ΤΟΠΑ_Οικονομική_της_Εργασίας_Διάλεξη_Νο_12_Ανεργία.pdf

Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών Σχολή Επιστημών Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης Ακαδημαϊκό Έτος: 2023-2024 Εαρινό Εξάμηνο Εξάμηνο: ΣΤ΄ Οικονομική της Εργασίας Διάλεξη 12η Η Αν...

Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών Σχολή Επιστημών Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης Ακαδημαϊκό Έτος: 2023-2024 Εαρινό Εξάμηνο Εξάμηνο: ΣΤ΄ Οικονομική της Εργασίας Διάλεξη 12η Η Ανεργία  Ανεργία στην Ελλάδα  1982: Ανεργία διαμορφώθηκε σε 8,2%.  1990: Καταγράφηκε το ελάχιστο ύψος της 7,2%.  1999: Επίτευξη κριτηρίων ΟΝΕ και η εφαρμογή περιοριστικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής διόγκωσε την ανεργία σε 12,1%.  2008: Περιορίστηκε σε 7,4%. Είχαν προηγηθεί οι Ολυμπιακοί Αγώνες και η εφαρμογή επεκτατικής πιστωτικής πολιτικής από τις τράπεζες αλλά και ιδιαίτερα χαλαρή δημοσιονομική πολιτική).  2009 – 2013: Διόγκωση ανεργίας η οποία έφθασε στο ζενίθ της το 2013 (27,5%), στις δε γυναίκες ήταν ακόμη υψηλότερη (31,4%).  Αποκλιμακώνεται έκτοτε με το 2023 να έχει διαμορφωθεί σε 11,3% ενώ το Ά τρίμηνο του 2024 ανήλθε σε 12,1%.  Σε γενικές γραμμές, οι χαμηλότερης ειδίκευσης/ εκπαίδευσης εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά ανεργίας.  Ποιος είναι άνεργος;  Απασχολούμενοι: Άτομα ηλικίας 15 έως 89 ετών τα οποία ενέπιπταν κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αναφοράς σε μία από τις ακόλουθες κατηγορίες:  α) Εργάστηκαν για τουλάχιστον 1 ώρα έναντι αμοιβής ή κέρδους, συμπεριλαμβανομένων των συμβοηθούντων μελών οικογενειακής επιχείρησης.  β) Άτομα με θέση εργασίας ή επαγγελματική δραστηριότητα, τα οποία δεν εργάζονταν προσωρινά κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αναφοράς αλλά είχαν σύνδεση με την εργασία τους (π.χ. λόγω αργίας/διακοπών, αναρρωτικής άδειας, άδειας μητρότητας ή πατρότητας, συμμετοχής σε σεμινάρια κατάρτισης σχετικά με την εργασία, γονικής άδειας (έως 3 μήνες), εποχιακοί εργαζόμενοι κατά τη διάρκεια της νεκρής περιόδου, αλλά και τα άτομα τα οποία δεν εργάζονται προσωρινά για άλλους λόγους (έως 3 μήνες).  Άνεργοι: Άτομα ηλικίας 15 – 74 ετών που δεν χαρακτηρίστηκαν ως απασχολούμενοι (σύμφωνα με τον προηγούμενο ορισμό), ήταν άμεσα διαθέσιμοι για εργασία και είτε αναζητούσαν ενεργά εργασία τις τελευταίες 4 εβδομάδες είτε είχαν βρει μια εργασία που θα αναλάμβαναν μέσα στους επόμενους τρεις μήνες.  