Verbintenissen 2023-2024 PDF

2023-2024 Ignace Claeys INHOUDSOPGAVE INLEIDING.....................................................................................................................................

2023-2024 Ignace Claeys INHOUDSOPGAVE INLEIDING............................................................................................................................................... 6 HOOFDSTUK 1: CONTRACTBEGRIP EN HET ALGEMEEN ONTRACTENRECHT...................................... 6 HOOFDSTUK 2: HET NIEUWE VERBINTENISSENRECHT........................................................................... 6 DEEL 1: CONTRACTVRIJHEID, CONTRAcTUELE GEBONDENHEID EN HUN BEPERKINGEN.................. 8 HOOFDSTUK 1: FUNDAMENTELE RECHTEN, CONTRACTVRIJHEID EN GEBONDENHEID..................... 8 HOOFDSTUK 2: CONTRACTVRIJHEID.................................................................................................... 8 A. BASISBEGINSEL, FUNDAMENTEEL RECHT EN FUNCTIES......................................................... 8 B. TWEE FACETTEN....................................................................................................................... 9 1. materiële contractvrijheid................................................................................................. 9 2. formele contractvrijheid..................................................................................................... 9 HOOFDSTUK 3:CONTRACTUELE GEBONDENHEID.............................................................................. 10 HOOFDSTUK 4: MECHANISMEN TER BEPERKING VAN DE CONTRACTVRIJHEID EN DE CONTRACTUELE GEBONDENHEID....................................................................................................... 10 A. REGELS VAN OPENBARE ORDE EN DWINGEND RECHT..................................................... 10 1. invulling van de openbare orde..................................................................................... 10 2. functie van de openbare orde....................................................................................... 11 3. onderscheid met de regels van dwingend recht......................................................... 11 B. FUNDAMENTELE RECHTEN.................................................................................................... 12 C. VERBOD VAN RECHTSMISBRUIK........................................................................................... 13 1. grondslag, toepassingsgebied en inhoud..................................................................... 13 2. Sanctie handelen in strijd met verbod rechtsmisbruik of de obj. goede trouw........ 15 D. FRAUS OMIA CORRUMPIT..................................................................................................... 16 1. grondslag en aard............................................................................................................ 16 2. toepassingsvereisten........................................................................................................ 16 3. rechtsgevolgen................................................................................................................. 17 4. toepassingsgebied........................................................................................................... 17 E. VERBOD VAN WETSONTDUIKING......................................................................................... 17 1. begrip................................................................................................................................. 17 2. grondslag........................................................................................................................... 18 3. toepassingsvereisten (als)................................................................................................ 18 4. rechtsgevolgen (dan)...................................................................................................... 18 F. BUITENCONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID..................................................................... 18 DEEL 2: ONTSTAAN EN GELDIGHEID VAN CONTRACTEN.................................................................. 19 1 2023-2024 Ignace Claeys HOOFDSTUK 1: ONDERHANDELINGEN................................................................................................ 19 A. ONDERHANDELINGSVRIJHEID.............................................................................................. 19 B. PRECONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID.......................................................................... 19 1. onderhandelingen niet foutief afbreken, NIET onrechtmatig weigeren.................... 19 2. partijen moeten hun informatieplichten nakomen...................................................... 22 3. een partij mag geen misbruik maken van de kwetsbare positie............................... 25 C. AFSPRAKEN TIJDENS DE ONDERHANDELINGEN................................................................. 26 1. uiteenlopende, al dan niet bindende afspraken......................................................... 26 2. voorcontracten (bindende afsrpraken)......................................................................... 27 3. raam-of kaderovereenkomsten...................................................................................... 29 HOOFDSTUK 2: TOTSTANDKOMING.................................................................................................... 30 A. CONSENSUALSME EN FORMALITEITEN................................................................................. 30 1. consensualisme en uitzonderingen................................................................................ 30 2. formaliteiten: uiteenlopende functies............................................................................ 31 B. WILSOVEREENSTEMMING...................................................................................................... 34 1. wilsovereenstemming: samentreffen van de wilsuitingen van partijen..................... 34 2. Wilsovereenstemming via aanbod en aanvaarding................................................... 34 3. totstandkoming van de meerpartijenovereenkomst................................................... 37 C. BEDOELING OM ZICH JURIDISCH TE BINDEN...................................................................... 38 D. WILSAUTONOMIE: EEN TE RELATIVEREN EN TE CORRIGEREN BEGINSEL........................... 39 E. ALGEMENE VOORWAARDEN EN TOETREDINGSCONTRACTEN........................................ 40 1. vereisten voor de toepasselijkheid van algemene voorwaarden............................. 41 2. battle of the forms of tegenstrijdige algemene voorwaarden................................... 42 3. interpretatie van algemene voorwaarden................................................................... 43 4. geldigheidsbeperkingen en rechtsmisbruik................................................................... 44 HOOFDSTUK 3: GELDIGHEID(SGEBREKEN)......................................................................................... 46 A. GEBREK IN DE WIL VAN EEN PARTIJ..................................................................................... 46 1. bewustzijnverlies................................................................................................................ 46 2. wilsgebreken...................................................................................................................... 47 B. GEBREK AAN RECHTS- HANDELINGSBEKWAAMHEID......................................................... 55 1. rechtsbekwaamheid............................................................................................................... 55 3. handelingsbekwaamheid................................................................................................ 55 C. onbestaand, onmogelijk, ongeoorloofd of onbepaalbaar voorwerp.......................... 56 1. begrip................................................................................................................................. 56 2. onmogelijk voorwerp........................................................................................................ 56 3. buiten de handel en ongeoorloofd............................................................................... 57 4. onbepaalbaar voorwerp........................................................................................................ 59 5. toekomstige goederen niet uitgelosten............................................................................... 59 D. onbestaande, valse of ongeoorloofde oorzaak.............................................................. 59 1. begrip........................................................................................................................................ 59 2. drie probleemsituaties: geen, valse of ongeoorloofde oorzaak....................................... 60 4. abstracte verbintenissen......................................................................................................... 62 2 2023-2024 Ignace Claeys E. benadeling................................................................................................................................... 63 1. in beginsel geen controle op de gelijkwaardigheid van prestaties................................. 63 2. wettelijke uitzonderingen inzake benadeling...................................................................... 63 E. strijdigheid met de openbare orde of een rechtsregel van dwingend recht.............. 64 3. drie typesituaties waarin een overeenkomst of een gedeelte ervan ongeoorloofd is 64 HOOFDSTUK 4: sancties voor geldigheidsgebreken: nietigverklaring en verval........................ 75 A. nietigverklaring en restitutie................................................................................................. 