TD008_10 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ PDF

Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi...

Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ İçindekiler 1. Hizmet...............................................................................................................................................................3 2. Amaç.................................................................................................................................................................3 3. Kapsam.............................................................................................................................................................3 4. Dayanak............................................................................................................................................................3 5. Tanımlar............................................................................................................................................................3 6. Fren Verimi Uygulamaları..................................................................................................................................5 6.1. Hidrolik / Mekanik Fren Sistemine Sahip Araçlar.....................................................................................5 6.1.1. Hidrolik / Mekanik Fren Sistemi, Servis Fren Verimi Hesaplama........................................................5 6.1.2... Hidrolik / Mekanik Fren Sistemi, Park Fren Verimi Hesaplama...........................................................5 6.1.3. 6.1.4. R. Hidrolik / Mekanik Fren Sistemi, Servis Freni ve Park Freni Sapma Formülü.....................................6 O2 sınıfı Römorklarda Servis Fren Testi.............................................................................................6 6.1.5. 6.2. D I O2 Römorklarda Park / Mekanik Park Fren Testi................................................................................6 Havalı (Pünomatik) Fren Sistemine Sahip Araçlar...................................................................................6 Y A 6.2.1. Havalı (Pünomatik) Fren Sistemine Sahip Araçların, Fren Test Uçlarının Kusur Değerlendirmesi ve Fren Test Metotları............................................................................................................................................7 6.2.1.1. 6.2.1.2. O P 2005 Model Öncesi Araçlar......................................................................................................7 2005 Model ve Sonrası Araçlar................................................................................................9 6.2.2. K Test Ucu Olmayan Havalı Fren Sistemi, Servis Fren Verimi Hesaplama..........................................10 6.2.3. 6.2.4. L U Test Ucu Olmayan Havalı Fren Sistemi, Park Fren Verimi Hesaplama............................................11 Test Ucu Olan Havalı Fren Sistemi, Servis Fren Verimi Hesaplama.................................................11 6.2.4.1. L Otobüs, Kamyon ve Çekicilerde:............................................................................................11 O Römork ve Yarı Römorklarda...................................................................................................................12 6.2.5. 6.3. T R Test Ucu Olan Havalı Fren Sistemi, Park Freni Verimi Hesaplama..................................................12 VIA Online fren tablolarının kullanımı.....................................................................................................13 7. N Fren Verim ve Sapma Limit Değer Tablosu....................................................................................................14 O 8. 9. K Seyyar Fren Test Cihazının Asgari Frenleme Verimliliği Değerleri.................................................................15 Hesaplama Basıncı (Pn)..................................................................................................................................16 9.1. Etiket ile Tayin Edilemeyen veya Etiketi Bulunmayan Araçlarda Hesaplama Basıncı Tayini................17 9.1.1. Motorlu Taşıtlarda Hesaplama Basıncı Tayini...................................................................................17 9.1.2. Römorklarda Hesaplama Basıncı Tayini...........................................................................................17 9.2. Yarı Römork / Römorkların Fren Verim Hesabında Kullanılacak AYA Değeri Tespiti...........................18 9.2.1. Aks Sayısına Göre AYA Değeri Normal Olan Araçlarda...................................................................18 9.2.2. Tip Etiketinde Eksik Bilgiler Olan Araçlarda.......................................................................................19 9.2.2.1. Tip Etiketinde AYA Değeri Mevcut, Ancak King Pim Yükü Yazmayan Araçlar (Low-Bed’ler Hariç) 19 Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 1/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 9.2.2.2. Tip Etiketinde Aks Ağırlıkları Mevcut AYA Değeri ve King Pim Yükü Yazmayan Araçlar.......19 9.2.2.3. Tip Etiketi Olmayan, EGM Kayıtlarında AYA Değeri Mevcut Olan Araçlar.............................20 10. ALB Sistemleri.................................................................................................................................................21 10.1. Test Ucu Olmayan