Analiza Wzrostu i Rozwoju Gospodarczego PDF

BADANIE KONKUNKTURY I WZROSTU GOSPODARCZEGO dr Joanna Rydarowska-Kurzbauer  WYKŁAD 2 WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY 1. POMIAR AKTYWNOŚCI GOSPODRCZEJ 2. WZROST GOSPODARCZY 3. KONSEKWENCJE WZROSTU GOSPODARCZEGO 4. BARIERY WZROSTU...

BADANIE KONKUNKTURY I WZROSTU GOSPODARCZEGO dr Joanna Rydarowska-Kurzbauer  WYKŁAD 2 WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY 1. POMIAR AKTYWNOŚCI GOSPODRCZEJ 2. WZROST GOSPODARCZY 3. KONSEKWENCJE WZROSTU GOSPODARCZEGO 4. BARIERY WZROSTU GOSPODARCZEGO 1. POMIAR AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ Podstawowe kategorie METODY POMIARU AKTYWNOŚCI GOSPOSDARCZEJ 1. Sumowanie wydatków na produkcję finalną – (górny przepływ w modelu ruchu okrężnego) Rynek finansowy wydatki na dobra finalne wszystkich podmiotów w gospodarce – konsumpcja gospodarstw domowych, inwestycje Zakup dóbr i usług = Konsumpcja [C] przedsiębiorstw, wydatki rządowe i eksport netto. Inwestycje Oszczędności Te [I] [S] G 2. Sumowanie dochodów GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA ( dolny przepływ w modelu ruch okrężnego) DOMOWE BUDŻET PAŃSTWA Suma dochodów pierwotnych uzyskanych przez czynniki produkcji, Yd Y Td B 3. Sumowanie miar aktywności gospodarczej pojedynczych jednostek (przedsiębiorstw). Wynagrodzenie za świadczone usług czynników Wyrazem aktywności przedsiębiorstw jest przyrost uzyskany produkcji w tym przedsiębiorstwie– wartości dodanej. METODY POMIARU AKTYWNOŚCI GOSPOSDARCZEJ 1. Sumowanie produkcji finalnej – czyli wydatki do dobra finalne wszystkich podmiotów w gosopdarce – konsumpcja gospodarstw domowych, inwestycje przedsiębiorstw, wydatki rządowe i export netto. = C+I+G+Ex – Im 2. Sumowanie dochodów jako wynagrodzenie dochodów czynników produkcji = dochody gospodarstw domowych, zyski z przedsiębiorstw, czynsze, renty z tytułu własności do ziemi 3. Sumowanie miar aktywności gospodarczej pojedynczych jednostek (przedsiębiorstwa). Wyrazem aktywności przedsiębiorstw jest przyrost uzyskany w tym przedsiębiorstwie– wartości dodanej. Wartość dodana równa się przychodowi ze sprzedaży pomniejszonemu o koszty rzeczowe, czyli nadwyżka przychodów nad kosztami inaczej zyskowna WSKAŹNIKI AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ 1. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO Dochody netto miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze PRODUKT KRAJOWY BRUTTO z tytułu własności zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego za granicą czyją stanowią własność 2. PRODUKT NARODOWY BRUTTO PRODUKT NARODOWY BRUTTO dochód wyodrębniony według kryterium obywatelstwa 3. PRODUKT NARODOWY NETTO PRODUKT NARODOWY NETT0 Amortyzacja Wartość PNB pomniejszona o zużycie majątku trwałego Te DOCHÓD NARODOWY + 4. DOCHÓD NARODOWY - w cenach czynników produkcji sub wartość środków pieniężnych, jakie w danej gospodarce mogą być przeznaczone na wydatki na dobra i usługi Dochód Dochód z pracy Płace na własny rachunek Zyski z tytułu czynszów PRODUKT NARODOWY BRUTTO PNB- Jest to dochód wyodrębniony według kryterium obywatelstwa, PNB jest miarą dochodów uzyskanych przez obywateli danego kraju z tytułu usług świadczonych przez należące do nich czynniki wytwórcze, niezależne od miejsca gdzie te czynniki zostały użyte PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą = dochody obywateli danego kraju uzyskane zagranicą - dochody obcokrajowców uzyskane w danym kraju PNB = PKB PNB > PKB PNB < PKB PRODUKT NARODOWY NETTO PNN – to PNB pomniejszony o amortyzację [Am] PNN = PNB – Am amortyzacja = zużycie majątku trwałego (czyli jak stary, zużyty jest majątek w gospodarce, czyli ile potrzeba środków aby go odtworzyć) DOCHÓD NARODOWY Dochód narodowy DN– wartość środków pieniężnych, jakie w danej gospodarce mogą być przeznaczone na wydatki na dobra i usługi DN = PNN w cenach czynników produkcji SUBSYDIA pomoc finansowa - Te + subsydia państwa dla DN = PNN przedsiębiorstw w cenach rynkowych w cenach czynników produkcji Głównie w eksporcie Wpływa na obniżenie cen, co prowadzi do zwiększenia konkurencyjność eksportu POMIAR AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ - EWALUACJA Najbardziej pożądanym wskaźnikiem aktywności gospodarczej byłby PNN, ponieważ: odnosi się do obywateli danego kraju wyraża rzeczywistą aktywność gospodarczą czynników należących do obywateli danego kraju odzwierciedla ich rzeczywiste dochody bez tej części wpływów, która musi być przeznaczona na odtworzenie zużywającego się majątku (Am). STOSOWANE SĄ jednak wielkości brutto PNB i PKB. POWODY: Amortyzacja jest naliczana według stawek ustanowionych prawnie i nie musi zawsze odzwierciedlać rzeczywistego zużycia majątku tym bardziej, że istnieje pewna możliwość wpływu pojedynczych jednostek gospodarczych na wielkość amortyzacji Amortyzacja jest różnie naliczana w różnych krajach, a zatem jej uwzględnienie w rachunku netto utrudniałoby porównanie międzynarodowe w sensie rzeczywistych procesów ekonomicznych PKB nominalny a PKB realny PKB realny – wartość produkcji dóbr i usług w danej gospodarce skorygowana o efekt zmian cen = PKB w cenach stałych PKB w cenach stałych = wartość PKB obliczona przy użyciu cen właściwych dla wybranego roku bazowego, czyli skorygowana o efekt inflacji, lub deflacji PKB nominalny – wartość produkcji dóbr i usług w cenach bieżących PKB w cenach bieżących - wartość PKB obliczona poprzez pomnożenie wielkości produckji dóbr i usług przez ich ceny w danym roku DEFLATOR PKB - miernik poziomu cen obliczany jako stosunek nominalnego PKB do realnego PKB Deflator = (PKB nominalny / PKB realny)*100 PKB per capita PKB na jednego mieszkańca Obliczany dzieląc wielkość PKB przez liczbę ludności danego kraju Jest lepszym wskaźnikiem mierzącym poziom dobrobytu społeczeństwa niż PKB PKB JAKO MIARA DOBROBYTU informowanie jedynie o rozmiarach podaży dóbr i usług w ciągu roku, bez odzwierciedlenia faktycznych warunków życia społeczeństwa; brak odzwierciedlenia zjawiska występowania efektów zewnętrznych (np. konsumpcyjnych, środowiskowych); nieuwzględnianie bogactwa wypracowanego w przeszłości; obejmowanie wszystkich dóbr i usług bez względu na to, czy służą one zdrowiu i życiu społeczeństwa oraz jego dobrobytowi, czy nie (np. wydatki na zbrojenia); nieujmowanie znaczenia czasu wolnego dla jakości życia, który w krajach wysoko rozwiniętych staje się coraz bardziej cenionym elementem dobrobytu społeczno-ekonomicznego Nie jest wliczana praca na własne potrzeby Nie mierzy poziomu edukacji, stanu zdrowia, strat środowska naturalnego, Nie ujawnia części efektów działalności gospodarczej