Ορισμοί 1 / 2  Άτομα εκτός του εργατικού δυναμικού: Τα άτομα που δεν χαρακτηρίζονται απασχολούμενοι ή άνεργοι σύμφωνα με τους ορισμούς της απασχόλησης και της ανεργίας (δηλαδή, άτομα ηλικίας κάτω των 15 ετών, άτομα άνω των 89 ετών ή άτομα ηλικίας 15-89 ετών τα οποία δεν ήταν ούτε απασχολούμενοι ούτε άνεργοι κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αναφοράς).  Εργατικό δυναμικό: Οι απασχολούμενοι και οι άνεργοι.  Ποσοστό ανεργίας: Ο λόγος των ανέργων προς το σύνολο του εργατικού δυναμικού (Άνεργοι / Εργατικό Δυναμικό).  Αυτοαπασχολούμενοι με προσωπικό (εργοδότες): Τα άτομα που εργάζονται στην επιχείρησή τους ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες, με σκοπό το κέρδος, και απασχολούν τουλάχιστον ένα άτομο.  Αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό: Τα άτομα που εργάζονται στην επιχείρησή τους ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες, με σκοπό το κέρδος, και δεν απασχολούν άτομα.  Ορισμοί 2 / 2  Μισθωτοί: τα άτομα που εργάζονται για κάποιον εργοδότη, είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα, και αποζημιώνονται υπό μορφή μισθού, ημερομισθίου, αμοιβών, εφάπαξ καταβολής, πληρωμής ανάλογα με το αποτέλεσμα ή πληρωμής σε είδος.  Βοηθοί στην οικογενειακή επιχείρηση: Τα άτομα που βοηθούν άλλο μέλος της οικογένειας στη λειτουργία της οικογενειακής επιχείρησης, υπό τον όρο ότι δεν κατατάσσονται ως μισθωτοί (δε λαμβάνουν μισθό και δεν έχουν άμεσο κέρδος από την επιχείρηση).  Μερική απασχόληση: η απασχόληση κατά την οποία οι συνήθεις ώρες εργασίας είναι λιγότερες από αυτές των παρόμοιων εργαζομένων πλήρους απασχόλησης.  Προσωρινή εργασία: η εργασία μισθωτών που θα τερματιστεί είτε μετά από συγκεκριμένη περίοδο, γνωστή εκ των πρότερων, είτε μετά από μία περίοδο που δεν είναι γνωστή εκ των προτέρων, αλλά προσδιορίζεται από αντικειμενικά κριτήρια (για παράδειγμα, λήξη έργου ή επιστροφή άλλου υπαλλήλου που είχε αντικατασταθεί προσωρινά).  Η ανεργία τριβής και εποχική ανεργία  Η ανεργία τριβής προκύπτει επειδή τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι επιχειρήσεις χρειάζονται χρόνο για να «συναντηθούν» και να αφομοιώσουν την πληροφόρηση σχετικά με την αξία της αντιστοίχισης των θέσεων.  Ακόμη και σε μια ανταγωνιστική οικονομία που λειτουργεί καλά εμφανίζεται ανεργία τριβής, επειδή κάποιοι εργαζόμενοι θα βρεθούν αναπόφευκτα «μεταξύ» κάποιων θέσεων απασχόλησης.  Εποχική ανεργία: Πολλές επιχειρήσεις, όπως, για παράδειγμα, οι αγροτικές και οι τουριστικές, παρουσιάζουν συστηματικές μεταβολές στην παραγωγική τους δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του έτους. Οι μεταβολές της παραγωγής συνοδεύονται από αντίστοιχες μεταβολές της απασχόλησης εργατικού δυναμικού και, συνεπώς, από μεταβολές της ανεργίας. Αυτή η ανεργία ονομάζεται εποχιακή. Χαρακτηριστικό της εποχιακής ανεργίας είναι ότι επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο και είναι προσωρινή και μικρής σχετικά διάρκειας.  