Poslovno Pravo 1. Dio PDF

POSLOVNO PRAVO UVOD U PRAVO, OSNOVI OBLIGACIJA, PRIVREDNA DRUŠTVA I POSLOVNA ETIKA Trifković · Simić · Trivun · Silajdžić · Mahmutćehajić Naslov djela: POSLOVNO PRAVO: Uvod u pravo, osnovi obligacija, privredna društva i poslovna etika Urednici: Prof. dr. Fatima Mahmutćehajić Prof. dr. Vedad Silajdžić Autori: Akademik prof. dr. Miloš Trifković prof. dr. Simić Milić prof. dr. Veljko Trivun prof. dr. Vedad Silajdžić prof. dr. Fatima Mahmutćehajić Izdavač: Ekonomski fakultet u Sarajevu Glavni i odgovorni urednik: Dekanesa prof. dr. Jasmina Selimović Recenzenti: prof. dr. Nevenko Misita Akademik prof. dr. Mirko Vasiljević Obrada teksta: TDP, Sarajevo Naslovna stranica i prelom: TDP, Sarajevo Štampa: TDP, Sarajevo Drugo dopunjeno izdanje CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 347.7(075.8) POSLOVNO pravo : uvod u pravo, osnovi obligacija i privredna društva / Miloš Trifković... [et al.]. - 2. dopunjeno izd. - Sarajevo : Ekonomski fakultet Univerziteta, 2021. - 556 str. ; 25 cm O autorima: str. 553-556. - Bibliografija: str. 535-551 ; bibliografske i druge bilješke uz tekst. ISBN 978-9958-25-166-5 1. Trifković, Miloš COBISS.BH-ID 45587974 Trifković · Simić · Trivun · Silajdžić · Mahmutćehajić POSLOVNO PRAVO Uvod u pravo, osnovi obligacija, privredna društva i poslovna etika Drugo dopunjeno izdanje Sarajevo, 2021. SADRŽAJ PREDGOVOR drugom, dopunjenom izdanju Osposobljavanje stručnjaka za razumijevanje i realiziranje prisutnosti u složenim političkim, pravnim i O ekonomskim tokovima svijeta pretpostavlja sticanje pouzdanih i obuhvatnih znanja koja su određena kao Poslovnosposobljavanje pravo (Businessstruþnjaka za razumijevanje Law). Studenti i realiziranje Ekonomskog fakulteta prisutnosti u Sarajevu su zau autore složenim ekonomskim primarni korisnici tokovima ove knjige. svijeta Međutim, pretpostavlja znatno je širi krug sticanje pouzdanih onih kojima i obuhvatnih će ova knjiga koristiti.znanja Zato jekoja su odreÿena takvim kao ciljem određen sadržaj Poslovno ove knjige pravo (Business organiziran Law). Takvom u 11 poglavlja: cilju pojmovi (1) Osnovni služila su i sva prethodna o državi i pravu; (2) izdanja udžbenika Osnovi obligacionog prava; (3) Pojam, “Poslovno pravo:izvori i subjekti osnovi pravaposlovnog prava; i obligacija, (4) Privredna društva; privredna/trgovaþka (5) Dioničko društva”. društvo; Studenti (6) Društvo Ekonomskog sa ograničenom odgovornošću; (7) Društvo s neograničenom odgovornošću; (8) Komanditno fakulteta u Sarajevu su za autore ciljni korisnici ove knjige. Zato su takvim ciljem determinisani društvo; (9) Specifični oblici poslovnih subjekata; (10) organiziranje i obim tekstova u ovoj knjizi. Prestanak privrednih društava; (11) Poslovna etika. Jedanaesto poglavlje, Poslovna etika, je posve novo. Naime, sve što je obuhvaćeno pojmom poslovanje moguće je preispitivati sa stanovišta etike u najširem smislu i njene primjenjivosti. Neki oblici poslovanja mogu biti u Moguünosti korištenja knjige znatno su šire. Iako postoje sadržaji poslovnog prava koji zadržavaju skladu sa zakonom, ali da u isto vrijeme budu neetični. I obrnuto. Zato je važno istaknuti da nema poslovanja vrijednosti u dugom vremenu, promjene u najširim društvenim, ekonomskim i politiþkim okvirima su koje je moguće odvojiti od etike, niti etike koja se ne tiče i poslovanja i poslovnog prava u ukupnosti te naučne stalne. Spomenute promjene i globalizacijski procesi zahtijevaju prilagoÿavanja i pristupa i sadržaja discipline. u predstavljanju postojeüih znanja poslovnog prava. Mijenjanja i dopunjavanja prethodnih izdanja Mogućnosti su korištenja preduslov knjige znatno za postizanje su šire. takvog Iako meÿu zadatka postojestudentima, sadržaji poslovnog prava kojii zadržavaju struþnjacima svima kojivrijednosti u svom u dugom vremenu, promjene u najširim društvenim, ekonomskim i političkim okvirima su stalne. Spomenute profesionalnom radu ne mogu zaobiüi ona pitanja koja su obuhvaüena knjigom Poslovno pravo. promjene i globalizacijski procesi zahtijevaju prilagođavanja i pristupa i sadržaja u predstavljanju postojećih znanja poslovnog prava. Mijenjanja i dopunjavanja prethodnih izdanja su preduslov za postizanje takvog Važno zadatkajemeđu napomenuti da stručnjacima studentima, su u ovom udžbeniku i svima kojina jezgrovit u svom naþin dataradu profesionalnom glavna znanjazaobići ne mogu o – državi pitanjai pravu, obligacijama i kompanijskom obuhvaćena knjigom Poslovno pravo. pravu. Sticanje znanja u svim podruþjima je otvoren proces. U ovom udžbeniku autori nastoje njegovim korisnicima jasno ukazati na tu otvorenost, ali im dati i Sticanje znanja pouzdanu u svim osnovu područjima preko je ukljuþiti koje üe se otvoren proces. U ovoj knjizi u taj otvoreni autori stalnom put prema nastoje njenim korisnicima sticanju jasnoi novih znanja ukazati na tu otvorenost, ali im dati i pouzdanu osnovu preko koje će se uključiti u taj otvoreni put prema otkrivanju njihove povezanosti s realnim društvenim, kulturnim, politiþkim i ekonomskim procesima. stalnom sticanju novih znanja. Takvo uključenje nije moguće bez teorijskih i praktičnih znanja prava, u Takvo ukljuþenje nije moguüe bez teorijskih i praktiþnih znanja prava, u njegovom najširem smislu. njegovom najširem smislu. Autori susuzahvalni Autori svima zahvalni mr.koji Mijisu Mrgud, doprinijelivišoj ovomasistentici izdanju knjige. na Katedri za Poslovno pravo Ekonomskog fakulteta u Sarajevu za saradnju u pripremi ovog izdanja knjige, ali i svima onima koji su na razliþite naþine dali svoj doprinos. Autori Sarajevo, septembar 2021 godine Autori Sarajevo, septembar 2014. godine 55 PREGLED SADRŽAJA Predgovor.................................................... Predgovor................................................. 55 Poglavlje 6 Poglavlje 7 Društvo Društvo ssaneograničenom ograniþenom solidarnom odgovornošüu................. 303 Pregled sadržaja Pregled sadržaja................................................................................. 77 odgovornošću...................365 Poglavlje 7 Društvo s neograniþenom Sadržaj........................................................ Sadržaj..................................................... 