İTHALAT-İHRACAT PDF

 Yayın No: 84 İTHALAT-İHRACAT 12.07.2024 17. BASKI Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Türkiye İş Bankası A.Ş.’ye aittir. Bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin al...

 Yayın No: 84 İTHALAT-İHRACAT 12.07.2024 17. BASKI Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Türkiye İş Bankası A.Ş.’ye aittir. Bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright © 2024 Türkiye İş Bankası A.Ş. Bu kitap, Türkiye İş Bankası A.Ş. çalışanlarına yönelik olarak hizmet içi eğitim ve öğretim amacıyla hazırlanmıştır, satım konusu yapılamaz ve herhangi bir bedel karşılığı devredilemez. Bu kitap Türkiye İş Bankası A.Ş. çalışanları dışında kimseye verilemez. ÖNSÖZ Teknik Konular Rehber Kitapları, başta yetkililerimiz olmak üzere tüm çalışanlarımıza bankacılık konuları ve Bankamız uygulamaları hakkında yol gösterici olmak, çalışanlarımızın teknik yetkinliklerini geliştirme çabalarını desteklemek amacı ile yayınlanmaktadır. Ayrıca II. Müdürlüğe Yükselme Sınavına hazırlanabilmek için temel kaynak Bankamız yazılı mevzuatı olmakla birlikte hazırladığımız kitapların bu çalışmalar için de yol gösterici olacağını düşünmekteyiz. Kitaplarımızda aktarılan bilgiler en uygun dil ve biçimle sunulmaya, günlük uygulamalarda karşılaşılan soru ve örneklerle de pekiştirilmeye çalışılmıştır. Her bölümün başında yer alan Örnek Olaylar, edinilen bilgilerin sorun çözümünde kullanılmasının istendiği Söz Sizde soruları, bölüm sonlarında yer alan Kendimizi Sınayalım, Yaşamdan Örnekler, Özet bölümleri konuların daha iyi kavranmasını, edinilen bilgilerin pekiştirilmesini ve okuyucunun kendi kendini sınayabilmesini hedeflemektedir. Bunların yanı sıra, video destekli kısa konu aktarımlarından oluşan “Biri Anlatsın” video eğitim serilerine bölüm sonlarında yer alan karekodlarla erişim sağlanarak çalışanlarımızın yayınlarımızdan daha etkin şekilde faydalanması amaçlanmaktadır. Daha önceki baskılara ilişkin önerilerini Bölümümüze ileterek kitapların gelişimlerine katkıda bulunan tüm çalışanlarımıza teşekkür ederiz. Gösterilen tüm özene rağmen gözden kaçmış olabilecek hataların saptanması halinde, bu hataların veya önerilerin, kitap adı ve yayın numarası belirterek [email protected] adresine e-posta ile gönderilmesini rica eder, yeni kitaplarımızın çalışanlarımıza yararlı olmasını dileriz. Saygılarımızla, Yetenek Yönetimi Bölümü KİTAPTA KULLANILAN KISALTMALAR BSMV: Bankacılık ve Sigortacılık Muameleleri Vergisi BTOB: Bankacılık Temel Operasyonları Bölümü DAB: Döviz Alım Belgesi DFİF: Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu DİİB: Dahilde İşleme İzin Belgesi DİTKOB: Dış İşlemler ve Ticari Kredi Operasyonları Bölümü DSB: Döviz Satım Belgesi DTH: Döviz Tevdiat Hesabı GB: Gümrük Beyannamesi GTİP: Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu İBGS: İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği İBKB: İhracat Bedeli Kabul Belgesi KDV: Katma Değer Vergisi KKDF: Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu MTO: Milletlerarası Ticaret Odası NBF: Nakit Beyan Formu SWIFT: Society For Worldwide Interbank Financial Telecommunication TCMB: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TKF: Toplu Konut Fonu TPKK: Türk Parası Kıymetini Koruma TPTB: Türk Parası Transfer Belgesi VRHİB: Vergi, Resim ve Harç İstisnası Belgesi YP: Yabancı Para İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ KİTAPTA KULLANILAN KISALTMALAR BÖLÜM 1 - ULUSLARARASI TİCARETE GİRİŞ ULUSLARARASI TİCARET VE TİCARİ TERİMLER TİCARİ TERİMLERİN ÖZELLİKLERİ TÜM TAŞIMA TÜRLERİNİ KAPSAYAN KURALLAR EXW - EX WORKS (Belirlenen teslim yerini yazınız.) FCA - FREE CARRIER (Belirlenen teslim yerini yazınız.) CPT - CARRIAGE PAID TO (Belirlenen varma yerini yazınız.) CIP - CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO (Belirlenen varma yerini yazınız.) DAP - DELIVERED AT PLACE (Belirlenen varma yerini yazınız.) DPU - DELIVERED AT PLACE UNLOADED (Belirlenen varma yerini yazınız.) DDP - DELIVERED DUTY PAID (Belirlenen varma yerini yazınız.) DENİZ VE İÇSU TAŞIMALARINA ÖZGÜ KURALLAR FAS - FREE ALONGSIDE SHIP (Belirlenen yükleme limanını yazınız.) FOB - FREE ON BOARD (Belirlenen yükleme limanını yazınız.) CFR - COST AND FREIGHT (Belirlenen varma limanını yazınız.) CIF - COST, INSURANCE AND FREIGHT (Belirlenen varma limanını yazınız.) ÖZET YAŞAMDAN ÖRNEKLER KENDİMİZİ SINAYALIM SÖZ SİZDE YANIT ANAHTARI KENDİMİZİ SINAYALIM YANIT ANAHTARI YARARLANILAN VE BAŞVURABİLECEĞİNİZ KAYNAKLAR EK-1 INCOTERMS 2020 BROŞÜRÜ KAPSAMINDA TİCARİ TERİMLER EK-2 INCOTERMS 2020 BROŞÜRÜ KAPSAMINDA TİCARİ TERİMLER BÖLÜM 2 – PEŞİN, MAL MUKABİLİ ÖDEME VE TAHSİLLER PEŞİN VE MAL MUKABİLİ ÖDEME PEŞİN ÖDEME (ADVANCE PAYMENT) MAL MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINST GOODS / OPEN ACCOUNT) TAHSİLLER (COLLECTIONS) TAHSİL İŞLEMİNİN YAPISI VE TARAFLARIN SORUMLULUKLARI Tanım ve Taraflar Tahsil İşleminin Şekli ve Yapısı Tarafların Yükümlülük ve Sorumlulukları TAHSİL İŞLEMİNE KONU OLAN BELGELERİN İBRAZ BİÇİMİ VE ÖDEMELER İbrazın Biçimi Ödeme Faiz, Komisyon ve Masraflar Bildirimler ÖZET  YAŞAMDAN ÖRNEKLER KENDİMİZİ SINAYALIM SÖZ SİZDE YANIT ANAHTARI KENDİMİZİ SINAYALIM YANIT ANAHTARI YARARLANILAN VE BAŞVURABİLECEĞİNİZ KAYNAKLAR BÖLÜM 3 – AKREDİTİFLİ ÖDEME AKREDİTİFLİ ÖDEMENİN TANIMI VE TARAFLARIN SORUMLULUKLARI Akreditifli Ödemede Taraflar Akreditif Amiri (Applicant) Akreditif Lehtarı (Beneficiary) Amir Banka (Issuing Bank) Aracı Banka (Intermediary Bank) Rambursman Bankası (Reimbursing Bank) AKREDİTİFLERİN SINIFLANDIRILMASI VE ÖZELLİĞİ OLAN AKREDİTİFLER TEYİTLİ / TEYİTSİZ AKREDİTİFLER Teyitli Akreditif (Confirmed Documentary Credit) Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed Documentary Credit) KULLANDIRMA ŞEKİLLERİNE GÖRE AKREDİTİFLER Görüldüğünde Ödemeli Akreditif (Sight Payment Documentary Credit) Vadeli Akreditif (Deferred Payment Documentary Credit) Kabul Akreditifi (Acceptance Documentary Credit) İştira Akreditifi (Negotiable Documentary Credit) ÖZELLİĞİ OLAN AKREDİTİFLER Rotatif Akreditif (Revolving Documentary Credit) Devredilebilir Akreditif (Transferable Documentary Credit) Peşin Ödemeli Akreditif-Kırmızı Şartlı Akreditif (Red Clause Letter of Credit) İhtiyat Akreditifi (Stand-by Letter of Credit) AKREDİTİF İŞLEMLERİNDE BELGE İNCELENMESİNE İLİŞKİN SORUMLULUKLAR ÖZET YAŞAMDAN ÖRNEKLER KENDİMİZİ SINAYALIM SÖZ SİZDE YANIT ANAHTARI KENDİMİZİ SINAYALIM YANIT ANAHTARI YARARLANILAN VE BAŞVURABİLECEĞİNİZ KAYNAKLAR EK 1. AKREDİTİF AÇILIŞI BÖLÜM 4 - ULUSLARARASI TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BAŞLICA BELGELER ULUSLARARASI TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BAŞLICA BELGELER TAŞIMA BELGELERİ Deniz/Okyanus Konşimentosu (Ocean/Marine/Port-To-Port Bill Of Lading-B/L) Ciro Edilemez Denizyolu Taşıma Senedi (Sea Waybill) Charter Party Konşimento (Charter Party B/L)  En Az İki Farklı Taşıma Şeklini Kapsayan Taşıma Belgesi (Multimodal Or Combined Transport Document) Havayolu Taşıma Belgesi (Air Transport Document/ Air Waybill) Demiryolu Taşıma Belgesi/Hamule Senedi (Rail Transport Document) Karayolu Taşıma Belgesi (Road Transport Document) FIATA Tesellüm Belgeleri Kurye Alındısı, Posta Alındısı veya Postalama Sertifikası (Courier Receipt, Post Receipt or Certificate of Posting) SİGORTA BELGELERİ (INSURANCE DOCUMENTS) Sigorta Belgelerinin İncelenmesi FATURA (INVOICE) Proforma Fatura (Proforma Invoice) Ticari Fatura (Commercial Invoice) Konsolosluk Faturası (Consular Invoice) Tasdikli Fatura (Legalized / Visaed Invoice) POLİÇE (DRAFT) Kabul (Acceptance) ve Aval (Aval) DİĞER BELGELER Menşe Sertifikası (Certificate of Origin) Çeki Listesi (Weight List) Koli (Ambalaj) Listesi (Packing List) Sağlık/Veteriner Sertifikası (Health/Sanitary/Veterinary Certificate) Ekspertiz veya Analiz Sertifikası (Certificate of Quality veya Analysis) Gözetim Belgesi (Inspection Certificate) Sertifikaları İncelerken Dikkat Edilecek Hususlar Dolaşım Belgeleri (Movement Certificate) AKREDİTİF İŞLEMLERİNDE BELGELERİN İNCELENMESİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ORTAK HUSUSLAR ÖZET YAŞAMDAN ÖRNEKLER KENDİMİZİ SINAYALIM SÖZ SİZDE YANIT ANAHTARI KENDİMİZİ SINAYALIM YANIT ANAHTARI YARARLANILAN VE BAŞVURABİLECEĞİNİZ KAYNAKLAR Ek-1 Deniz Konşimentosu Ek-2 Ciro Edilemez Denizyolu Taşıma Senedi Ek-3 Çok Şekilli (Multimodal) Taşıma Senedi Ek-4 Havayolu Taşıma Belgesi Ek-5 Demiryolu Taşıma Belgesi Ek-6 Karayolu Taşıma Belgesi (Cmr) Ek-7 Sigorta Belgesi Ek- 8 Fatura Ek-9 Poliçe Ek-10 Menşe Sertifikası Ek-11 Ekspertiz Sertifikası Ek-12 Gözetim Belgesi BÖLÜM 5 – İTHALAT MEVZUATI VE BANKAMIZ UYGULAMALARI İTHALAT MEVZUATININ KAYNAKLARI VE GENEL DÜZENLEMELER İTHALAT MEVZUATININ KAYNAKLARI Ulusal Mevzuat Uluslararası Mevzuat KİMLER İTHALAT YAPABİLİR? İTHALAT İŞLEMLERİNE İLİŞKİN SERBESTİ VE SINIRLANDIRMALAR İTHALAT İŞLEMLERİNDE GÖREVLİ KURUM VE KURULUŞLAR Ticaret Bakanlığı İTHALAT İŞLEMLERİNDEN TAHSİL EDİLEN FONLAR Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Toplu Konut Fonu İTHALAT BEDELLERİNİN ÖDENMESİ FAİZ TRANSFERİ İTHALAT İŞLEMLERİNDE ÖDEME ŞEKİLLERİ VE BANKAMIZ UYGULAMALARI DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ KAPSAMINDA BANKACILIK TEMEL OPERASYONLARI BÖLÜMÜ ÇALIŞMA ESASLARI PEŞİN VE MAL MUKABİLİ ÖDEME Peşin ve Mal Mukabili İthalat Ödemelerinde İş Akışı ve Dikkat Edilecek Hususlar DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ KAPSAMINDA DIŞ İŞLEMLER VE TİCARİ KREDİ OPERASYONLARI BÖLÜMÜ ÇALIŞMA ESASLARI VESAİK MUKABİLİ ÖDEME Vesaik Mukabili İthalat İşlemlerine İlişkin Şubelerimiz ve DİTKOB Arasındaki İş Akışı KABUL KREDİLİ ÖDEME Poliçelerin Kabul Edilmesi veya Aval Verilmesi Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme AKREDİTİFLİ ÖDEME Akreditifli İthalat İşlemlerinde Genel Esaslar Üçüncü Ülkeler Üzerine Açılacak Akreditifler Yurt İçi Akreditifler Akreditifli İthalat İşlemlerinde Şubelerimiz ve DİTKOB Arasındaki İş Akışı Akreditifli İşlemlerde Şubelerimizin ve DİTKOB’un Sorumlulukları ÖZET YAŞAMDAN ÖRNEKLER KENDİMİZİ SINAYALIM SÖZ SİZDE YANIT ANAHTARI KENDİMİZİ SINAYALIM YANIT ANAHTARI YARARLANILAN VE BAŞVURABİLECEĞİNİZ KAYNAKLAR BÖLÜM 6 - İHRACAT MEVZUATI VE BANKAMIZ UYGULAMALARI İHRACAT MEVZUATINA İLİŞKİN GENEL ESASLAR VE İHRACAT ŞEKİLLERİ İHRACAT MEVZUATININ KAYNAKLARI Ulusal Mevzuat Uluslararası Mevzuat İHRACAT İŞLEMLERİNDE GÖREVLİ KURUM VE KURULUŞLAR  Ticaret Bakanlığı İHRACAT ŞEKİLLERİ VE ESASLARI Ön İzne Bağlı İhracat Kayda Bağlı İhracat Konsinye İhracat Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım ve İhracat İthal Edilmiş Malların İhracı Bedelsiz İhracat Yurt Dışı Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Offset Kapsamında Yapılacak İhracat Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Fatura ile Yapılan Satışlar İHRACAT BEDELLERİNİN YURDA GETİRİLMESİ ve TAHSİLİ İHRACAT BEDELİNİN TESPİTİ İHRACAT BEDELLERİNİN TAHSİLİ İHRACAT BEDELLERİNİN KABULÜ İhracatçı Dışındaki Firmalara Gelen İhracat Bedelleri Efektif Olarak Getirilen İhracat Bedelleri Çek ile Getirilen İhracat Bedelleri Kredi Kartı ile Getirilen İhracat Bedelleri Peşin İhracat Bedelinin İşleme