ALB’ lerde ALB Testinin Yapılması.........................................................................22 10.2. ALB Etiketi..............................................................................................................................................22 10.3. Römorklar ve Yarı Römorkların ALB testlerinin yapılması.....................................................................23 11. Fren Testi Esnasında Fren Değerinin Kaydedilememesi Durumu (Manuel Giriş İzni)....................................28 12. Beş ve/veya Daha Fazla Dingile Sahip Araçların Fren Testleri.......................................................................30 13. Ovallik ve Salgı Kontrolleri...............................................................................................................................31 13.1. Sapma, Ovalite ve/veya Salgı Kusurunun Tayini...................................................................................32.. 14. Römork ve Çekicinin Birlikte Sızdırmazlık Testleri..........................................................................................33 15.1. R. 15. Römork Freni Çözme Valfi..............................................................................................................................34 Muayene Tekrarlarında Römork Çözme Valfinin Kontrol Edilmesi........................................................36 16.1. D I 16. Kusur Değerlendirmesi....................................................................................................................................37 Römorklarda Kusur Değerlendirmesi.....................................................................................................37 17.1. Y A 17. Muafiyet ve Özel Şartlar..................................................................................................................................37 Muafiyetler..............................................................................................................................................37 17.2. O P Özel Şartlar............................................................................................................................................38 17.2.1. 17.2.2. K ABS Fren Sistemi Zorunlu Olan Araçlar........................................................................................38 ABS Fren Sistemi Zorunlu Olmayan Araçlar.................................................................................38 17.2.3. 17.2.4. L U Özel İzin ile Trafiğe Çıkan Araçlar.................................................................................................40 Havalı fren sistemine sahip binek ve hafif ticari araçların muayenesi...........................................40 17.2.5. 17.2.6. O L Quick jaklı kaplinlerin bağlantı aparatının kullanılması..................................................................40 Havalı fren sistemlerinin muayeneleri esnasındaki dikkat edilmesi gereken hususlar..................43 T R 18. Revizyon Tarihçesi..........................................................................................................................................45 N 19. İlgili Dokümanlar ve Referanslar......................................................................................................................45 O K Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 2/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 1. Hizmet Araç muayenesi ve Yola Elverişlilik muayenesi 2. Amaç Karayolunda seyreden motorlu ve motorsuz taşıtlarda bulundurulması gereken fren sistemlerinin muayenesi için teknik esasların belirlenmesi 3. Kapsam MARTOY ve AİTM kapsamındaki, en az dört tekerleği bulunan, azami tasarım hızı 25 km/h’ den fazla olan motorlu araçlar (M ve N sınıfı) ile motorlu bir araç tarafından çekilmek üzere.. tasarımlanmış ve imal edilmiş motorsuz araçları (O sınıfı) kapsamaktadır. Motosikletler ve Traktörler kapsam dışıdır (Motosiklet ve Traktör fren testleri için ilgili R. direktife bakınız). D I 4. Dayanak Y A Yönetmeliği (71/320/AT) 2. Motorlu Taşıtların Frenlerinin Onayı (CE-R13) O P 1. Belirli Motorlu Araç Sınıflarının ve Römorklarının Frenleme Düzenekleri İle İlgili Tip Onayı 3. Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliği 4. Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (MARTOY) K L U 5. Araçların İmal Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik (AİTM) 6. Karayolu Taşıtlarının Model Yılının Belirlenmesi Esasları (Sanayi Genel Müdürlüğü 30.02.2010 tarihli duyurusu) O L 7. Motorlu Araçlar ve Römorkların Model Yılının Belirlenmesi Hakkında Tebliğ (SGM- 2010/13) T R 8. UAB’ nin 09.03.2012 tarihli B.11.0.KDG.0.17.00.03-225.03-4791 sayılı yazısı Yönetmelik O N 9. Araç Muayene İstasyonlarının Açılması, İşletilmesi ve Araç Muayenesi Hakkında 5. Tanımlar K 1. Fren Verimi: Aracın fren kuvvetleri toplamının azami yüklü ağırlığına oranıdır. 2. Sapma: Aynı aks üzerindeki tekerleklerin fren kuvvetleri farkıdır. 3. Ovallik: Silindirik bir parçada, düşey ve yatay eksenler arasındaki ölçü farkıdır. Fren pedalına uygulanan pedal kuvveti ile orantılı olarak artan, fren kuvvetinin bir noktada değişip, pedal kuvvetini artırmaksızın ibrelerde ki fren kuvvetinin yükselip ve/veya düşmesi ve tekrar ilk ani değişimin başladığı noktadaki değerlere dönmesi olayıdır. 4. Salgı: Fren kuvvetlerinin ölçümü sırasında, analog ekrandaki fren kuvvetlerini gösteren ibrelerin düzensiz olarak aşağı yukarı hareket etmesi durumudur. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 3/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 5. Kademelendirme: Fren pedalına uygulanan kuvvet ile orantılı olarak fren kuvvetlerinin de artması ve analog ekrandaki fren kuvvetlerini gösteren ibrelerin düzenli olarak yükselmesidir. 6. Sıkılık: Araç aksının fren test cihazı üzerindeyken fren pedalına kuvvet uygulanmadan fren test cihazı göstergesinde görünen yüksek fren kuvveti sıkılık olarak tanımlanır 7. Sistem basıncı: Hava tankları dolduktan sonra regülatörün kompresörü devreden çıkardığı basınçtır. (kapatma basıncı, maksimum basınç, çalışma basıncı) 8. Hesaplama Basıncı: Fren sisteminin fren verimi hesaplamasında kullanılan basınçtır. Regülatörün açma basıncıdır. (Regülatörün hava tanklarını doldurmaya başladığı basınçtır.) Bazı üretici firmalar hesaplama basıncını araç üzerinde belirtirler. 9. Servis Fren Basıncı: Fren pedalına uygulanan kuvvet miktarına göre, fren pedal supabından fren silindirlerine gönderilen frenleme basıncıdır. 10. METED: Muayeneye Engel Teşkil Eden Durumlar 11. Üretim Tarihi: Uygunluk belgesinin düzenlendiği tarihtir... 12. Model Yılı: Uygunluk belgesinin düzenlendiği tarih esas alınarak belirlenen veridir. 13. Anti-Blokaj Fren Sistemi: Taşıt araçlarının her türlü yük durumunda bütün yol R. koşullarında ve çeşitli süratlerdeki zorunlu durumlarda yapılacak ani frenlemelerde tekerleklerin kilitlenmesini önleyerek direksiyondaki tam hâkimiyeti sağlayan fren sistemidir. D I 14. Devir Algılayıcı: Aracın dinamik durumunu veya tekerleğin/tekerleklerin dönme Y durumunu tanımak ve elektronik kumanda ünitesine aktarmak için tasarlanmış aksamdır. A yorumlamak ve ayarlayıcıya sinyal aktarmak için tasarlanmış aksamdır. O P 15. Elektronik Kumanda Ünitesi: Devir algılayıcı/algılayıcılar tarafından aktarılan bilgiyi 16. Taşıt Sınıfları: K motorlu taşıtlar, L U 1. Yolcu taşımak için kullanılan ve sürücü koltuğu haricinde 8’den fazla koltuğu olan motorlu taşıtlar, O L 2. Yük taşımak için kullanılan ve azami müsaade edilebilir ağırlığı 3500 kg’dan fazla olan 4. Taksiler ve ambulanslar, T R 3. Azami müsaade edilebilir ağırlığı 3500 kg’dan fazla olan römorklar ve yarı römorklar, N 5. Normal olarak karayolunda yük taşımak için kullanılan ve azami müsaade edilebilir ağırlığı 3500kg’dan az olan tarım ve orman traktörleri haricindeki en az dört tekerlekli O motorlu ve motorsuz taşıtlar, K 6. Yolcu taşımak için kullanılan ve sürücü koltuğu haricinde 9’den az koltuğu olan en az dört tekerlekli motorlu taşıtlar Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 4/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 6. Fren Verimi Uygulamaları 6.1. Hidrolik / Mekanik Fren Sistemine Sahip Araçlar 6.1.1. Hidrolik / Mekanik Fren Sistemi, Servis Fren Verimi Hesaplama Fren verimi hesaplama ile ilgili kurallar, VIA Online sisteminde hesaplama yöntemleri aşağıdaki gibidir. Z(%)= F1+F2 x 100.. AYA x G R. F1 F2 : Birinci aksın sol ve sağ fren kuvvetlerinin toplamı (daN) : İkinci aksın sol ve sağ fren kuvvetlerinin toplamı (daN) D I AYA G : Azami yüklü ağırlık (Kg) : Yer çekimi ivmesi (m/sn²) Y A Z : Toplam Fren Verimi (Birimsiz) O P K Ön Aks tekerlekleri bloke olması durumunda fren verim hesabı yapılmaz. Arka tekerleklerinin bloke olma şartı yoktur. Limitör, ABS vb. sistemlerden dolayı, araç yüksüz U durumda olduğunda, arka aksa giden hidrolik basıncı, ön aksa oranla daha az olacaktır. Bu L O L nedenle, arka aksların bloke olmaması mümkündür. Arka aks veya akslarda yeterli fren kuvveti yoksa sadece ilgili aks fren kuvveti için kusur verilir. 6.1.2. T R Hidrolik / Mekanik Fren Sistemi, Park Fren Verimi Hesaplama Z(%)= Fpark O NX 100 AYA x G K Fpark : Park freninin etkili olduğu aks veya aksların sol ve sağ fren kuvvetlerinin toplamı (daN) AYA : Azami yüklü ağırlık (Kg) Z : Toplam Fren Verimi (Birimsiz) G : Yer çekimi ivmesi (m/sn²) Park freninin bulunduğu tekerlekler bloke oldu ise park fren verimi hesaplanmaz. Aracın boş veya dolu olması önemli değildir. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 5/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 6.1.3. Hidrolik / Mekanik Fren Sistemi, Servis Freni ve Park Freni Sapma Formülü Fmax-Fmin Sapma(%)= X 100 Fmax Fmax : En yüksek frenleme kuvveti Fmin : En düşük frenleme kuvveti.. 6.1.4. O2 sınıfı Römorklarda Servis Fren Testi 6.1.1. maddesinde tarif edildiği şekli ile hesaplama yapılır. Aks fren kuvvetleri için kusur R. verilmek istendiğinde Arka Aks üzerinden ilgili kusurlar verilir. D I Fren testinin nasıl yapılacağı ile ilgili detaylar Teknik Bültende mevcuttur. 6.1.5. O2 Römorklarda Park / Mekanik Park Fren Testi Y A O P 6.1.2. maddesinde tarif edildiği şekli ile hesaplama yapılır. Park fren kuvveti için kusur verilmek istendiğinde Arka Aks üzerinden ilgili kusurlar verilir. K Park Fren testinin nasıl yapılacağı ile ilgili detaylar Teknik Bültende mevcuttur. 6.2. Havalı (Pünomatik) Fren Sistemine Sahip Araçlar L U O L Havalı fren sistemi testleri için model ayrımı bulunmamaktadır. Havalı fren sistemine T R sahip tüm araçlarda sistemin elverdiği oranda testlerin yapılması esastır. O N K Örnek: Ön aksında ve/veya tankında test uçları bulunmayan bir aracın sızdırmazlık testi; fren pedalının yaklaşık yarım pedal olacak şekilde sabitlenerek (Aracın manometrelerinin çalışır olması şartı ile) aracın manometrelerinden yararlanılarak yapılır. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 6/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ Aynı şekilde hava tanklarına manometre bağlanamayan bir aracın Dört Yollu Emniyet valfinin testi (aracın manometrelerinin çalışır olması şartı ile) aracın mevcut manometre göstergelerinden yararlanılarak yapılır. Bu gibi durumlarda; aracın manometrelerinin sağladığı şartlar (ölçüm aralığı, hassasiyet vb.) nispetinde ölçüm yapılabildiği göz önünde bulundurulmalıdır. 6.2.1. Havalı (Pünomatik) Fren Sistemine Sahip Araçların, Fren Test Uçlarının Kusur Değerlendirmesi ve Fren Test Metotları Uygunluk belgesi tarihi (üretim tarihi) 31.07.2004 ve sonrası olan, bir başka deyişle 2005 model ve üstü, N2-N3, O3-O4, M2-M3 sınıfı havalı fren sistemine sahip ağır araçlarda.. manometre bağlantısı için test uçlarının bulunması zorunludur. R. Test uçları, fren verimi, sızdırmazlık ve dört yollu emniyet valfi, ALB testleri gibi fren sistemi testlerini tam olarak yapılması için gerekli olan tüm noktalarda bulunmalıdır. Bu testlerle D I ilgisi olmayan tank ve ekipmanlar üzerinde test ucu bulunması gerekmez. Y A O P Test ucuna sahip olan ancak test uçları kullanılmaz durumda olan araçlar kusurludur. K 2005 model öncesi Havalı (Pünomatik) fren sistemine sahip araçların, önceki U muayenelerinden herhangi birinde fren testinin basınç sensörleri kullanılarak yapıldığı L hakkında iş emri üzerinde uyarı çıkmaktadır. O L 6.2.1.1. R 2005 Model Öncesi Araçlar T O N Burada temel hedef; fren test ucuna sahip ve basınç sistemine göre test yapılması gereken bir aracın, fren testi sonucu muayeneden kalmaması için mevcut olan test uçlarını devre K dışı bırakarak, fren verimine etki edecek davranış ve faaliyetlerin önüne geçmektir. 2005 model öncesi üretilen ancak, zorunlu olmamasına rağmen araç üzerinde test ucu bulunan ve bu şekilde muayeneye gelen araçların, tüm muayenelerinde basınç test ucu mevcut halde gelmeleri ve muayenelerinin basınç sistemine göre yapılması sağlanmalıdır. Bu kapsamda 2005 model öncesi araçlarda aşağıdaki yöntemlere göre hareket edilmelidir. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 7/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ a) Hiçbir muayenesinde test ucu olmaması durumunda ağırlık yöntemine göre fren testi yapılır. b) 2005 model öncesi bir aracın herhangi bir muayenesinde basınca göre fren testi yapılmış ise yeni yapılan muayenesinde test ucu olmaması / kullanılmaz durumda, olması durumunda araç muayeneye alınır. Ağırlığa göre fren testi yapılır. Test ucunun olmaması / kullanılamaz durumda olması dolayısıyla kusur verilir. Muayene tekrarına test ucu takarak gelmesi sağlanır. MT’da basınca göre fren testi yapılır. Sapma kusuru olmadığı ve Fren verimi ile ilgili sorun olmadığı takdirde muayene onaylanır. Fren verimi ve sapma kusuru var ise bu durum METED olarak değerlendirilir. MT’da fren test uçları çalışmaz / kullanılamaz durumda olması.. durumunda ise MT hakkını kaybeder. R. D I Basınç testi yapıldığına dair çıktı alınarak, iş emri arkasına ilave edilir. İptal nedeni olarak, test ucu dolayısıyla ilk muayenede test edilemediği yazılır. Y A süreç başa döner. Ağırlığa P Bir sonraki muayenesine yine test ucu kullanılamaz/yok halde geldiği takdirde, O göre fren testi yapılır. Test ucunun K olmaması/kullanılmaz durumda olması dolayısıyla kusur verilir. Muayene tekrarına L U test ucu takarak gelmesi sağlanır. MT’da basınca göre fren testi yapılır. Sapma kusuru olmadığı ve Fren verimi ile ilgili sorun olmadığı takdirde muayene onaylanır. O L Fren verimim ve sapma kusuru var ise bu durum METED olarak değerlendirilir. hakkını kaybeder. T R MT’da fren test uçları olmaması/kullanılmaz durumda olması durumunda ise MT O N c) 2005 model öncesi bir araç geldiğinde; geçmişteki tüm muayenelerinde fren testi K ağırlığa göre yapılmış ise, bu muayenede araç üzerinde fren test uçları var, ancak kullanılamaz durumda olsa dahi, aracın fren testi ağırlık yöntemine göre yapılır. Test uçları kullanılamaz kusuru verilir. MT’da test uçlarını sökerek geldiği takdirde; kusur giderilmiş olarak kabul edilir. MT’da test uçları sökülmemiş ve kullanılamaz durumda ise; kusur giderilmemiş olur ve muayene olumsuz sonuçlanır. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 8/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ MT’da test uçları kullanılır hale getirilmiş ise; basınç testine göre fren testi yapılır. Sapma, verim düşüklüğü vb. gibi durumlar ortaya çıkarsa, bu durum Muayeneye Engel Teşkil Eden Durum (METED) olarak değerlendirilir. Sapma, verim düşüklüğü vb. gibi kusurlar çıkmaz ise, muayene olumlu sonuçlandırılarak onaylanır. 6.2.1.2. 2005 Model ve Sonrası Araçlar Aracın TÜVTÜRK istasyonlarına ilk kez muayeneye gelmesi durumunda; fren test ucu yok ise test uçlarının olmaması hakkındaki ilgili kusur verilir ve fren testi ağırlık yöntemine göre yapılır... Aracın Muayene tekrarına fren test ucu ile gelmesi sağlanmalıdır. Aracın MT’ ye test ucu R. takılmış olarak gelmesi durumunda, test ucu hakkındaki kusuru giderildi olarak işaretlenir. Muayene tekrarında test uçlarının takılmış olması sebebi ile fren testi, basınç sensörleri D I kullanılarak yapılmalıdır. Y A P Araç muayene tekrarına fren test ucu olmadan gelmesi durumunda ise fren test ucu O kusuru giderilmemiştir. Aracın muayene tekrarı onaylanmaz. Muayeneden kalır. K Uygulama örnekleri: L U Örn.1: O L 2000 model bir araçta test ucu var ve kullanılabilir durumda ise ve daha önce basınca göre fren testi yapılmamış ise; T R O herhangi birisini aldığı takdirde; N GM fren testi basınca göre yapılır. Araç fren ve ilave Ağır Kusur / Emniyetsiz kusurlardan K Muayene tekrarında; Test ucu sökülmüş / kullanılamaz durumda ve ilave kusur ve/veya kusurlar giderilmemiş ise araç muayeneden kalır. Test ucu sökülmüş / kullanılamaz durumda ve ilave kusur ve/veya kusurlar giderilmiş ise METED olarak değerlendirilir. Test ucu var, ilave kusur ve/veya kusurlar giderilmiş ise basınca göre fren testi yapılır. Muayene sürecinde sapma ve/veya verim kusuru yok ise muayene tekrarı olumlu sonuçlandırılarak onaylanır. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 9/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ Bir sonraki GM’de test ucu yok / kullanılmaz durumda ise; muayeneye alınır. Ağırlığa göre fren testi yapılır. Test ucunun olmaması veya kullanılamaz durumu nedeni ile kusur verilir. MT’na kullanılabilir test ucu ile gelmesi sağlanır. Örn.2: 2007 model bir araç GM’ye geldiğinde test ucu yok / kullanılamaz durumda ise; araç muayeneye alınır. Ağırlığa göre fren testi yapılır. Test ucu olmaması ile ilgili kusur verilir. MT’na test ucu ile geldiği takdirde basınca göre fren testi yapılır. Fren verimi ve sapma.. değerlerinde sorun yok ise muayenesi onaylanır. Fren verimi ve sapma değerlerinden herhangi birisinde veya her ikisinde sorun var ise bu R. durum METED olarak değerlendirilir. D I Örn.3: Y A O P 2007 model bir araç GM’ye geldiğinde test ucu var ise basınca göre fren testi yapılır. K MT’na test ucu yok / kullanılamaz durumda geldiği takdirde bu durum METED olarak değerlendirilir. 6.2.2. L U Test Ucu Olmayan Havalı Fren Sistemi, Servis Fren Verimi Hesaplama O L Z(%)= F1+F2+..+Fn T Rx 100 veya kısaca Z% = Fren Kuvvetleri Toplamı x 100 AYA x G O N AYA x G F1 F2 K : Birinci aksın sol ve sağ fren kuvvetlerinin toplamı (daN) : İkinci aksın sol ve sağ fren kuvvetlerinin toplamı (daN) Fn : 3.aks veya diğer akslar (n: Araçtaki toplam aks sayısı) AYA : Azami Yüklü Ağırlık (kg) G : Yer Çekimi İvmesi (m/sn²) Z : Fren Verimliliği (Birimsiz) Ön tekerlekler bloke oluyor ise fren verim hesabı yapılmaz. Ön aks bloke olmuşsa; Arka aks veya akslarda yeterli fren kuvveti yoksa sadece ilgili aks için kusur verilir. Fren testi için gerektiğinde yük simülatörü kullanılarak ölçüm yapılabilir. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 10/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ Dingil ilavesi yapılan araçların AYA değeri değiştiğinden, tip etiketi üzerindeki değerin eksik olması (Eski tip etiket olması durumundan) ihtimali nedeni ile AYA değeri, aracın tescil kayıtları üzerinden alınmalıdır. 6.2.3. Test Ucu Olmayan Havalı Fren Sistemi, Park Fren Verimi Hesaplama a) Bir aksında el freni olan araçlarda, ilgili aksta blokaj görüldüğünde el freni verim hesabı yapılmaz. Bu aksta blokaj yoksa hesaplama yapılmalıdır. b) İki aksında el freni olan araçların, en az bir aksında blokaj görüldüğünde el freni verim.. hesabı yapılmaz. Her iki askın el freninde de blokaj yoksa hesaplama yapılmalıdır. c) Üç aksında el freni olan araçların en az iki aksında blokaj görüldüğünde el freni verim R. hesabı yapılmaz. Her üç aksında veya iki aksında blokaj yoksa hesaplama yapılmalıdır. D I Fpark Y A Z(%) = AYA x G x 100 O P K Fpark : Park freninin etkili olduğu aks (veya aksların)sol ve sağ fren kuvvetlerinin toplamı (daN) AYA : Azami yüklü ağırlık (kg) L U Z G : Fren Verimliliği (Birimsiz) : Yer Çekimi İvmesi (m/sn²) O L 6.2.4. T R Test Ucu Olan Havalı Fren Sistemi, Servis Fren Verimi Hesaplama O N K Ön aks ve diğer akslar bloke olsun veya olmasın fren verim hesabı her zaman yapılır. Her bir aks için tekerleklerde oluşan servis fren kuvvetleri, blokaj anına yakın bir fren basınç değeri uygulanırken ölçülür ve kayıt edilir. Blokaj veya en büyük fren kuvveti değerine kademeli olarak ulaşılmalıdır. Aracın boş veya dolu olması önemli değildir. Ancak gerektiğinde yük simülatörü kullanılarak ölçüm yapılabilir. Fren verim hesabı fren basınç değerleri kullanılarak yapılır. 6.2.4.1. Otobüs, Kamyon ve Çekicilerde: (İ1xF1)+(İ2xF2) Z(%) = x 100 Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 11/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ AYA x G F1 : Birinci aksın sol ve sağ fren kuvvetlerinin toplamı (daN) F2 : İkinci aksın sol ve sağ fren kuvvetlerinin toplamı (daN) AYA : Azami Yüklü Ağırlık (kg) G : Yer Çekimi İvmesi (m/sn²) İ : İnterpolasyon katsayısı [i=(Pn-0,4)/(P-0,4)] (Birimsiz) İ1 : Birinci aksın interpolasyon katsayısı (Birimsiz) İ2 : İkinci aksın interpolasyon katsayısı (Birimsiz) Pn : Hesaplama Basıncı (bar) P : Frenleme basıncı (bar) Römork ve Yarı Römorklarda Römork ve yarı römorkların akslarında blokaj var ise fren verimi aşağıdaki şekilde.. hesaplanır. Blokaj olmayan aks grupları için “İ” değeri 1 olarak alınmaktadır. R. D I Z(%) = (İ1xF1)+ (İ2xF2) x 100 Y A AYA x G O P Yarı Römorklarda AYA değerinin tespit edilmesi: K Römork AYA = Römorkun Aks Yükleri Toplamı L U Verim Hesabında Kullanılacak AYA Değeri = Römork AYA – King Pim yükü O L R Yarı Römorkların AYA tespitinin nasıl yapılacağı ile ilgili detayları yine bu direktifin “Yarı T römork ve römorklarda fren verimi hesabında kullanılacak AYA değerinin tespit edilmesi” başlığı altında bulabilirsiniz. O N K 6.2.5. Test Ucu Olan Havalı Fren Sistemi, Park Freni Verimi Hesaplama Fpark Z(%) = x 100 AYA x G Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 