75 1. toepassingsvereisten van een vernietiging................................................................... 76 2. reikwijdte van de nietigverklaring: volledige of gedeeltelijke vernietiging?............. 85 3. gevolgen van de nietigverklaring......................................................................................... 86 b. verval, caducité.......................................................................................................................... 90 1. oud recht: aanvaarding van het verval wegens het verdwijnen van het voorwerp. 91 2. nieuw recht: wettelijke regeling voor het verval van een verbintenis wegens het verdwijnen van het voorwerp ervan......................................................................................... 92 hoofdstuk 5: contracteren via vertegenwoordiging....................................................................... 93 A. Soorten: onmiddelijke vs. middelijke vertegenwoordiging............................................ 93 B. vertegenwoordigingsbevoegdheid................................................................................... 94 C. gevolgen van vertegenwoordiging................................................................................... 95 1. onmiddelijke of rechtstreekse vertegenwoordiging.................................................... 95 2. middelijke of onrechtstreekse vertegenwoordiging..................................................... 96 3. gehoudenheid of aansprakelijkheid van de vertegenwoordiger.............................. 97 D. schijnvertegenwoordiging................................................................................................... 98 E. gemeenrechtelijke regel inzake belangenconflicten............................................................ 99 1. eerste luik: verbod voor de vertegenwoordiger om als wederpartij van de vertegenwoordigde op te treden............................................................................................. 99 DEEL 3: INHOUD EN WERKING VAN CONTRACTEN......................................................................... 100 HOOFDSTUK 1: ten aanzien van contractspartijen........................................................................ 100 A. verbindende kracht........................................................................................................... 100 B. inhoud van het contract................................................................................................... 101 C. interpretatie......................................................................................................................... 101 1. begrip............................................................................................................................... 101 2. interpretatieregels........................................................................................................... 101 3. interpretatievrijheid van de rechter.............................................................................. 106 D. kwalificatie........................................................................................................................... 109 1. begrip en verhouding met interpretatie...................................................................... 109 2. herkwalificatie door de rechter.................................................................................... 109 3. kwalificatie bij gemengde contracten........................................................................ 110 E. aanvulling............................................................................................................................ 111 3 2023-2024 Ignace Claeys 1. aanvulling op grond van de wet, de gebruiken en de (objectieve ) goede trouw 111 F. matigende of beperkende werking van de goede trouw........................................... 114 G. obligatoire gevolgen......................................................................................................... 114 1. al dan niet persoonsgebonden verbintenissen.......................................................... 115 2. opeisbaarheid: opschortende voorwaarde en termijn............................................. 117 3. duur van de contractuele verbintenissen................................................................... 126 4. wederzijdse of minnelijke beëindiging......................................................................... 131 5. eenzijdige opzegging..................................................................................................... 131 6. ontbindende voorwaarde............................................................................................. 133 H. goederenrechtelijke gevolgen......................................................................................... 134 HOOFDSTUK 2: ten aanzien van derden......................................................................................... 135 A. partij vs derde..................................................................................................................... 135 B. RELATIVITEIT EN UITZONDERINGEN..................................................................................... 136 1. relativiteit van de overeenkomst.................................................................................. 136 2. uitzonderingen................................................................................................................. 137 C. tegenwerpelijkheid en uitzonderingen.................................................................................. 149 1. tegenwerpelijkheid................................................................................................................ 149 2. uitzonderingen (op de tegenwerpelijkheid aan derden)......................................... 154 DEEL 4: WANPRESTATIE, VERZUIM EN SANCTIES............................................................................... 159 HOOFDSTUK 1: toerekenbare niet-nakoming of wanprestatie.................................................... 159 A. de toerekeningsvatbaarheid van de schuldenaar....................................................... 160 1. geen wanprestatie bij ontoerekeningsvatbaarheid van de schuldenaar.............. 160 Uitzondering art 1386bis............................................................................................................ 160 B. de contractuele tekortkoming van de schuldenaar..................................................... 161 1. in functie van de aard van de verbintenis.................................................................. 161 2. types en gradaties van tekortkomingen...................................................................... 163 C. fouten van hulppersonen.................................................................................................. 166 Uitzondering................................................................................................................................ 166 D. wanoprestatie ingevolgde het gebruik van goederen................................................. 166 HOOFDSTUK 2: verzuim en ingebrekestelling................................................................................. 167 A. verzuim................................................................................................................................. 167 B. ingebrekestelling................................................................................................................. 168 1. Uitzonderingen................................................................................................................ 169 2. gevolgen ingebrekestelling........................................................................................... 169 HOOFDSTUK 3: SANCTIES TEGEN WANPRESTATIES........................................................................... 170 A. KEUZE.................................................................................................................................... 171 ubi juris ibi remedium................................................................................................................. 171 B. SANCTIE 1 EN 2: UITVOERING IN NATURA......................................................................... 172 4 2023-2024 Ignace Claeys 1. sanctie 1: uitvoering in natura door de schuldenaar................................................. 172 2. Sanctie 2: uitvoering in natura door een derde of door de schuldeiser zelf: vervanging van de schuldenaar............................................................................................. 175 C. SANCTIE 3: SCHADEHERSTEL: HERSTEL IN NATURA OF SCHADEVERGOEDING.............. 178 1. basisregel en begrip....................................................................................................... 178 2. TOEPASSINGSVEREISTEN VAN HET SCHADEHERSTEL..................................................... 179 4. SCHADEBEPERKINGSPLICHT............................................................................................ 184 5. contractuele invulling van het schadeherstel............................................................. 184 D. SANCTIE 4: PRIJSVERMINDERING....................................................................................... 192 E. SANCTIE 5: OPSCHORTINGSRECHT.................................................................................... 192 Gevolgen.................................................................................................................................... 193 Contracutalisering..................................................................................................................... 194 ANTICIPATORY BREACH (bij ENAC) – NIEUW........................................................................... 194 F. SANCTIE 6: RETENTIERECHT................................................................................................. 