Η διαρθρωτική και η κυκλική ανεργία  Η διαρθρωτική ή δομική ανεργία προκύπτει όταν υπάρχει ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης εργαζόμενων ή όταν αυξάνεται η ανεργία επειδή το είδος των εργαζόμενων που ζητούν δουλειά δεν «ταιριάζουν» με τις διαθέσιμες θέσεις.  Ο εν λόγω τύπος ανεργίας δημιουργεί μεγάλη ανησυχία σε μια οικονομία, αφού οι δεξιότητες που έχουν αποκτήσει οι εργαζόμενοι δεν χρησιμοποιούνται πλέον παραγωγικά.  Η κυκλική ανεργία (ή ανεπαρκούς ζήτησης ή κεϋνσιανή) οφείλεται στην μειωμένη συνολική ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών. Αυτή η μορφή ανεργίας είναι αποτέλεσμα της επιβράδυνσης ή υποχώρησης της ανάπτυξης σε περιόδους οικονομικής στενότητας/ύφεσης, η οποία έχει ως επακόλουθο την αδυναμία απορρόφησης του εργατικού δυναμικού.  Ποσοστό ανεργίας σταθερής κατάστασης  Το ποσοστό ανεργίας σταθερής κατάστασης εξαρτάται από τις πιθανότητες μετάβασης των εργαζόμενων ανάμεσα σε απασχόληση, ανεργία και μη αγοραίο τομέα  Έστω Ε: ο αριθμός των εργαζομένων και U: των ανέργων  Αν θέσουμε l = το ποσοστό εργαζόμενων που χάνουν τη δουλειά τους και γίνονται άνεργοι  Αν θέσουμε h = το ποσοστό h ανέργων που προσλαμβάνονται  Στη σταθερή κατάσταση, εκεί δηλαδή που η οικονομία επιτυγχάνει μακροχρόνια ισορροπία, lE = hU, και αφού το εργατικό δυναμικό είναι LF = E + U, τότε  Το ποσοστό ανεργίας σταθερής κατάστασης ή φυσικό ποσοστό ανεργίας, UR = U/LF = l/(l + h)  Ροές μεταξύ απασχόλησης και ανεργίας Υποθέτουμε ότι ένα άτομο είτε εργάζεται είτε είναι άνεργο. Οποιαδήποτε χρονική στιγμή, κάποιοι εργαζόμενοι χάνουν τη δουλειά τους και κάποιοι άνεργοι βρίσκουν δουλειά. Αν η πιθανότητα απώλειας της εργασίας ισούται με l, τότε υπάρχουν l × Ε άτομα που έχουν χάσει τη δουλειά τους. Αν η πιθανότητα εύρεσης εργασίας ισούται με h, υπάρχουν h × U άτομα που έχουν βρει δουλειά. Δυναμικές ροές στην αγορά εργασίας των ΗΠΑ  Η διάρκεια της ανεργίας  Διάρκεια ανεργίας: Το χρονικό διάστημα που ο ερευνώμενος αναζητούσε εργασία και ταυτόχρονα δεν ήταν απασχολούμενος.  Αν και οι περισσότερες περίοδοι ανεργίας συνήθως δεν διαρκούν πολύ, η συνολικά μεγάλη διάρκεια της ανεργίας οφείλεται στους εργαζόμενους που είναι μακροχρόνια άνεργοι.  Αναζήτηση εργασίας  Ο επιθυμητός μισθός κάνει τον εργαζόμενο αδιάφορο μεταξύ συνέχισης της αναζήτησης εργασίας και αποδοχής μιας προσφοράς εργασίας.  Μια αύξηση του οφέλους από την αναζήτηση αυξάνει τον επιθυμητό μισθό και επιμηκύνει τη διάρκεια των περιόδων ανεργίας.  