12/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ a) Bir aksında el freni olan araçlarda, blokaj görüldüğünde el freni verim hesabı yapılmaz. Bu aksta blokaj yoksa hesaplama yapılmalıdır. b) İki aksında el freni olan araçların, en az bir aksında blokaj görüldüğünde el freni verim hesabı yapılmaz. Her iki aksın el freninde de blokaj yoksa hesaplama yapılmalıdır. c) Üç aksında el freni olan araçlarda; en az iki aksında blokaj görüldüğünde el freni verim hesabı yapılmaz. Tüm akslarda veya 2 aksın el freninde blokaj yoksa hesaplama yapılmalıdır... R. D I Y A O P K L U O L T R O N K Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 13/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 6.3. VIA Online fren tablolarının kullanımı VIA Online fren tablolarının kullanımına ilişkin olarak aşağıdaki işlemlerin yapılması gereklidir. 1. Servis fren veriminden (SFS) muayene tekrarına kalan araçlar için, servis fren verimi hesaplama işlemi “SFS Hesapla” butonu kullanılarak yapılır. 2. SFS hesaplamak için aracın ilk muayenesinde ölçülen akslar aynı şekilde ölçülmelidir. 3. Park fren veriminden (PFS) muayene tekrarına kalan araçlar için, park fren verimi hesaplama işlemi “PFS Hesapla” butonu kullanılarak yapılır. 4. PFS hesaplamak için aracın ilk muayenesinde ölçülen park frenleri aynı şekilde ölçülmelidir. 5. 1. Metot Ağır Vasıta Fren Ölçüm tablosu kullanılarak yapılan ölçümler, ya ağırlığa ya da.. basınca göre yapılmalıdır. Karışık ölçüm yapılamaz ve sistem bu tür ölçümlerin tamamlanmasına müsaade etmez. 6. Ölçüm verisi hatalı veya eksik olarak aktarıldığında “Ölçüm sil” butonu kullanılmalı ve R. ölçüm tekrarlanmalıdır. D I Y A O P K L U O L T R O N K Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 14/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 7. Fren Verim ve Sapma Limit Değer Tablosu Servis Park Freni Park Freni Taşıt Taşıt Sınıfının Freni Servis Freni Sapma Verim Sınıfı Açıklaması Sapma Verim Değeri Değeri Değeri Değeri 50% Yolcu taşımak için kullanılan ve ABS ile donatılmamış sınıf sürücü koltuğu haricinde 8’den 1 araçlar veya tip onayı 70% 1 30% 16% fazla koltuğu olan motorlu taşıtlar 01.10.1991’den onaylanan taşıtlar için %48 önce.. Yük taşımak için kullanılan ve 43% R. 2 azami müsade edilebilir ağırlığı 3500 kilogramdan fazla olan motorlu taşıtlar 30% D I 1988 yılından sonra tescil edilmiş taşıtlar için 70% 16% 45% Y A OP 40% 16% Azami müsade edilebilir ağırlığı 1988 tarihinden sonra 3 3500 kilogramdan fazla olan 30% tescil edilmiş yarı 70% römorklar ve yarı römorklar K römorklar ve çekme çubuklu römorklar için 43% 16% 4 Taksiler ve Ambulanslar L U 30% 50% 70% 16% Normal olarak Karayolunda yük taşımak için kullanılan ve azami O L 45% 5 müsaade edilebilir ağırlığı 3500 T kilogramdan az olan tarım ve 30% R 1988 tarihinden sonra tescil edilmiş sınıf 5 70% 16% N orman traktörleri haricindeki en az dört tekerlekli motorlu ve motorsuz taşıtlar O taşıtlar için 50% 6 K Yolcu taşımak için kullanılan ve sürücü koltuğu haricinde 8’den az koltuğu olan en az dört tekerlekli 30% 50% 70% 16% motorlu taşıtlar Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 15/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 8. Seyyar Fren Test Cihazının Asgari Frenleme Verimliliği Değerleri Fren test cihazı ile test edilemeyen, 4X4 olup, seyyar roller cihazı olmasına rağmen fren değeri alınmayan ve/veya ayrılabilir özelliği olmayan araçlarda VZM 300 cihazı ile negatif ivmelenme ölçülmek sureti ile test yapılır. Detaylar için; VZM 300 Fren Test Cihazının Çıktısının değerlendirilmesi Teknik Bülteni ve Seyyar Fren Test Cihazı dokümanlarına bakınız... R. D I Y A O P K L U O L * Tabloda belirtilen sapma değerlerinin altındaki değerler ile verim değerlerinin üzerindeki değerler kusursuzdur. T R ** 1, 2 ve 3 numarada yer alan taşıtlar ağır araçlar, 4, 5, 6, 7 ve 8 numarada yer alan O N taşıtlar hafif araçlar sınıfına girer. K Araç muayene teknisyenlerinin giriş yaptığı VIA Online fren sekmesinde yer alan “Seyyar Fren Test Cihazı” seçiminde değişiklik yapılmıştır. Yapılan değişiklik sayesinde sabit ve seyyar araç muayene istasyonlarında kullanılan MAHA VZM 300 ve Actia AUTOTEST marka/model seyyar fren test cihazları için tip seçimi imkanı getirilmiştir. Böylece, istenildiğinde cihazların istasyonlar arası transferlerinde sorun olmaksızın fren verisi giriş imkanı sağlanmıştır. Cihaz/Cihazların istasyonlar arası transferi gerçekleştirildiğinde, izlenebilirliğin sağlanabilmesi için “Cihaz Bilgisinin Sisteme Tanımlanması” kalite direktifine uygun olarak yapılan transferin kayıt altına alınması gerekmektedir. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 16/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 9. Hesaplama Basıncı (Pn) Via Online sistemi fren verimi hesaplama işlemlerinde araçların aks fren basınçlarını, AYA değerini ve hesaplama basınç değerlerini kullanarak fren verim hesabı işlemlerini gerçekleştirmektedir. Sistem aks fren basınçlarını akslara bağlanan basınç sensörlerinden almakta ancak aracın AYA ve hesaplama basınç değerleri sisteme Araç Muayene Teknisyenleri tarafından girilmektedir. Tüm testlerde, bu değerlerin sisteme doğru girilmesi önem taşımaktadır. Fren verim hesabı formülünde kullanılmak üzere aracın sisteminin hesaplama basıncı (Pn) bilinmelidir. Hesaplama basıncı tayininde araç üzerindeki fren sisteminin özelliklerini belirten aşağıda örneği verilen etiketlerden faydalanılabilir... R. D