Alınması İHRACAT HESAPLARININ KAPATILMASI Özelliği Olan İhracatlarda İhracat Hesabının Kapatılması İhracat Hesaplarının Terkin Edilerek Kapatılması İHRACAT BEDELİNİN TAHSİLİNDE VE İHRACAT HESABININ KAPATILMASINDA SORUMLULUKLAR İHRACAT İŞLEMLERİNDE ÖDEME ŞEKİLLERİ VE BANKAMIZ UYGULAMALARI İHRACAT İŞLEMLERİNE İLİŞKİN GENEL HUSUSLAR MAL MUKABİLİ İHRACAT PEŞİN İHRACAT Peşin İhracat Dosyalarının Kapatılması VESAİK MUKABİLİ İHRACAT Vesaik Mukabili İhracat İşlemlerinde Şubelerimiz ve DİTKOB Arasındaki İş Akışı AKREDİTİFLİ İHRACAT Akreditif Dosyasının Açılması ve Lehtara İhbarı Akreditif Vesaikinin İncelenmesi ve Muhabire Gönderilmesi Akreditif Bedelinin İhracatçıya Ödenmesi Akreditifli İhracat İşlemlerinde Şubelerimiz ve DİTKOB Arasındaki İş Akışı Akreditifli ve Vesaik Mukabili İhracat İşlemlerinde Şubelerimizin ve DİTKOB’un Sorumlulukları İHRACAT KAPSAMINDAKİ FARKLI UYGULAMALAR KABUL KREDİLİ ÖDEMEDE POLİÇE İSKONTOSU FORFAITING FAKTORİNG  DESTEKLEME VE FİYAT İSTİKRAR FONU (DFİF) ÖZET YAŞAMDAN ÖRNEKLER KENDİMİZİ SINAYALIM SÖZ SİZDE YANIT ANAHTARI KENDİMİZİ SINAYALIM YANIT ANAHTARI YARARLANILAN VE BAŞVURABİLECEĞİNİZ KAYNAKLAR BÖLÜM 7 - İTHALAT VE İHRACAT UYGULAMALARI İÇİN ORTAK KONULAR İHRACAT TEŞVİK MEVZUATINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER TEMEL KAVRAMLAR İHRACAT TEŞVİK MEVZUATINDAN YARARLANAN İŞLEMLER TEŞVİKLERDEN YARARLANMA SÜRESİ İHRACAT TEŞVİK MEVZUATI KAPSAMINDAKİ İŞLEMLERDE TAAHHÜT DAHİLDE İŞLEME REJİMİ DİİB KAPSAMINDAKİ İŞLEMLERDE BANKALARCA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR DİİB’nin İptali ile İlgili Hususlar TRANSİT TİCARET VE SERBEST BÖLGELER TRANSİT TİCARET Transit Ticarette Uygulanacak İstisnalar SERBEST BÖLGELER Türkiye’den Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat Türkiye’ye Serbest Bölgelerden Yapılacak İthalat ÖZET YAŞAMDAN ÖRNEKLER KENDİMİZİ SINAYALIM SÖZ SİZDE YANIT ANAHTARI KENDİMİZİ SINAYALIM YANIT ANAHTARI YARARLANILAN VE BAŞVURABİLECEĞİNİZ KAYNAKLAR SÖZLÜK A D E G İ K M-N P-R Ş-S T V-Y BÖLÜM 1 - ULUSLARARASI TİCARETE GİRİŞ Mısır'dan pamuk ithal eden PAMUKÇU A.Ş.’nin ihracatçıyla yaptığı sözleşmeye göre mallar ihracatçı tarafından Kahire'den hava yoluyla İstanbul'a ulaştırılacaktır. PAMUKÇU A.Ş. ihracatçının taşıma şirketi olduğunu ve uygun koşullarda taşımayı gerçekleştireceğini öğrenmiş ve ihracatçının taşımayı yapmasını istemiştir. Taşıma riskini üstlenen ithalatçı PAMUKÇU A.Ş. malların taşıma sırasında zarar görebileceğinden endişeli olduğu için ihracatçının varış yerine kadar malları sigortalamasını talep etmiştir. Bu durumda, taraflar arasında hangi teslim şeklinin kararlaştırılması uygundur? Amacımız Bu bölümü tamamladığımızda, uluslararası ticaretin taraflarını belirlemek ve kullanılan ticari terimleri sınıflandırabilmek için gerekli bilgi ve becerilere sahip olacağız. Başlarken... Dış ticaret, bir ülkenin ithalat ve ihracat hareketlerinin toplamını ifade eder. Bir ülkenin ürettiği malları başka bir ülkeye veya ülkelere satması ihracat, başka bir ülkeden mal satın alması ise ithalat olarak adlandırılır. Dünya genelinde tüm ülkeler dış ticaret işlemlerini gerçekleştirmek suretiyle uluslararası ticaret ağının oluşmasını sağlamışlardır. Bu ticaret ağının yıllar içinde güçlenmesi ile kendine ait uluslar ve hükümetler üstü kurallar bütününü oluşturması kaçınılmaz hale gelmiştir. 1919 yılında kurulan Milletlerarası Ticaret Odası (MTO) (International Chamber of Commerce, ICC), birbirlerinin mallarına ihtiyaç duyan alıcı ve satıcıların ticari faaliyetlerini daha sorunsuz yürütebilmeleri için gerekli olan kural ve uygulamaları oluşturmakta ve geliştirmektedir. MTO, yayınları ve görüşleri ile uluslararası ticaret işlemlerine yol göstermeye devam etmektedir. MTO tarafından hazırlanan ve 1 Ocak 2020 tarihinde yürürlüğe giren 723 sayılı Incoterms 2020 (Uluslararası Ticari Terimler) Broşürü, malların taşınması sırasında gerçekleşen masraf, risk ve sorumluluklara farklı ülkelerde yaşayan alıcı ve satıcıdan hangisinin katlanacağını belirlemede yardımcı olmaktadır. Bu Broşürde, ticari terimlerin standart tanımları yer alır. Böylelikle uluslararası ticaret işlemlerinde ithalatçı, ihracatçı ve aracılık görevi gören kurumların anlaşmalarını sağlayacak ortak bir dil oluşturulmuştur. ULUSLARARASI TİCARET VE TİCARİ TERİMLER Amaç 1: Uluslararası ticaretin taraflarını belirlemek ve kullanılan ticari terimleri sınıflandırabilmek Uluslararası ticaret yurt dışından mal ve hizmet alımı ile yurt dışına mal ve hizmet satımını içerir. Ticaret yapan ülkelerin hukuki ve ekonomik sistemlerinin ve uygulamalarının farklılığı, farklı piyasa koşulları gibi etkenler, tarafları uluslararası ticarette iç ticarete göre daha temkinli olmaya yönlendirmiştir. Uluslararası ticaretin başlıca iki tarafı olan ihracatçı (satıcı) ve ithalatçı (alıcı), işleme başlamadan önce koşulların açıkça belirlendiği bir dış ticaret sözleşmesi düzenlerler. Dış ticaret sözleşmesinin düzenlenmesi, bir uluslararası ticaret işlemi için ön koşul değildir. Taraflar, isterlerse sözlü olarak da ticaret ilişkisine girebilirler. Ancak daha sonra ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkların çözümünün iç ticarete göre daha zor olacağı göz önünde bulundurulduğunda, yazılı bir dış ticaret sözleşmesi düzenlenmesi önerilir. Bu sözleşme ile satıcı alıcının talep ettiği malın teslimini, alıcı da söz konusu malın fiyatını ödemeyi taahhüt eder. Sözleşmeler genellikle İngilizce yapılır ancak ülkelerin kendi dillerinin kullanıldığı durumlar da olabilir. Dış ticaret sözleşmelerinin, yapılacak alışveriş hakkında taraflara kolaylık sağlayan ve konuya açıklık getiren bazı unsurları vardır: Taraflar ve adresleri Sözleşmenin konusu Sözleşmenin kapsamı Birim fiyat ve toplam tutar Ticari terim Ödeme şekli Sevk tarihi Gecikme  Ambalajlama ve sevkiyat Gözetim Taşıma belgeleri Mücbir sebep Uyuşmazlıkların çözümü ve uygulanacak hukuk Sözleşme değişikliği Tarafların bankaları Değişik ülkelerde ikamet eden taraflar arasında yapılacak bir satış sözleşmesinde Incoterms'e (International Commercial Terms - Uluslararası Ticari Terimler) değinilmesi tavsiye edilir. Uluslararası ticarette malların bir ülkeden diğer bir ülkeye gönderilmesi amacıyla farklı ülkelerdeki firmalar arasında imzalanacak satış sözleşmelerinde özellikle malların teslim edileceği yer, sigorta ve navlun (freight) giderleri konularında alıcı (ithalatçı) ve satıcı (ihracatçı) arasında çok çeşitli anlaşmazlıklar yaşanmaktadır. Bu anlaşmazlıkların çözülebilmesi ve farklı uygulamaları bulunan farklı ülkelerde yerleşik alıcı ve satıcının arasındaki ticaret işlemlerinde standart kurallar oluşturmak amacıyla Milletlerarası Ticaret Odası-MTO (International Chamber Of Commerce-ICC) kurulmuştur. Türkiye'nin de üyesi olduğu MTO'nun temelleri 1919 yılında ABD'nin Atlanta şehrinde uluslararası bir konferansta Belçika, Fransa, İtalya, İngiltere ve ABD'nin öncülüğünde atılmıştır. Merkezi Paris'tedir. Kurumun Türkiye'deki temsilciliği olan ICC Türkiye Milli Komitesi Bürosu, Ankara'da bulunmaktadır. MTO Ticari Terimler Komitesi, ticaretle uğraşanların yabancı firmalarla yaptıkları satış sözleşmelerinde kullanacakları satış terimlerinin anlamları hakkında tam bir anlaşmaya varmalarını sağlamak amacıyla birtakım kurallar ortaya koymuştur. Bu kuralların bir parçasını oluşturan ticari terimler ilk kez 1936 yılında MTO İdare Meclisi’nce kabul edilmiştir. Yıllar içerisinde bu kurallar ihtiyaçlar paralelinde güncellenmiş ve son olarak 1 Ocak 2020 tarihinde 723 sayılı Incoterms 2020 Broşürü yürürlüğe girmiştir. Incoterms kuralları, tacirler arasındaki mal alım-satım sözleşmelerinde kullanılmak üzere aşağıdaki kavramları tanımlar: Yükümlülükler: Satıcı ile alıcı arasında kimin ne yapacağı (örneğin malların taşınmasını veya sigortasını kimin ayarlayacağı) Hasar: Satıcının malları alıcıya nerede ve ne zaman teslim edeceği, diğer bir ifadeyle hasarın satıcıdan alıcıya nerede geçeceği Masraflar: Hangi tarafın hangi masraflardan sorumlu olacağı (örneğin taşıma, paketleme, yükleme veya boşaltma masrafları). Ancak Incoterms kuralları satılan malların özellikleri; ödemenin zamanı, yeri, yöntemi veya ödemenin yapılacağı para birimi; mallara ilişkin mülkiyetin geçişi veya satış sözleşmesine aykırılık halinde başvurulabilecek çözümler gibi konuları düzenlemez. Bu konular, tarafların satış sözleşmelerinde açıkça düzenlemeleri gereken konulardır. Incoterms kuralları, malların niteliğine, taşıma şekline, tarafların alıcı veya satıcıya, taşıma veya sigortanın düzenlenmesi gibi ilave borçlar yükleme iradelerine uygun olarak seçilmelidir. Seçilen kuralın yanına, mutlaka sözleşmede belirtilen liman veya diğer teslim yerleri ile tabi olduğu kural belirtilmelidir. Örneğin; EXW (belirlenen teslim yeri) Incoterms 2020, CPT (belirlenen varma yeri) Incoterms 2020, FAS (belirlenen yükleme limanı) Incoterms 2020 gibi. Incoterms kurallarının hangi versiyonunun sözleşmeye uygulanacağının anlaşılır olması için yılın belirtilmesi önemlidir. Seçilen kuralın yanında belirtilen yer (seçilecek terime bağlı olarak teslim yeri veya varma yeri) hasar ve masrafların belirlenmesi açısından kritik öneme sahiptir: "C" ile başlayan terimler dışındaki tüm Incoterms kurallarında, belirlenen yer malların "teslim edildiği" yeri, yani hasarın satıcıdan alıcıya geçtiği yeri belirtir.  "D" ile başlayan terimlerde belirlenen yer, teslim yeri ve aynı zamanda varma yeridir. Satıcı o noktaya kadar taşımayı ayarlamakla yükümlüdür. "C" ile başlayan terimlerde belirlenen yer, satıcının malların o yere kadar taşınmasını ayarladığı ve ödemesini yaptığı varma yeridir. Ancak bu yer teslim yeri değildir. Söz Sizde 1: Incoterms kuralları, ithalat ve ihracat sürecine ilişkin hangi hususları düzenler? Incoterms 2020’de taşıma türüne göre iki grup halinde sınıflandırma yapılmıştır. Şekil 1: Ticari Terimlerin Sınıflandırılması TİCARİ TERİMLERİN ÖZELLİKLERİ TÜM TAŞIMA TÜRLERİNİ KAPSAYAN KURALLAR Bu başlık altındaki tüm terimler (EXW, FCA, CPT, CIP, DAP, DPU, DDP), seçilen taşıma türü ne olursa olsun, birden çok taşıma türünün söz konusu olduğu durumlar da dahil olmak üzere kullanılabilir. EXW - EX WORKS (Belirlenen teslim yerini yazınız.) İŞYERİNDE TESLİM: EXW terimi, satıcının, malları kendi mahallinde veya ismen belirlenmiş başka bir yerde (örneğin işyerinde, fabrikada, depoda vb.) alıcının tasarrufuna bırakarak teslim etmesini ifade eder. Teslimin gerçekleşmesi için satıcı, malları herhangi bir taşıma aracına yüklemek zorunda değildir. Satıcı, malların ihracı için gümrükleme işlemleri gereken hallerde bu gümrükleme işlemlerini yerine getirmek zorunda da değildir. Tarafların belirlenen teslim yerindeki ilgili noktayı mümkün olduğunca açık şekilde belirlemeleri önerilir. Bu noktaya kadarki hasar riski ve masraflar satıcıya aittir. Alıcı ise malların teslim edildiği andan itibaren mallara ilişkin tüm masrafları ödemelidir. İhracat/transit geçiş/ithalat ülkeleri tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmek ve bunların masrafların ödemek alıcının yükümlülükleri arasındadır. EXW terimi, satıcı için en az, dolayısıyla alıcı için en fazla yükümlülüğü temsil eder. Teslim ve hasarın geçişi malların yüklenmesi ile değil, alıcının tasarrufuna bırakılmasıyla gerçekleşir. Bu nedenle, satıcının yükleme işlemini gerçekleştirdiği sırada mallarda oluşabilecek ziya ve hasar riskinin (alıcı fiziksel olarak malların yüklenmesi işlemine katılmamış olmasına rağmen) alıcıya ait olduğu iddia edilebilir. Alıcının bu risklerden kaçınmak istemesi durumunda, önceden bu konuda satıcı ile anlaşması ya da FCA terimini değerlendirmesi önerilebilir. Alıcı doğrudan veya dolaylı olarak ihracat için gerekli gümrükleme işlemlerini yerine getiremiyorsa bu terimin kullanılmaması önerilir. FCA - FREE CARRIER (Belirlenen teslim yerini yazınız.) TAŞIYICIYA MASRAFSIZ: FCA terimi, satıcının, malları alıcıya aşağıdaki iki yöntemden birini kullanarak teslim etmesini ifade eder: 1. Belirlenen yer satıcının işyeri ise; mallar, alıcı tarafından tayin edilen taşınma aracına yüklendiği zaman teslim edilmiş sayılır. 