195 TOEPASSINGSVEREISTEN............................................................................................................. 195 G. SANCTIE 7: ONTBINDING WEGEND WANPRESTATIE EN RESTITUTIE.................................. 195 Hoofdstuk 4. Uitzonderlijk ook buitencontractuele aansprakelijkheid: samenloop............... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 5 2023-2024 Ignace Claeys VERBINTENISSENRECHT INLEIDING HOOFDSTUK 1: CONTRACTBEGRIP EN HET ALGEMEEN ONTRACTENRECHT HOOFDSTUK 2: HET NIEUWE VERBINTENISSENRECHT 6 2023-2024 Ignace Claeys 7 2023-2024 Ignace Claeys DEEL 1: CONTRACTVRIJHEID, CONTRA CTUELE GEBONDENHEID EN HUN BEPERKINGEN HOOFDSTUK 1: FUNDAMENTELE RECHTEN, CONTRACTVRIJHEID EN GEBONDENHEID - Iedereen heeft fundamentele rechten, maar deze zijn niet oneindig. Bijvoorbeeld: u beschikt over de vrijheid te wandelen waar en wanneer u wil, maar niet op een privégrond. o als twee of meer partijen een contractsluiten oefenen zij ook een fundamenteel recht uit, namelijk de contractvrijheid. Ook niet oneindig HOOFDSTUK 2: CONTRACTVRIJHEID A. BASISBEGINSEL, FUNDAMENTEEL RECHT EN FUNCTIES - Contractvrijheid is een grondrecht/fundamenteel recht, een principe van de openbare orde. o Artikel II, 2 en 3 WER o Artikel 16 HGEU o Artikel 5.14 BW - Waarom is een contract bindend? o De wilsleer/wilstheorie: simpelweg omdat het de wil is van de partijen o omdat de wet het zegt. 8 2023-2024 Ignace Claeys B. TWEE FACETTEN 1. MATERIËLE CONTRACTVRIJHEID - De materiële contractvrijheid bevat drie aspecten: o De vrijheid om al dan niet te contracteren o De vrijheid om te kiezen met wie je contracteert ▪ Je kan ook niemand dwingen tot contracteren (ook de rechter niet) Uitzonderingen bv. je hebt een uitvinding en hebt daar een patent op (intellectuele eigendom) maar je doet hier niets mee. OH kan u dan dwingen een licentie te geven aan derde die wel de uitvinding ter gelde wilt maken. o De vrijheid om het contract naar eigen wil op te stellen, te wijzigen of te beïndigen. 2. FORMELE CONTRACTVRIJHEID - In principe geldt bij het sluiten van een contract, consensualisme (art. 5.28 & 5.5., 1ste lid BW) o Uiteraard zijn er uitzonderingen mogelijk op het principe van consensualisme, namelijk het principe van het formalisme. Art. 5.5. tweede lid BW ▪ Bijvoorbeeld: huwelijksakte ▪ Verkooop onroerend goed in principe consensualisme, maar voor bewijs is er een akte nodig 9 2023-2024 Ignace Claeys HOOFDSTUK 3:CONTRACTUELE GEBONDENHEID - Aan de contractvrijheid is de verbindende kracht van de contracten verbonden. - Wanneer een persoon zijn contractvrijheid zo uitoefent dat hij een contract sluit, is hij gebonden door de rechtsgevolgen die dat contract met zich meebrengt. o Art. 5.69 BW HOOFDSTUK 4: MECHANISMEN TER BEPERKING VAN DE CONTRACTVRIJHEID EN DE CONTRACTUELE GEBONDENHEID - De contractvrijheid is echter niet onbeperkt en wordt door 6 mechanismen beperkt. o Regels van openbare orde en dwingend recht o Fundamentele rechten o Verbod van rechtsmisbruik o Fraus omnia corrumpit o Verbod van wetsontduiking o Buitencontractuele aansprakelijkheid A. REGELS VAN OPENBARE ORDE EN DWINGEND RECHT - Art. 1.3 BW: er kan niet worden afgeweken van regels van de openbare orde, noch van de regels van louter dwingend recht. 1. INVULLING VAN DE OPENBARE ORDE 1.1. KLASSIEKE INVULLING DOOR HVC EN DE KRITIEK EROP - “De nietigheid is absoluut wanneer de geschonden regel van openbare orde is en dus in hoofdzaak de bescherming van het algemeen belang beoogt. Iedere belanghebbende kan zich erop beroepen. De nietigheid is relatief wanneer de geschonden regel van dwingend recht is en dus in hoofdzaak de bescherming van een particulier belang beoogt. Enkel de beschermde persoon kan zich erop beroepen.” - Kritiek hierop: Aangezien de openbare orde betrekking heeft op normen die van fundamenteel belang zijn, vinden sommigen dat het onmogelijk is om één passende definitie te vinden voor het begrip. Het begrip zou een algemeen of open karakter moeten hebben? 10 2023-2024 Ignace Claeys 1.2. WETTELIJKE INVULLING IN HET NIEUWE RECHT ART 5.58 BW → ART 1.3, VIERDE LID BW - Twee verschillende definities voorhetzelfde concept; haken niet op elkaar in. Art 1.3 BW “Is van openbare orde de rechtsregel die de essentiële belangen van de staat of van de gemeenschap raakt of die in het privaatrecht de juridische grondslagen bepaalt waarop de maatschappij berust, zoals de economische orde, de morele orde, de sociale orde of de orde van het leefmilieu. Is van dwingend recht de rechtsregel die is vastgesteld ter bescherming van een partij die door de wet als zwakker wordt gehouden.” Art 5.58 BW “Indeling van de nietigheden De nietigheid is absoluut wanneer de geschonden regel van openbare orde is en dus in hoofdzaak de bescherming van het algemeen belang beoogt. Iedere belanghebbende kan zich erop beroepen. De nietigheid is relatief wanneer de geschonden regel van dwingend recht is en dus in hoofdzaak de bescherming van een particulier belang beoogt. Enkel de beschermde persoon kan zich erop beroepen.” - Volgens Ignace is dit de beste conclusie: “Als de samenleving er belang bij heeft dat een rechter niet meewerkt aan het geven van een gevolg aan een contract dat een bepaalde regel schendt, dan is dat een regel van openbare orde.” → je gaat moeten argumenteren als het nu van openbare orde is of niet en volgens Ignace is het beste argument dan “heeft de samenleving er belang bij?” 2. FUNCTIE VAN DE OPENBARE ORDE - Beschermen van het maatschappelijk belang 3. ONDERSCHEID MET DE REGELS VAN DWINGEND RECHT Bij schending van regels van dwingend recht → relatieve nietigheid ▪ Relatieve nietigheid: o Enkel de beschermde partij kan die regels opwerpen. o Kan afstand van worden genomen, zodra de beschermde partij zich in de beschermde toestand bevindt Bij schending van regels van openbare orde → absolute nietigheid ▪ Absolute nietigheid: o Elke belanghebbende (ook een 3de die er belang bij heeft) kan die regels opwerpen o Kan geen afstand van worden genomen 11 2023-2024 Ignace Claeys B. FUNDAMENTELE RECHTEN - Fundamentele rechten werken in twee richtingen: o Verticaal: grondrechten beschermen de particulier tegen overheid o Horizontaal: beschermen van particulieren en rechtspersonen in hun onderlinge relaties. Bijvoorbeeld: In je huurcontract staat er dat je geen huisdieren mag hebben. Je grondrecht om je leven in te richten zoals jij dat wil wordt geschonden. Dat verbod is daardoor niet ongeldig, maar er is wel sprake van het verbod van rechtsmisbruik. Als er geen schade wordt berokkend, bijvoorbeeld een poedel die niets misdoet, dan zal dat verbod niet kunnen uitgeoefend worden. De verhuurder kan dan het contract niet laten ontbinden als de huurder een hond heeft (ALS ZE GEEN LAST BEROKKENT). Als de verhuurder dat wel doet, dan is er sprake van het verbod van rechtsmisbruik. = de constitutionalisering van het pivaatrecht: Contractsvrijheid en die gebondenheid worden beperkt door de grondrechten: recent fenomeen in ons rechtssysteem. Grondrechten kunnen impact hebben op een relatie tussen particulieren. (horzizontaliteit van de grondrechten.) - Fundamentele rechten kunnen op twee manieren impact hebben op de relaties tussen particulieren: o Via algemene normen: bv, verbod op rechtsmisbruik o Via specifieke normen door de wetgever voorzien: bv, antidiscriminatiewetten 12 2023-2024 Ignace Claeys C. VERBOD VAN RECHTSMISBRUIK 1. GRONDSLAG, TOEPASSINGSGEBIED EN INHOUD 1.1. GRONDSLAG - Art. 1.10. “Rechtsmisbruik Niemand mag misbruik maken van zijn recht.” (kennelijk!) “Wie zijn recht uitoefent op een wijze die kennelijk de grenzen te buiten gaat van de normale uitoefening van dat recht door een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden geplaatst, maakt misbruik van zijn recht.” “De sanctie voor een dergelijk misbruik bestaat in de matiging van het recht tot zijn normale rechtsuitoefening, onverminderd het herstel van de schade die het misbruik heeft berokkend.” → m.a.w. het is niet omdat je het recht hebt, dat je dat ook moet uitoefenen. 1.2. TOEPASSINGSGEBIED - Het verbod van rechtsmisbruik geldt in de eerste plaats voor subjectieve rechten (zoals, zakelijke rechten en persoonlijke rechten). Bijvoorbeeld: koppel koopt sociale woning, bij de sociale huismus → beding; kopers kunnen goed niet verkopen/vervreemden de komende 20 jaar. Als ze dit wel doen dan zal de verkoper een schadevergoeding kunnen eisen van 30.000 (want stond in schadebeding). Het koppel scheidt na 17 jaar en moet dus het huis verkopen, want ze kunnen de eindjes niet aan elkaar knopen. De verkoper eist daardoor zijn 30.000 euro op zoals geschreven in schadebeding, dit is zijn subjectief recht. Maar, toch kan hij de 30 duizend euro niet vorderen omdat de verkoper hier niet ter goeder trouw handelt/ zoals een normaal zorgvuldig persoon en dus rechtsmisbruik pleegt. - Rechtsmisbruik kan in de tweede plaats ook voorkomen bij het uitoefenen van wettelijk mogelijkheden en vrijheden. o Wel veronderstelt de toepassing van het verbod van rechtsmisbruik dat een recht is uitgeoefend, zo kan een rechtsubject volgens het HvC geen rechtsmisbruik plegen door geen gebruik te maken van een wettelijke mogelijkheid of vrijheid. Voorbeeld: camping calypso 13 2023-2024 Ignace Claeys 1.3. CRITERIA VAN RECHTSMISBRUIK 1.3.1. ALGEMEEN CRITERIUM - Rechtsmisbruik bestaat in de uitoefening van haar recht op een wijze die kennelijk de grenzen te buiten gaat van "hoe een voorzichtig en zorgvuldig bezorgd" persoon normaal gebruik zou maken van zijn recht. Art. 1.10 BW - Marginale toetsing: o De concrete rechtsuitoefening moet kennelijk of manifest afwijken van de normale rechtsoefening. Dat wordt uitgedrukt met het idee dat de rechter slechts een marginale controle uitoefent om de uitoefening van subjectieve rechten. - De bewijslast o de partij die het rechtsmisbruik door een ander aanvoert draagt de bewijslast 1.3.2. SPECIFIEK CRITERIUM - Er is sprake van rechtsmisbruik als de houder van het subjectieve recht handelt: 1) Met de bedoeling om te schaden 2) Zonder redelijk of afdoende belang 3) Door het recht te gebruiken met een ander doel dan waarvoor het is gecreëerd, of in strijd is met het doel waarvoor de rechtsregels of rechtsinstelling is ingesteld 4) Door bij een keuze tussen twee rechtsuitoefeningen die evenveel voordeel opleveren voor de houder van het recht, te kiezen voor de rechtsuitoefening die het meest schadelijk is voor de ander 5) Door te kiezen voor een wijze van rechtsuitoefeningen die disproportioneel schade of nadeel toebrengt in vergelijking met het correlatieve voordeel dat de houder van het recht nastreeft of heeft verkregen 6) Met miskenning van de gerechtvaardigde verwachting van een ander (wordt bekritiseerd) - Veel discussie of verbod van rechtsmisbruik van openbare orde is of van dwingend recht, is op z’n minst van dwingend recht. 