prowadzonej poza wiedzą i zasięgiem władzy państwa (czarnego rynku) 2. WZROST GOSPODARCZY WZROST GOSPODARCZY Wzrost gospodarczy polega na rozszerzaniu i ulepszaniu materialnych i osobowych czynników produkcji Stopa wzrostu - wyrażona w procentach stopa przyrostu rzeczywistego PKB w pewnym okresie (najczęściej roku) WZROST GOSPODARCZY powiększanie się realnej wartości PKB lub realnej wartości PKB per capita tempo wzrostu gospodarczego jest opisywane przez stopę wzrostu gospodarczego stopa wzrostu [realny PKB w roku t] - [realny PKB w roku t-1] gospodarczego = X 100% realny PKB w roku t-1 RODZAJE WZROSTU GOSPODARCZEGO Kryterium: zmiana w poziomie efektywności Wzrost ekstensywny – gdy wzrost produkcji wynika jedynie ze wzrostu nakładów czynników produkcji, bez poprawy efektywności. Wzrost intensywny – wzrost realnej produkcji wynika nie tylko ze wzrostu nakładów, ale również efektywności. Kryterium: równowaga Zrównoważony wg: w warunkach dodatniego tempa wzrostu PKB zachowane są podstawowe warunki równowagi ogólnej (podaż globalna = popyt globalny). Niezrównoważony wg: w warunkach dodatniego tempa wzrostu PKB nie są spełnione warunki równowagi ogólnej. Podaż globalna > popyt globalny typowe dla gospodarki rynkowej Podaż globalna < popyt globalny typowe dla gospodarki centralnie planowanej (gospodarka niedoboru) Kryterium: tempo wzrostu Równomierny (stałe tempo wzrostu) wzrost gospodarczy może odbywać się przy niskim tempie wzrostu PKB (corocznie 2%), średnim poziomie wzrostu (np. 4% corocznie), czy wysokim tempie wzrostu (np. 8% i więcej corocznie Przyspieszony (rosnące tempo wzrostu) Zaletą tego rodzaju wzrostu jest możliwość podnoszenia na wyższy poziom rozwoju gospodarczego, wytwarzanie większej ilości i o lepszej, jakości dóbr oraz zmniejszenie luki technologicznej w stosunku do gospodarek przodujących pod względem technologii i techniki. Malejący (malejące tempo wzrostu). Ten wzrost charakteryzuje się tym, że współczynnik kapitałochłonności jest z reguły stały, stopa inwestycji maleje. WSPÓŁZALEŻNOŚĆ MIĘDZY RYNKAMI W GOSPODARCE STOPA PROCENTOWA [r] ZATRUDNIENIE [L] PŁACE [W] Rynek Rynek dóbr i Rynek pieniądza usług pracy CENY [P] PRODUKCJA [Y] CENY [P] POPYT GLOBALNY [AD] PODAŻ GLOBALNA [AS] CZYNNIKI POPYTOWE WZROSTU GOSPODARCZEGOc POPYT GLOBALNY (ZAGREGOWANY) WYDATKI RZĄDOWE [G] Sytuacja polityczna i gospodarcza KONSUMPCJA [C] INWESTYCJE [I] EXPORT netto(EX-IM) Podatki bezpośrednie Stopy procentowe Stopy procentowe Stopy procentowe Sytuacja finansowa Sytuacja finansów Wartość majątku przedsiębiorstw zagranicznych partnerów Optymizm konsumentów Optymizm producentów handlowych Zadłużenie konsumentów Polityka handlowa NARZĘDZIA POLITYKI: Polityka fiskalna Polityka pieniężna POPYT GLOBALNY = C + I + G + Ex - Im CZYNNIKI PODAŻOWE WZROSTU GOSPODARCZEGOc Ziemia (zasoby naturalne Kapitał fizyczny oraz inwestycje Kapitał ludzki WZROST WYDAJNOŚCI - zmiany ilościowe oraz jakościowe czynników wzrostu gospodarczego NARZĘDZIA POLITYKI: Interwencjonujące w rynek – inwestycje w kapitał ludzki, infrastrukturę, polityka strukturalna, wydatki na R&D wzmacniające mechanizm rynkowy – deregulacja, prywatyzacja, umacnianie konkurencji, reformy rynku pracy TEORIE EKONOMII A WZROST GOSPODARCZY EKONOMIA KLASYCZNA EKONOMIA KEYNESOWSKA John M. Keynes (1883-1946) ADAM