2. Belirlenen yer satıcının işyerinden farklı bir yer ise; mallar satıcı tarafından tayin edilen taşıma aracına yüklenip, belirlenen yere ulaştığı ve satıcının taşıma aracından boşaltılmaya hazır biçimde taşıyıcıya ya da alıcı tarafından tayin edilen diğer kişinin tasarrufuna bırakıldığı zaman teslim edilmiş sayılır. Tarafların belirlenen teslim yerini mümkün olduğunca açık şekilde belirlemeleri önerilir. Yukarıdaki yöntemlerden hangisi seçilmiş olursa olsun, bu noktaya kadarki hasar riski ve masraflar satıcıya, malların teslim edildiği andan itibaren ise alıcıya aittir. FCA terimi satıcının, malların ihracatı için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmesini ve ilgili bütün masrafları ödemesini gerektirir. Alıcı ise herhangi bir transit geçiş ülkesi ve ithalat ülkesi tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. Dikkat: Mallar FCA terimi uyarınca deniz yoluyla taşınacak şekilde satıldığında, yükleme kaydı içeren bir konşimento sunulmasına ihtiyaç duyulabilir. Ancak teslim, malların gemiye yüklenmesinden önce gerçekleşir. Bu nedenle satıcının taşıyıcıdan yükleme kaydı içeren bir konşimento alıp alamayacağı belli değildir. Bu durumlardaki (satıcının yükleme kaydı içeren konşimentoya gereksinim duyduğu hallerdeki) ihtiyacı karşılamak için, Incoterms 2020'de ek bir seçenek sunulmuştur. Tarafların sözleşmede anlaşmış olmaları halinde, alıcı, taşıyıcısına, satıcıya verilmek üzere yükleme kaydı içeren bir konşimento düzenlemesi yönünde talimat verebilir. Satıcı bunun üzerine alıcıya o konşimentoyu vermekle yükümlü olur ve bu genellikle bankalar aracılığıyla gerçekleşir. CPT - CARRIAGE PAID TO (Belirlenen varma yerini yazınız.) TAŞIMA ÖDENMİŞ OLARAK: CPT terimi, satıcının malları kendisinin seçtiği bir taşıyıcıya veya diğer bir kişiye belirlenen yerde (eğer taraflarca böyle bir yer kararlaştırılmış ise) teslim edeceğini ve satıcının, malların belirtilen varış noktasına getirilmesi için gerekli taşıma masraflarını ödemek zorunda olduğunu ifade eder. CPT teriminde iki yer önemlidir; malların teslim edildiği yer (hasar riskinin geçişi için) ve malların varma yeri olarak kararlaştırılan yer (satıcı bu noktaya kadar taşıma sözleşmesi yapmayı taahhüt ettiği için). Satıcı teslim yükümlülüğünü mallar varma yerine ulaştığında değil, malları taşıyıcıya tevdi ettiğinde yerine getirir. Tevdi etmek: Vermek, bırakmak. Eğer malların belirlenen varış yerine ulaştırılması için birden çok taşıyıcı kullanılıyorsa, malların ilk taşıyıcıya teslimiyle, yani tamamen satıcının takdirine bağlı ve alıcının üzerinde hiçbir kontrolünün olmadığı bir noktada, hasar alıcıya geçmiş olur. Eğer taraflar hasarın daha ileriki bir aşamada (örneğin, okyanustaki bir limanda veya havaalanında) geçişini düzenlemek istiyorlarsa satım sözleşmesinde bu hususa değinmelidir. Tarafların, belirlenen varma yerindeki ilgili noktayı mümkün olduğunca açık bir şekilde belirlemesi önerilir, çünkü bu noktaya kadar oluşacak masraflar satıcı tarafından karşılanır. CPT terimi satıcının malları ihracat için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmesini ve ilgili bütün masrafları ödemesini gerektirir. Alıcı ise herhangi bir transit geçiş ülkesi ve ithalat ülkesi tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. CIP - CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO (Belirlenen varma yerini yazınız.) TAŞIMA VE SİGORTA ÖDENMİŞ OLARAK: CIP teriminde satıcı, CPT’deki yükümlülüklerine aynen sahiptir. Ayrıca aksi kararlaştırılmadıkça, satıcı, masrafları kendisine ait olmak üzere Enstitü Kargo Kuralları'nın (LMA/IUA) (A) klozlarında (tüm riskler dahil) veya kullanılan taşıma aracına uygun benzer klozlarda öngörülen kapsamda yük sigortası temin etmelidir. Sigorta, malların teslim noktasından, asgari olarak varma yerine kadar taşınmasını kapsamalıdır. Diğer bir ifadeyle, malların nakliyesi sırasında malların ziya ve hasar riskine ilişkin sigorta sözleşmesini yapmak ve sigorta primini ödemek satıcının sorumluluğundadır. Dikkat: Incoterms 2010 kurallarında CIP teriminde satıcının asgari teminat sağlayacak şekilde (Enstitü Kargo Kuralları (C) klozlarında) sigorta yapması yeterli iken, Incoterms 2020 ile sigorta yükümlülüğünün kapsamı genişletilmiştir. (A) klozları, kalem kalem belirlenmiş istisnaları olmakla birlikte "tüm riskleri" teminat altına alır. Elbette bu durum sigorta primlerine ilişkin masrafların artması anlamına gelir. CIP teriminde de CPT teriminde olduğu gibi satıcı teslim yükümlülüğünü mallar varma yerine ulaştığında değil, malları taşıyıcıya tevdi ettiğinde yerine getirir. Eğer malların belirlenen varış yerine ulaştırılması için birden çok taşıyıcı kullanılıyorsa, malların ilk taşıyıcıya teslimiyle, yani tamamen satıcının takdirine bağlı ve alıcının üzerinde hiçbir kontrolünün olmadığı bir noktada, hasar alıcıya geçmiş olur. Eğer taraflar hasarın daha ileriki bir aşamada (örneğin, okyanustaki bir limanda veya havaalanında) geçişini düzenlemek istiyorlarsa satım sözleşmesinde bu hususa değinmelidir. Tarafların, belirlenen varma yerindeki ilgili noktayı mümkün olduğunca açık bir şekilde belirlemesi önerilir, çünkü bu noktaya kadar oluşacak masraflar satıcı tarafından karşılanır. CIP terimi satıcının malları ihracat için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmesini ve ilgili bütün masrafları ödemesini gerektirir. Alıcı ise herhangi bir transit geçiş ülkesi ve ithalat ülkesi tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. Anımsayalım: Bölümümüzün kapak sayfasındaki örnek olayımızda, tarafların tüm taşıma şekillerinde kullanılabilen CIP terimini tercih etmeleri doğru olacaktır. CIP terimi ihracatçının, malların taşınma masrafını ödemesini ve taşıma sırasında oluşabilecek hasarlara karşı malları sigortalamasını gerektirir. Satıcının malları teslim etme yükümlülüğü malların ilk taşıma aracına yüklenmesiyle tamamlanmış olur ve mallar taşıma aracına yüklendikten sonra risk alıcıya geçer. DAP - DELIVERED AT PLACE (Belirlenen varma yerini yazınız.) BELİRLENEN YERDE TESLİM: DAP terimi, satıcının malları belirlenen varma yerinde, gelen taşıma aracında ve boşaltmaya hazır şekilde alıcının tasarrufuna bırakarak teslim etmesini ifade eder. Satıcı malların belirlenen varma yerine getirilmesine ilişkin tüm hasarı üstlenir. Bu nedenle DAP teriminde teslim ile varma yeri aynı anlamı taşır. Tarafların, belirlenen varma yerini mümkün olduğunca açık bir şekilde belirlemesi önerilir. Çünkü; mallara ilişkin ziya ve hasar teslim/varma noktasında alıcıya geçer ve bu noktadan önce yapılan masraflar satıcıya, sonra yapılan masraflar ise alıcıya aittir. DAP teriminde satıcı ihracat ülkesi ve herhangi bir transit geçiş ülkesi (ithalat ülkesi hariç) tarafından talep edilen ihracat ve transit geçiş için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve ilgili bütün masrafları ödemelidir. Alıcı ise ithalat ülkesi tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. DPU - DELIVERED AT PLACE UNLOADED (Belirlenen varma yerini yazınız.) BELİRLENEN YERDE BOŞALTILMIŞ OLARAK TESLİM: DPU terimi satıcının, malları, belirlenen varma yerinde, gelen taşıma aracından boşaltıldıktan sonra alıcının tasarrufuna bırakarak teslim etmesini ifade eder. Satıcı malların belirlenen varma yerine getirilmesine ve boşaltılmasına ilişkin tüm hasarı üstlenir. Bu nedenle DPU teriminde teslim ile varma yeri aynı anlamı taşır. DPU terimi, satıcının malları varma yerinde boşaltmasını gerektiren tek Incoterms kuralıdır. Bu nedenle satıcı belirlenen varma yerinde boşaltma işlemlerini gerçekleştirebileceğinden emin olmalıdır. Boşaltmaya ilişkin hasar ve masrafların satıcıya ait olmaması istenirse, DPU yerine DAP terimi tercih edilmelidir. DPU teriminde satıcı ihracat ülkesi ve herhangi bir transit geçiş ülkesi (ithalat ülkesi hariç) tarafından talep edilen ihracat ve transit geçiş için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. Alıcı ise ithalat ülkesi tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. DDP - DELIVERED DUTY PAID (Belirlenen varma yerini yazınız.) GÜMRÜK RESMİ ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM: DDP terimi, satıcının malları ithalat için gümrüklenmiş olarak ve belirlenen varma yerinde gelen taşıma aracında boşaltılmaya hazır şekilde alıcının tasarrufuna bırakmasıyla teslim edildiğini ifade eder. Satıcı, malların belirlenen varma yerine getirilmesine ilişkin tüm hasar ve masrafları üstlenir. Ayrıca, ihracat/transit geçiş/ithalat ülkeleri tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmek ve bunların masrafların ödemek satıcının yükümlülükleri arasındadır. DDP terimi satıcı açısından azami yükümlülüğü gösterir. Tarafların, belirlenen varma yerini mümkün olduğunca açık bir şekilde belirlemesi önerilir. Bu noktaya kadar oluşacak masraflar satıcı tarafından karşılanır. Satıcının ithalat için gerekli gümrük işlemlerini doğrudan veya dolaylı olarak yerine getirme imkanı yok ise taraflara DDP terimini kullanmamaları önerilir. Eğer taraflar, malların ithalat için gümrüklemesine ilişkin tüm hasar ve masrafların alıcı tarafından üstlenilmesini istiyorlarsa, DAP veya DPU terimlerini değerlendirebilirler. Söz Sizde 2: DDP teriminin özelliklerini ve diğer terimlerden farklı olduğu hususu değerlendiriniz. DENİZ VE İÇSU TAŞIMALARINA ÖZGÜ KURALLAR Bu başlık altındaki tüm terimler (FAS, FOB, CFR ve CIF) sadece deniz veya içsu taşımacılığında kullanılmalıdır. FAS - FREE ALONGSIDE SHIP (Belirlenen yükleme limanını yazınız.) GEMİ DOĞRULTUSUNDA MASRAFSIZ: FAS terimi, satıcının malları belirlenen yükleme limanına, alıcı tarafından seçilen geminin doğrultusunda (örneğin bir rıhtımda veya bir mavnada) bırakarak teslim etmesini ifade eder. Mallara ilişkin hasar ve masraflar, mallar gemi doğrultusunda bırakıldıkları zaman alıcıya geçer ve alıcı bu andan itibaren bütün masraflara katlanır. Satıcının malları gemi doğrultusunda teslim etmesi veya zaten bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik etmesi gereklidir. FAS teriminde satıcı ihracat ülkesi tarafından talep edilen ihracat için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. Alıcı ise herhangi bir transit geçiş ülkesi ve ithalat ülkesi tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. FOB - FREE ON BOARD (Belirlenen yükleme limanını yazınız.) GEMİDE MASRAFSIZ: FOB terimi, satıcının malları belirlenen yükleme limanında, alıcı tarafından seçilen gemide veya bu şekilde teslim edilen malları tedarik ederek teslim etmesini ifade eder. Mallara ilişkin hasar ve masraflar, mallar gemide bulunduğunda alıcıya geçer ve alıcı, bu andan itibaren bütün masraflara katlanır. Satıcının malları gemide teslim etmesi veya zaten gönderilmek üzere bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik etmesi gereklidir. FOB terimi, satıcının malları gemiye yüklenmeden önce bir terminalde taşıyıcıya teslim ettiği haller için uygun olmayabilir. Örneğin mallar konteynerde olduğu zaman bu şekilde teslim edilmeleri olağandır. Bu gibi durumlarda FCA teriminin kullanımı uygundur. FOB teriminde satıcı ihracat ülkesi tarafından talep edilen ihracat için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. Alıcı ise herhangi bir transit geçiş ülkesi ve ithalat ülkesi tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. CFR - COST AND FREIGHT (Belirlenen varma limanını yazınız.) MASRAFLAR VE NAVLUN: CFR terimi, satıcının malları gemide teslim etmesini veya zaten bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik ederek teslim etmesini ifade eder. Mallara ilişkin hasar ve masraflar, mallar gemide bulunduğunda alıcıya geçer. Satıcı, malların belirlenen varma limanına getirilmesi için taşıma sözleşmesi yapmalı ve masraflar ile navlunu ödemelidir. CPT, CIP, CFR veya CIF terimleri kullanıldığında, satıcı teslim yükümlülüğünü mallar varma yerine ulaştığında değil, mallarla ilgili kural uyarınca taşıyıcıya tevdi ettiğinde yerine getirir. CFR teriminin hasarın geçişi ile masrafların devrinin farklı yerlerde gerçekleşmesi nedeniyle iki kritik noktası vardır. Satım sözleşmesi her zaman bir varma limanını belirtmekle beraber, mallara ilişkin ziya ve hasarın alıcıya geçtiği yer olan yükleme limanını belirtmeyebilir. Eğer yükleme limanı alıcı açısından önemli ise, sözleşmede bu durumun açık şekilde belirtilmesi önerilir. Satıcının malları gemide teslim etmesi veya zaten varma yerine gönderilmek üzere bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik etmesi gereklidir. Buna ek olarak, satıcının bir taşıma sözleşmesi yapması veya böyle bir sözleşmeyi tedarik etmesi gerekir. CFR terimi, satıcının malları gemiye yüklenmeden önce bir terminalde taşıyıcıya teslim ettiği haller için uygun olmayabilir. Örneğin mallar konteynerde olduğu zaman bu şekilde teslim edilmeleri olağandır. Bu gibi durumlarda CPT teriminin kullanımı uygundur. CFR teriminde satıcı ihracat ülkesi tarafından talep edilen ihracat için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. Alıcı ise herhangi bir transit geçiş ülkesi ve ithalat ülkesi tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. CIF - COST, INSURANCE AND FREIGHT (Belirlenen varma limanını yazınız.) MASRAFLAR, SİGORTA VE NAVLUN: CIF terimi de CFR terimi gibi, satıcının malları gemide teslim etmesini veya zaten bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik ederek teslim etmesini ifade eder. Mallara ilişkin hasar ve masraflar, mallar gemiye yüklendiğinde alıcıya geçer. Satıcı, malların belirlenen varma limanına getirilmesi için taşıma sözleşmesi yapmalı ve masraflar ile navlunu ödemelidir. Satıcı ayrıca alıcının yolculuk sırasında mallara ilişkin ziya ve hasar riskine karşılık bir sigorta sözleşmesi yapar. Alıcı, CIF teriminde satıcının sadece asgari teminat sağlayan (asgari olarak satış sözleşmesinde belirtilen bedelin %10 fazlası kadar - yani %110'u kadar ve satış sözleşmesinde yer alan para cinsinden) bir sigorta temin etmek zorunda olduğuna dikkat etmelidir. Alıcı daha geniş bir teminat ile korunmak isterse, bu konuda satıcı ile mümkün olduğunca açık şekilde anlaşmalı ya da kendisi ek sigorta yaptırmalıdır. CIF teriminde (CFR teriminde de olduğu gibi) hasarın geçişi ile masrafların devri farklı yerlerde gerçekleşir ve bu nedenle iki kritik noktası bulunur. Satım sözleşmesi her zaman bir varma limanını belirtmekle beraber, mallara ilişkin ziya ve hasarın alıcıya geçtiği yer olan yükleme limanını belirtmeyebilir. Eğer yükleme limanı alıcı açısından önemli ise, sözleşmede bu durumun açık şekilde belirtilmesi önerilir. Satıcının malları gemide teslim etmesi veya zaten varma yerine gönderilmek üzere bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik etmesi gereklidir. Buna ek olarak, satıcının bir taşıma sözleşmesi yapması veya böyle bir sözleşmeyi tedarik etmesi gerekir. CIF terimi, satıcının malları gemiye yüklenmeden önce bir terminalde taşıyıcıya teslim ettiği haller için uygun olmayabilir. Örneğin mallar konteynerde olduğu zaman bu şekilde teslim edilmeleri olağandır. Bu gibi durumlarda CIP teriminin kullanımı uygundur. CIF teriminde satıcı ihracat ülkesi tarafından talep edilen ihracat için gereken gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. Alıcı ise herhangi bir transit geçiş ülkesi ve ithalat ülkesi tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmeli ve bunların masraflarını ödemelidir. ÖZET Amaç 1: Uluslararası ticaretin taraflarını belirlemek ve kullanılan ticari terimleri sınıflandırabilmek Farklı hukuki ve ekonomik sistemler, farklı piyasa koşulları gibi etkenler uluslararası ticaret işlemlerinde daha dikkatli olmayı gerektirir. Bu nedenle, ihracatçı ve ithalatçının ticaretin koşulları ile ilgili olarak sağlam bir anlaşmaya varmış olmaları oldukça önemlidir. Bu amaçla tarafların yazılı bir dış ticaret sözleşmesi düzenlemeleri önerilir. Satıcı ve alıcının karara bağlaması gereken önemli konulardan birisi de hangi ticari terimin kullanılacağıdır. Ticari terimler, Milletlerarası Ticaret Odası tarafından yayımlanan broşürlerle kurallara bağlanmıştır. Ticari terimlerin belirlenmesindeki temel amaç, ülkelerin farklı uygulamalarını standart hale getirmektir. 2019 yılında Incoterms 2010 kapsamındaki kurallar gözden geçirilerek yenilenmiş ve 1 Ocak 2020 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 723 sayılı Incoterms 2020 Broşürü yayımlanmıştır. Broşür kapsamındaki 11 terim; Tüm Taşıma Türlerini Kapsayan Kurallar ile Deniz ve İçsu Taşımalarına Özgü Kurallar olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Tüm taşıma türlerini kapsayan terimler (EXW, FCA, CPT, CIP, DAP, DPU, DDP), seçilen taşıma türü ne olursa olsun, birden çok taşıma türünün söz konusu olduğu durumlar da dâhil olmak üzere kullanılabilirken, diğer terimler (FAS, FOB, CFR ve CIF) sadece deniz veya içsu taşımacılığında kullanılmalıdır. Incoterms 2020 Broşürü’nde yer alan terimler; malın satıcıdan alıcıya nasıl taşınacağı, malın ihraç ve ithal gümrüklerinden nasıl geçirileceği, taşımaya ilişkin risk ve giderlerin taraflar arasında nasıl paylaşılacağı, risklere ait sigortanın taraflardan hangisinin sorumluluğunda olacağı konularında farklı özellikler içerir. YAŞAMDAN ÖRNEKLER Konya'da bir aile şirketi olan KRA Metal firması zaman içerisinde ürettiği ürünler ve işçilik kalitesi ile birlikte pazardaki rekabetçi fiyatlamasıyla Türkiye genelinde tercih edilen bir marka olmuştur. Gelirlerinin artmasıyla beraber, firmanın yeni nesil yöneticileri Gebze, İskenderun ve Ergene gibi şehirlerde de atölyeler kurulmasını sağlayarak üretim kapasitesinin artırılmasını sağlamışlardır. Atölye sayısı ile beraber üretim kapasitesinin de artmasından sonra, ticaretlerini ülke dışında da sürdürmek istemişlerdir. Özellikle Orta ve Batı Avrupa pazarlarını hedefleyen firma, ilk satım anlaşmasını bir Alman firması ile yapmak üzeredir. Alman firmasının makinenin Münih'teki mağazalarına teslim edilmesi yönündeki taleplerine istinaden KRA firması da üretimi coğrafi yakınlık nedeniyle Ergene'deki atölyede gerçekleştirip makineyi orada yükleyip gönderme yönünde karar almıştır. Sözleşmede yer alması düşünülen ticari terim hakkında uzlaşma sağlanmasında sorun çıkmıştır. KRA firma temsilcileri yapacakları ilk uluslararası işlem olması nedeniyle oldukça temkinli davranmaktadırlar. KRA firma yetkilileri, Alman firmasının CIF teslim şekli ile ilerlenebileceğini belirten e-postası sonrası, ilk uluslararası işlemi olması sebebiyle, Konya'da iken de müşterisi olduğu Bankamızın bölgede faaliyet gösteren ticari şubesine gelerek konu hakkında fikir almak istemişlerdir. Şubemizde görüştüğü Ticari Müşteri İlişkileri Yöneticisi Serdar Bey, Alman firmasının muhtemelen, KRA firmasından sigorta yaptırılması konusunda bir beklentisi olduğu ve bu nedenle CIF teslim şeklini istediğini belirtmiştir. Ancak, karayolu ile yapılacak bir taşıma işleminde CIF teslim şeklini kullanmak yerine CIP teslim şeklinin daha uygun olacağını, zira CIF teslim şeklinin sadece deniz veya içsu taşımacılığında kullanıldığını belirtmiştir. KRA firması temsilcisi Burak Bey'in söz konusu CIP teslim şekline yönelik olarak nelere dikkat etmeleri gerektiği konusundaki sorularına, Serdar Bey detaylı bir şekilde yanıt vermiştir. Özellikle, CIP teslim şeklinde satıcı olarak navlun ve malın yükleme bedellerini de üstlenmek durumunda oldukları ve kapsamlı bir Nakliyat Sigortası yaptırılmasının da gerektiğini belirtmiştir. Bu kapsamda da, Alman firmasına fiyat teklifi verirken malın bedeli, sigorta, navlun ve yükleme maliyetlerini de dahil etmesi gerektiği ve bunu faturada CIP fiyatı şeklinde ifade etmeleri gerektiğinin altını çizmiştir. Söz konusu sigorta ile ilgili olarak ise Anadolu Sigorta uzmanlarının bir fiyatlama çalışabileceğini belirterek Şubemizde yer alan Maksimum Sigorta Uzmanı'na yönlendirmiştir. KENDİMİZİ SINAYALIM 1. DAP ve DPU terimlerini, benzer ve farklı yönleriyle karşılaştırınız. 2. Alıcı için en fazla yükümlülük ifade eden ticari terim hangisidir? SÖZ SİZDE YANIT ANAHTARI Söz Sizde 1: Ticari terimler; malın satıcıdan alıcıya nasıl taşınacağı, malın ihraç ve ithal gümrüklerinden nasıl geçirileceği, taşımaya ilişkin risk ve giderlerin taraflar arasında nasıl paylaşılacağı ve risklere ait sigortanın taraflardan hangisinin sorumluluğunda olacağı hususlarını düzenlemektedir. Söz Sizde 2: DDP terimi, satıcının malları ithalat için gümrüklenmiş olarak ve belirlenen varma yerinde gelen taşıma aracında boşaltılmaya hazır şekilde alıcının tasarrufuna bırakılmasıyla teslim edildiğini ifade eder. Bu terimde satıcı, malların belirlenen varma yerine getirilmesine ilişkin tüm hasar ve masrafları üstlenir üstlenir. Ayrıca, ihracat/transit geçiş/ithalat ülkeleri tarafından talep edilen bütün gümrük işlemlerini yerine getirmek ve bunların masrafların ödemek satıcının yükümlülükleri arasındadır. Satıcının ithal gümrükleme işlemine ilişkin yükümlülük üslendiği tek ticari terim DDP’dir. KENDİMİZİ SINAYALIM YANIT ANAHTARI 1. DAP - Belirlenen Yerde Teslim terimi satıcının, malları belirlenen varma yerinde, gelen taşıma aracında ve boşaltmaya hazır şekilde alıcının tasarrufuna bırakarak teslim etmesini ifade eder. DPU - Belirlenen Yerde Boşaltılmış Olarak Teslim terimi ise satıcının, malları, belirlenen varma yerinde, gelen taşıma aracından boşaltıldıktan sonra alıcının tasarrufuna bırakarak teslim etmesini ifade eder. DAP teriminde malların belirlenen varma yerine getirilmesine ilişkin hasar ve masraflar satıcının sorumluluğundadır. DPU teriminde ise bunlara ilave olarak, malların boşaltılmasına ilişkin hasar ve masraflar da satıcının yükümlülüğündedir. İki terimde de teslim ile varma yeri aynı anlamı taşır. İhracat/transit geçiş/ithalat için gereken gümrük işlemleri ve bunların masrafları açısından iki terim de taraflara aynı sorumlulukları yüklemektedir. 