Μια αύξηση του κόστους αναζήτησης μειώνει τον επιθυμητό μισθό και κάνει πιο σύντομη την περίοδο ανεργίας.  Τυπικά, η διαφορά του «επιθυμητού μισθού» (το όριο που καθορίζει εάν ένας άνεργος δέχεται μια προσφορά εργασίας) με εκείνον του «μισθού επιφύλαξης» έγκειται στο γεγονός ότι ο δεύτερος αφορά αν ένα άτομο εισέρχεται στην αγορά εργασίας.  Κατανομή προσφοράς μισθού Συχνότητα $5 $8 $22 $25 Μισθός Η κατανομή προσφοράς μισθού δίνει την κατανομή συχνότητας των πιθανών προσφορών εργασίας. Ένας εργαζόμενος μπορεί να δεχτεί οποιαδήποτε εργασία που δίνει από 5 έως 25 δολάρια ανά ώρα. α) Μη διαδοχική αναζήτηση (αποφασίζει πόσες επιχειρήσεις θα επισκεφθεί πριν αποφασίσει αν θα δεχθεί τη θέση ή όχι) και β) Διαδοχική αναζήτηση (πριν ο εργαζόμενος ξεκινήσει την αναζήτηση, αποφασίζει ποιες προσφορές θα δεχθεί).  Προσδιορισμός του επιθυμητού μισθού Η καμπύλη οριακού εσόδου δίνει το MC, MR, όφελος από μια επιπρόσθετη προσπάθεια Δολάρια αναζήτησης εργασίας. Έχει κατερχόμενη κλίση επειδή όσο MC καλύτερη είναι προσφορά που έχει ήδη γίνει, τόσο μικρότερο είναι το όφελος από μια ακόμη προσπάθεια. Η καμπύλη οριακού κόστους δίνει το κόστος της επιπλέον αναζήτησης. Έχει ανερχόμενη κλίση γιατί όσο MR καλύτερη είναι η προσφορά που έχει ήδη γίνει, τόσο μεγαλύτερο είναι το κόστος Προσφερόμενος μισθός ευκαιρίας για μια ακόμη προσπάθεια. 0 $5 $10 w $20 $25 Ο επιθυμητός μισθός εξισώνει το οριακό έσοδο με το οριακό κόστος της διερεύνησης.  Προεξοφλητικό επιτόκιο, επιδόματα ανεργίας και επιθυμητός μισθός  MR, MC Δολάρια MR, MC Δολάρια MC0 MC MC1 MR0 MR1 MR Μισθός Μισθός w1 w0 w0 w1 (β) Αύξηση προεξοφλητικού (β) Αύξηση επιδομάτων ανεργίας επιτοκίου  Επιδόματα ανεργίας  Κατά κανόνα, ένας άνεργος λαμβάνει επίδομα ανεργίας από 5 έως 12 μήνες, ανάλογα με το χρόνο εργασίας που έχει συσσωρεύσει ο άνεργος.  Το επίπεδο των επιδομάτων εξαρτάται από τον προηγούμενο μισθό του εργαζόμενου (από 255 έως 510 ευρώ).  Τα επιδόματα ανεργίας αυξάνουν τη διάρκεια των περιόδων ανεργίας και αυξάνουν την πιθανότητα προσωρινής απόλυσης των εργαζόμενων άρα και το ποσοστό ανεργίας αλλά μπορεί και να οδηγήσουν σε υψηλότερους μισθούς μετά την περίοδο της ανεργίας.  Χρηματοδότηση του συστήματος επιδομάτων ανεργίας: Ατελής εκτίμηση εμπειρίας Συντελεστής Αν η επιχείρηση έχει λίγες εισφορών απολύσεις (κάτω από το επίπεδο l0 ), επιβαρύνεται με μικρό συντελεστή εισφορών για τη χρηματοδότηση του συστήματος επιδομάτων ανεργίας. tMAX Αν η επιχείρηση έχει πολλές απολύσεις (πάνω από το επίπεδο l1), επιβαρύνεται με έναν υψηλότερο tMIN συντελεστή εισφορών, ο οποίος δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερος 0 Ποσοστό από tMAX. l0 l1 απολύσεων στο παρελθόν  Υπόθεση διαχρονικής υποκατάστασης  Σύμφωνα με την υπόθεση διαχρονικής υποκατάστασης, οι μεγάλες μετατοπίσεις της προσφοράς εργασίας κατά τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου μπορεί να είναι αποτέλεσμα της ανακατανομής του χρόνου των εργαζόμενων, προκειμένου να καταναλώνουν ελεύθερο χρόνο όταν είναι φθηνός (δηλαδή σε περιόδους ύφεσης).  