Θησαυροί - Διαλέξεις

Θησαυροί Αφροδίτη Μάλλιαρη, Επίκουρη Καθηγήτρια [email protected] 9η εβδομάδα Φασετική ανάλυση Επιπρόσθετα θέματα διαχείρισης θησαυρών Ενδιάμεση αξιολόγηση Φασετική ανάλυση (facet analysis)  αποτελεί σημαντικό μέρος της θεματικής ευρετηρίασης  χρησιμοποιείται σε όλα τα συστήματα ευρετηρίασης  α...

Θησαυροί Αφροδίτη Μάλλιαρη, Επίκουρη Καθηγήτρια [email protected] 9η εβδομάδα Φασετική ανάλυση Επιπρόσθετα θέματα διαχείρισης θησαυρών Ενδιάμεση αξιολόγηση Φασετική ανάλυση (facet analysis)  αποτελεί σημαντικό μέρος της θεματικής ευρετηρίασης  χρησιμοποιείται σε όλα τα συστήματα ευρετηρίασης  ανάλυση των θεματικών πεδίων σε έννοιες οργανωμένες σε φασέτες και η υποδιαίρεση των εννοιών σε στενότερες έννοιες με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά  η φασέτα προκύπτει από τα διαφορετικά χαρακτηριστικά διαίρεσης των εννοιών.  προσδιορισμός των απόψεων ως προς τις οποίες εξετάζονται οι έννοιες και των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα διάφορα χαρακτηριστικά των εννοιών, λαμβάνοντας υπόψη ένα δεδομένο σύστημα οργάνωσης της γνώσης, όπως είναι π.χ. το μοντέλο PMEST του Ranganathan Κατηγορίες / φασέτες για την ταξινόμηση της γνώσης  Κατά τον Ranganathan (μαθηματικός και βιβλιοθηκονόμος), ο οποίος δημιούργησε το φασετικό σύστημα ταξινόμησης, υπάρχουν 5 κατηγορίες  προσωπικότητα (personality),  ύλη ή ιδιότητα (matter or property),  ενέργεια (energy),  χώρος (space),  χρόνος (time).  Κατά τον Αριστοτέλη  υπόσταση (ουσία),  ποιόν (ποιότητα),  ποσόν (ποσότητα),  προς τι (σχέση),  πού (χώρος),  πότε (χρόνος),  κείσθαι (κατάσταση),  έχειν (τρόπος),  ποιείν (ενέργεια),  πάσχειν (πάθημα) Φασετική ανάλυση και κατασκευή θησαυρού  Παρέχει ένα εργαλείο για την ανάλυση των θεματικών πεδίων και για τον προσδιορισμό/καθορισμό των σχέσεων μεταξύ των εννοιών εντός αυτών.  Είναι χρήσιμη για τη δημιουργία ιεραρχιών σύμφωνα με τους κανόνες που ισχύουν για τις ιεραρχικές σχέσεις.  Φασέτες μπορούν να προστεθούν σε όρους σε υπάρχοντα λεξιλόγια, για τον περαιτέρω προσδιορισμό του νοήματος και του ρόλου τους.  Υπάρχουν αρκετοί θησαυροί που χρησιμοποιούν την φασετική ανάλυση ως τεχνική κατασκευής και αρκετοί που περιέχουν φασέτες στην παρουσίαση. Φασετική ανάλυση και κατασκευή θησαυρού  Φασέτες είναι χρήσιμες σε έναν θησαυρό που είναι εκτενής (μεγάλο εύρος) αλλά και λεπτομερής.  Όταν χρησιμοποιούνται φασέτες, οι όροι ταξινομούνται πρώτα ανά θεματική περιοχή και στη συνέχεια στενότερα με βάση την φασέτα τους.  Η επιλογή φασετών μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με το θεματικό πεδίο.  Στα υψηλότερα επίπεδα συνηθίζεται να χρησιμοποιούνται βασικές κατηγορίες όπως, αντικείμενα, υλικά, ενέργειες, τοποθεσίες, χρονικές περίοδοι, κ.ά. Φασέτα  Φασέτα είναι μια τάξη  Γίνεται διαχωρισμός μόνο βάσει ενός μοναδικού χαρακτηριστικού  Τα χαρακτηριστικά μέσα στις επιμέρους τάξεις αλληλοαποκλείονται.  Διαμοιράζεται ένα θέμα σε επιμέρους μέρη κάτω από ειδικές απόψεις ή χαρακτηριστικά  Μπορούν να διαιρεθούν περαιτέρω  Π.χ. Λογοτεχνία  περίοδος  μορφή  γλώσσα Φασέτες και παρουσίαση θησαυρών  Η φασετική ταξινόμηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη συστηματική παρουσίαση του θησαυρού (έντυπου ή online).  