2. Alıcı için en fazla yükümlülük ifade eden ticari terim EXW - İşyerinde Teslim'dir. EXW terimi, satıcının, malları kendi mahallinde veya ismen belirlenmiş başka bir yerde alıcının tasarrufuna bırakarak teslim etmesini ifade eder. YARARLANILAN VE BAŞVURABİLECEĞİNİZ KAYNAKLAR Incoterms 2020. ICC, Yayın No: 723 E Bankamız Kurumsal İntranet Portalı www.icc.tobb.org.tr www.iccwbo.org EK-1 INCOTERMS 2020 BROŞÜRÜ KAPSAMINDA TİCARİ TERİMLER Kaynak: Kurumsal İntranet Portal – Dış Ticaret Bilgi Sitesi EK-2 INCOTERMS 2020 BROŞÜRÜ KAPSAMINDA TİCARİ TERİMLER Kaynak: DHL BÖLÜM 2 – PEŞİN, MAL MUKABİLİ ÖDEME VE TAHSİLLER OYN Dış Ticaret A.Ş. firması, yurt dışında uzun yıllar birlikte çalıştıkları CINNAMON Co. firmasının yeni tasarladığı oyuncaklardan ithal edecektir. OYN Dış Ticaret A.Ş. firma ile geçmişteki ticari ilişkilerine dayanarak, mal mukabili ödeme şeklinde anlaşmış ve satış sözleşmesine ödemenin oyuncakların belirli bir oranının yurt içi piyasada satılmasını takiben gerçekleştirileceğine yönelik bir madde eklenmesini sağlamıştır. Bu dış ticaret işleminde belirlenen ödeme şeklinde yurt dışındaki CINNAMON Co. firmasının üstlendiği riskleri değerlendiriniz. Amaçlarımız Bu bölümü tamamladığımızda; peşin ve mal mukabili ödeme şekillerinin yapısını ve işleyişini diğer ödeme şekillerinden ayırt edebilmek, tahsil işleminin yapısını anlayarak tarafların sorumlulukları ile işleme konu belgelerin ibrazını ve ödemeye ilişkin ayrıntıları kavrayabilmek için gerekli bilgi ve becerilere sahip olacağız. Başlarken... Dış ticaretin; üretimden pazarlamaya, paketlemeden nakliyeye, gümrükten ödemeye kadar pek çok bileşeni vardır. Bu bileşenlerden biri de bütün çalışmalarımızı ilgilendiren bankacılık işlemleridir. Çünkü paranın ihracatçıya ödenmesi, belgelerin incelenmesi ve ithalatçıya ulaştırılması aşamalarında bankalar önemli görev üstlenirler. Bankaların uluslararası ticaret uygulamaları açısından, mal bedelinin transferi dışında önemli bir işlev üstlenmedikleri ve daha çok ihracatçının ya da ithalatçının karşı tarafa duyduğu güvene dayanan iki ödeme şekli; mal mukabili ve peşin ödemedir. Bu ödeme şekillerinin doğası gereği, MTO'nun bankalar arası sorumlulukların paylaşımına ilişkin yazılı özel düzenlemeleri içeren bir broşürüne şimdiye kadar ihtiyaç duyulmamıştır. Bankaların ödeme taahhüdü altına girmedikleri ancak, belgelerin ithalatçıya tesliminde önemli görevler üstlendikleri tahsil ödeme şekli, ülkemiz mevzuatında vesaik mukabili ödeme olarak anılmaktadır. Tahsiller ile ilgili MTO'nun yayımladığı 522 sayılı Broşür bu konuda bankalara rehberlik etmektedir. PEŞİN VE MAL MUKABİLİ ÖDEME Amaç 1: Peşin ve mal mukabili ödeme şekillerinin yapısını ve işleyişini diğer ödeme şekillerinden ayırt edebilmek Peşin ve mal mukabili ödeme şekillerinde, bankalar ödemeye aracılık etmekle beraber diğer aşamalarda fazlaca bir rol üstlenmezler. Bölümümüzde, uygulamada sıklıkla karşılaşılan bu ödeme şekillerinin iş akışlarına yer verilmiştir. PEŞİN ÖDEME (ADVANCE PAYMENT) Peşin ödeme; ithalatçının (alıcının), mal bedelini bankası aracılığıyla ihracatçıya (satıcıya) mallar yüklenmeden peşin olarak ödemesidir. Bu nedenle satıcı açısından avantajlı, ancak alıcı açısından riskli bir ödeme şekli olduğu söylenebilir. Bu ödeme şeklinde, malın ihracatçısı tamamen güvende olduğu halde ithalatçı riskle karşı karşıyadır. İhracatçı, malları göndermez veya gönderdiği mallar siparişe uygun bulunmaz ise ithalatçı güç durumda kalabilir ve zarara uğrayabilir. Bu nedenle peşin ödeme şekline; ithalatçı bir malı almaya çok istekliyse, ithalatçı peşin ödeme iskontosundan yararlanmak istiyorsa, ihracatçı alım satımı söz konusu olan malın üzerinde adeta bir tekele sahipse, ihracatçı, ithalatçıya malları siparişe uygun olarak teslim edeceğine dair yeterince güven veriyorsa, ithalatçının ülkesindeki yasalar peşin ödeme yapılmasına imkan tanıyorsa ithalatçı ülkedeki iç karışıklık, ekonomik kriz ya da kambiyo denetimi gibi nedenlerle döviz transferlerinin gecikmeli yapıldığı, hatta tamamen durdurulduğu durumlarda başvurulur. Şekil 1. Peşin Ödemenin İşleyişi  1. Satış sözleşmesinin imzalanması 2. Mal bedelinin peşin olarak ödenmesi 3. Peşin bedelin transferi 4. Peşin bedelin ihracatçıya ödenmesi 5. Malın ve malı temsil eden belgelerin ithalatçıya gönderilmesi 6. Malın gümrükten çekilmesi MAL MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINST GOODS / OPEN ACCOUNT) Mal mukabili ödeme; ihracatçının, bedelini tahsil etmeden malları ithalatçıya göndermesidir. Bu ödeme şeklinde, taraflar arasında uzun süreli ve güvene dayalı bir ilişki söz konusudur. Mal mukabili ödeme, ihracatçı açısından riski en fazla olan ödeme şeklidir. Bu ödeme şeklinde ihracatçı malları gönderir. Taşıma belgesini doğrudan veya bedel tahsil edilmeden teslim edilme şartı içeren bir talimatla ve bir bankanın aracılığı ile ithalatçıya gönderir. Belgeleri alan ithalatçı malları gümrükten çeker, daha sonra ihracatçıya mal bedelini öder. Şekil 2. Mal Mukabili Ödemenin İşleyişi 1. Satış sözleşmesinin imzalanması 2. Malın ve malı temsil eden belgelerin ithalatçıya gönderilmesi 3. Malın gümrükten çekilmesi 4. Belgelerin bedelinin önceden saptanmış vadede ödenmesi 5. Belgelerin bedelinin transferi 6. Belgelerin bedelinin ihracatçıya ödenmesi Anımsayalım: Bölümümüzün kapak sayfasında verilen örnek olayımızda, OYN Dış Ticaret A.Ş. yapacağı ithalat işleminde ihracatçı CINNAMON Co. firmasıyla mal mukabili ödeme şekli üzerinde anlaşmıştır. Mal mukabili ödeme şeklinde, ihracatçı mallara ilişkin taşıma belgesini; bir bankanın aracılığıyla ve bedel tahsil edilmeden teslim edilme şartı içeren bir talimatla veya doğrudan kendisi ithalatçıya gönderir. Bu durumda ithalatçı güvende olmakla birlikte, kendisine bir ödeme yapılmadan malları ithalatçıya gönderen ihracatçı yani CINNAMON Co. firması risk altındadır. CINNAMON Co. firmasının karşı karşıya kaldığı risk; ithalatçının iflas etmesi, ödeme güçlüğüne düşmesi, ithal ettiği malı yurt içinde satamaması gibi nedenlere bağlı olarak mal bedelini ödememesi riskidir. TAHSİLLER (COLLECTIONS) Amaç 2: Tahsil işleminin yapısını anlayarak tarafların sorumlulukları ile işleme konu belgelerin ibrazını ve ödemeye ilişkin ayrıntıları kavrayabilmek Uluslararası ticarette ithalatçı ve ihracatçılar ile bankaların ne tür risklerle karşı karşıya kaldıklarını ve bu risklerin üstesinden nasıl gelinebileceğini, ödemelere aracılık eden banka çalışanlarının bilmesi çok önemlidir. İthalatçının mal bedelini ödeyerek veya belgeleri kabul ederek bankadan aldığı taşıma belgesiyle malını gümrükten çekebilmesini öngören tahsil ödeme şekline ilişkin düzenlemeler, MTO tarafından 522 sayılı Tahsiller İçin Yeknesak Kurallar Broşüründe yayımlanmıştır. Tahsiller, yurt içi mevzuatımızda ve uygulamamızda vesaik mukabili ödeme olarak karşımıza çıkar. TAHSİL İŞLEMİNİN YAPISI VE TARAFLARIN SORUMLULUKLARI Tahsil, ihracatçının sattığı malların parasını ithalatçıdan alabilmek için bir bankanın hizmetlerinden yararlanması anlamına gelir. İhracatçı, malı taşıma aracına yükledikten sonra, ülkesindeki bir banka veya ithalatçının ülkesinde bulunan temsilcisi aracılığıyla sevk belgelerini ithalatçının bankasına gönderir ve belgelerin karşılığı bedelin ödenmesinden sonra veya (varsa) poliçenin kabul edilmesinden sonra belgelerin ithalatçıya teslim edilmesini ister. İthalatçının bankası, ithalatçı ödemeyi yapmadan, poliçeli işlemlerde ise poliçeyi kabul etmeden, malı gümrükten çekebilmesi için gerekli olan belgeleri (sevk belgesi, fatura, menşe sertifikası vb.) teslim etmez. Tahsil işleminde bankalar, ihracatçıya karşı herhangi bir ödeme taahhüdü altına girmezler. Tanım ve Taraflar 522 sayılı Broşürde yer alan tanımlar, tahsil işlemine yönelik düzenlemelerin daha kolay anlaşılmasını sağlar. 522 Sayılı Broşür: Tahsillere ilişkin tanım ve taraflar, Broşürün 2. ve 3. maddelerinde düzenlenmiştir. Tahsil, aşağıda tanımlanan belgelerin, alınan talimat uyarınca ve ödemenin ve/veya kabulün sağlanması,  ödeme ve/veya kabul karşılığında belgelerin teslimi veya diğer şartlara bağlı olarak belgelerin teslimi için bankalarca işleme alınması anlamına gelir. Belgeler, mali belgeler ve ticari belgeler olmak üzere ikiye ayrılır. Mali belgeler; poliçeler, bonolar, çekler ve para ödenmesinin sağlanması için kullanılan diğer benzer belgelerdir. Ticari belgeler; faturalar, taşıma belgeleri, tasarruf (sahiplik) yetkisi veren belgeler ve diğer benzer belgeler veya mali olmayan diğer belgelerdir. Temiz Tahsil (clean collection), ticari belgelerin eşlik etmediği mali belgelerin tahsili anlamına gelir. Temiz tahsil, sadece mali belgelerin tahsilidir. Belgeli Tahsil, (documentary collection), ticari belgelerin eşlik ettiği mali belgelerin veya mali belgelerin eşlik etmediği ticari belgelerin tahsili anlamına gelir. Belgeli tahsil, sadece ticari belgelerin veya mali belgelerle birlikte ticari belgelerin tahsilidir. Bir tahsil işleminin tarafları aşağıda tanımlanmıştır: Tahsil İşleminin Tarafları Bir tahsili işleme alması için bir bankaya tevdi eden taraftır. Amir (Principal) Uygulamada amir ihracatçıdır. Gönderi Bankası Amirin tahsili tevdi ettiği bankadır. (Remitting Bank) Tahsil Bankası Tahsil işleminin yürütülmesinde hizmetinden yararlanılan ve (Collecting Bank) gönderi bankası dışındaki herhangi bir bankadır. İbraz Bankası Muhataba ibrazda bulunan tahsil bankasıdır. (Presenting Bank) Tahsil talimatı uyarınca kendisine ibrazın yapılacağı kişidir. Muhatap (Drawee) Uygulamada muhatap ithalatçıdır. Söz Sizde 1: Temiz ve belgeli tahsil arasındaki farkı belirtiniz. Tahsil İşleminin Şekli ve Yapısı 522 Sayılı Broşür: Tahsillerin biçimi, yapısı ve diğer hükümler, Broşürün 4. ve 25. maddelerinde düzenlenmiştir. Gönderi bankası tarafından tahsil için ithalatçının bankasına gönderilen bütün belgeler, tahsilin 522 sayılı Broşüre tabi olduğunu belirten tam ve kesin talimatı içeren bir tahsil talimatına bağlanmalıdır. Bankalar sadece böyle bir tahsil talimatıyla verilen talimat üzerine ve 522 sayılı Broşür kuralları uyarınca işlem yaparlar. Tahsil talimatı, ekinde tahsil işlemine ilişkin belgelerin ithalatçının bankasına gönderildiği, tam ve kesin bir talimattır. Tahsil belgelerinin muhataba hangi koşulla teslim edileceğine ilişkin şartları içerir. Şekil 3. Tahsil İşleminin İşleyiş Şeması 1. Satış sözleşmesinin imzalanması 2. Malın gönderilmesi 3. Tahsil talimatı ve mala ilişkin belgelerin ibrazı 4. Tahsil talimatı ve belgelerin gönderilmesi 5. Belgelerin bedelinin tahsili* 6. Belgelerin ithalatçıya teslim edilmesi 7. Belgelerin bedelinin transferi ve malın gümrükten çekilmesi 8. Belgelerin bedelinin ihracatçıya ödenmesi * Bu şemada tahsil talimatının “ödeme