SMITH (1723-1790) „Właściwe każdemu człowiekowi nieustanne i ciągłe REWOLUCJA KEYNESOWSKA dążenie do tego, by poprawić swój byt, czyli źródło, z Zaproponował teorię, która tłumaczyła wielki kryzys w USA którego pochodzi bogactwo państwo i narodu, jak Uzasadnienie dla polityki stabilizacji koniunktury również i osób prywatnych jest zwykle dość silne, aby Odrzucił teorię klasyczną utrzymać neutralny postęp na drodze rozwoju Zatrudnienie jest określone przez popyt globalny na dobra i gospodarczego, mimo marnotrawstwa rządu i usługi największych błędów administracji „nie można powiększyć wartości rocznego produktu ziemi i pracy jakiegoś narodu inaczej, jak tylko albo zwiększając liczbę pracowników produkcyjnych, albo też siłę produkcyjną tych pracowników, którzy byli dotychczas zatrudnieni.  (NEO) KLASYCZNY MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI BOGACTWO NARODÓW SIŁA PRODUKCYJNA LICZBA PRACOWNIKÓW PRACY PRODUKCYJNYCH AKUMULACJA PODZIAŁ AKUMULACJA KAPITAŁU PRACY KAPITAŁU „Siła produkcyjna danej liczby pracowników nie może wzrosnąć inaczej, jak tylko w następstwie pewnego ulepszania i zwiększania ilości maszyn i narzędzi, które „Liczba pracowników produkcyjnych ułatwiają i skracają pracę, albo też w następstwie może wzrosnąć tylko i wyłącznie w bardziej właściwego podziału i rozkładu pracy” następstwie wzrostu kapitału KEYNESOWSKI MODEL GOSPODARKI Zaproponował krótkookresowy model gospodarki W gospodarce istnieją niewykorzystane czynniki produkcji, (czyli np. istnieje bezrobocie) Czynniki ograniczające produkcję leżą po stronie popytu Wszystkie trzy rynki współzależne od siebie Uważał, że ceny i płace są „lepkie”, czyli wolno dostosowują się Zatrudnienie jest określone przez popyt globalny na dobra i usługi Poddał w wątpliwość przeświadczenie o dobroczynności wolnych rynków na poziomie makroekonomicznym Wpłynął na wzrost akceptacji interwencjonizmu państwowego 3. KONSEKWENCJE WZROSTU GOSPODARCZEGO KONSEKWENCJE WZROSTU GOSPODARCZEGO DETERMINANTY KONSEKWENCJE KONSUMPCJA INWESTYCJE WYDATKI RZĄDOWE Popyt globalny ROZWÓJ EKSPORT AD GOSPODARCZY IMPORT JAKOŚĆ ŻYCIA I DOBROBYT WZROST ŚRODOWISKO GOSPODARCZY PRACA zatrudnienie KAPITAŁ i ZASOBY NATURALNE BEZROBOCIE Podaż globalna TECHNOLOGIA AS ceny i INFLACJA WZROST GOSPODARCZY A DOBROBYT WZROST GOSPODARCZY JAKOŚĆ ŻYCIA Wzrost dochodów Wzrost wydatków na: - żywność - zdrowie - edukację Stan zaspokojenia potrzeb Wzrost wydatków rządu na dobra bytowych i kulturowych merytoryczne ludności, który jest określony przez rozmiary KONSUMPCJI DOBROBYT WSKAŻNIKI ROZWOJU I JAKOŚCI ŻYCIA WSKAŹNIKI PROSTE WSKAŹNIKI ZŁOŻONE PKB per capita Wskaźniki zdrowia HUMAN DEVELOPMENT INDEX Wskaźniki poziomu edukacji (HDI) Wskaźniki nierówności dochodowych QUALITY OF LIFE INDEX (QOL) Wskaźniki nierówności społecznych BETTER LIFE INDEX (BLI) Wskaźniki rynku energetycznego HAPPY PLANET INDEX (HPI) Wskaźniki środowiskowe WSKAŹNIKI ZDROWOTNE Wskaźnik długości życia Wskaźnik śmiertelności niemowląt WSKAŹNIKI POZIOMU EDUKACJI Poziom analfabetyzmu Długość lat nauki w szkole WSKAŹNIKI NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNYCH krzywa Lorenza współczynnik GINI linie ubóstwa wielowymiarowy wskaźnik biedy wskaźniki niewłaściwego odżywiania dzieci praca dzieci wskaźnik nierówności ze względu na płeć odsetek