Η υπόθεση κλαδικών μετατοπίσεων  Σύμφωνα με την υπόθεση κλαδικών μετατοπίσεων, η δομική ανεργία προκύπτει επειδή οι δεξιότητες των εργαζόμενων δεν μεταφέρονται εύκολα μεταξύ των κλάδων.  Οι δεξιότητες των εργαζόμενων που απολύονται από τους κλάδους που παρακμάζουν πρέπει να επαναπροσδιοριστούν, για να βρουν εργασία στους αναπτυσσόμενους κλάδους. © 2016 McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.  Μισθοί αποδοτικότητας και ανεργία  Οι μισθοί αποδοτικότητας προκύπτουν όταν είναι δύσκολο να ελεγχθεί το προϊόν των εργαζόμενων ή ως κίνητρο για ενίσχυση της απόδοσης των εργαζομένων.  Οι μισθοί αποδοτικότητας πάνω από το επίπεδο της αγοράς δημιουργούν ακούσια ανεργία.  Δεν υπάρχουν πιέσεις προς την εταιρεία να μειώσει το μισθό αποδοτικότητας γιατί ο τελευταίος μεγιστοποιεί τα κέρδη.  Αν μειωθεί ο μισθός, τότε η εξοικονόμηση στη μισθοδοσία θα υπεραντισταθμιστεί από τη χαμηλή παραγωγικότητα των εργαζομένων. Προσδιορισμός μισθού αποδοτικότητας Αν δεν υπάρχει το πρόβλημα της φυγοπονίας, η αγορά εκκαθαρίζεται στο μισθό w* (όπου η προσφορά S (ανελαστική προσφορά) ισούται με τη ζήτηση D). Αν ο έλεγχος των εργαζόμενων είναι ακριβός, ο φόβος της ανεργίας μπορεί να κρατήσει Δολάρια τους εργαζόμενοι σε τάξη. NS S Αν η ανεργία είναι υψηλή (σημείο F), οι επιχειρήσεις μπορούν να προσελκύσουν G εργαζόμενους που δεν θα αποφεύγουν την εργασία για πολύ χαμηλό μισθό. Q Αν η ανεργία είναι χαμηλή (σημείο G), οι wNS επιχειρήσεις πρέπει να δώσουν πολύ F υψηλούς μισθούς για να εξασφαλίσουν ότι οι W* P εργαζόμενοι δεν αποφεύγουν την εργασία. D Ο μισθός αποδοτικότητας wNS δίνεται από την τομή της καμπύλης προσφοράς ENS E χωρίς φυγοπονία (ΝS) με την καμπύλη ζήτησης.  Επίπτωση της οικονομικής κάμψης στον μισθό αποδοτικότητας Δολάρια Μια μείωση της ζήτησης για το προϊόν μετατοπίζει την καμπύλη ζήτησης από τη θέση D0 στη D1. Ο ανταγωνιστικός μισθός μειώνεται NS από w*0 σε w1*. wNS 0 Αν η επιχείρηση δίνει μισθό w*0 αποδοτικότητας, η κάμψη της D0 ζήτησης επίσης μειώνει τον μισθό wNS1 αποδοτικότητας από wNS0 σε wNS1, αλλά κατά ένα μικρότερο ποσό. w1* D1 Απασχόληση E0 E E1  Καμπύλη μισθού: σχέση επιπέδων μισθού και ανεργίας μεταξύ περιοχών Γεωγραφικές περιοχές (όπως η A) Μισθός με χαμηλούς μισθούς τείνουν να έχουν υψηλότερα ποσοστά ανεργίας και αντιστρόφως. Το υπόδειγμα μισθού αποδοτικότητας παρέχει μια πιθανή ερμηνεία για την καμπύλη μισθού. B Οι επιχειρήσεις που βρίσκονται σε A περιφερειακές αγορές εργασίας με μεγάλη ανεργία δεν χρειάζεται να Ποσοστό ανεργίας προσφέρουν υψηλούς μισθούς για να εμποδίσουν τη φυγοπονία των εργαζόμενων.  