1.3.3. RECHTSVERWERKING Theorie van de rechtsverwerking, bestaat niet ons recht, maar wel in andere rechtssystemen (komt van Duitsland). Er waren stemmen die deze theorie in ons systeem wouden laten gelden, maar het Hof van Cassatie heeft dat afgewezen. Definitie: Een theorie op grond waarvan je een recht zou kunnen verwerken (=verliezen) wanneer je een houding aanneemt die objectief onverenigbaar is met de uitoefening van een bepaald recht. → wordt niet aanvaard in ons recht, maar het kan uiteindelijk wel bereikt worden via verbod op rechtsmisbruik 14 2023-2024 Ignace Claeys 2. SANCTIE HANDELEN IN STRIJD MET VERBOD RECHTSMISBRUIK OF DE OBJ. GOEDE TROUW - Een miskenning van het verbod van rechtsmisbruik wordt volgens het HvC gesanctioneerd met: 1) Door het opleggen van de normale uitoefening van het recht waarvan misbruik werd gemaakt, m.a.w. door de uitoefening van het recht te herleiden tot zijn normaal gebruik; 2) Als matiging niet mogelijk is of niet meer zinvol is omdat niet alle schade is hersteld, kan de persoon die het misbruik heeft veroorzaakt worden verplicht om de schade te herstellen. → sancties zijn gecodificeerd in art. 1.10 derde lid BW. - Rechtsmisbruik mag niet worden gesanctioneerd door te beslissen dat de titularis zij recht volledig verliest of verbeurt (rechtsverwerking). o Het verbod van rechtsmisbruik viseert niet het recht opzich, maar alleen de uitoefening van een recht in conrete omstandigheden. - Wijzen van matiging en herstel: o Art. 1.10, derde lid BW → Schadeherstel kan (1) in natura (2) in geld/schadevergoeding. o De wetgever kan de sanctie bij bepaalde vormen van rechtsmisbruik specificeren: eenzijdige vernietiging (art. 5.59 derde lid BW), eenzijdige ontbinding (art. 5.94 BW)… 15 2023-2024 Ignace Claeys D. FRAUS OMIA CORRUMPIT 1. GRONDSLAG EN AARD - Vrij vertaald: bedrog slaat alles - Was oorspronkelijk een algemeen rechtsbeginsel, nu gecodificeerd in art. 1.11 BW: ‘de opzettelijke fout gepleegd met het oogmerk om te schaden of uit winstbejag mag de dader geen voordeel verschaffen.’ 2. TOEPASSINGSVEREISTEN - FOUTIEVE GEDRAGING (OBJECTIEF ELEMENT) o De persoon tegen wie het algemene rechtsbeginsel wordt ingeroepen, zich foutief heeft gedragen = opzettelijke fout - OOGMERK OM TE SCHADEN (SUBJECTIEF ELEMENT) o Fraus omnia corrumpit moet ook gepleegd zijn met een bepaalde bedoeling, meer bepaald de persoon moet bewust scshade hebben willen toebrengen aan de ander. ▪ Loutere nalatigheid zware fout of zelfs het louter opzettelijk stellen van een foutief schadeverwekkend handelen (zonder het oogmerk om te schaden) volstaat dus niet. Voorbeeld: iemand koopt een penthouse voor 400. 000 euro, man tekent en koopt contract met mooi uitzicht. De volgende dagen komt er een nieuw gebouw voor dat penthouse en is het uizicht weg. → persoon is mogelijks bedrogen door opzettelijk stilzwijgen van de verkoper. Moest koper dit geweten hebben, zou hij penthouse wel hebben gekocht, maar voor 200.000 euro. = Schade geleden van 200.000 euro. Koper kan schadevergoeding vorderen op basis van buitencontractuele aansprakelijkheid → schenden van de algemene zorgvuldigheidsnorm door bedrog. Maakt contract dus niet nietig. (casus anders, tenzij onderzoeksplicht, maar bij bedrog nooit onderzoeksplicht) Voorbeeld 2: A rijdt door het rood licht, niet opzettelijk, maar toch fout. B ziet dat gebeuren, had groen licht en mocht dus doorrijden, maar geeft wel nog wat extra gas. A zal normaal een vordering van schadevergoeding vragen aan B want die heeft een opzettelijke fout gemaakt. Maar B zal normaal ook een vordering kunnen vragen aan A want die heeft door het rood licht gereden. → In normaal geval is er dan verdeling van aansprakelijkheid: want de twee fouten staan in causaal verband met de schade. → In deze context is dat niet het geval, want er is sprake van bedrog en bedrog tast alles aan. → Diegene die bedrieglijke handelde moet de volledige schade vergoeden in dit geval B 16 2023-2024 Ignace Claeys 3. RECHTSGEVOLGEN - Fraus omnia corrumpit strekt ertoe de rechtsgevolgen ongedaan te maken die voortvloeien uit een gedraging waarvan het bedrieglijke karakter is komen vast te staan. Het belet dat het bedrog de dader voordeel verschaft. o Een bedrieger kan zich niet beroepen op de bedrieglijk verrichte rechtshandeling of op de rechtsregels die normaliter van toepassing zijn op de gedraging indien die zonder bedrog zou zijn gesteld. 4. TOEPASSINGSGEBIED - Ruim toepassingsgebied: geldt in uiteenlopende rechtsdomeinen. E. VERBOD VAN WETSONTDUIKING 1. BEGRIP - Algemeen rechtsbeginsel, niet gecodificeerd = wanneer een persoon het resultaat dat de wetgever door een rechtsregel van louter dwingend recht of openbare orde wil verbieden, alsnog probeert te bereiken door toepassing te maken van een andere rechtsregel die de handling schijnbaar wel toelaat. → veboden en ongeoorloofd. Bijvoorbeld: schijnhuwelijk Bijvoorbeeld: Er wordt een pachtovereenkomst gesloten met daarin een wettelijk recht van voorkoop voor de pachter. De verpachter moet de kans geven aan de pachter om het goed te kopen tegen welbepaalde voorwaarden. Indien de pachter afstand doet van zijn recht, kan de verpachter het verkopen aan een derde. Er is een pachtovereenkomst met betrekking op perceel A-323 en de buur woont op perceel B-444. Grond A is verpacht, dus bestemd voor landbouw. Grond B is niet verpacht. De buur is geïnteresseerd om perceel A te kopen maar weet dat de pachter het recht van voorkoop zal uitoefenen. Tussen de twee percelen wordt besloten om een ruilovereenkomst te sluiten. Een recht van voorkoop geldt enkel bij verkoopovereenkomst. De verpachter ruilt dus de twee percelen. De verpachter is nu eigenaar van perceel B. De buur is eigenaar van perceel A. De buur wil ook perceel B dus wordt een koopovereenkomst gesloten tussen de buur en de verpachter. Eindresultaat: buur wordt eigenaar van de twee percelen zonder de toepassing van het recht van voorkoop. De pachtovereenkomst blijft voortduren maar kan zijn recht van voorkoop niet uitoefenen. In de rechtspraak wordt dit gesanctioneerd volgens het verbod van wetsontduiking. 17 2023-2024 Ignace Claeys 2. GRONDSLAG - Wetsontduiking staat niet in het BW, en zal ook zo blijven, is te moeilijk om hieraan een wettelijke bepaling te koppelen. - Is erkend door het HvC in 2005 3. TOEPASSINGSVEREISTEN (ALS) - Opdat er sprake kan zijn van een verboden wetsontduiking, moeten er drie toepassingsvoorwaarden vervuld zijn. o Ontdoken rechtsregel moet van de openbare orde zijn of louter van dwingend recht. o Toepassing van een andere rechtsregel die wel toegelaten is. o Het moet gaan om een opzet om aan de toepassing van een wet van openbare orde of een louter dwingende wet te ontsnappen, opdat de wetsontduiker toch het verboden resultaat kan bereiken. 4. RECHTSGEVOLGEN (DAN) - Nietigheid van het ontwijlingsmanoeuvre F. BUITENCONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID - Art. 1382-1383, Art. 6.5. BW - Je kan niet zomaar onderhandelen, er zijn er zijn een paar regels waar je aan moet voldoen. Zoals de algemene zorgvuldigheid, informatieplicht... artikel 1382, 1383 oud BW. Die regels niet naleven is een fout, wanneer die tot schade leidt is er dan sprake van foutaansprakelijkheid. Bijvoorbeeld: VTM vs. VRT voorbeeld → derdemedeplichtigheid, uw contractvrijheid over contract aa te gaan met wie je wil is dus beperkt door 1382 en 1383 18 2023-2024 Ignace Claeys DEEL 2: ONTSTAAN EN GELDIGHEID VAN CONTRACTEN HOOFDSTUK 1: ONDERHANDELINGEN A. ONDERHANDELINGSVRIJHEID - Art. 5.15, eerste lid BW: “De partijen zijn vrij precontractuele onderhandelingen aan te vatten, te voeren en af te breken. Ze handelen hierbij in overeenstemming met de eisen van de goede trouw.”` B. PRECONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID - Er zijn enkele plichten waarmee onderhandelaars rekening moeten houden en dit is tegelijk ook het gedrag dat aanleiding kan geven tot precontractuele aansprakelijkheid. - In principe zijn partijen dus vrij precontractuele onderhandelingen aan te vatten, te voeren en af te breken MAAR zij moeten rekening houden met: o Partijen mogen de onderhandelingen niet foutief afbreken en mogen evenmin onrechtmatig weigeren om te contracteren o Partijen moeten hun informatieplicht nakomen o Partijen mogen de kwetsbare positie van de andere partij niet misbruiken en zich evenmin gewelddadig of agressief ten aanzien van de andere partij gedragen 1. ONDERHANDELINGEN NIET FOUTIEF AFBREKEN , NIET ONRECHTMATIG WEIGEREN - Dankzij Art. 5.17, eerste lid BW: kan men buitencontractuele aansprakelijkheid oplopen bij het foutief afbreken. Je moet hiervoor dan terug gaan kijken naar de fase waarin men zich zou bevinden als het contract niet afgebroken zou zijn. 19 2023-2024 Ignace Claeys 1.1. GRONDSLAG VOOR DE BEPERKING AAN DE CONTRACTVRIJHEID: FOUTAANSPRAKELIJKHEID, VERBOD VAN RECHTSMISBRUIK OF GOEDE TROUW - Al sinds het oude recht waren er drie grondslagen waarop men kon steunen om precontractueel gedrag te beoordelen, die we vandaag ook nog kennen: o De buitencontractuele foutaansprakelijkheid: ▪ Art. 1382-1383 BW: Gedrag van de partij vergelijken met het gedrag van een zorgvuldig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden. Gedraag je je dus niet als een normaal zorgvuldig en redelijk persoon en de andere partij heeft daardoor schade geleden dan gaat die schade moeten vergoed worden. o Het verbod van rechtsmisbruik: ▪ Art 1.10: Misbruik maken van de contractvrijheid door bv de onderhandeling af te breken op een discriminatoire grond (bv hervorming van ziekenhuis en ieder arts krijgt nieuw contract, behalve één. Dan is er sprake van rechtsmisbruik met matiging als gevolg. o De objectieve goede trouw: ▪ Art. 5.15 BW: Was al een pleidooi voor in het oude recht om daar een rechtsbeginsel van te maken, was toen niet aanvaard. Maar staat nu in artikel 5.15, maar betekent de facto hetzelfde als de algemene zorgvuldigheidsnorm. 