99 Poglavlje 8 Komanditno solidarnom društvo..........393 odgovornošüu................. 353 Skraćenice................................................ Skraüenice............................................... 19 17 Poglavlje 9 Specifični oblici Poglavlje 8 poslovnih Komanditno subjekata..........415 društvo........ 383 Poglavlje 1 Osnovni Osnovni pojmovi pojmovi oo državi državi i ipravu pravu.............................................................23 21 Poglavlje 9 Poglavlje 10 Prestanak privrednih Speci¿þni oblici poslovnih društava. subjekata..........................443....................... 407 Poglavlje Poglavlje 2 2 Osnovi obligacionog Osnovi obligacionog prava................................89 prava................................ 85 Poglavlje 10 Poglavlje 11 Poslovna Prestanaketika..................475 privrednih društava........................ 433 Poglavlje Poglavlje 3 3 Pojam, izvori Pojam, izvori ii subjekti subjekti Literatura.................................................535 poslovnog prava............. 121 poslovnog prava...............125 Literatura............................................... 455 Korišteni propisi.......................................545 Poglavlje Poglavlje 4 4 Privredna društva. Privredna društva............. 137............141 Korišteni propisi...................................... 461 O autorima..............................................553 Poglavlje Poglavlje 5 5 Dioniþko društvo...............213 Dioničko društvo............. 203 O autorima............................................. 467 Poglavlje 6 Društvo sa ograničenom odgovornošću...................315 77 SADRŽAJ PREDGOVOR................................................................................................................... 55 PREDGOVOR..................................................................................................................... PREGLED SADRŽAJA PREGLED SADRŽAJA............................................................................................................................................................................................................... 77 SADRŽAJ.......................................................................................................................... 99 SADRŽAJ........................................................................................................................... SKRAĆENICE................................................................................................................... SKRAûENICE...................................................................................................................19 17 Poglavlje 1 Poglavlje 1 OSNOVNI POJMOVI OSNOVNI POJMOVI O O DRŽAVI DRŽAVI II PRAVU PRAVU 1. POJMOVI 1. POJMOVI DRŽAVE DRŽAVE II PRAVA............................................................................................ 25 PRAVA............................................................................................. 23 1.1. Društvene 1.1. Društvene organizacije organizacije ii društvene društvene norme................................................................ 25 norme.................................................................. 23 1.2. Pojam 1.2. Pojam države države........................................................................................................... 24......................................................................................................... 26 1.3. Vrste 1.3. Vrste država.......................................................................................................... 30 država........................................................................................................... 28 1.4. Bosna 1.4. Bosna ii Hercegovina Hercegovina.................................................................................................. 31............................................................................................... 34 1.5. Pojam 1.5. Pojam prava........................................................................................................... 35 prava............................................................................................................ 33 2. SISTEM 2. SISTEM PRAVA PRAVA................................................................................................................ 36............................................................................................................. 38 2.1. Pojam 2.1. Pojam sistema sistema pravaprava ii kriteriji kriteriji za za njegovo njegovoodreÿivanje............................................... 38 određivanje................................................ 36 2.2. Elementi 2.2. Elementi sistema sistema prava........................................................................................... 40 prava............................................................................................ 38 3. PRAVNA 3. PRAVNA NORMA NORMA............................................................................................................. 41........................................................................................................... 43 3.1. Elementi 3.1. Elementi pravne pravne norme........................................................................................... 43 norme............................................................................................ 41 3.2. Hipoteza 3.2. Hipoteza dispozicije dispozicije ii sankcije.................................................................................. 44 sankcije................................................................................... 41 3.3. Dispozicija............................................................................................................... 3.3. Dispozicija............................................................................................................. 4244 3.4. Sankcija 3.4.................................................................................................................. 45 Sankcija.................................................................................................................. 