Teorie notatki PDF

Wzrost i rozwój gospodarczy -- znaczenie i różnice -------------------------------------------------- Wzrost gospodarczy -- długotrwały proces zwiększania się wartości produkcji dóbr i usług w gospodarce, mierzony najczęściej wzrostem produktu krajowego brutto (PKB), zazwyczaj liczony per capita (n...

Wzrost i rozwój gospodarczy -- znaczenie i różnice -------------------------------------------------- Wzrost gospodarczy -- długotrwały proces zwiększania się wartości produkcji dóbr i usług w gospodarce, mierzony najczęściej wzrostem produktu krajowego brutto (PKB), zazwyczaj liczony per capita (na 1 obywatela) PKB jest tylko ilościowe -- bierze pod uwagę tylko wzrost wartości wyprodukowanych dóbr i usług PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki publiczne + (Ex-Im) (export/import) Rozwój gospodarczy -- zmiany zachodzące w społeczeństwie, gospodarce i naturze, które sprawiają, że nasze życie jest lepsze. Jest on ilościowy i jakościowy. Obejmuje wzrost dochodów i poziom życia mieszkańców. Do mierzenia używamy wskaźnika HDI (Human Development Index) Na HDI składa się: - Średnia długość życia - Ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania - Wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania tj. wskaźnik alfabetyzmu - PKB per capita w USD liczony wg parytetu nabywczego waluty (PPP \$) Przykładowe cechy rozwoju: - Równość płci - Jakość żywienia ludności - Przewidywane dalsze trwanie życia, umieralność matek i dzieci - Poziom alfabetyzacji, dostęp do nauki - Standardy mieszkania ludności - Równość podziału produktu całkowitego - Aktywność społeczna i polityczna - Przestrzeganie prawa Kiedy wzrost nie jest równy rozwojowi? - Gdy wzrost gospodarczy jest oparty tylko i wyłącznie na zasobach naturalnych. - Gdy jest oparty tylko na jednym sektorze gospodarki -- staję się wtedy wrażliwy na zmiany i niestabilny na dłuższą metę. - Gdy jest tylko dla wąskiej grupy obywateli (nepotyzm) - Gdy zwiększa nierówności społeczne, niszczy środowisko, pogarsza sytuacje biedoty -- może doprowadzić do niestabilności politycznej. Przykłady: Nigeria, RPA Pomiar rozwoju -------------- Dane, informacja, wiedza... \| Cafe Aleph Dane: - Surowe, nieprzetworzone fakty bez kontekstu, zazwyczaj nie mają sensu przedstawione same - Przykłady: numery (100zł), daty (15 kwietnia), temperatura (15 stopni), obserwacja (czarny kolor) - Funkcja: dane są materiałem zbieraną poprzez pomiar lub obserwacje, są wkładem do generowania informacji Informacje: - Dane po przetworzeniu, zorganizowaniu i ustrukturyzowaniu. Odpowiadają na pytanie: kto? co? kiedy? - Przykłady: temperatura wynosi 13 stopni Celsjusza, sprzedaż wzrosła o 10% - Funkcja: są wynikiem interpretacji i analizy danych, wprowadzając kontekst Wiedza: - Informacje przetworzona przez doświadczenie, nauke, rozumowanie i interpretacje - Przykład: 23 stopnie Celsjusza to idealna pogoda na spacer - Funkcja: wiedza umożliwia ludziom wykorzystanie informacji i rozwiązywanie problemów  Źródła danych ekonomicznych: - Eurostat - OECD - GUS - Bank danych lokalnych - Baza KNF Podstawowe metody: - Analiza statystyczna - Modelowanie ekonomiczne - Metody eksperymentalne - Metody jakościowe (ankiety, kwestionariusze) - Case studies - Przegląd literatury - Metody porównawcze Czynniki i uwarunkowania rozwoju ================================ Czynniki rozwoju człowieka: Czynniki rozwoju człowieka. Źródło Wolański (2005) Rozwój jako proces: - Rozwój jako proces przyczynowo skutkowy w którym każde zjawisko przynosi skutki które niosą kolejne zjawiska - Zmiany systemów społeczno-gospodarczych powodowane są przez czynniki, czyli składniki, własności lub zdarzenia oddziałujące na zmiany stanu. Czynniki są wewnętrzne, jednostka ma na nie wpływ. - Przeciwieństwem czynników są bariery rozwoju, czyli przeszkody w rozwoju, hamujące, komplikujące lub nawet blokujące rozwój - Uwarunkowania to zewnętrzne siły, które wpływają na rozwój. Nie mamy jednak na nie wpływu (lub minimalny)  =========================================================================================================== **Uwarunkowania rozwoju** to okoliczności i warunki, które kształtują możliwości rozwoju, np. położenie geograficzne, zasoby naturalne.\ *Przykład*: Dostęp do surowców naturalnych sprzyja rozwojowi przemysłu. **Bariery rozwoju** to przeszkody, które ograniczają lub utrudniają rozwój.\ *Przykład*: Konflikty zbrojne hamują inwestycje i rozwój gospodarczy. **Czynniki rozwoju** to elementy, które bezpośrednio stymulują rozwój.