ludzi bezdomnych wskaźniki osób w wieku emerytalny WSKAŹNIKI NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNYCH Krzywa Lorenza (graficzne przedstawienie nierówności ekonomicznych ludności danego terytorium. Innymi słowy, krzywa Lorenza to krzywa, która pozwala analizować nierówności w podziale dochodów na danym terytorium) Współczynnik GINIego = A / (A+B) WSKAŹNIKI NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNYCH SKRAJNE UBÓSTWO to poziom minimum egzystencjalnego. Kwota kwalifikująca do tej grupy jest ustalana przez GUS. W 2008 roku było to 418 zł dla jednoosobowego gospodarstwa domowego. Z kolei w 2020 roku było to już 640 zł. W 2021 roku kwota wzrosła o 8,1% do 692 zł. UBÓSTWO RELATYWNE GUS określa na podstawie przeciętnych miesięcznych wydatków polskich gospodarstw domowych. Gospodarstwa domowe, których wydatki wynoszą mniej niż 50 proc. tych przeciętnych są uznawana za żyjące w ubóstwie relatywnym. UBÓSTWO “USTAWOWE” jest wyznaczane na podstawie kryteriów dochodowych do pomocy społecznej. Osoby, których miesięczne dochody są niższe niż te kryteria, mają prawo do wsparcia w formie świadczeń pieniężnych wypłacanych przez ośrodki pomocy społecznej WSKAŹNIKI NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNYCH LINIA UBÓSTWA OECD - poziom dochodu, który jest uważany za minimalnie wystarczający do utrzymania rodziny w zakresie żywności, mieszkania, odzieży, potrzeb medycznych BANK ŚWIATOWY - życie za mniej niż 1,90 USD dziennie, co jest definiowane jako skrajne ubóstwo, Istnieją dwie inne granice ubóstwa:...mniej niż 3,20 USD i...mniej niż 5,50 USD WIELOWYMIAROWY INDEKS UBÓSTWA (opracowany w 2010 r. przez Program Rozwoju ONZ i Oxford Poverty and Human Development - mierzy ubóstwo w trzech wymiarach: zdrowie, edukacja i standard życia) WIELOWYMIAROWY INDEKS UBÓSTWA BANKU ŚWIATOWEGO – wskaźnik uwzględniający: dochód na mieszkańca, skolaryzacja dzieci, osiągnięcia szkolne dorosłych, woda pitna o ograniczonym standardzie, urządzenia sanitarne o ograniczonym standardzie, elektryczność, zasięg kluczowych usług zdrowotnych, niedożywienie, częstość występowania przestępstw, częstość występowania klęsk żywiołowych ROZWÓJ GOSPODARCZY I SPOŁECZNY W 1971 Denis Goulet przedstawił trzy wartości rozwoju: dostęp do podstawowych usług : żywności, odzieży, schronienia, edukacji opieki zdrowotnej samoocena: poczucie własnej wartości, godności, honoru, niezależności wolność: możliwość dokonywania wyborów Amartaya Sen (Nagroda Nobla w 1998) rozszerzył idee Gouleta poprawa ludzkiego dobrobytu wynika z procesu poszerzania wolności wprowadzenie pojęcia ROZWÓJ SPÓŁECZNY (HUMAN DEVELOPMENT) ROZWÓJ GOSPODARCZY I SPOŁECZNY Oznacza proces poszerzania wolności człowieka: wolność do zaspokojenia głodu; bycia odpowiednio nakarmionym; bycie wolnym od chorób, którym można zapobiec" do posiadania odpowiedniego ubrania i schronienia; dostęp do czystej wody i urządzeń sanitarnych; umiejętność czytania, pisana i otrzymania odpowiednie wykształcenia; posiadanie wiedzy możliowść do znalezienia zatrudenienia; korzystanie z ochrony prawnej uczestniczenie w życiu społecznym i politycznym oraz ogólnie do posiadania wolności rozwijania swojego potencjału i prowadzenia pełnego i produktywnego życia WZROST GOSPODARCZY A ŚRODOWISKO wzrost gospodarczy nie zawsze jest