43 99 POSLOVNO PRAVO: Uvod u pravo, osnovi obligacija, privredna društva i poslovna etika 3.5. Pravne norme prema obimu i predmetu regulisanja................................................... 47 3.6. Pravne norme prema stepenu određenosti dispozicije................................................. 48 4. POJAM I PODJELA PRAVNIH AKATA................................................................................. 50 4.1. Sadržina pravnog akta.............................................................................................. 50 4.2. Oblik pravnog akta................................................................................................... 51 4.3. Kriteriji podjele pravnih akata................................................................................... 52 5. VRSTE OPŠTIH PRAVNIH AKATA...................................................................................... 54 5.1. Ustav...................................................................................................................... 54 5.2. Zakon..................................................................................................................... 57 5.3. Podzakonski akti...................................................................................................... 58 5.4. Akti društvenih organizacija...................................................................................... 59 5.5. Običaj..................................................................................................................... 59 5.6. Sudski akti.............................................................................................................. 61 5.7. Ugovor.................................................................................................................... 62 6. VRSTE POJEDINAČNIH PRAVNIH AKATA.......................................................................... 63 6.1. Podjela pojedinačnih pravnih akata........................................................................... 63 6.2. Vrste pojedinačnih pravnih akata.............................................................................. 64 6.2.1. Upravni akt................................................................................................... 64 6.2.2. Pravni posao................................................................................................. 64 6.2.3. Sudski akt..................................................................................................... 65 7. POJAM I HIJERARHIJA IZVORA PRAVA............................................................................. 67 7.1. Pojam materijalnih i formalnih izvora prava................................................................ 67 7.2. Hijerarhija formalnih izvora prava.............................................................................. 68 7.3. Izvori prava Evropske unije...................................................................................... 69 8. PRAVNI ODNOS.............................................................................................................. 72 8.1. Pojam pravnih činjenica i događaja........................................................................... 72 8.2. Pojam pravnog odnosa............................................................................................. 73 8.3. Subjektivno pravo.................................................................................................... 74 8.4. Obaveza.................................................................................................................. 76 8.5. Objekat prava.......................................................................................................... 77 8.6. Uticaj vremena na pravne odnose............................................................................. 79 9. SUBJEKTI PRAVA............................................................................................................ 81 9.1. Pojam subjekta prava............................................................................................... 81 9.2. Fizičko lice kao subjekt prava.................................................................................... 82 9.3. Pravno lice kao subjekt prava.................................................................................... 83 9.4. Zastupanje fizičkih i pravnih lica................................................................................ 85 Poglavlje 2 OSNOVI OBLIGACIONOG PRAVA 1. POJAM I KARAKTERISTIKE OBLIGACIONIH ODNOSA........................................................ 91 1.1. Pojam obligacionog odnosa...................................................................................... 91 1.2. Karakteristike obligacionog odnosa............................................................................ 92 1.3. Obligaciona radnja................................................................................................... 94 10 Trifković · Simić · Trivun · Silajdžić · Mahmutćehajić SADRŽAJ 2. VRSTE OBLIGACIJA........................................................................................................ 96 2.1. Obligacije prema vrsti radnje.................................................................................... 96 2.2. Obligacije prema načinu određivanja obligacione radnje.......................................... 