1.2. BUITENCONTRACTUELE FOUT INZAKE HET AFBREKEN VAN DE ONDERHANDELINGEN - Bij het einde van de onderhandelingen, wanneer het contract zo goed als op punt staat waarbij een van de partijen plots de onderhandelingen afbreekt. - Het uitgangspunt is echter contractvrijheid, men kan onderhandelingen starten en ook stopzetten maar de concrete omstandigheden kunnen zo zijn dat wanneer men stopt met de onderhandelingen zonder een goede reden, dat men toch aansprakelijk kan zijn en niet heeft gehandeld zoals een normaal zorgvuldig persoon in dezelfde omstandigheden zou hebben gedaan. De grens tussen foutief en niet- foutief handelen is zeer vaag en waar nauwkeurig moet gekeken worden naar de feiten. 20 2023-2024 Ignace Claeys Voorbeeld: Voor zand is NaCl nodig en hiervoor heeft Glaverbel een vijfjarig contract voor gesloten met Solvay. Na einde van contract gaat Glaverbel kijken of er geen goedkopere aanbieders zijn. FMC (Amerikaans bedrijf) biedt betere prijzen en men gaat onderhandelen. Minister motiveert Glaverbel om toch voor Solvay te kiezen. FMC stelt precontractuele vordering in wegens onterecht afbreken van de toch al vergevorderde onderhandelingen. Rechter: Niet foutief beëindigd, normaal zorgvuldig persoon zou na druk van minister hetzelfde gedaan hebben. 1.3. SCHADEHERSTEL BIJ ONRECHTMATIG AFGEBROKEN ONDERHANDELINGEN - Als men tot de vaststelling komt dat er eeen precontractuele fout werd begaan, wegens het foutief afbreken van onderhandelingen, is de volgende vraag welke schadevergoeding kan gevraagd worden. Welke schade komt in aanmerking bij het afbreken van onderhandelingen? Hierbij bestaan 2 mogelijkheden: o Ofwel wordt het positief contractbelang beschermd: ▪ Het belang dat een contractpartij heeft bij het uitvoeren van het contract, welke winst men uit het contract zou gehaald hebben. ▪ Indien het positief contractbelang wordt beschermd, gaat men ervan uit dat het contract gesloten is terwijl we in de hypothese zitten waarbij er nog geen contract werd gesloten en waarbij men dus niet zeker is dat het contract wel degelijk zou gesloten zijn o Ofwel wordt enkel het negatief contractbelang beschermd ▪ Belang dat een contractpartij heeft mocht er geen fout zijn gebeurd in de onderhandelingsfase, het verlies dat men heeft geleden in de onderhandelingsfase. - Het uitgangspunt is de vergoeding van het negatieve contractsbelang (art. 5.17, tweede lid BW), met de mogelijke uitzondering op de vergoeding van het positieve contractsbelang indien het rechtmatig vertrouwen was gewekt dat het contract zonder enige twijfel zou worden gesloten (art. 5.17 BW) o In België stelt men uitdrukkelijk dat als een partij er rechtmatig op kon vertrouwen dat een contract zou zijn gesloten, de benadeelde maximaal een vergoeding kan bekomen van de voordelen van de verwachte nettovoordelen uit het contract. Hij kan dus maximaal het positief contractbelang vergoed zien. >< Frankrijk. 21 2023-2024 Ignace Claeys 1.4. BIJZONDERE PLICHTEN EN SANCTIES: DISCRIMINATIEVERBOD, VERBOD VAN MEDEDINGINGSVERSTOREND GEDRAG EN VERBOD VAN ONEERLIJKE MARKTPRAKTIJKEN - Antidiscriminatieregels: een partij mag zich verder bij een weigering tot contracteren niet schuldig maken aan discriminatie zoals verboden in antdiscriminatiewetten o De discriminerende partij stelt zich dan niet alleen bloot aan een buitencontractuele, maar ook aan strafsancties, forfaitaire schadevrgoedingen… 2. PARTIJEN MOETEN HUN INFORMATIEPLICHTEN NAKOMEN 2.1. INFORMATIE- EN ONDERZOEKSPLICHTEN: VAN DE ALGEMENE ZORGVULDIGHEIDSNORM NAAR DE GOEDE TROUW ALS REFERENTIEKADER 2.1.1. INFORMATIEPLICHTEN - Art. 5.16 → 5.17 derde lid BW (precontractuele fase) BW - Het moet duidelijk zijn welke partij informatie moet verschaffen en welke partij informatie moet onderzoeken ( informatieverplichting → onderzoeksverplichting). Bijvoorbeeld iemand koopt een onroerend goed, moet die persoon dan zelf onderzoek doen of de bodem verontreinigd is of moet de verkoper hiervan informatie verschaffen? ▪ Verkoop van onroerend goed → men mag van de verkoper verwachten dat hij aan de potentiële koper meedeelt dat er vroeger een vuilnisbelt stond op deze pleek. → het criterium dat hier geldt is dat van de redelijke persoon, nl: zou een redelijk persoon in dezelfde concrete omstandigheden de informatie hebben gegeven of niet. Indien dit het geval is, weegt die plicht dus hier op de onderhandelendeverkoper. Andere voorbeeld: Verkoop van een stoel → het is de verplichting om de adere partij te informeren dat de stoel kan inzakken omdat er een verborgen gebrek bestaat. Men zou niet van de koper kunnen verwachten dat hij op allerlei manieren de stoel uittest. 22 2023-2024 Ignace Claeys - Bij het beoordelen van de zorgvuldigheidsgraad moet er rekening worden gehouden met het al dan niet professionele karakter van een partij o Daarnaast kan ook worden gekeken naar welke partij het goedkoopst aan de informatie zou geraken. 2.1.2. ONDERZOEKSPLICHT - Partijen die een contract sluiten hebben ook een onderzoeksplicht: van elke persoon die aan het rechtsverkeer deelneemt wordt er immers van uitgegaan dat hij over een gemiddeld kennisniveau beschikt en zichzelf ook in zekere mate informeert 23 2023-2024 Ignace Claeys 2.1.3. VERHOUDING MET WILSGEBREKEN 2 vragen goed onderscheiden : 1. precontractuele aansprakelijkheid en schadeherstel (fout leidt tot schade) 2. nietigverklaring wegens dwaling of wegens bedrog (wilsgebrek) → kunnen zowel apart als samen voorkomen Bijvoorbeeld: C wil beeldje kopen en heeft keuze om dit te kopen bij A of B. C kiest voor A. Beeldje dat A aan C verkocht heeft blijkt vals. De marktprijs vandaag van dat beeldje is niet meer 10 euro maar 20 euro. 2 nietigverklaring : →restitutie = A geeft 10 euro terug aan C en C geeft beeldje terug aan A 1 aansprakelijkheid op basis van 1382-1383 oudBW : → C ging sowieso het beeldje kopen (hij koos gewoon voor A omdat dat goedkoper was) → hoeveel schade kan C vorderen? 5 euro (werkelijke vermogenstoestand vs vermogenstoestand als hij de fout niet was begaan) → als fout niet was begaan zou hij gekocht hebben van B en 15 euro hebben betaald →hoe kom je aan dat verlies van 5 euro? hij zou voor 15 euro gekocht hebben en zou nu voor 20 euro kunnen verkopen 2.2. INFORMATIEPLICHTEN OP GROND VAN BIJZONDERE WETGEVING OF GEBRUIKEN - Art. 1382-1383 OudBW, om uit te maken of er een informatieverplichting bestaat, kijken naar het criterium van de redelijke persoon en de concrete omstandigheden - Er bestaan ook bijzondere wetten: “als je dit type contract sluit, moet je die specifieke informatie mededelen. Bijvoorbeeld: art. X.28 WER → franchisingcontracten → bv McDonalds is op zoek naar iemand die een McDonalds-site wil uitbaten. Tussen de potentiële uitbater en McDonalds wordt gezocht naar een commerciële samenwerkingsovereenkomst te sluiten. Hierbij mag men niet zomaar art. 1382-1383 oud BW gebruiken. In art. X.28 WER staat een lijst van informatie die moet worden verstrekt. 24 2023-2024 Ignace Claeys 3. EEN PARTIJ MAG GEEN MISBRUIK MAKEN VAN DE KWETSBARE POSITIE - Art. 5.37 BW - Dit misbruik kan bestaan uit het feit dat er inrechtmatig druk werd uitgeoefend op de partij Bijvoorbeeld: vrouw met dementie overtuigen van iets. - Hier zal dus opnieuw het criterium van de redelijke persoon art. 1382-1383 oudBW op worden losgelaten om uit te maken of dit misbruik een precontractuele fout uit maakt. = misbruik van omstandigheden. - Om de gekwalificeerde benadeling aan te tonen, moeten er drie elementen worden aangetoond: o Kennelijk onevenwicht tussen de prestaties van de partijen o Misbruik van de kwetsbare positie van de andere partij o Causaliteit tussen deze twee → als alle drie aangetoond, dan kan men de schadevergoeding en zelfs de nietigverklaring van het contract vorderen. Bijvoorbeeld: een lening wordt aangegaan aan een abnormale rentevoet waarbij kan worden aangetoond dat het gaat om iemand die analfabeet is, iemand die daar niet veel verstand van heeft. De gekwalificeerde benadeling zal niet aanvaard worden bij iemand die rechten heeft gestudeerd en dit soort contract aangaat. 