Οι έμμεσες συμβάσεις  Σύμφωνα με τη θεωρία έμμεσων συμβάσεων, οι εργαζόμενοι προτιμούν τις συμβάσεις απασχόλησης που εξασφαλίζουν σχετικά σταθερά εισοδήματα κατά τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου, ακόμη κι αν αυτές οι συμβάσεις συνεπάγονται μείωση των ωρών εργασίας στις περιόδους ύφεσης.  Η καμπύλη Phillips 1/2  Η καμπύλη Phillips με καθοδική κλίση υπάρχει μόνο στη βραχυχρόνια περίοδο.  Περιγράφει την αρνητική σχέση μεταξύ δύο μεταβλητών, πληθωρισμού και ποσοστού ανεργίας.  Μακροχρόνια, δεν υπάρχει αντιστάθμιση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας.  Η καμπύλη Phillips 2/2 Ποσοστό Η καμπύλη Phillips πληθωρισμού περιγράφει την αρνητική σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας. Η καμπύλη δείχνει ότι, 4 B σε μια οικονομία, ο A πληθωρισμός και η 3 ανεργία αντισταθμίζονται Ποσοστό ανεργίας (trade off).  Βραχυχρόνια και μακροχρόνια καμπύλη Phillips Ποσοστό πληθωρισμού (%) Μακροχρόνια περίοδος B 7 C A 0 Βραχυχρόνια περίοδος Ποσοστό 3 5 ανεργίας (%)  Βραχυχρόνια και μακροχρόνια καμπύλη Phillips  Η οικονομία βρίσκεται αρχικά στο σημείο Α (στο προηγούμενο γράφημα), δεν υπάρχει πληθωρισμός και το ποσοστό ανεργίας είναι 5%.  Αν η νομισματική πολιτική αυξήσει τον πληθωρισμό σε 7%, τα άτομα που αναζητούν εργασία ξαφνικά θα βρουν πολλές θέσεις που ικανοποιούν τον μισθό επιφύλαξής τους, ενώ το ποσοστό ανεργίας μειώνεται βραχυχρόνια σε 3%, μετατοπίζοντας την οικονομία στο σημείο Β.  Διαχρονικά, οι εργαζόμενοι διαπιστώνουν ότι ένα δολάριο δεν αξίζει πλέον όσο παλαιότερα και θα προσαρμόσουν προς τα πάνω τον επιθυμητό τους μισθό σύμφωνα με τον πληθωρισμό του 7%. Ως εκ τούτου, ο επιθυμητός μισθός αυξάνεται κατά 7%, η ανεργία επιστρέφει στο φυσικό της ποσοστό (5%) και η οικονομία καταλήγει στο σημείο C (με υψηλότερο όμως πληθωρισμό).  Στη μακροχρόνια περίοδο, το ποσοστό ανεργίας είναι πάλι 5%, αλλά τώρα υπάρχει υψηλότερος πληθωρισμός. Στη μακροχρόνια περίοδο, δεν υπάρχει αντιστάθμιση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας.  Ανεργία στην Ευρώπη  Ο συνδυασμός …  υψηλών επιδομάτων ανεργίας  περιορισμών για την προστασία της απασχόλησης  μισθολογικής ακαμψίας… …είναι κατά πάσα πιθανότητα η αιτία για τα υψηλά επίπεδα ανεργίας που παρατηρήθηκαν στην Ευρώπη κατά τις δεκαετίες του ’80 και του ’90