szkodliwy dla środowiska, ponieważ po osiągnięciu pewnego potencjału może prowadzić do zmniejszania zanieczyszczenia i degradacji środowiska wzrost gospodarczy może stymulować z jednej strony rozwój technologii niskoemisyjnych, oszczędzających zasoby naturalne, z drugiej natomiast prowadzić do szybszej wymiany nieefektywnych i nieekologicznych maszyn, urządzeń i aparatury wzrost popytu na dobra ekologiczne i dobre środowisko może prowadzić do wypychania tzw. brudnych gałęzi przemysłu degradacja środowiska może być spowolniona przez właściwą politykę ochrony środowiska wyposażoną w skuteczne instrumenty ŚRODOWISKOWA KRZYWA KUZNETSA WZROST GOSPODARCZY A ŚRODOWISKO EFEKT SKALI EFEKT STRUKTURALNY EFEKT TECHNOLOGICZNY Odzwierciela wzrost produkcji w sektorach, w Odzwierciela możliwy transer nowszych Odzwierciedla wzrost aktywności których występuje przewaga komparatywna. technologii z państwa rozwiniętych do gospodarczej i towarzyszący jej Powoduje zmiany zarówno w strukturze rozwijających się. Nowsze technologie wzrost zanieczyszczenia działalności gospodarczej w tworzenie PKB są mniej uciążliwe dla środowiska. Efekt środowiska przy niezmienionej jak i zmiany w ramach poszczególnych może być również skutkiem rosnącej strukturze produkcji sektorów. Nazywany też EFEKTEM świadomości ekologicznej oraz dochodu MIGRACJI PRZEMYSŁU BRUDNEGO z EFEKTEM DOCHODOWYM krajów rozwiniętych do mniej rozwiniętych WZROST GOSPODARCZY A INFLACJA I BEZROBOCIE PKB PKB czas TEMPO WZROSTU PKB WYSOKIE SPADA NISKIE ROŚNIE DYNAMIKA INFLACJI WYSOKA SPADA NISKA ROŚNIE STOPA BEZROBOCIE WYSOKA SPADA NISKA ROŚNIE 4. BARIERY WZROSTU GOSPODARCZEGO BARIERY WZROSTU I ROZWOJU GOSPODARCZEGO PUŁAPKA UBÓSTWA BARIERY EKONOMICZNE BARIERY SPOŁECZNE I POLITYCZNE BARIERY WZROSTU I ROZWOJU GOSPODARCZEGO PUŁAPKA UBÓSTWA Niskie dochody i oszczędności nie pozwalają ludziom na zakup (inwestycje) maszyn i urządzeń (kapitał fizyczny), edukację i opiekę zdrowotną (kapitał ludzki) lub ulepszone środki produkcji (inwestycje), np. rolnej w celu zachowania gleby, składników odżywczych lub uniknięcia przełowienia, wylesienia itp. prowadzi to do niskiej produktywności, a z kolei do niskiego wzrostu dochodów i tym samym niskich dochodów cykl ubóstwa przenosi się na kolejne pokolenia; dzieci wpadają w pułapkę wraz z rodzicami, dorastając w złym stanie zdrowia, z ograniczonym wykształceniem i ograniczonymi możliwościami prowadzenia produktywnego życia i uzyskiwania wyższych dochodów. W CELU WYJŚCIA Z PUŁAPKI NIEZBĘDBA JEST Interwencja zewnętrzna, np. pomoc zagraniczna i/lub inwestycje rządowe w infrastrukturę i zaopatrzenie w dobra materialne. BARIERY WZROSTU I ROZWOJU GOSPODARCZEGO BARIERY EKONOMICZNE Nierówności ekonomiczne Ograniczony dostęp do infrastruktury Ograniczony dostęp do odpowiednich technologii Niski poziom kapitału ludzkiego Uzależnienie produkcji i eksportu od sektora pierwotnego Ograniczony dostęp do rynku międzynarodowego Zbyt duża nieformalna gospodarka Ucieczka kapitału Zadłużenie Warunki klimatyczne, połżenie klimatyczne Choroby endemiczne BARIERY WZROSTU I ROZWOJU GOSPODARCZEGO BARIERY SPOŁECZNE I POLITYCZNE Słabe rozwiązania instytucjonalne Nieefektywne struktury podatkowe Prawa własności i prawa do ziemi Nierówność płci Niewłaściwe zarządzanie Korupcja Nierówna władza i status polityczny