karşılığı teslim” şartını içerdiği varsayılmıştır. “Kabul karşılığı teslim” şartının olduğu durumda, belgeler poliçenin kabulü karşılığında ithalatçıya teslim edilir. İthalatçı malı gümrükten çeker ve poliçe vadesinde mal bedeli ithalatçıdan tahsil edilerek bankalar aracılığıyla ihracatçıya gönderilir. Bankalar, tahsil talimatında aksine yetki verilmediği sürece, kendilerine tahsili gönderen taraf veya banka dışındaki hiçbir taraf veya bankanın talimatını dikkate almazlar. Bir tahsil talimatı, duruma uygunluğuna göre aşağıdaki bilgileri içermelidir:  “522 sayılı Broşüre tabidir.” ifadesi Tahsilin alındığı bankanın tam ismi, posta ve SWIFT adresleri, teleks, telefon, faks numaraları ve referansı dahil ayrıntıları Amirin tam ismi, posta adresi ve duruma göre teleks, telefon ve faks numaraları dahil ayrıntıları Muhatabın tam ismi, posta adresi veya ibrazın yapılacağı ikametgahın ve duruma göre teleks, telefon ve faks numaraları dahil ayrıntıları İbraz bankası varsa bu bankanın tam ismi, posta adresi ve duruma göre teleks, telefon ve faks numaraları dahil ayrıntıları (Tahsil talimatı, muhatabın veya ibrazın yapılacağı yerin tam adresini içermelidir. Adresin eksik veya yanlış olması halinde tahsil bankası, hiçbir yükümlülük ve sorumluluk üstlenmeksizin doğru adresi bulmaya çalışabilir.) Tahsil edilecek tutar(lar) ve döviz cins(leri) Eklenen belgelerin listesi ve her belgenin sayısal dökümü Ödeme ve/veya kabulün sağlanmasına ilişkin şartlar Belgelerin teslimine ilişkin şartlar; ödeme ve/veya kabul karşılığında teslim diğer şartlar karşılığında (örneğin; bedelsiz) teslim Belgelerin teslimine ilişkin şartların açık ve net şekilde ifade edilmesini sağlamak tahsil talimatını hazırlayan tarafın sorumluluğundadır, aksi halde bankalar bundan kaynaklanan sonuçlardan sorumlu değildir. Mali ve/veya ticari belgeler ithalatçıya; ödeme karşılığında kabul karşılığında veya diğer şartlarla teslim edilir. Tahsil edilecek masraf ve komisyonlar ile bunlardan vazgeçilip geçilmeyeceğinin belirtilmesi Faiz söz konusu ise; - faiz oranı - faiz dönemi - hesaplama esası (örneğin- bir yılda 360 veya 365 günün esas alınacağı) dahil - tahsil edilecek faizin tutarı ve bundan vazgeçilip geçilmeyeceğinin belirtilmesi Ödeme yöntemi ve ödeme bildiriminin biçimi Ödememe, kabul etmeme ve/veya diğer şartları yerine getirmeme hallerinde izlenecek yola ilişkin talimat Amir, ödememe veya kabul etmeme hallerinde gerektiğinde başvurulacak taraf olarak bir temsilciyi ismen görevlendirmişse, tahsil talimatı söz konusu temsilcinin yetkilerini açık ve net olarak belirtmelidir. Aksi takdirde bankalar, söz konusu temsilciden herhangi bir talimat kabul etmezler. Tarafların Yükümlülük ve Sorumlulukları 522 Sayılı Broşür: Tarafların yükümlülük ve sorumlulukları, Broşürün 9. ve 15. maddelerinde düzenlenmiştir. Bankaların 522 sayılı Broşürde yer alan yükümlülük ve sorumlulukları, bu bölümde aşağıdaki başlıklar altında sınıflandırılmıştır: Mallar, Hizmetler, Yapılan İşler Karşısında Belgeler: Mallar, bir bankanın ön onayı alınmaksızın doğrudan o bankanın adresine gönderilemez, o bankaya veya emrine tevdi edilemez. Yine de mallar, bir bankanın ön onayı alınmaksızın doğrudan o bankanın adresine gönderilir veya emrine tevdi edilir ve malların muhataba ödeme, kabul veya diğer şartlar karşılığında teslimi istenirse, ilgili bankanın malları teslim alma konusunda hiçbir yükümlülüğü bulunmaz. Mallar onları gönderen tarafın risk ve sorumluluğunda kalır. Mallar, bir bankanın ön onayı alınmaksızın doğrudan o bankanın adresine gönderilemez, o bankaya veya emrine tevdi edilemez. Bankalar, bir belgeli tahsilin ilişkili olduğu mallar için depolama ve sigorta dahil herhangi bir işlem yapılması konusunda belirli (özel) bir talimat verilse bile, herhangi bir işlem yapmak zorunda değildirler. Bankalar böyle bir işlemi, her durum için sadece yapmayı kabul ettiklerinde ve yapmayı istedikleri kadarıyla yaparlar. Bu durumda dahi malların durumundan sorumlu tutulamazlar. Malların korunması için yapılan herhangi bir işlem dolayısıyla bankalarca yapılan herhangi bir masraf ve/veya harcama, tahsili gönderen tarafa aittir. Talimat Verilen Tarafın Eylemlerine İlişkin Sorumluluk Alınmaması: Gönderi bankası, amirin talimatını yerine getirmek amacıyla tahsil veya ibraz bankasını kullanır. Tahsil işlemi amirin hesabına yapıldığından, risk de amire aittir. Gönderi bankası, amirin talimatını yerine getirmek amacıyla tahsil veya ibraz bankasını kullanır. Tahsil işlemi amirin hesabına yapıldığından, risk de amire aittir. Bankalar, diğer bankanın veya bankaların seçiminde kendileri söz sahibi olmuş olsalar bile, gönderdikleri talimatın yerine getirilmemesi durumunda, yükümlülük ve sorumluluk üstlenmezler. Hizmet vermesi için diğer bir tarafa talimat veren bir taraf, yabancı ülke yasaları ve usulleriyle bağlıdır. Bunların getirdiği tüm yükümlülüklere ve sorumluluklara karşı talimat verilen tarafı tazmin etmekle yükümlüdür. Alınan Belgelere İlişkin Sorumluluk Üstlenilmemesi: Bankalar, aldıkları belgelerin tahsil talimatında listelenen biçimde göründüklerini saptamalı ve eksik veya listelendiklerinden farklı bulunan belgeleri tahsil talimatını aldıkları tarafa gecikmeksizin SWIFT aracılığıyla veya bu mümkün değilse diğer süratli araçlarla bildirmelidirler. Bankaların bu konuda başkaca yükümlülüğü yoktur. Belgelerin tahsil talimatında listelenmiş olarak görünmemesi halinde gönderi bankası, tahsil bankası tarafından alınmış olan belgelerin tür ve sayılarını tartışma konusu yapmaz. Örneğin; tahsil talimatında fiilen 2 adet konşimento ekli olmasına rağmen, kaç adet olduğu talimatta ayrıca belirtilmemişse, tahsil bankası “1 adet konşimento ulaştı” şeklinde bir iddiada bulunuyorsa, gönderi bankasının bu iddiaya karşı bir itiraz hakkı yoktur. Belgelerin Geçerliliğine İlişkin Sorumluluk Alınmaması: Bankalar, belgelerin; biçimi, yeterliliği, doğruluğu, gerçek veya sahte olup olmadıkları, yasal sonuçları veya belgelerde yer alan ya da sonradan eklenen şartlar dolayısıyla hiçbir yükümlülük veya sorumluluk üstlenmezler. Bankalar, belgelerin temsil ettiği malların mevcut olup olmadığı veya değeri, tanımı, miktarı, ağırlığı, kalitesi, durumu ve ambalajı ile ilgilenmezler. Gecikmelere, Yolda Kaybolmaya ve Çeviriye İlişkin Sorumluluk Alınmaması: Bankalar, herhangi bir mesajın, mektubun veya belgenin gönderilmesi sırasında kaybolması veya gecikmesinden oluşacak sonuçlardan sorumlu tutulamazlar. Ayrıca bankalar tel haberleşmesindeki gecikme, bozuk alınma veya diğer hatalardan ve teknik terimlerin çeviri veya yorumlanmasındaki hatalardan dolayı da hiçbir sorumluluk ve yükümlülük üstlenmezler. Bankaların iyi niyetli hareket etmeleri ve yeterli özeni göstermeleri gerekir. Mücbir Sebepler: Bankalar; tabii afetler, isyan, ayaklanma, iç karışıklık, savaş hali veya kendi kontrolleri dışındaki tüm nedenlerle veya grev ve lokavtlar sonucunda faaliyetlerinde meydana gelebilecek kesintilerden doğacak sonuçlardan dolayı hiçbir sorumluluk ve yükümlülük üstlenmezler. TAHSİL İŞLEMİNE KONU OLAN BELGELERİN İBRAZ BİÇİMİ VE ÖDEMELER İbrazın Biçimi 522 Sayılı Broşür: Belgelerin ibraz biçimine ilişkin tanımlar, Broşürün 5. maddesinde düzenlenmiştir. İbraz, ibraz bankasının, aldığı talimata göre belgeleri muhatap için hazır tutmasına ilişkin bir işlemdir. Belgeler muhataba, alındıkları şekilde ibraz edilmelidir. Ancak bankalar;  gerekli ciroları yapmaya veya tahsil işlemi için gereken veya usulden olan herhangi bir kaşe veya tanıtıcı işaret koymaya yetkilidirler. Gönderi bankası, amirin talimatını yerine getirmek amacıyla, amirin görevlendirilmesini istediği bankayı tahsil bankası olarak kullanır. Böyle bir görevlendirme yapılmamışsa gönderi bankası, kendisinin veya diğer bir bankanın seçimi ile belirleyeceği herhangi bir bankayı kullanır. Tahsil talimatı ve ekindeki belgeler, gönderi bankası tarafından tahsil bankasına doğrudan veya başka bir bankanın aracılığı ile gönderilebilir. Gönderi bankası belirli bir ibraz bankasını görevlendirmedikçe tahsil bankası, kendi seçtiği bir bankayı ibraz bankası olarak kullanabilir. Görüldüğünde ödeme yapılması öngörülüyorsa, ibraz bankası belgeleri ödeme için muhataba vakit geçirmeden ibraz etmek zorundadır. Dikkat: Tahsil talimatında; “Görüldüğünde ödeme" şartı varsa ibraz bankası gecikmeksizin ödeme için belgeleri ibraz etmelidir. “Vadeli ödeme” şartı varsa ibraz bankası en geç vade tarihinde ödeme için belgeleri ibraz etmelidir. “Poliçe kabulü” şartı varsa ibraz bankası gecikmeksizin kabul için belgeleri ibraz etmelidir. İbraz bankası, kabul şartlı bir tahsilde, poliçenin kabulünün şekil yönünden tam ve doğru olarak göründüğünü denetlemekten sorumludur. Bununla birlikte, kabule imza koyanların yetkili olup olmadıklarından veya imzaların gerçek olup olmadığından sorumlu değildir. 522 Sayılı Broşür: Belgelerin oluşturulması, serbest bırakılması ve ödemeye ilişkin kurallar, Broşürün 7., 8., 16., 17., 18., 19. ve 24. maddelerinde düzenlenmiştir. Belgelerin Oluşturulması: Gönderi bankası tahsile dahil edilmemiş birtakım belgelerin (poliçeler, bonolar, makbuzlar, taahhütnameler veya diğer belgeler) tahsil bankası veya muhatap tarafından oluşturulması yolunda talimat vermesi durumunda, bu belgelerin biçim ve metinlerini kendisi sağlamalıdır. Aksi halde tahsil bankası, kendisi veya muhatap tarafından sağlanan bu belgelerin biçim ve yazılışı açısından yükümlü ve sorumlu olmaz. Ticari Belgelerin Serbest Bırakılması: Tahsil talimatında ticari belgelerin ödeme, poliçe kabulü veya diğer şartlar karşılığında teslimini öngören bir talimat bulunmalıdır. Böyle bir belirleme olmadığı takdirde ticari belgeler, sadece ödeme karşılığında serbest bırakılır ve tahsil bankası belgelerin teslimindeki herhangi bir gecikmeden doğacak sonuçlardan sorumlu tutulamaz. Örneğin; amir 1 Mart'ta tahsil talimatını ve belgeleri gönderi bankasına vermişse ve tahsil talimatında teslim şartı yoksa, belgelerin arasında da 1 Nisan vadeli bir poliçe varsa, banka belgeleri ancak ödeme karşılığı teslim edebilir ve bu arada olabilecek zaman kaybından sorumlu değildir. Tahsil talimatında ticari belgelerin ödeme, poliçe kabulü veya diğer şartlar karşılığında teslimini öngören bir talimat bulunmalıdır. Söz Sizde 2: Tahsil talimatında ticari belgelerin ödeme, poliçe kabulü veya diğer şartlar karşılığında teslimini öngören bir talimat bulunmaması halinde, ticari belgeler ne şekilde serbest bırakılabilir? Ödeme Tahsil edilen tutarlar (duruma göre komisyonlar, masraflar, harice yapılan ödemeler ve/veya harcamalar düşüldükten sonra) tahsil talimatında belirtilen şartlar uyarınca gecikmeksizin talimatın alındığı tarafın kullanımına hazır tutulur. Temiz tahsiller çerçevesinde kısmi ödemeler, ödeme yerinde geçerli olan yasanın yetki verdiği hal, şart ve oranlarla kabul edilebilir. Bir başka deyişle, poliçe, bono gibi mali belgelerin bedel karşılığı muhataba verildiği temiz tahsilde muhatabın ülkesindeki mevzuatın buna izin vermesi durumunda kısmi ödeme mümkündür. Mali belgeler muhataba, sadece ilgili ödemenin tamamı sağlandığında teslim edilir. Belgeli tahsiller çerçevesinde kısmi