99 3. SUBJEKTI OBLIGACIONIH ODNOSA................................................................................102 3.1. Množina subjekata u obligaciji..................................................................................103 3.2. Promjena subjekata u obligaciji................................................................................107 4. IZVORI OBLIGACIONIH ODNOSA...................................................................................111 4.1. Pojam izvora obligacija............................................................................................111 4.2. Vrste izvora obligacija.............................................................................................111 5. PRESTANAK OBLIGACIONIH ODNOSA.............................................................................114 5.1. Ispunjenje..............................................................................................................115 5.2. Nemogućnost ispunjenja.........................................................................................116 5.3. Smrt subjekta obligacije..........................................................................................117 5.4. Kompenzacija.........................................................................................................118 5.5. Novacija.................................................................................................................120 5.6. Ostali načini prestanka obligacija.............................................................................121 Poglavlje 3 POJAM, IZVORI I SUBJEKTI POSLOVNOG PRAVA 1. POJAM, PREDMET I METOD POSLOVNOG PRAVA.............................................................127 1.1. Pojam poslovnog prava.........................................................................................127 1.2. Predmet poslovnog prava.......................................................................................129 1.3. Metod poslovnog prava..........................................................................................129 2. IZVORI POSLOVNOG PRAVA...........................................................................................130 2.1. Opšti izvori poslovnog prava....................................................................................131 2.2. Autonomni izvori poslovnog prava............................................................................132 3. SUBJEKTI POSLOVNOG PRAVA.......................................................................................137 3.1. Pojam subjekata poslovnog prava............................................................................137 3.2. Sistematizacija subjekata poslovnog prava...............................................................138 Poglavlje 4 PRIVREDNA DRUŠTVA 1. POJAM I KARAKTERISTIKE PRIVREDNIH DRUŠTAVA........................................................143 1.1. Pojam privrednog društva........................................................................................143 1.2. Izvori prava............................................................................................................149 1.2.1. Domaći izvori prava......................................................................................149 1.2.2. Evropski izvori prava.....................................................................................152 1.3. Vrste privrednih društava.........................................................................................159 1.4. Pravna priroda privrednih društava...........................................................................161 1.5. Sistemi osnivanja privrednih društava.......................................................................163 11 POSLOVNO PRAVO: Uvod u pravo, osnovi obligacija, privredna društva i poslovna etika 1.6. Privredna društva u pravu Evropske unije.................................................................165 2. ATRIBUTI PRIVREDNIH DRUŠTAVA.................................................................................168 2.1. Firma.....................................................................................................................168 2.2. Sjedište..................................................................................................................177 2.3. Djelatnost..............................................................................................................178 2.4. Ostala obilježja privrednih društava..........................................................................180 3. REGISTRACIJA POSLOVNIH SUBJEKATA..........................................................................181 3.1. Pojam i subjekti registracije.....................................................................................181 3.2. Predmet i postupak upisa........................................................................................183 3.3. Vrste upisa.............................................................................................................187 3.4. Načela upisa u sudski registar..................................................................................188 4. ZASTUPANJE I PREDSTAVLJANJE PRIVREDNIH DRUŠTAVA..............................................190 4.1. Pojam....................................................................................................................190 4.1.1. Zastupanje društava kapitala.........................................................................194 4.1.2. Zastupanje društava lica................................................................................194 4.2. Punomoćstvo..........................................................................................................195 4.3. Prokura..................................................................................................................200 5. STATUSNE PROMJENE I PROMJENA OBLIKA....................................................................202 5.1. Spajanje.................................................................................................................203 5.2. Pripajanje...............................................................................................................204 5.3. Podjela...................................................................................................................205 5.4. Promjena oblika......................................................................................................205 5.5. Plan reorganizacije..................................................................................................207 6. POVEZANA DRUŠTVA.....................................................................................................208 Poglavlje 5 DIONIČKO DRUŠTVO 1. POJAM, ZNAČAJ, KARAKTERISTIKE I PRAVNA