I Y A O P K L U Bu etikete ulaşılamıyor ise, fren sistemi regülatörün açması sırasında, araç üzerindeki manometreden okunan basınç değeri hesaplama basıncı olarak alınır. O L T R O N K Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 17/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ ALB Test Giriş basıncı.. Etikette yazan 8.5 bar ALB giriş basıncıdır. Bu basınç değerinin aracın max. sistem R. basıncı (regülatör kapatma basıncı) olarak algılanması gerekmektedir. D I 9.1. Etiket ile Tayin Edilemeyen veya Etiketi Bulunmayan Araçlarda Y A Hesaplama Basıncı Tayini O P 9.1.1. Motorlu Taşıtlarda Hesaplama Basıncı Tayini K Motorlu Taşıtların hesaplama basınçları, regülatörlerin açma basınçlarına eşittir. Bu nedenle hesaplama basıncı tayini aşağıdaki adımlarla yapılır. L U L a) Araç çalışırken, ön aks fren sistemini besleyen hava tankına manometre bağlanır ve O T R servis fren pedalına basılarak hava tankı boşaltılır. b) Eğer ön aks fren sistemini besleyen hava tankında test ucu yok ise araç üzerindeki N manometreden yararlanılır. O K c) Hava tankındaki hava basıncı değerinin düşüşünün durduğu ve tankın dolmaya başladığı anda (kompresörün çalışmaya başladığı veya regülatörün açtığı an) manometreden okunan değer Hesaplama Basıncı (Pn) olarak alınır. 9.1.2. Römorklarda Hesaplama Basıncı Tayini Römorklarda Hesaplama Basıncı tespit edilebilecek Tip etiketi yok veya etiket üzerinde basınç değeri ile ilgili bilgi yoksa hesaplama basıncı; 1991 yılı ve öncesi üretilen römorklarda 6 bar, Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 18/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 1991 yılından sonra üretilen römorklarda 6,5 bar olarak kabul edilir ve kullanılır. Önemli: Frenleme işlemleri her bir aks için ağır vasıtalar için en az 9 saniye olacak şekilde her ilerleyen saniyede kademelendirme bir basamak daha arttırılmak suretiyle yapılmalıdır. Fren kuvvetlerinin incelenmesi sırasında gerekli görülmesi durumunda bu sure 15-20 saniyeye kadar arttırılarak ölçüm yapılabilir. 9.2. Yarı Römork / Römorkların Fren Verim Hesabında Kullanılacak AYA Değeri Tespiti.. Yarı römorklarda ve römorklarda fren verimi için kullanılması gereken AYA değeri; king- pim yükü veya çeki demirine düşen yük hariç olmak üzere asıl olarak, aracın toplam aks R. yükleridir. Aracın aks yüklerinin tayini; D I Tip etiketindeki aks yükleri toplanarak, Y A Aracın toplam AYA’sından king-pim yükü veya çeki demirine düşen yük çıkartılarak; AYA - Azami king-pim yükü = Toplam Aks Yükleri tayin edilir ve sisteme girilir. O P K Tip etiketinde aks yükleri uygun şekilde yazan araçlarda, direkt bu aks yükleri toplanarak fren verimi için kullanılır. L U Tam römorklarda, çeki demirine düşen yük, göz ardı edilerek sisteme aracın toplam AYA’sı girilir. O L R Çekici tarafından taşınmakta olan yük miktarı (beşinci teker tarafından taşınan yük) dikkate T alınmaz. Yarı Römork’ un king-pimi’ne düşen yük, çekicinin beşinci teker yükünden farklı olabilir. 9.2.1. O N Aks Sayısına Göre AYA Değeri Normal Olan Araçlarda K Yarı römorkların AYA değerinin belirlenmesinde; king-pim’e (5.tekere) düşen yük miktarına hiçbir şekilde ulaşılamayan araçlarda, Yarı römorkun dingil grubuna göre AİTM’de yer alan kütlelere göre uygun olması durumunda 5.tekere düşen yük miktarı (king-pim yükü) 11.500 kg olarak değerlendirilir. AYA’ dan 11.500 kg düşülmek sureti ile fren verimi hesaplamasında kullanılacak AYA değeri belirlenir ve sisteme girilir. Bu temel kural AİTM’de belirtilen kütle/yük sınır değerlerine uygun olan araçlar için geçerlidir. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 19/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ Aşağıda verilen örnekleri bu temel kural doğrultusunda değerlendirilmesi gerekir. Ancak; Münferit üretime haiz AİTM’de yer alan kütle/yük değerlerine uymayan araçlarda king-pim yükünün farklı olabileceği dikkate alınmalıdır. Özel İzinle Trafiğe çıkan araçlarda (LOW-BED’ler), 5.tekere düşen yük miktarı tip etiketinde mevcut değilse veya tip etiketi yoksa uygunluk belgesi, istiap haddi tayini projesi vb. gibi belgeler talep edilmelidir. Bu belgelerin hiç birisine ulaşılamıyorsa, bu araçlar içinde 5.tekere düşen yük miktarı 11500 kg olarak kabul edilerek işlem yapılır. Örn1: Aracın EGM kaydında AYA 34.000. Tip etiketinde AYA 35.500. 5.teker yükü 11.500 kg olan aracın Fren verimi hesaplanırken girilecek olan AYA değeri = 5.teker yükü EGM.. verisinden gelen AYA değerinden çıkartılmak sureti ile belirlenmelidir. R. AYA=34.000-11.500=22500 Kg. olarak belirlenir. D I bilgiler var” kusuru verilmelidir. Y A Aynı zamanda tip etiketindeki AYA değeri dolayısıyla “Fabrika tip etiketi: eksik veya yanlış O P Örn 2: Aracın EGM kaydında AYA 45.500 kg (EGM’deki AYA değeri yanlış). Tip K etiketinde AYA 35.500 kg ve 5.teker yükü 11.500 kg olan aracın fren verimi hesaplanırken girilecek olan AYA değeri = Tip etiketindeki AYA değerinden 5.teker yükü çıkartılmak sureti ile belirlenmelidir. L U O L AYA = 35500 – 11500 = 24000 kg olarak belirlenir. R Tip etiketi için kusur verilmez. AYA ile ilgili kusur verilir. EGM kayıtlarının düzeltilmesi sağlanır. T 9.2.2. N Tip Etiketinde Eksik Bilgiler Olan Araçlarda O 9.2.2.1. Tip Etiketinde AYA Değeri Mevcut, Ancak King Pim Yükü Yazmayan K Araçlar (Low-Bed’ler Hariç) EGM kayıtlarından gelen AYA değerinden 11.500 kg. düşürülerek AYA belirlenir. Şayet, aracın uygunluk belgesi var ise ve king-pime düşen yük miktarı belli ise 5. tekerin taşıyacağı ağırlığa ulaşılıyor ise AYA değerinden 5.tekere düşen yük miktarı çıkarılarak sisteme yazılır. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 20/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ 9.2.2.2. Tip Etiketinde Aks Ağırlıkları Mevcut AYA Değeri ve King Pim Yükü Yazmayan Araçlar Fren verim hesabında Aks ağırlıklarının toplamı AYA olarak kullanılır. Örnek: 3 akslı bir yarı römorkun aks ağırlıkları toplamı 24000 kg olan bir aracın AYA değeri 24000 kg olarak girilmelidir. 9.2.2.3. Tip Etiketi Olmayan, EGM Kayıtlarında AYA Değeri Mevcut Olan Araçlar EGM den gelen AYA değerinden 11.500 kg. düşürülmek sureti ile AYA belirlenir. “Fabrika.. tip etiketi: yok” kusuru verilir. Araç tip etiketine göre uygulama örnekleri; R. D I Y A Yandaki etiket bilgilerine göre, söz konusu aracın Azami yüklü ağırlığı 34.730 kg dır. King O P pim yükü 10.786 kg dır. Sisteme, aks yükleri K toplanarak 23.940 kg girilmelidir. Bu araçların aks yükleri ve king-pim yükü bilinmediği L U durumlarda ise; fren verim hesabında AYA O L 24.000 kg olarak kullanılmalıdır. T R O N Bazı araçların tip etiketinde birden fazla king K pim ve aks yükleri değeri mevcuttur. Bu etiketlerde aracın tescil edilmiş olduğu AYA değerindeki aks yükleri ve king pim yükü değerlendirilir. Aracın tescil kayıtlarında; AYA değeri 35.000 kg ise Aks yükleri toplamı 24.000 kg. olarak girilir. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 21/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ AYA değeri 39.000 kg ise Aks yükleri toplamı 27.000 kg olarak girilir. Toplam aks yükleri belirlenemediğinde; AYA’dan king-pim yükleri çıkartılır. Bu etikete sahip araçta; Aks yüklerinin toplamı (9.500x4), 38.000 kg. sisteme fren verim hesabı için girilmelidir. Toplam Aks Yükü = AYA – Azami king pim yükü.. R. D I A Bu aracın Toplam aks yükü 24.000 kg dır. Y O P Aks yükleri belirtilmemiş olan etikette ise; AYA değerinden 10.000 kg çıkarılarak hesaplama için K AYA tayini yapılır. L U O L T R 10. ALB Sistemleri O N K Araçlarda ALB sisteminin kullanılması ve belli bir model yılından önce veya sonra takılması zorunluluğu bulunmayıp, aracın tip onayı aldığı sistem yapısına bağlıdır. ALB, ABS fren sistemine sahip araçlarda da bulunabilmektedir. (ABS’ li ancak ALB’ siz tip onayı alan araçlar hariç). ALB, EBD – EBS gibi ABS tabanlı çalışan Elektronik Fren Dağılımı bulunan araçlarda genellikle bulunmamaktadır. Ender olarak bazı EBS sistemine sahip araçlarda ALB sistemi bulunabilmektedir. Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 22/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ Bu araçlarda EBS sistemi nedeni ile bu sistemdeki ALB’nin test edilmesi mümkün olmamaktadır. Mekanik ALB, Yaprak ve helisel yaylı / Mekanik Süspansiyonlu araçlarda bulunur. Mekanik ALB sistemine sahip olan bir aracın, ALB sisteminin bağlantısının sabit olması nedeniyle kontrollerinin yapılamaması durumunda “Fren limitörü uygun olmayan şekilde monte edilmiş” kusuru verilmelidir. Pünomatik ALB, Hava körüklü / Pünomatik Süspansiyonlu araçlarda bulunur. Pünomatik Süspansiyonlu araçlarda bulunan seviye algılayıcıları mekanik ALB ile karıştırılmamalıdır... ALB etiketi, orijinalinde ALB sistemi bulunan araçlarda zorunludur. Bu nedenle ALB etiketi hakkında kusur değerlendirmesi yaparken aşağıdaki esaslara göre muayene yapılmalıdır. R. 1. Orijinalinde ALB sistemi olmayan araçlarda ALB etiketi ile ilgili kusur D I verilmemelidir. Y A 2. Orijinalinde ALB sistemine sahip araçlarda ALB etiketi şartı ve gereklilikleri aranmalıdır. O P K 3. ALB sistemini söken, iptal eden vb. yöntemlerle fren sistemini değiştiren araçların fren sisteminde uygunsuz değişiklik (tadilat) yapılmış demektir. L U 4. “ALB-etiketi: yok” kusurunu ilk muayenesinde alan araç MT’ ye geldiğinde ALB etiketinin varlığı ve araçla uyumu kontrol edilir. ALB’nin testleri yapılarak etiketle O L uyumu kontrol edilir. ALB ile etiketinin uyumsuz olması METED (Muayeneye Engel Teşkil Eden Durum) olarak değerlendirilir.(Bakınız METED Teknik Bülteni) T R 10.1. N Test Ucu Olmayan ALB’ lerde ALB Testinin Yapılması O K 1. Pnomatik ALB’de test ucu yoksa (ALB 4 (Test – kontrol ucu) veya (2) çıkış ucu veya arka aks test ucu yoksa) ALB testi yapılamaz. 2. Bazı pnomatik ALB’li araçlarda aks test uçları olmasada ALB’nin üzerinde giriş ve kontrol test uçları üzerinden ALB testi yapılabilir. 3. Mekanik ALB ’de ise şayet akslarda test ucu varsa sadece kol hareket ettirilerek çalışma fonksiyonları kontrol edilir. 4. ALB ‘de ve akslarda test ucu yoksa ALB testi yapılamaz. 10.2. ALB Etiketi Onaylar Hazırlayan Onayı Kalite Sistem Onayı Yayım Onayı Teknik Operasyon Kalite Müdür Teknik Koordinasyon Unvan Koordinatörü Yardımcısı Müdürü İsim Soyisim YUNUS ÇENGELLİ DAMLA İREM TOKAT SİNAN BALKANLI Bu doküman TÜVTURK’e ait olup, tüm hakları saklıdır. Dokümanın güncel ve geçerli son hali sunucu üzerindeki elektronik kopyasıdır. SB004.0 Sayfa No: 23/46  Doküman No : TD008 Revizyon No : 10 TEKNİK DİREKTİF Revizyon Tarihi : 6.03.2023 İlk Yayım Tarihi : 18.02.2011 FREN SİSTEMLERİ VE MUAYENESİ DİREKTİFİ Araç üzerinde ALB mevcut ise, ALB etiketi de bulunmak zorundadır... R. D I Y A P Örnek olarak verilen doğru/yeterli bilgiler içeren pünomatik ALB etiketi O K NOT: ALB etiketlerinde, arka aks ağırlık değerlerine göre verilen basınç adetleri (ölçüm sayısı) üretici firmalara göre farklılık arz edebilir. U ALB sistemine sahip olan, ancak ALB etiketi olma