Στην ιεραρχική παρουσίαση εμφανίζονται, συνήθως, μόνο οι ιεραρχικές σχέσεις των όρων του θησαυρού, οι οποίοι ομαδοποιούνται και τοποθετούνται είτε κάτω από έναν όρο κορυφής ή κάτω από μία ετικέτα κόμβου, η οποία αντιστοιχεί σε μία φασέτα, αν έχει εφαρμοστεί φασετική ανάλυση στη δόμηση του θησαυρού. Παράδειγμα Θησαυρού με φασετική ανάλυση Art & Architecture Thesaurus (AAT Thesaurus) Θησαυρός για τις Τέχνες και την Αρχιτεκτονική, παραγωγή του Ιδρύματος Getty. Έχει ιεραρχική δομή και χρησιμοποιεί φασετική ανάλυση για την παράσταση και δόμηση των εννοιών Οργάνωση όρων σε φασέτες  Πλεονεκτήματα  λιγότερο πιθανή η ανάγκη για μεγάλη αναθεώρηση (αλλαγή θεματικού πεδίου μιας έννοιας)  υψηλότερο επίπεδο συμφωνίας μεταξύ κέντρων τεκμηρίωσης  Μειονεκτήματα  διασκορπίζονται έννοιες που συνήθως σχετίζονται με συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο.  η λογική της οργάνωσης του θησαυρού δεν είναι αυταπόδεικτή Επιπρόσθετα θέματα δημιουργίας θησαυρών Λογισμικό Άλλα θέματα επιμέλειας σύνταξης Λογισμικό  Ειδικά προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί για αυτό το σκοπό οικείο, ευρέως χρησιμοποιούμενο πακέτο  Φιλικό στο χρήστη (ευρετηριαστές/καταλογογράφους/ χρήστες)  Συνοδεύεται από εκπαιδευτικό υλικό και πλήρη υποστήριξη.  Εύκολο στην αναβάθμιση και στη μετατροπή των υπαρχόντων δεδομένων.  Το λογισμικό πρέπει να διαχειρίζεται, εισαγάγει και εξαγάγει δεδομένα σε μορφή XML. Λογισμικό : μέγεθος, σημεία στίξης  Δεν πρέπει να θέτει περιορισμούς  στον αριθμό των όρων  στο μέγεθος των όρων  στον αριθμό των ιεραρχικών επιπέδων και των σχέσεων (BTs, NTs, RTs and UFs) που μπορεί να έχει ένας όρος.  στον αριθμό των γλωσσών που υποστηρίζει σε ένα πολύγλωσσο θησαυρό  Διαχείριση ειδικών χαρακτήρων (παρενθέσεις, απόστροφος, σύμβολο &, κ.λπ.)  Χρήση κεφαλαίων και πεζών γραμμάτων  Όλα τα σημεία στίξης στις διευκρινιστικές σημειώσεις Λογισμικό : αυτόματες ενημερώσεις  Δεν πρέπει να επιτρέπει τις διπλοεγγραφές  Να υποστηρίζει τις βασικές σχέσεις και την αμοιβαιότητά τους  π.χ. Αν αναθέτουμε στον όρο Α ως πλατύτερο τον Β, αυτόματα να ενημερώνεται ο όρος Β ότι έχει στενότερο τον Α.  Κατά την τροποποίηση ενός όρου (π.χ. αλλαγή γραφής, διαγραφή, κ.ά.) πρέπει να ενημερώνονται αυτόματα όλες του οι σχέσεις  Πρέπει να υποστηρίζει όλους τους τύπους σημειώσεων  Κάθε γλώσσα του θησαυρού να έχει την ίδια βαρύτητα χωρίς κάποια να επικρατεί της άλλης Λογισμικό : διαλειτουργικότητα  Εισαγωγή / εξαγωγή δεδομένων σε διαλειτουργική μορφή, π.χ. SKOS  Θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα για  εισαγωγή όρων από υπάρχοντα λεξικά με διατήρηση των υπαρχουσών σχέσεων, σημειώσεων κλπ,  εξαγωγή όλων των όρων με τις σχέσεις αλλά και επιμέρους σχέσεις,  εξαγωγή όρων που εισήχθησαν μετά από συγκεκριμένη ημερομηνία με ή χωρίς λεπτομέρειες. Άλλα θέματα επιμέλειας σύνταξης  Ανακοίνωση σχετικής πρόθεσης σε κατάλληλο επαγγελματικό περιοδικό.  Κατάθεση στην αρμόδια εθνική υπηρεσία και σε ανάλογες διεθνείς υπηρεσίες.  Πιλοτική δοκιμή (ευρετηριαστές και ομάδες χρηστών).  Τακτική αναθεώρηση ώστε ο θησαυρός να παραμένει ενήμερος. Παρουσίαση και αξιολόγηση online θησαυρών Οδηγίες για την εργασία Υπόδειγμα (template) στο moodle Εργασία  Ομαδική εργασία με αντικείμενο την παρουσίαση και αξιολόγηση online Θησαυρού.  Ένα άτομο από κάθε ομάδα θα καταθέσει το αρχείο της εργασίας.  Έως 27 Μαΐου (22:00)  Το αρχείο θα φέρει ως όνομα τα επίθετα των φοιτητών με λατινικούς χαρακτήρες. Δομή εργασίας Οδηγός σύνταξης Στο moodle θα βρείτε τη δομή της εργασίας και το υπόδειγμα που πρέπει να ακολουθήσετε. Ergasies_Structure.pdf Ergasies_Template.doc Ergasies_Template.pdf