ödemeler sadece tahsil talimatında özel yetki varsa kabul edilir. Bununla beraber, aksine bir talimat bulunmadığı sürece ibraz bankası, belgeleri muhataba sadece ödemenin tamamı sağlandıktan sonra teslim eder ve belgelerin teslimindeki herhangi bir gecikmeden doğacak sonuçlardan sorumlu olmaz. Ödemeler, yerel para üzerinden olabileceği gibi yabancı para üzerinden de gerçekleştirilebilir. Yerel para veya yabancı para ödemelerde mutlaka, belgelerin (ticari fatura, poliçe, konşimento vb.) yerel para veya yabancı para üzerinden düzenlenmiş olması, tahsil talimatında belirtilen biçimde (cari hesaptan ödeme, havale yoluyla ödeme, çekle ödeme gibi) ödeme yapılması gerekir. Faiz, Komisyon ve Masraflar 522 Sayılı Broşür: Broşürün 20. ve 21. maddeleri; faiz, komisyon ve masrafların tahsili ile ilgili düzenlemeleri açıklamaktadır. Faiz: Tahsil talimatı faiz tahsil edilmesine ilişkin bir talimat içeriyor ise tahsil talimatı faiz oranını, faiz dönemini ve hesaplama esasını belirtmelidir. Ayrıca; Muhatabın faizi ödemeyi reddetmesi Tahsil talimatı faizden vazgeçilmeyeceğini durumunda ibraz bankası faizi tahsil açıkça bildirdiği halde muhatap bu faizi etmeden, belgeleri duruma göre ödeme, ödemeyi reddederse, ibraz bankası belgeleri kabul veya diğer şartlar karşılığında teslim etmez. Tahsil talimatını aldığı teslim edebilir. bankayı gecikmeksizin bilgilendirir. Komisyon ve Masraf: Tahsil talimatı komisyon veya masraf alınmasına ilişkin bir talimat içeriyorsa; Komisyon veya masrafların muhataba ait Komisyon veya masrafların muhataba ait olduğu hususu tahsil talimatında yer aldığı olduğunu ve bunlardan vazgeçilmeyeceğini halde, muhatap bunları ödemeyi açıkça bildirdiği halde muhatap bunları reddederse, ibraz bankası komisyon veya ödemeyi reddederse, ibraz bankası belgeleri masrafları tahsil etmeksizin duruma göre teslim etmez. Tahsil talimatını aldığı ödeme, kabul veya diğer şartlar bankayı gecikmeksizin bilgilendirir. karşılığında belgeleri teslim edebilir. Dikkat: Bankalar, herhangi bir talimatı yerine getirmeden önce; kendi giderlerini karşılamak için tahsil talimatını aldıkları taraftan komisyon ve masraflarının peşinen ödenmesini isteme ve bu ödemenin yapılmasına kadar tahsil talimatını yerine getirmeme haklarını saklı tutarlar. Söz Sizde 3: Bir tahsil işleminde, tahsil talimatı komisyon ve masraflardan vazgeçilmeyeceğini açıkça bildirdiği halde muhatap bunları ödemeyi reddederse, ibraz bankasının sorumluluğu ne olur? Bildirimler 522 Sayılı Broşür: Broşürün 26. maddesi, tahsil bankasının yapacağı bildirimlere ilişkin düzenlemeleri açıklamaktadır. Tahsil bankası ve/veya ibraz bankası 3 konuda gönderi bankasına bildirim yapar: Ödeme Poliçe kabulü Ödememe veya kabul etmeme Tahsil bankaları, aşağıdaki kurallara göre işlemin akıbetine yönelik bildirimde bulunmak durumundadırlar:  Tahsilin alındığı bankaya gidecek bütün bildirimler veya bilgiler, her durumda, tahsilin alındığı bankanın tahsil talimatında bildirdiği referans numarası dahil, gerekli ayrıntıları taşımalıdır. Gönderi bankası, bildirimlerin hangi yöntemle yapılacağı hususunda tahsil bankasına talimat vermekten sorumludur. Bu yolda bir talimatın bulunmaması halinde, tahsil bankası bildirimlerini kendi seçtiği yöntemle ve masrafı tahsil talimatının alındığı bankaya ait olmak üzere gönderir. Ödeme ve Kabul Bildirimleri: Tahsil bankası, tahsil edilen tutarları ve varsa kesintilerin dökümünü vermek ve fonların kullanıma sunulma yöntemini belirtmek suretiyle, tahsil talimatının alındığı bankaya ödeme bildirimini gecikmeksizin göndermelidir. Ödeme bildiriminde mutlaka; tahsil edilen tutar(lar), yapılan indirimlerin dökümü, paranın gönderi bankasınca temin edilebilme yöntemi yer almalıdır. Tahsil bankası, tahsil talimatının alındığı bankaya kabul bildirimini gecikmeksizin göndermelidir. Ödememe veya Kabul Etmeme Bildirimi: İbraz bankası, ödememe veya kabul etmeme nedenlerini belirlemeye çalışarak, tespit ettiği bilgileri tahsil talimatını aldığı bankaya gecikmeksizin iletir. Gönderi bankası söz konusu bildirimi aldığı zaman belgelerin bundan sonra tabi tutulacağı işlem hakkında gerekli talimatı vermelidir. Söz konusu talimat ibraz bankasının ödememe veya kabul etmeme bildiriminden sonraki 60 gün içinde bu bankaca alınmadığı takdirde belgeler, ibraz bankasının herhangi bir sorumluluğu olmaksızın tahsil talimatının alındığı bankaya iade edilebilir. ÖZET Amaç 1: Peşin ve mal mukabili ödeme şekillerinin yapısını ve işleyişini diğer ödeme şekillerinden ayırt edebilmek Peşin ödemede ithalatçı mal bedelini ihracatçı malları yüklemeden peşin olarak öder, dolayısıyla ithalatçının ihracatçıya tanıdığı bir kredi söz konusudur. Bu ödeme şeklinde, malın ihracatçısı tamamen güvende olduğu halde ithalatçı riskle karşı karşıyadır. İhracatçı, malları göndermez veya gönderdiği mallar siparişe uygun bulunmaz ise ithalatçı güç durumda kalabilir ve zarara uğrayabilir. Mal mukabili ödemede ise ihracatçı, taşıma belgesini doğrudan veya bedel tahsil edilmeden teslim edilme şartı içeren bir talimatla ve bir bankanın aracılığı ile ithalatçıya gönderir. Belgeleri alan ithalatçı malları gümrükten çeker, daha sonra ihracatçıya mal bedelini öder. Mal mukabili ödeme, ihracatçı açısından riski en fazla olan ödeme şekli iken, ithalatçının tamamen güvende olduğu ve malları gümrükten çektikten sonra ödemede bulunma imkanı veren ödeme şeklidir. Amaç 2: Tahsil işleminin yapısını anlayarak tarafların sorumlulukları ile işleme konu belgelerin ibrazını ve ödemeye ilişkin ayrıntıları kavrayabilmek Tahsil, satıcının parasını alıcıdan alabilmek için bir bankanın hizmetlerinden yararlanması anlamına gelen, alıcının mal bedelini ödemek için kullanacağı uluslararası ödeme şekillerinden biridir. Tahsil ödeme şekli, MTO’nun 522 sayılı Broşüründe ayrıntılı olarak ele alınmış ve bu Broşürde bir tahsil talimatında yer alması gereken hususlar açıklanmıştır. Bu ödeme şekli, ülkemizde vesaik mukabili ödeme olarak bilinmektedir. Bir tahsil işleminin tarafları; amir (ihracatçı), gönderi bankası, tahsil bankası, ibraz bankası ve muhataptır (ithalatçı). Bu ödeme şeklinde kullanılan belgeler, mali ve ticari belgeler olarak ikiye ayrılır. Bankalar belgelerin, tahsil talimatında listelendikleri biçimde göründüklerini kontrol ederler. Bunun dışında başkaca bir inceleme yükümlülükleri yoktur. Bankaların; gönderilen mallara ve malların korunmasına, belgelerin biçim, yeterlilik, doğruluk ve gerçekliğine, belgelerin, mesajların veya mektupların gönderilmeleri sırasında kaybolmaları veya gecikmeleri dolayısıyla oluşacak sonuçlara, haberleşmede yaşanabilecek aksaklık ve hatalardan doğabilecek sonuçlara, mücbir sebepler nedeniyle oluşabilecek sorunlara ilişkin herhangi bir yükümlülük ve sorumlukları bulunmamaktadır. Bir tahsil işleminde bankalar, amirin hesabına ve riski ona ait olmak üzere işlem yaparlar. Tahsil talimatında belirtilen hususların yerine getirilmesinden, belgelerin muhataba bu şartlar çerçevesinde ve alındıkları şekilde teslim edilmesinden tahsil veya ibraz bankası sorumludur. Belgeler muhataba; ödeme, kabul veya diğer şartlarla teslim edilir. Tahsil talimatında görüldüğünde ödeme yapılması öngörülüyorsa, ibraz bankası belgeleri ödeme için vakit geçirmeden ibraz etmek zorundadır. Ticari belgelerin ödeme karşılığında teslimi öngörüldüğünde, ileri bir tarihte ödemeli poliçelere yer verilmemesi gerekir. Aksi halde tahsil talimatı, ticari belgelerin muhataba kabul karşılığı mı yoksa ödeme karşılığı mı teslim edileceğini bildirmelidir. Tahsil talimatında, ödememe veya kabul etmeme durumunda protesto veya başka bir yasal işleme ilişkin talimat bulunmalıdır, aksi halde bankaların bu konuda yükümlülüğü yoktur. Tahsil talimatı faiz tahsiline ilişkin bir talimat içeriyorsa; faiz oranı, dönemi, hesaplama esası, tutarı ve bundan vazgeçilip vazgeçilemeyeceğini belirtmelidir. İşleme ilişkin komisyon ve masrafların hangi tarafa ait olduğu ve bunlardan vazgeçilip vazgeçilemeyeceğinin de talimatta belirtilmesi gerekir. Tahsil bankası, talimatı aldığı bankaya ödeme, kabul ya da ödememe veya kabul etmeme bildirimini gecikmeksizin göndermelidir. YAŞAMDAN ÖRNEKLER Alıcı ve satıcı açısından peşin ödeme, mal mukabili ödeme ve tahsillerin sunduğu avantajlar ve dezavantajlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir: PEŞİN ÖDEME ALICI SATICI - Banka masrafları tahsillere ve - Tahsillere ve akreditife kıyasla akreditife kıyasla daha azdır. daha hızlıdır. - Malın maliyeti düşebilir. - Malı ihraç etmeden önce bedel Avantajları gelir, böylece malı imal /tedarik etmesi için gereken bedeli kendi kaynaklarından ödemesine gerek kalmaz. - İhracatçının malları - Mallar üretilemezse faiziyle üretememesi veya birlikte para iadesi gerekir. gönderememesi söz konusu olabilir. Dezavantajları - Malların yüklenmesi ve belge düzenlenmesi aşamalarında, sözleşmeye uygunluğun kontrolü imkanı yoktur. MAL MUKABİLİ ÖDEME ALICI SATICI Avantajları - Banka masrafları tahsillere ve - Diğer satıcılara göre rekabetçi akreditife kıyasla daha azdır. olur. - Ödeme yapmadan malları - Mal bedelinin üzerine vade farkı gümrükten çekme imkanı verir, ekleyebilir. ödemeyi malın satışından kazandığı para ile yapabilir.  - Belgeler doğrudan kendisine ulaştığı için, mallara daha çabuk sahip olma imkanı sağlar. - Malların yüklenmesi ve belge - Banka avalli işlemler hariç düzenlenmesi aşamalarında, bankaların ödeme garantisi sözleşmeye uygunluğun kontrolü olmaması nedeniyle mal bedelinin Dezavantajları imkanı yoktur. ödenmeme riski vardır. - Mallar ve belgeler üzerinde kontrolü kaybetme riski vardır. TAHSİLLER ALICI SATICI - Basit, hızlı ve akreditife göre - Uluslararası kabul görmüş daha az maliyetlidir. standart kurallara göre ticaret - Bankadan kredi talep etme yapma imkanı vardır. zorunluluğu yoktur. (Banka avalli - Alıcı tahsile ilişkin Avantajları işlemler hariç) yükümlülüğünü yerine getirinceye - Yükleme evrakları ulaşmadan kadar malların kontrolünü elinde ödeme yapma yükümlülüğü tutar. yoktur. - Akreditife göre daha az maliyetlidir. - Bankalar evrakların - Alıcıya göre daha risklidir. doğruluğunu teyit etmez. Alıcı ödeme yapmazsa, malları - Mallar ithal ülkesine ulaştığı geri getirme zorunluluğu Dezavantajları halde, belgelerin tesliminde doğabilir. gecikme yaşanması olasılığı - Bankaların görevi kısıtlıdır. vardır. Avalli işlemler hariç ödeme taahhütleri yoktur. Kaynak: isbank.com.tr KENDİMİZİ SINAYALIM 1. Mal mukabili ödeme şekli, ihracatçı ve ithalatçıdan hangisi için avantajlıdır? 2. Bankalar, aldıkları belgeleri muhataba teslim ederken belgeler üzerinde ne tür değişiklikler yapmaya yetkilidir? 3. Bir tahsil işleminde gönderi bankası, tahsil bankasını belirlerken nelere dikkat etmelidir? 