYCIELI RÓŻNICE* POMIĘDZY SYTUACJĄ PRAWNĄ WIERZYCIELI UPRAWNIONYCH DO ŚWIADCZENIA NIEPODZIELNEGO I WIERZYCIELI SOLIDARNYCH (SOLIDARNOŚĆ CZYNNA) Choć w obu przypadkach dłużnik jest zobowiązany do spełnienia tylko jednego świadczenia, to nie ma prawa wyboru osoby wierzyciela, do którego rąk chciałby spełnić świadczenie. Tu: art. 381 k.c. ? dłużnik ma obowiązek świadczyć temu wierzycielowi, który tego zażąda, ale w razie sprzeciwu innego wierzyciela (np. gdy ustaje wzajemne zaufanie pomiędzy wierzycielami w zobowiązaniu niepodzielnym), dłużnik może spełnić świadczenie tylko wszystkim wierzycielom łącznie albo złożyć świadczenie do depozytu sądowego. *Jednak te same zasady obowiązują przy reprezentacji interesów obu rodzajów wierzycieli wobec dłużnika (por. art. 382 k.c., art. 373 k.c., art. 377 k.c.), jak również do roszczeń regresowych pomiędzy samymi wierzycielami (art. 383 k.c.)  ZOBOWIĄZANIA PODZIELNE Gdy świadczenie jest podzielne i występuje więcej niż jeden wierzyciel lub dłużnik, a równocześnie brak szczególnego tytułu, na podstawie którego zobowiązanie przyjęłoby postać zobowiązania solidarnego ? Wówczas zarówno dług, jak i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest dłużników lub wierzycieli (art. 379 § 1 k.c.) ? pojawiają się odrębne stosunki zobowiązaniowe o strukturze jednopodmiotowej + jeśli z okoliczności (np. treści umowy/innych zdarzeń pomiędzy W a D, np. z udziału w spadku) nie wynika nic innego, to każdy z tych odrębnych Zobowiązania stosunków zobowiązaniowych (art. 379 § 1 k.c.) od innychma za przedmiot świadczenie jednopodmiotowych podzielne wyróżniatej samej zobowiązań wielkości nie fakt (art. podziału 379 § 1 pierwotnie k.c.) jednolitego zobowiązania, ale wspólne zdarzenie prawne, kreujące zobowiązania podzielne, np. zwolnienie z długu LINKI DO WYKORZYSTANYCH (data dostępu: 13.11.2019) GRAFIK: https://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/599038,szef-fundacji-nie-lekajcie-sie- wyludzil-pieniadze -ofiara-ksiadz-pedofil.html https://www.wiatrak.nl/10656/fryzyjska-krowa https://ksiazki.wp.pl/pandy-ogladaja-filmy-porno-sowy-kolekcjonuja-odchody-najbardziej-dz iwaczne- i-niepo wazne-zachowania-zwierzat-6145577468217473g/18 Dziękuję za uwagę: Dr Małgorzata Eysymontt, Adwokat E-mail: [email protected]