\ *Przykład*: Inwestycje w edukację przyczyniają się do wzrostu kapitału ludzkiego Szkoły ekonomiczne ================== Czy ekonomia jest nauką porównywalną do nauk formalnych? - Przedmiot analizy -- ludzie - Trudność w eksperymentowaniu - Zmieniająca się sytuacja społeczno gospodarcza, świat się ciągle zmienia - Brak możliwości wyodrębniania podsystemów - Konieczność upraszczania rzeczywistości - Zmienność kontekstów i celów - Złożoność świata społeczno gospodarczego Czym różnią się szkoły ekonomiczne? Założeniami dotyczącymi poglądów na - Jednostki - Rynek - Najważniejsza dziedzinę gospodarki - Stopień pewności - Kluczowe czynniki zmian - Role państwa w gospodarce Podstawowe nurty w ekonomii Interwencjonizm: - Przedstawiciele: Keynes, Marx, Veblen, Kahneman - Ludzie ulegają pokusom, wykazują zachowania stadne, istnieją błędy poznawcze - Rynki mają tendencję do psucia się, np. tworzenia monopoli, wykorzystywania słabszych - Aktywna rola państwa: posiadanie kluczowych sektorów, przeciwdziałanie monopolom, wyrównanie szans rynkowych, interwencja w razie kryzysów, szoków Liberalizm gospodarczy: - Przedstawiciele: Smith, Friedman, Hayek, Jevons, Walras - Człowiek jest racjonalny, czym więcej pozostawiamy mu wolności tym lepiej - Wolne rynki są najbardziej efektywne, prowadzą do największej produkcji i są sprawiedliwe - Czym mniej państwa w gospodarce tym lepiej. Powinna ona być ograniczona do roli nocnego stróża, zapewniać reguły (prawo), infrastrukturę i bezpieczeństwo (wojsko policja) Nierówności ekonomiczne ======================= Zasłona niewiedzy John Rawls -- to metaforyczna sytuacja gdzie osoby musza zadecydować o społeczeństwie gdzie nie wiedza: - Jakie są ich cechy biologiczne (płeć, wiek, zdrowie) - Jaka jest twoja sytuacja społeczno--ekonomiczna (dochód, klasa społeczna) - Jakie są twoje wartości Nierówności ekonomiczne: - Dotyczą dystrybucji dochodów i majątku w społeczeństwie - Dochodowe: nierówności dochodów w społeczeństwie - Majątkowe: nierówności posiadanego majątku w społeczeństwie Obraz zawierający tekst, zrzut ekranu, diagram, linia Opis wygenerowany automatycznie Źródła nierówności: - Różnice w predyspozycjach, wkładzie pracy - Różnice wykształcenia, kompetencji - Różnorodność w wartości dodanej sektorów gospodarki - Różnice w warunkach początkowych (np. dostęp do edukacji w większych miastach, dziedziczenie majątku) - Klientelizm, nepotyzm, pogoń za rentą - Chęć utrzymania swojej pozycji przez bogatych i zmiana zasad gry Pozytywne aspekty nierówności: - Różnice motywują ludzi do działania - Różnorodność wynagrodzeń zachęca do wykonywania działań, które są nieatrakcyjne, lub kompetencje trudne do osiągnięcia - Nierówności umożliwiają akumulację kapitału, inwestycje etc. - Walka z nierównościami ogranicza wolność jednostek Negatywne aspekty nierówności: - Spowalniają rozwój gospodarczy - Obniżają kapitał społeczny - Przyczyniają się do polaryzacji politycznej, konfliktów - Zwiększają przestępczość - Negatywnie wpływają na zdrowie publiczne - Obniżają jakość edukacji i usług publicznych - Spadek ruchliwości społecznej (ludzie biedni pozostają biedni, niezależnie od starań, talentów) - Istnieje ryzyko zawłaszczenia władzy politycznej przez klasę posiadaczy Jak zmniejszyć nierówności: - Regulacje dochodów, majątku: - Progresja podatkowa - Płaca minimalna - Podatki majątkowe (od dochodów kapitałowych, spadków, podatek katastralny - Usługi publiczne (wyrównywanie szans): - Publiczna edukacja, finansowanie szkoleń - Publiczne usługi: służba zdrowia, wsparcie dla mobilności społecznej, programy mieszkalnictwa - Programy osłonowe dla obywateli Przestrzenny wymiar rozwoju =========================== Efekty aglomeracji: (Dlaczego firmy/ludzie/organizacje tłoczą się w małej przestrzeni?) - Współdzielenie producentów półproduktów (skala + bezpośredni kontakt) - Wspólny rynek pracy (koszty znalezienia, przeniesienia) - Poprawa dopasowania umiejętności + głębokość rynku pracy - Większa możliwość nauki - Interakcje społeczne - Bliskość klientów + kontakt z nimi - Wymiana wiedzy (spillovers) - Szeroki katalog dóbr konsumpcyjnych Koszty aglomeracji: (Dlaczego wszyscy nie mieszkamy w jednym mieście?) - Wzrost kosztów mieszkania i transportu - Uciążliwości zagęszczenia - Środowiskowe: zanieczyszczenia, wyspa ciepła... - Bodziec do rozlewania miasta - Od około 1 mln. mieszkańców wzrost kosztów usług publicznych Jakie są przyczyny różnic w rozwoju przestrzennym? - Czynniki endogeniczne (wewnętrzne): kapitał ludzki, kapitał materialny, jakość życia, zasoby naturalne...) - Czynniki zewnętrzne: (polityka centralna, trendy rynkowe, konkurencja, globalizacja, decyzje międzynarodowych firm, subsydia UE...) Z czego wynikają różnice w poziomie rozwoju na przykładzie Polski? - Istotna rola dużych miast w rozwoju współczesnej gospodarki (dostęp do wiedzy, efekty skali, dostęp do kapitału...) - Priorytet dla dużych miast w politykach centralnych - Brak kompetencji w prowadzeniu polityk rozwojowych - Narastające przewagi „zależności od ścieżki" Czy dla Polski priorytetem powinno być wyrównanie różnic przestrzennych poprzez wspieranie małych i średniej wielkości miast?