PRIRODA.................................................215 1.1. Pojam dioničkog društva.........................................................................................215 1.2. Značaj dioničkog društva........................................................................................216 1.3. Pravne karakteristike dioničkog društva....................................................................218 1.4. Pravna priroda dioničkog društva.............................................................................220 2. OSNIVANJE DIONIČKOG DRUŠTVA................................................................................221 2.1. Osnivači dioničkog društva.......................................................................................221 2.2. Uslovi za osnivanje dioničkog društva.......................................................................221 2.3. Načini osnivanja dioničkog društva...........................................................................224 2.3.1. Simultani način osnivanja..............................................................................224 2.3.2. Sukcesivni način osnivanja............................................................................226 2.3.3. Pravni odnos između osnivača i upisnika dionica.............................................229 2.3.4. Kvalifikovano osnivanje.................................................................................230 2.4. Upis dionica............................................................................................................231 2.5. Uplata dionica.........................................................................................................233 2.6. Osnivačka skupština................................................................................................236 12 Trifković · Simić · Trivun · Silajdžić · Mahmutćehajić SADRŽAJ 2.7. Statut dioničkog društva..........................................................................................237 3. DIONICE.......................................................................................................................238 3.1. Pojam dionica.........................................................................................................238 3.2. Pravne karakteristike dionica....................................................................................241 3.3. Pojam, prava i obaveze dioničara.............................................................................244 3.3.1. Upravljačka prava........................................................................................245 3.3.2. Imovinska prava..........................................................................................250 3.3.3. Ostala prava................................................................................................253 3.3.4. Obaveze dioničara........................................................................................254 3.4. Klase i serije dionica................................................................................................256 3.5. Emisija dionica........................................................................................................259 3.6. Promet dionica.......................................................................................................265 3.7. Vrste dionica...........................................................................................................267 4. KORPORATIVNO UPRAVLJANJE I ORGANI DIONIČKOG DRUŠTVA.....................................271 4.1. Pojam korporativnog upravljanja..............................................................................271 4.2. Načela korporativnog upravljanja.............................................................................273 4.3. Organi dioničkog društva.........................................................................................282 4.3.1. Skupština.....................................................................................................283 4.3.2 Zaštita manjine............................................................................................290 4.3.3. Nadzorni odbor.............................................................................................292 4.3.4. Uprava.........................................................................................................298 4.3.5. Odbor za reviziju..........................................................................................302 5. POVEĆANJE I SMANJENJE OSNOVNOG KAPITALA............................................................305 5.1. Povećanje osnovnog kapitala...................................................................................305 5.2. Smanjenje osnovnog kapitala..................................................................................307 5.3. Sticanje vlastitih dionica..........................................................................................309 6. PRESTANAK ČLANSTVA, PROMJENA OBLIKA DRUŠTVA I PRESTANAK DRUŠTVA.................311 6.1. Prestanak članstva u društvu...................................................................................311 6.2. Promjena organizacionog oblika društva...................................................................312 6.3. Prestanak društva...................................................................................................313 Poglavlje 6 DRUŠTVO SA OGRANIČENOM ODGOVORNOŠĆU 1. POJAM, KARAKTERISTIKE, PRAVNA PRIRODA I OSNIVANJE.............................................317 1.1. Pojam društva sa ograničenom odgovornošću...........................................................317 1.2. Karakteristike društva sa ograničenom odgovornošću................................................319 1.3. Pravna priroda društva sa ograničenom odgovornošću...............................................321 1.4. Osnivanje društva sa ograničenom odgovornošću......................................................322 1.5. Statut društva sa ograničenom odgovornošću...........................................................325 2. IMOVINSKOPRAVNI ODNOSI U DRUŠTVU I PREMA TREĆIM