25 2023-2024 Ignace Claeys C. AFSPRAKEN TIJDENS DE ONDERHANDELINGEN - Normaliter is de sanctie voor een fout in de precontractuele fase, de precontractuele aansprakelijkheid MAAR er kunnen wel afspraken gemaakt worden in de onderhandelingsfase waar er wél contractuele aansprakelijkheid geldt. o Het is dus niet omdat een afspraak geen contract is, dat zij geen gevolgen met zich kan meebrengen. → Art. 1382, BW algemene zorvuldigheidsgraad. (zie voorbeelden hieronder) 1. UITEENLOPENDE, AL DAN NIET BINDENDE AFSPRAKEN - Afspraken kunnen van uiteenlopende aard zijn en hun intensiteit verschilt van geval tot geval: o Voorbeelden: (nvbk) ▪ Gentlemen’s agreements = herenafspraken Afspraken waarvan de nakoming niet in rechte afdwingebaar is en die de partijen enkel in eer en geweten maken. Voorbeeld: Stel je voor dat twee vrienden besluiten om samen te gaan sporten op zaterdagochtend. Ze maken een informele overeenkomst om elkaar om 9 uur bij de sportschool te ontmoeten. Er is geen formeel contract, maar ze vertrouwen erop dat ze elkaar ontmoeten zoals afgesproken, gebaseerd op onderling respect en vertrouwen. ▪ Letters of intent = intentieverklaringen Verklaringen van twee partijen die onderhandlen waarbij ze de intentie hebben om een overeenkomst te sluiten zonder dat ze de bedoeling hebben om zich te verbinden. Voorbeeld: Een bedrijf dat geïnteresseerd is in het kopen van een ander bedrijf kan een 'letter of intent' sturen waarin staat dat ze de intentie hebben om het andere bedrijf over te nemen. Dit is geen bindende overeenkomst, maar het geeft aan dat ze serieus zijn over de onderhandelingen. ▪ Memorandum of understanding = MoU’s Onderhandelingsproces waarbij partijen al een aantal punten hebben onderhandeld en die daarin vastleggen Voorbeeld: Twee bedrijven die samenwerken aan een nieuw project kunnen een memorandum of understanding opstellen waarin de belangrijkste punten van hun samenwerking worden vastgelegd. Dit document kan dienen als leidraad tijdens de verdere onderhandelingen en samenwerking. ▪ Princieps- of beginselakkoorden De principes tussen partijen worden vastgelegd maar doorgaan gaat het hier wel om een bindende overeenkomst. Voorbeeld: Een vakbond en een bedrijf onderhandelen over arbeidsvoorwaarden. Ze komen overeen om bepaalde principes vast te leggen, zoals een minimumloon en maximale werktijden, voordat ze de details verder uitwerken in een formeel arbeidscontract. Hoewel dit nog geen definitieve overeenkomst is, zijn beide partijen gebonden aan de principes die zijn overeengekomen. 26 2023-2024 Ignace Claeys 2. VOORCONTRACTEN (BINDENDE AFSRPRAKEN) 2.1. CONTRACTBELOFTE OF OPTIECONTRACT - Art. 5.25 BW Bijvoorbeeld: er wordt een optie gegeven op een villa zodat men ondertussen tijd heeft om financiering te zoeken en nadien kan men de optie lichten, vervolgens ontstaat het koopcontract. - Een optiecontract = een bindende afspraak waarbij de ene partij (de optiegever), aan de andere partij (de optiehouder), het recht geeft om een contract te kunnen sluiten zodra hij dat wil. → de optiehouder heeft dan het recht om dit contract te sluiten, hij kan beslissen de optie te lichten (uit te oefenen). Het contract waarover de optie gaat, zal bij het lichten van de optie automatisch tot stand komen. ▪ De optiegever is gebonden, hij mag niet verkopen aan een andere koper die bijvoorbeeld meer zou bieden. Hij moet gedurende de optie geldt, de villa houden zodat de optiehouder de vrijheid heeft om zijn optie uit te oefenen. Zodra hij de optie licht (= een brief schrijven), ontstaat het koopcontract onmiddellijk zonder dat de verkoper nog een weigeringsrecht zou hebben. - De optie geldt voor een bepaalde termijn, die is vastgelegd in het optiecontract o Indien deze niet werd vastgelegd, geldt een redelijke termijn = risicovol voor de optiegever. ▪ HvC: 2014 dan verloopt het in verloop van 10 jaar. - Indien de optiegever binnen de bepaalde termijn bijvoorbeeld het pand aan iemand anders verkoopt, kan de optiehouder de optiegever aansprakelijk stellen op grond van een contractuele wanprestatie. Art. 5.26 BW - Men zou kunnen stellen dat de derde medeplichtig is aan de contractbreuk/ wanprestatie, weet had of redelijkerwijze weet moest hebben van het optiecontract. → sancties zelfde als keuzerecht dus zie daar 27 2023-2024 Ignace Claeys - Soorten optiecontracten: o Eenzijdige optie: een optiegever geeft de optie aan een optiehouder o Wederkerige optie: beide partijen geven elkaar de optie, zodra 1 van hen de optie licht, komt het contract tot stand. Bv tegelijk een aan- en verkoopoptie → in artikel 5.25 BW definieert de wetgever alleen de eenzijdige contractbelofte en doet alsof de eenzijdige optie, de enige variant is van het optiecontract o Optie onder bezwarende titel: optie die wordt toegekend aan een partij waarbij een tegenprestatie bestaat. M.A.W. optie kost geld o Optie om niet: een optie die wordt toegekend aan een partij, zonder tegenprestatie. 2.2. VOORKEURRECHT - Art. 5.24 BW - Een contract waarbij de ene partij, aan de andere partij een voorkeur geeft mocht de ene partij een welbepaald contract willen sluiten. Bijvoorbeeld: A geeft een voorkeurrecht aan B → B is dan de voorkeurrechthebbende. Als A zijn villa wilt verkopen, zal B de voorkeur krijgen. Stel dat A zijn villa wil verkopen aan 500.000, mag B boven alle geïnteresseerden beslissen dat hij wil kopen. A is gebonden door dit voorkeurcontract waardoor hij dit verplicht moet aanbieden aan B. B kan gebruik maken van zijn voorkeurrecht en akkoord gaan. Vervolgens ontstaat het koopcontract. B kan ook weigeren en dan is A vrij om te contracteren met een derde. Als A zijn villa verkoopt aan 500 000 euro en B weigert maar vervolgens verkoopt A de villa aan 450 000 euro aan een derde, dan is het voorkeurrecht wel geschonden. B moet de voorkeur krijgen met betrekking tot een contract aan dezelfde voorwaarden. - Duur: zelfde als bij optiecontract. 28 2023-2024 Ignace Claeys - Sanctie: art. 5.26 BW, (als derde ter goeder trouw, dan schadevergoeding van optiegever) o Stel: Er is een optie/voorkeur toegekend door A aan B (B=optiehouder). A trekt zich niets aan van die optie en sluit een koopcontract met C. A begaat een wanprestatie op grond van die contractuele aansprakelijkheid. In de veronderstelling dat C wel medeplichtig is, C wist het of had het moeten weten. ▪ Drie sanctiemogelijkheden voor B ten opzichte van die derde C: 1. Schadeherstel o Je bent niet persé geïnteresseerd in het goed, je wilt vooral de schade die je geleden hebt door de schendig van dat optiecontract terugkrijgen. bijvoorbeeld: je had het goed direct aan een meerprijs kunnen verkopen, het verschil kan je dan terugkrijgen. 2. Niet tegenwerpelijkheid van het verkoopcontract dat gesloten is tussen A en C. o Oud recht: het de nietigverklaring van dat koopcontract tussen A en C. o Nieuw recht: het contract tussen A en C blijft bestaan, maar het heeft geen effect meer op B ▪ dus B kan doen alsof dat goed nog bij A zit ▪ Voor C bestaat het contract nog en C kan dus A aanspreken tot schadevergoeding wegens gederfde winst.1 3. B stelt zich in de plaats van C (substitutie) o B neemt het contract over dat C met A had gesloten. 2.3. VOOROVEREENKOMSTEN MET SPECIFIEKE VERBINTENISSEN - Confidalitetisovereenkomst: Een overeenkomst waarbij twee partijen afspreken bepaalde informatie geheim te houden die gedeeld worden tijdens de onderhandelingen. Bv: onderhandelingen voor het overnemen van een bedrijf. 3. RAAM-OF KADEROVEREENKOMSTEN - Art. 5.9.BW Raamcontract “Een raamcontract is een contract waarbij de partijen de algemene principes overeenkomen waarbinnen zij latere uitvoeringscontracten zullen sluiten.” 1Ignace vindt dat niet zo evident, want C is wel medeplichtig. Medeplichtig omdat C er kennis van had toen die dat contract sloot of omdat die er redelijkerwijze kennis van had moeten hebben. 29 2023-2024 Ignace Claeys HOOFDSTUK 2: TOTSTANDKOMING A. CONSENSUALSME EN FORMALITEITEN 1. CONSENSUALISME EN UITZONDERINGEN - Principe van consensualisme: een contract komt tot stand door de loutere wilsovereenstemming en is dus in principe vormvrij Art. 5.28. BW Beginsel van het consensualisme “Het contract komt tot stand door de loutere wilsovereenstemming van de partijen.” + Art. 5.5. lid 1“Een contract is consensueel wanneer het tot stand komt door de loutere wilsovereenstemming van de partijen zonder dat zijn geldigheid onderworpen is aan een vormvereiste. - Partijen hoeven zich dus in principe geen zorgen te maken om formaliteiten, los gezien van het bewijs kan een contract tot stand komen door de loutere wilsovereenstemming. Bijvoorbeeld: een koopcontract → als een auto wordt verkocht en er is een akkoord over de prijs, dan zal het koopcontract tot stand komen. De totstandkoming hangt niet af van de levering of overhandiging. - Echter bestaan er uitzonderingen op het principe van het consensualisme: Art.5.29.BW o vormelijke contracten art. 5.5., lid 2 BW = contracten die pas tot stand komen wanneer ze aan bepaalde vormvoorwaarden of formaliteiten voldoen, naast de wilsovereenstemming. Bijvoorbeeld: schenking → komt pas tot stand met een tussenkomst van de notaris. o Zakelijke/ reële contracten art. 5.5. lid 3 BW = contracten die pas tot stand komen doordat het bedoelde goed of de prijs wordt overhandigd, naast de wilsovereenstemming. Bijvoorbeeld: bewaargeving → het contract ontstaat pas wanneer er wilsovereenstemming is en wanneer het goed wordt overhandigd van de bewaargever aan de bewaarnemer. 30 2023-2024 Ignace Claeys 2. FORMALITEITEN: UITEENLOPENDE FUNCTIES 2.1. BESTAANS- OF TOTSTANDKOMINGSVEREISTEN VERSUS GELDIGHEIDSVEREISTEN 2.1.1. FORMALITEITEN: VEREIST VOOR HET BESTAAN OF DE GELDIGHEID VAN EEN OVEREENKOMST? - Een formaliteit kan opgelegd zijn door de wet als vereiste voor de totstandkoming van een contract. Bijvoorbeeld: wanneer een huwelijk wordt gesloten tussen twee wildvreemden, zal daardoor geen huwelijk ontstaan. Het kan pas wanneer dit gebeurt voor de ambtenaar van de burgerlijke stand. Bijvoorbeeld: er is pas sprake van een schenking als dit gebeurt voor de notaris. Indien er geen notaris tussenkomst, is er geen sprake van een schenking. - Formaliteiten kunnen worden opgelegd voor de geldigheid van het contract. Bijvoorbeeld: verkoop van een onroerend goed → Het Bodemdecreet en VCRO (Vlaamse Codex voor Ruimtelijke Ordening) (= twee Vlaamse gewestbepalingen) leggen een formaliteit op bij de verkoop van een onroerend goed. In de onderhandse akte moeten de vermeldingen uit het bodemattest opgenomen zijn en ook de stedenbouwkundige informatie. Indien dit niet het geval is, kan de koper de nietigheid van het koopcontract vorderen. Belang van het verschil tussen totstandkomingsformaliteiten en geldigheidsformaliteiten → als niet werd voldaan aan een geldigheidsformaliteit, kan het zijn dat het contract nietig wordt verklaard (enkel als de koper het vordert) maar het contract bestaat wel. Voor het bestaan van het contract moeten geen geldigheidsformaliteiten worden vervuld. een verkoper zal niet het contract kunnen laten nietig verklaren omdat er informatie ontbreekt van het Bodemdecreet of VCRO. Het contract kwam effectief tot stand en de vormvoorwaarden zijn er ter bescherming van de koper, daarom is hij de enige die de nietigheid kan inroepen. 