4. Tahsil bankasının kabule sunduğu poliçedeki imzanın sahte olduğu ortaya çıkmıştır. Bu durumda, 522 sayılı Broşüre göre, tahsil bankası sorumlu tutulabilir mi? SÖZ SİZDE YANIT ANAHTARI Söz Sizde 1: Temiz tahsil, sadece mali belgelerin tahsilidir. Belgeli tahsil ise, sadece ticari belgelerin veya mali belgelerle birlikte ticari belgelerin tahsilidir. Söz Sizde 2: Tahsil talimatında ticari belgelerin ödeme, poliçe kabulü veya diğer şartlar karşılığında teslimini öngören bir talimat bulunmaması halinde ticari belgeler, sadece ödeme karşılığında serbest bırakılır ve tahsil bankası belgelerin teslimindeki herhangi bir gecikmeden doğacak sonuçlardan sorumlu tutulamaz. Söz Sizde 3: Tahsil talimatı komisyon ve masraflardan vazgeçilmeyeceğini açıkça bildirdiği halde muhatap bunları ödemeyi reddederse, ibraz bankası belgeleri teslim etmez ve belgelerin teslimindeki herhangi bir gecikmeden doğacak sonuçlardan sorumlu olmaz. Böyle bir durumda, ibraz bankası tahsil talimatını aldığı bankayı gecikmeksizin bilgilendirir. KENDİMİZİ SINAYALIM YANIT ANAHTARI 1. Mal mukabili ödeme, malları çektikten sonra bedelini ödeme olanağı sunduğu için, ithalatçı açısından avantajlıdır. 2. Tahsil işleminde kural bankaların belgeleri muhataba aldıkları şekli ile ibraz etmeleridir. Ancak bankalar gerekli ciroları yapmaya ve gerekli ya da usulden olan herhangi bir kaşe veya tanıtıcı işaret koymaya yetkilidir. 3. Bir tahsil işleminde gönderi bankası, amirin talimatını yerine getirmek amacıyla, amirin görevlendirilmesini istediği bankayı tahsil bankası olarak kullanır. Böyle bir görevlendirme yapılmamışsa, gönderi bankası, kendi seçimi ile belirleyeceği herhangi bir bankayı kullanır. 4. Tahsil bankası, kabul şartlı bir tahsilde, kabule imza koyanların imzalarının gerçek olup olmadığından sorumlu değildir. YARARLANILAN VE BAŞVURABİLECEĞİNİZ KAYNAKLAR 522 sayılı Tahsiller için Yeknesak Kurallar Broşürü Bankamız Kurumsal İntranet Portalı www.icc.tobb.org.tr www.iccwbo.org BÖLÜM 3 – AKREDİTİFLİ ÖDEME İhracatçı firma müşterimiz Çavdar Tekstil A.Ş. lehine, ABC Bank tarafından görüldüğünde ödemeli akreditif açılmıştır. Açılan akreditifte Bankamız ihbar bankası olarak belirlenmiş ve bu doğrultuda Çavdar Tekstil A.Ş.’ye akreditif bildirimi yapılmıştır. İhracatçı firma, akreditif vadesinde Bankamıza akreditifte belirtilen kurallara uygun vesaiki ibraz etmiş ve gelen vesaik Bankamız tarafından amir banka olan ABC Bank’a süresi içerisinde iletilmiştir. İhracatçı firma olan Çavdar Tekstil A.Ş. Bankamızın akreditifin tarafı olduğunu ve ibrazı karşılama yükümlülüğü olduğunu iddia ederek, vesaikin gönderilmesinin ardından Bankamızdan ibrazı karşılamasını talep etmiştir. Bu doğrultuda, 600 sayılı Broşüre göre Bankamızın, ihbar bankası olarak ibrazı karşılama yükümlülüğünü değerlendiriniz. Amaçlarımız Bu bölümü tamamladığımızda; akreditifli ödemenin tanımını, işleyişini ve taraflarını irdeleyerek tarafların sorumluluk ve yükümlülüklerini ayırt edebilmek, akreditif türlerini, akreditiflerin kullandırma şekillerini ve özelliği olan akreditifleri irdeleyerek özelliklerini kıyaslayabilmek, akreditifli işlemlerde bankalarca belge incelenmesine ilişkin genel kuralları değerlendirebilmek için gerekli bilgi ve becerilere sahip olacağız. Başlarken... Farklı ülkelerde faaliyet gösteren ve birbirlerini yeteri kadar tanımayan ithalatçı ve ihracatçıların işlemlerinde güven unsuru çok önemlidir. İhracatçı gönderdiği malların bedelini tahsil etme konusunda endişelenirken ithalatçı da sipariş ettiği malların istediği koşullarda kendisine ulaşıp ulaşmayacağı konusunda kaygı duyar. Her iki tarafın kaygılarına çözüm olarak geliştirilen enstrüman ise akreditiftir. Akreditifli ödeme, bankaların akreditif koşullarında ibrazı istenen belgeleri incelemesine ve uyumlu belgeler karşılığında ödeme garantisi vermesine dayanır. Bu durumda, hem ithalatçı akreditif açılırken şart koştuğu belgeleri alacağından, hem de ihracatçı uygun belgeler karşılığında akreditifi açan banka tarafından kendisine ödeme yapılacağından emin olur. Doğal olarak, akreditifli ödeme diğer ödeme şekilleri ile karşılaştırıldığında, bankalara daha fazla sorumluluk yüklemektedir. Buna karşılık, bankaların akreditifli işlemlerde elde ettikleri komisyon gelirleri de peşin ödeme, mal mukabili ödeme ve tahsillere kıyasla daha yüksektir. Akreditifli işlemlerde borçlu ve alacaklı bankaların aralarında hesap ilişkisinin bulunmadığı durumda, ödemeyi sonuçlandırmak için, her iki bankanın da hesabının olduğu “rambursman bankası” devreye girer. AKREDİTİFLİ ÖDEMENİN TANIMI VE TARAFLARIN SORUMLULUKLARI Amaç 1: Akreditifli ödemenin tanımını, işleyişini ve taraflarını irdeleyerek tarafların sorumluluk ve yükümlülüklerini ayırt edebilmek Uluslararası ticarette çok geniş bir alanda kullanılan ve bankaların ödeme garantisini içeren akreditif (Letter of Credit, Documentary Credit), ithalatçı ve ihracatçılar tarafından sıklıkla tercih edilen bir ödeme şeklidir. Akreditifli ödeme şekli, MTO'nun 600 sayılı Akreditiflere İlişkin Birörnek Usuller ve Uygulama Kuralları Broşüründe (Uniform Customs and Practice for Documentary Credits - UCP) düzenlenmiştir. MTO, bu kuralları ilk kez 1933'te yayımlamış, günün koşullarına göre yıllar itibariyle gözden geçirmiş ve böylece uluslararası kabul gören bir kurallar birliği oluşturmuştur. Bu kurallar en son 2007'de revizyona tabi tutulmuş ve 600 sayılı Broşür yayımlanmıştır. Ayrıca MTO Bankacılık Komisyonu, 745 sayılı UCP 600 Altında İbraz Edilen Belgelerin İncelenmesine İlişkin Uluslararası Standart Bankacılık Uygulaması” (International Standart Banking Practice-ISBP) çalışması kapsamında, 600 sayılı Broşürün günlük kullanımla nasıl bağdaştırılacağı konusunda uygulamacıların sorularına açıklık getirmiştir. Bu yayın, bir akreditifin bütün taraflarını ilgilendiren uluslararası standart bankacılık uygulamasını yansıtmaktadır. Uluslararası standart bankacılık uygulaması, MTO Bankacılık Komisyonunca verilen görüşler, kararlar ve 600 sayılı Broşür ile uyum içindedir. Bu doküman 600 sayılı Broşüre değişiklik getirmemekte, 600 sayılı Broşürde yer alan uygulama kurallarının görevliler tarafından nasıl uygulanacağını açıklamaktadır. Bugün bu kurallar ülkemiz dahil pek çok ülkenin bankaları tarafından uygulanmaktadır. 600 sayılı Broşür kurallarının amacı, akreditifli ödemelerde taraflar arasında ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkları önlemek, yorum ve uygulama farklılığının giderilmesini sağlamaktır. Bir akreditifin 600 sayılı Broşüre tabi olması için bu durumun akreditif metninde açıkça belirtilmesi gerekir. Bu nedenle akreditif açılışına ilişkin SWIFT mesajının 40E zorunlu alanında akreditifin tabi olduğu kurallara yer verilmektedir. Ancak, taraflar satış sözleşmesinde bu kurallardan farklı uygulamaların geçerli olmasını da kararlaştırabilirler. Bu durumda kararlaştırılan hususların ve broşürde yer almayan belgelerin akreditifte mutlaka açıkça belirtilmiş olması gerekir. Akreditifte yer alan hükümler, taraflar için bağlayıcıdır. 600 sayılı Broşürün 1. maddesi “Akreditif şartlarıyla açıkça değiştirilmedikleri veya uygulama dışı bırakılmadıkları sürece” diyerek akreditif hükümlerinin birinci derecede bağlayıcı olduğuna işaret etmekle beraber, diğer taraftan akreditif şartlarını belirlemede tarafların serbest olduğunu da belirtmektedir. Bankamızca MT700 formatında açılan akreditiflerin 40E Akreditiflerin Tabi Olduğu Kurallar / Applicable Rules alanında UCPURR LATEST VERSION kodunun, rambursman kullanımı yok ise UCP LATEST VERSION kodunun kullanılması gerekmektedir. Akreditif, bir müşterinin (akreditif amiri) talep ve talimatı üzerine veya bizzat kendi adına işlem yapan bir bankanın (amir banka) uygun bir ibrazı karşılayacağına ilişkin kesin yükümlülüğünü oluşturan dönülemez nitelikte herhangi bir düzenleme anlamına gelir. Akreditifli ödeme şeklinin kullanılması, ithalatçı ve ihracatçı arasında düzenlenen satış sözleşmesinde kararlaştırılır. Ancak, bankalar satış sözleşmesi hükümleriyle ilgilenmezler ve onunla bağlı olmazlar. Bu nedenle ithalatçı, sözleşmede kararlaştırılan koşulları içeren bir akreditif açma teklifini bankasına iletir. İthalatçının bankası, bu teklifi uygun bulursa akreditifi açar. Bir akreditif, dayandırılabileceği satış sözleşmesinden veya diğer bir sözleşmeden ayrı bir işlemdir. Akreditifte bir sözleşmeye değinilmiş olsa bile bankalar böyle bir sözleşmeyle ilgilenmezler. Akreditifli Ödemede Taraflar Akreditif işlemine esas olan birbirinden bağımsız üç ilişki vardır. Bu ilişkiler bir şema ile aşağıda açıklanmıştır. Şekil 1. Akreditif işleminden kaynaklanan ilişkiler 600 Sayılı Broşür: Broşürün 2., 7. ve 8. maddeleri; akreditif tanımları ile tarafların sorumluluk ve yükümlülüklerine ilişkin düzenlemeleri içerir. Satış Sözleşmesi: İthalatçı ile ihracatçı arasında yapılır. Satış sözleşmesinin hükümleri sadece ithalatçı ve ihracatçıyı bağlar. Akreditif Teklifi: İthalatçının, bankasına akreditif açması için verdiği tekliftir. Bu teklif, ithalatçı ve ithalatçının bankası arasında akreditif teklifi ilişkisini doğurur ve hükümleri sadece ithalatçı ve bankası açısından bağlayıcıdır. Akreditif: İthalatçının bankası ve ihracatçı arasındadır. İthalatçının bankası, ithalatçının akreditif açma teklifini uygun bulur ve akreditifi açarsa, ihracatçıya karşı tek başına ve asli bir sorumluluk altına girer. Diğer bir deyişle ithalatçı, akreditifin asıl tarafı değildir. İthalatçının bankası, ihracatçının akreditif koşullarına uyması ve akreditifte öngörülen belgeleri (deniz konşimentosu, fatura, sigorta belgesi vb.) İbraz etmesi durumunda; ithalatçı akreditif bedelini ödemese bile, akreditiften doğan ödeme, kabul veya iştira taahhüdünü ihracatçıya karşı yerine getirmek zorundadır. Akreditifli ödeme şekli, ihracatçı için olduğu kadar, ithalatçı için de güven vericidir. Bunun nedeni, ithalatçının satış sözleşmesindeki şartlara uygun olmayan belgeler karşılığında ihracatçıya para ödenmeyeceğini bilmesidir. Akreditifli ödeme şeklinin işleyişi genel hatlarıyla aşağıdaki gibidir: 1) Akreditifli işlemler ithalatçı ve ihracatçı arasında düzenlenen bir sözleşmeyle başlar. Bu sözleşme uyarınca ithalatçı, kendi ülkesindeki bir bankaya akreditifin açılması için teklif verir. 2) Akreditif ithalatçının bankası tarafından açılarak ihracatçının ülkesindeki bir bankaya gönderilir. İhracatçının bankası, akreditifin açıldığını ihracatçıya ihbar eder. 3) Bunun üzerine ihracatçı malı gönderir ve akreditif uyarınca ibraz etmesi gereken belgeleri de bankalar aracılığıyla ithalatçıya gönderir. Amir banka gerekli kontrolleri yaptıktan sonra ihracatçıya parası ödenir. Belgeler ithalatçının eline geçtiğinde, o da bu belgeleri kullanarak malını gümrükten çeker. Akreditif Amiri (Applicant) Akreditif amiri, akreditif açılması için talepte bulunan taraf olan ithalatçıdır. Amir, akreditif teklifi ilişkisi nedeniyle bankasının ihracatçıya ödeyeceği parayı, kendisinden ilk talepte bankasına ödeme yükümlülüğünü kabul eder. Amirin akreditifin açılmasına veya şartlarında değişiklik yapılmasına ilişkin teklifinin eksiksiz ve kesin olması gerekir. Akreditif Lehtarı (Beneficiary) Akreditif lehtarı, lehine akreditif açılan ihracatçıdır. Akreditif lehtarı, akreditif işleminin diğer taraflarından yükümlülüklerini yerine getirmelerini isteme hakkına sahiptir; bunun koşulu ise, akreditifte öngörülen belgeleri, zamanında ve akreditif koşullarına uygun olarak ibraz etmesidir. Dikkat: Uluslararası ticaret işlemlerinde kullanılan belge türleri, Uluslararası Ticaret İşlemle