LICIMA.................................327 2.1. Ulozi u društvo sa ograničenom odgovornošću..........................................................327 2.2. Sporedne činidbe članova u korist društva................................................................330 2.3. Osnovni kapital i rezerve.........................................................................................330 13 POSLOVNO PRAVO: Uvod u pravo, osnovi obligacija, privredna društva i poslovna etika 2.3.1. Osnovni kapital.............................................................................................330 2.3.2. Povećanje i smanjenje osnovnog kapitala.......................................................332 2.3.3. Zakonska i statutarna rezerva........................................................................333 2.4. Udjeli, knjiga udjela i raspolaganje udjelima..............................................................334 2.4.1. Udjeli članova...............................................................................................334 2.4.2. Knjiga udjela................................................................................................335 2.4.3. Prenos udjela i pravo preče kupovine.............................................................336 2.4.4. Sticanje vlastitog udjela................................................................................337 2.4.5. Zalaganje udjela..........................................................................................338 2.4.6. Povlačenje (amortizacija) udjela.....................................................................338 2.5. Učešće u dobiti i pokrivanje gubitaka........................................................................339 2.5.1. Učešće u dobiti i ostvarivanju drugih imovinskih interesa.................................339 2.5.2. Pokrivanje gubitaka......................................................................................340 2.6. Zabrana konkurencije, sukob interesa i lojalnost društvu............................................341 2.6.1. Zabrana konkurencije....................................................................................341 2.6.2. Sukob interesa.............................................................................................342 2.6.3. Lojalnost društvu..........................................................................................343 2.7. Imovinskopravna odgovornost društva i članova........................................................344 2.7.1. Odgovornost društva.....................................................................................344 2.7.2. Odgovornost članova.....................................................................................345 3. UPRAVLJANJE I VOĐENJE POSLOVANJA DRUŠTVA................................................................. 346 3.1. Skupština...............................................................................................................346 3.2. Nadzorni odbor.......................................................................................................350 3.3. Uprava...................................................................................................................352 3.4. Odbor za reviziju.....................................................................................................356 3.5. Zaštita prava manjine..............................................................................................356 3.6. Derivativna tužba....................................................................................................359 4. PRESTANAK ČLANSTVA, PROMJENA OBLIKA I PRESTANAK DRUŠTVA................................360 4.1. Prestanak članstva u društvu sa ograničenom odgovornošću......................................360 4.1.1. Prestanak postojanja člana...........................................................................360 4.1.2. Istupanje člana iz društva..............................................................................360 4.1.3. Isključenje člana iz društva............................................................................361 4.2. Promjena oblika društva sa ograničenom odgovornošću............................................362 4.3. Prestanak društva sa ograničenom odgovornošću......................................................363 Poglavlje 7 DRUŠTVO S NEOGRANIČENOM SOLIDARNOM ODGOVORNOŠĆU 1. POJAM, KARAKTERISTIKE I OSNIVANJE..........................................................................367 1.1. Pojam društva s neograničenom solidarnom odgovornošću........................................367 1.2. Karakteristike društva s neograničenom solidarnom odgovornošću..............................368 1.3. Osnivanje društva s neograničenom solidarnom odgovornošću...................................370 2. PRAVNI ODNOSI IZMEĐU ČLANOVA...............................................................................372 2.1. Osnovni kapital.......................................................................................................372 14 Trifković · Simić · Trivun · Silajdžić · Mahmutćehajić SADRŽAJ 2.2. Ulozi članova u društvo...........................................................................................374 2.3. Raspolaganje udjelima............................................................................................376 2.4. Učešće u raspodjeli dobiti i pokriću gubitaka.............................................................378 2.5. Obavještavanje članova društva...............................................................................378 2.6. Savjesnost i poštenje članova..................................................................................379 2.7. Zabrana konkurentskog djelovanja i sukob interesa...................................................380 3. UPRAVLJANJE I VOĐENJE POSLOVANJA DRUŠTVA..........................................................381 3.1. Upravljanje društvom..............................................................................................381 3.2. Vođenje poslovanja društva.....................................................................................384 