31 2023-2024 Ignace Claeys 2.1.2. SCHENDING VAN EEN VORMVEREISTE IMPLICEERT NIET NOODZAKELIJK DE NIETIGHEID - Opgelegd ofwel door de wet ofwel door het contract. o Er kunnen vormvereisten worden opgelegd door de wet, zonder dat er een sanctie wordt vastgelegd. Met andere woorden, als er geen nietigheid vermeld staat in de wet of stilzwijgend vermeld (bv in de toelichting), dan kan er ook geen nietigheid zijn. Art. 5.57, tweede lid BW 2.1.3. CONTRACTUALISERING - Van de formele geldigheidsvoorwaarden kunnen contractpartijen niet op voorhand afwijken. Voor zover een miskende formaliteit van dwingend recht en dus niet van de openbare orde, kan de beschermde partij naderhand wel onder bepaalde voorwaarden afstand doen van de nietigheid 2.2. ANDERE FUNCTIES VAN VORMVOORWAARDEN - VORMVEREISTEN VOOR DE TEGENWERPELIJKHEID AAN DERDEN - Art. 5.29. BW Uitzonderingen op het beginsel van het consensualisme: “Vormvereisten louter opgelegd voor het bewijs of de tegenwerpelijkheid van het contract hebben geen invloed op de geldigheid ervan.” o Het kan zijn dat een contract bestaat, maar dat het niet tegenwerpelijk is. Normaal is het zo dat een contract bestaat en ook tegenwerpelijk is aan derden maar hier bestaan enkele uitzonderingen op (art. 3.30 BW). Bijvoorbeeld: de verkoop van een onroerend goed wordt pas tegenwerpelijk wanneer voldaan is aan de formaliteiten die voorgeschreven zijn in de art. 3.30 BW → de overschrijving op het Kantoor Rechtszekerheid. Een overschrijving is de formaliteit en dit maakt dat de transactie van een onroerend goed meestal gebeurt bij notariële akte. De bewaarder van de registers van de overschrijving aanvaardt enkel authentieke aktes. In geval van dubbele verkoop is het ogenblik van de overschrijving in de registers van het Kantoor Rechtszekerheid van belang. Indien de tweede koper te goeder trouw was en als eerste voor de overschrijving zorgde, zal hij in principe de voorkeur krijgen tenzij hij te kwader trouw is. Indien de verkoper weigert om de notariële akte te verlijden, kan de koper de rechter vatten waarbij de verkoper wordt gedagvaard. Hij kan vervolgens vragen om de verkoper te bevelen om voor de notaris te verschijnen om de notariële akte te verlijden. Als dit na een bepaalde termijn nog niet is gebeurd, kan hij ook vragen dat het vonnis geldt als titel. Een vonnis is evengoed een authentieke akte. Vonnis geldt als titel = indien de verkoper nog steeds weigert, kan de koper het vonnis binnenbrengen bij het Kantoor Rechtszekerheid waarbij hij vraagt om dit vonnis over te schrijven zodat de verkoop aan alle derden tegenwerpelijk is. 32 2023-2024 Ignace Claeys - VORMVEREISTEN INZAKE BEWIJS - Het kan zijn dat een bepaalde overeenkomst pas kan worden bewezen als er bepaalde bewijsformaliteiten vervuld zijn. Voorbeeld: Art. 8.9.BW Gereglementeerd bewijsstelsel “De rechtshandeling met betrekking tot een som of een waarde die gelijk is aan of hoger is dan 3 500,00 euro, moet door de partijen worden bewezen door een ondertekend geschrift” Stel dat er een contract is van 5 000 euro, is het niet vereist om altijd een akte te hebben. Dit is enkel vereist voor het bewijs en als het gaat om een rechtshandeling die valt onder het gereglementeerd bewijsstelsel. - Indien men niet valt onder het gereglementeerd bewijsstelsel, valt men onder het vrij bewijsstelsel (art. 8.8 BW). - Er zijn nog andere bewijsmiddelen, ook al heeft men geen akte en ook al valt men onder het gereglementeerd bewijsstelsel. Bijvoorbeeld: men heeft te maken met een rechtshandeling die valt onder de toepassing van art. 8.9 BW → in principe is een akte vereist maar er zijn nog andere bewijsmiddelen zoals het begin van bewijs door geschrift. Als de tegenpartij een verbintenis aangaat en hij heeft dit neergeschreven in een e-mail, kan dit gelden bewijs om een rechtshandeling van ≥ 3 500 euro te bewijzen. - VORMVEREISTEN INZAKE VASTE DATUM (ART. 8.22 BW) Daarnaast krijgt een overeenkomst, ongeacht het type, slechts een vaste datum ten aanzien van derden vanaf de dag van: A. De overeenkomst is geregistreerd (AAPD) B. De hoofdinhoud werd opgenomen in een authentieke akte C. Minstens één van de partijen de akte/datum niet meer kan wijzigen bv. bij overlijden 33 2023-2024 Ignace Claeys B. WILSOVEREENSTEMMING 1. WILSOVEREENSTEMMING: SAMENTREFFEN VAN DE WILSUITINGEN VAN PARTIJEN - Door de overeenstemming van de loutere, niet veruitwendigde wil van twee partijen ontstaat nog geen overeenkomst. → wil moet worden veruitwendigd, wat gebeurt door wilsuiting of wilsverklaring. (impl/expl) 2. WILSOVEREENSTEMMING VIA AANBOD EN AANVAARDING - De twee constitutieve bestanddelen van een overeenkomst zijn: aanbod en aanvaarding. Indien een aanbod wordt aanvaard, ontstaat een contract. De contractuele verbondenheid ontstaat doordat een aanbod wordt aanvaard. o Het aanbod en de aanvaarding zijn voorbeelden van eenzijdige rechtshandelingen. Daaruit kan een meerzijdige rechtshandeling voortvloeien, namelijk het contract. 2.1. AANBOD - Een aanbod = een eenzijdige wilsuiting met een aan een ander gericht bindend voorstel om een welbepaald contract te sluiten, zodat de ander alleen nog “ja” moet zeggen of op een andere manier zijn aanvaarding moet uiten opdat een overeenkomst tot stand komt. 2.1.1. CONSTITUTIEVE BESTANDDELEN VAN HET AANBOD - Een aanbod vereist twee elementen: o Psychologisch element = de wil om zich te verbinden ▪ De aanbieder moet de wil hebben om rechtsgevolgen tot stand te brengen. Men moet de bedoeling hebben om zich juridisch te verbinden. o Materieel element = het aanbod moet volledig zijn ▪ De essentiële en substantiële bestanddelen (dealbreakers) moeten voldoende en precies bepaald zijn: Essentiële bestanddelen: Substantiële bestanddelen: Bestandsdelen die de aard van het Elementen die niet essentieel zijn contract bepalen. maar wel een belangrijk element kunnen zijn voor een partij die dit Bv. de prijs, verbintenis tot aangeeft. overdracht → bepaalt dat het een koopcontract is Bv. de kleur van het goed 34 2023-2024 Ignace Claeys 2.1.2. GELDIGHEIDSVEREISTEN EN VERUITWENDIGING VAN HET AANBOD - Het aanbod is aan dezelfde geldigheidsvereisten onderworpen als eenzijdige rechtshandelingen: art 5.126 BW. - Bovendien moet het aanbod ook worden veruitwendigd, zonder dat in principe enige vormvereiste geldt. o Een aanbod bedoeld voor een welbepaald persoon moet aan die bestemmeling (of aan zijn vertegenwoordiger) individueel ter kennis worden gebracht o Een publiek aanbod vereist geen individuele kennisgeving. In dat geval volstaat een publiciteit waardoor elkeen er kennis van kan nemen. - !! voorstellen aan het publiek waarbij de persoon van de toekomstige wederpartij van doorslaggevend belang is en die dus moeten leiden tot een intuitu personae- overeenkomst, zijn in principe geen bindend aanbod, maar hoogstens een uitnodiging tot het formuleren van een aanbod !! 2.1.3. VERBINDENDE KRACHT VAN HET AANBOD - Door het aanbod is de aanbieder gebonden. o Die gebondenheid van de aanbieder vindt haar grondslag in diens eenzijdige wilsuiting → De aanbieder kan zijn aanbod niet meer intrekken of wijzigen zodra de bestemmeling van het aanbod kennis van het aanbod geeft kunnen nemen. ▪ Zolang de bestemmeling (redelijkerwijze) nog geen kennis van het aanbod heeft kunnen nemen, kan de aanbieder het wel nog intrekken of wijzigen, tenzij het een veruitwendigd aanbod aan het publiek betreft (art. 5.19, lid 2 BW) 2.1.4. DUUR VAN DE VERBINDENDE KRACHT VAN HET AANBOD EN HET TEGENAANBOD - De gebondenheid duurt in principe voor de termijn die in het aanbod is bepaald. Indien het aanbod GEEN termijn bepaalt, geldt het voor een redelijke termijn (art. 5.19, lid 3 BW). Die redelijke termijn is in elk concreet geval te beoordelen (HvC). 35 2023-2024 Ignace Claeys 2.1.5. QUID BIJ EEN VOORTIJDIGE HERROEPING VAN HET AANBOD - Herroeping is onwerkzaam 2.2. AANVAARDING 1) Eenzijdige rechtshandeling 2) Waarbij het aanbod wordt aanvaard zonder voorwaarden of zonder meer 3) Kan uitdrukkelijk of stilzwijgend 4) Zorgt dat het contract ontstaat 2.2.1. GEEN CONTRACTDWANG - Het beginsel van de contractvrijheid impliceert dat de bestemmeling in beginsel niet verplicht is om een aanbod te aanvaarden. Evenmin moet hij motiveren Waarom hij een aanbod niet aanvaardt, behoudens onder sluiten de bijzondere wet. 2.2.2. ONVOORWAARDELIJKE AANVAARDING MET DE WIL OM GEBONDEN TE ZIJN. - De aanvaarding van een aanbod moet onvoorwaardelijk zijn, opdat een overeenkomst door de loutere aanvaarding tot stand zou komen. - Principe: Een aanbod moet steeds in zijn geheel worden aanvaard op dat de overeenkomst tot stand zou komen, aanvullingen of beperkingen of andere wijzigingen gelden als afwijzing van het oorspronkelijke aanbod en desgevallend als een nieuw tegenaanbod (art.5.20, lid 2). 2.2.3. STILZWIJGENDE AANVAARDING - De aanvaarding kan niet Alleen uitdrukkelijk of expliciet gebeuren ze kan ook stilzwijgend of impliciet gebeuren. o Een uitdrukkelijke aanvaarding gebeurt door een handeling die de actor stelt met de bedoeling zijn wil te uiten om het aanbod te aanvaarden Bijvoorbeeld: gebaar, geschrift o Een stilzwijgende aanvaarding gebeurt door een handeling die weliswaar niet met die bedoeling wordt gesteld maar die de wil wel impliceert. Bijvoorbeeld: uitvoeren van een verbintenis !!!!! Voor een onderneming is het woord verboden om aan een andere persoon (consument of onderneming), Zonder dat die hierom eerst heeft verzocht, een goed toe te zenden met het verzoek de betaling van zijn prijs te verwerven. + Het is eveneens verboden voor een onderneming om aan een andere persoon, zonder dat hij hierom eerst verzocht heeft enige diensten verlenen met het verzoek die dienst terug te zenden of te betalen. !!!!!! 36 2023-2024 Ignace Claeys 2.3. OVEREENKOMST ONTSTAAT BIJ DE (REDELIJKE KENNISNAME VAN DE) AANVAARDING VAN HET AANBOD – PLAATS EN TIJD In de regel: effectieve kennisname of wanneer men redelijkerwijs kan aannemen dat de kennisname voltooid is. Artikel in 5.21. BW “Tijdstip en plaats van totstandkoming Het contract komt tot stand op het ogenblik en op de plaats waar de aanvaarding de aanbieder bereikt in de zin van artikel 1.5.2 Bij een langs elektronische weg gesloten contract wordt, tenzij partijen anders zijn overeengekomen, deze plaats vermoed de woonplaats van de aanbieder te zijn.” Bv: Jij opent je brievenbus niet, dan is het jouw verantwoordelijkheid want jij moet je brievenbus wel openen. Waarom belangrijk? - Plaats: belangrijk voor bv rechterlijke bevoegdheid (welke rechtbank of welk land) - Wanneer: geldigheid, bv minderjarigen 3. TOTSTANDKOMING VAN DE MEERPARTIJENOVEREENKOMST - art. 5.12 BW – met meer dan twee partijen → hoe zal dit tot stand komen? Doordat alle partijen tot een wilsovereenstemming komen op een bepaalde plaats/tijdstip – vanaf de laatste partij akkoord gaat bv. of toetredingscontract (art. 5.10 BW) : een openheid naar nieuwe contractspartijen (het contract is er al, maar erna kunnen andere partijen nog toetreden onder bepaalde voorwaarden) 2 Art. 1.5. BW Kennisgeving “De kennisgeving is de mededeling van een beslissing of een feit verricht door een persoon aan een of meer bepaalde personen. De kennisgeving bereikt de bestemmeling wanneer deze ervan kennisneemt of er redelijkerwijze kennis van had kunnen nemen. De kennisgeving langs elektronische weg verricht, bereikt de bestemmeling hetzij wanneer deze ervan kennis neemt, hetzij wanneer deze er redelijkerwijze kennis van had kunnen nemen voor zover dat, in die laatste hypothese, die bestemmeling voorafgaandelijk het gebruik heeft aanvaard van het elektronisch adres of van een ander elektronisch communicatiemiddel dat de persoon die de kennisgeving verricht, heeft aangewend.” 37 2023-2024 Ignace Claeys C. BEDOELING OM ZICH JURIDISCH TE BINDEN - Een wilsovereenstemming op zich volstaat nog niet om van een overeenkomst of contract te spreken. o Bijvoorbeeld: De afspraak komt op zondag met uw partner te gaan wandelen, de afspraak om een vriend te helpen met zijn verhuis,... - Reden waarom die vrijblijvende afspraken geen overeenkomst zijn, is niet gelegen in hun voorwerp: wandelen, verhuizen. o De echte reden: dat partijen met die afspraken niet de bedoeling hadden zich juridisch te verbinden (animus contrahendi), m.a.w. om rechtsgevolgen tot stand te doen brengen. 38 2023-2024 Ignace Claeys D. WILSAUTONOMIE: EEN TE RELATIVEREN EN TE CORRIGEREN BEGINSEL WILSLEER = een contract is bindend omdat partijen dit gewild hebben → de werkelijke wil van de partijen primeert. Enkel in de mate dat het contract overeenstemt met de werkelijke wil, zal dit leiden tot contractuele verbondenheid. VERKLARINGSLEER = de wilsverklaring/ wilsuiting van de partijen primeert → dit is determinerend om uit te maken of een contract tot stand kwam of niet. VERTROUWENSLEER = de andere partij mag rechtmatig vertrouwen op de verklaarde wil van de tegenpartij. TOEPASSEN Niet elke vergissing leidt tot een vernietiging van het contract. Voorbeeld 1: X wil een boek kopen van auteur A maar zegt aan de boekenwinkel dat hij een boek wil van auteur B. De werkelijke wil = X wil een boek van auteur A. Het boek waarnaar X vroeg is niet beschikbaar waardoor de boekenwinkel het bestelt en het achteraf geleverd wordt. Achteraf stelt X dat hij dat boek niet wil aangezien hij een boek van auteur A wenst. → volgens de vertrouwensleer mocht de winkeluitbater rechtmatig vertrouwen dat de wilsuiting van X overeenstemde met de werkelijke wil. In dit geval is de vertrouwensleer de meest geschikte leer. → De wilsleer wordt gecorrigeerd door de vertrouwensleer bij een discrepantie tussen de wilsverklaring en de werkelijke wil. Voorbeeld 2: Verklaring tot aankoop Porsche voor 400 euro. Maar dat is natuurlijk fout, de Porsche is 40.000 euro. Wilsleer: De wil van de verkoper was nooit om te verkopen aan 400 euro, de wil komt dus niet overeen er kan dus geen contract zijn. Vertrouwensleer: Binnen de omstandigheden was het eigenlijk onmogelijk dat die Porsche aan 400 euro zou verkocht worden, dus ook vertrouwensleer kan ingeroepen worden 39 2023-2024 Ignace Claeys E. ALGEMENE VOORWAARDEN EN TOETREDINGSCONTRACTEN Algemene voorwaarden art. 5.23 BW Toetredingscontracten art. 5.10 BW = gestandaardiseerd gebruik = voor contracten die niet te onderhandelen zijn = ze worden in vele situaties gebruikt Ze worden eenzijdig opgesteld en voorgelegd aan de andere partij Bijvoorbeeld: plakkaat in de vestiaire, “wij zijn niet Bijvoorbeeld: bij het aangaan van een lening verantwoordelijk voor diefstallen” heeft de doorsnee persoon niet genoeg middelen Bijvoorbeeld: je koopt online iets op website is het om te onderhandelen over de voorwaarden. eigen verantwoordelijkheid om kleine lettertjes te lezen. (link die je kan aanklikken + accept aanklikken) Voordelen en nadelen algemene voorwaarden: Voordelen nadelen - Verminderen van transactiekosten 3 - Vaak in voordeel van opsteller - Beheer van contracten vereenvoudigen - Efficiënt en snel 3 Transactiekosten zijn de kosten die moeten worden gemaakt om tot een transactie te komen. Dit kan betrekking hebben op de economische markt, maar ook in de politiek en binnen organisaties hanteert men dit begrip. 40 2023-2024 Ignace Claeys 1. VEREISTEN VOOR DE TOEPASSELIJKHEID VAN ALGEMENE VOORWAARDEN 1.1. REDELIJKE MOGELIJKHEID TOT KENNISNAME EN AANVAARDING - Het is niet omdat een partij de algemene voorwaarden eenzijdig heeft opgesteld, dat ze automatisch deel uitmaken van het contract. Deze moeten ingebracht worden in het contract. Art.5.23 BW o Ze zijn bindend of tegenwerpelijk als ze voldoen aan twee voorwaarden: ▪ Redelijke kennisnamemogelijkheid voor contractsluiting = vooraf ter kennis gebracht. Stel: je krijgt AV in Russisch: niet voldaan Stel: AV op achterkant bestelbon die je moest ondertekenen: niet voldaan (art.VI, 2, 8° WER) ▪ Wederpartij moet ze expliciet/stilzwijgend aanvaard hebben. → soms kan het dat de kennisname onmogelijk is: bijvoorbeeld; als de letters zo klein zijn dat je het niet kan lezen dat is er geen kennisname 1.2. LANGS ELEKTRONISCHE WEG GESLOTEN OVEREENKOMSTEN - Voor contracten gesloten via het internet wordt doorgaans aangenomen dat van een redelijke mogelijkheid tot kennisname sprake is wanneer: o De wederpartij een scherm met de algemene voorwaarden moet doorlopen vooraleer de bestelling te kunnen plaatsen; of o Een duidelijke link, die zichtbaar is voor het plaatsen van de bestelling die verwijst naar de algemene voorwaarden. → de medecontractant moet niet alleen de mogelijkheid hebben gehad tot kennisname van de algemene voorwaarden, maar hij moet ze ook hebben aanvaard. De aanvaarding van de algemene voorwaarden kan bijvoorbeeld gebeuren via een aan te vinken vakje waarbij de aanvaarding van deze voorwaarden, een noodzakelijk onderdeel uitmaakt van het bestelproces. → Art. XIII.7 § 2 WER. + art. XII.10, tweede lid WER voor overeenkomsten uitsluitend gesloten via e-mail. = van dwingend recht 41 2023-2024 Ignace Claeys 2. BATTLE OF THE FORMS OF TEGENSTRIJDIGE ALGEMENE VOORWAARDEN - Hier gaat het om de problematiek van tegenstrijdige of conflicterende algemene voorwaarden: Bijvoorbeeld: in de B2B-sector onderhandelen twee partijen waarbij er telkens documenten worden uitgewisseld. Daarin staat dat elke partij wils dat zijn (ver)koopvoorwaarden van toepassing zijn. De koper doet een bestelling en stelt dat zijn koopvoorwaarden van toepassing zijn. De verkoper maakt vervolgens een orderbevestiging en stelt dat zijn verkoopvoorwaaren van toepassing zijn. Nader bekeken zijn ze niet verenigbaar. In de ene voorwaarde staat dat de verkoper niet aansprakelijk kan gesteld worden voor verborgen gebreken, maar dit staat ook in de voorwaarden van de andere partij (maar dan omgekeerd). Een ander provleem is dat in de ene voorwaarde de Brusselse rechtbanken zijn bevoegd en in de andere de Gentse Er stelt zich dus een probleem op vlak van bevoegdheid. Om dit te beslissen moet men weten welke van de twee voorwaarden gelden → die ven de koper of verkoper → er er bestaan drie theorieën om het probleem van battle of the forms op te lossen: o First shot theory: de set van algemene voorwaarden die het eerste tussen partijen zijn uitgewisseld o Last shot theory: de set van algemene voorwaarden die als laatste zijn uitgewisseld. o Knock out theory: de voorkeur gaat naar beide sets van de algemene voorwaarden, met uitzondering van de onverenigbaarheden ▪ Knock-out theory = theorie die het meest aanvaard wordt in België Art. 5.23 derde lid BW Bevoegdheidsbeding (welke rechtbank bevoegd?) en het exoneratiebeding (aansprakelijkheidsbeding) zijn onverenigbaar met elkaar. → Op basis van het wetboek wordt dan bepaald welke regels er gevolgd moeten worden. (Het recht dat gevolgd moet worden wanneer je er niet specifiek van zou afgeweken zijn in je voorwaarden) 42 2023-2024 Ignace Claeys 3. INTERPRETATIE VAN ALGEMENE VOORWAARDEN - Algemene voorwaarden worden eenzijdig opgesteld, dan kunnen er wel wat onduidelijke bedingen zich voordoen. o Eerst en vooral: Wil: Voorrang van de werkelijke wil art. 5.64 BW o Twijfel over wil: Art. 5.66. BW: Interpretatie bij twijfel. “Bij aanhoudende twijfel met betrekking tot de gemeenschappelijke bedoeling van de partijen zijn de volgende regels van toepassing, onverminderd de bepalingen eigen aan de bijzondere contracten: 1° het toetredingscontract wordt uitgelegd ten nadele van de partij die het heeft opgesteld; → interpreteren contra proferentem (tegen de opsteller) 2° het bevrijdingsbeding wordt uitgelegd ten nadele van de schuldenaar van de verbintenis; 3° in alle overige gevallen wordt het beding uitgelegd ten nadele van de begunstigde ervan. Het contract met een consument wordt uitgelegd overeenkomstig het artikel VI.37 van het Wetboek van economisch recht.” 43 2023-2024