4. PRAVNI ODNOSI DRUŠTVA I ČLANOVA PREMA TREĆIM LICIMA.......................................386 4.1. Zastupanje i predstavljanje......................................................................................386 4.2. Imovinskopravna odgovornost za obaveze društva....................................................387 5. PROMJENE U ČLANSTVU, PROMJENA OBLIKA I PRESTANAK DRUŠTVA..............................389 5.1. Pristupanje društvu.................................................................................................389 5.2. Prestanak članstva u društvu...................................................................................389 5.3. Promjena oblika društva..........................................................................................391 5.4. Prestanak društva...................................................................................................391 Poglavlje 8 KOMANDITNO DRUŠTVO 1. POJAM, KARAKTERISTIKE I OSNIVANJE..........................................................................395 1.1. Pojam komanditnog društva....................................................................................395 1.2. Karakteristike komanditnog društva..........................................................................397 1.3. Osnivanje komanditnog društva...............................................................................398 2. PRAVNI ODNOSI IZMEĐU ČLANOVA DRUŠTVA................................................................400 2.1. Osnovni kapital, njegovo povećanje i smanjenje........................................................400 2.2. Ulozi komplementara i komanditora..........................................................................402 2.3. Raspolaganje udjelima............................................................................................402 2.4. Učešće u raspodjeli dobiti i pokriću gubitaka društva.................................................404 2.5. Obavještavanje članova društva...............................................................................405 2.6. Savjesnost i poštenje članova..................................................................................406 2.7. Zabrana konkurentskog djelovanja i sukob interesa...................................................406 3. UPRAVLJANJE I VOĐENJE POSLOVANJA DRUŠTVA................................................................. 407 3.1. Upravljanje društvom..............................................................................................407 3.2. Vođenje poslovanja društva.....................................................................................409 4. PRAVNI ODNOSI DRUŠTVA I ČLANOVA PREMA TREĆIM LICIMA.......................................410 4.1. Zastupanje i predstavljanje komanditnog društva......................................................410 4.2. Imovinskopravna odgovornost za obaveze komanditnog društva................................411 5. PROMJENE U ČLANSTVU, PROMJENA OBLIKA I PRESTANAK DRUŠTVA..............................412 5.1. Pristupanje društvu.................................................................................................412 5.2. Prestanak članstva..................................................................................................413 5.3. Promjena oblika......................................................................................................413 5.4. Prestanak društva...................................................................................................414 15 POSLOVNO PRAVO: Uvod u pravo, osnovi obligacija, privredna društva i poslovna etika Poglavlje 9 SPECIFIČNI OBLICI POSLOVNIH SUBJEKATA 1. BANKE..........................................................................................................................417 2. LIZING DRUŠTVA..........................................................................................................423 3. DRUŠTVA ZA OSIGURANJE............................................................................................425 4. INVESTICIONI FONDOVI I DRUŠTVA ZA UPRAVLJANJE FONDOVIMA................................428 5. PROFESIONALNI POSREDNICI NA TRŽIŠTU KAPITALA.....................................................431 6. MIKROKREDITNE ORGANIZACIJE...................................................................................432 7. BERZE I DRUGA UREĐENA JAVNA TRŽIŠTA.....................................................................433 8. JAVNA PREDUZEĆA.......................................................................................................434 9. UDRUŽENJA I FONDACIJE..............................................................................................435 10. NOTARSKA I ADVOKATSKA PROFESIJA........................................................................436 11. OBRTNIK...................................................................................................................440 12. INDIVIDUALNI TRGOVAC............................................................................................441 Poglavlje 10 PRESTANAK PRIVREDNIH DRUŠTAVA 1. POJAM STEČAJA I LIKVIDACIJE......................................................................................447 2. PREDSTEČAJNI I STEČAJNI POSTUPAK...........................................................................448 2.1. Organi predstečajnog i stečajnog postupka...............................................................450 2.2. Faze stečajnog postupka.........................................................................................452 2.3. Pravne posljedice otvaranja stečajnog postupka........................................................459 2.4. Reorganizacija........................................................................................................465 2.5. Krivična djela u stečajnom postupku.........................................................................466 3. LIKVIDACIONI POSTUPAK..............................................................................................472 Poglavlje 11 POSLOVNA ETIKA 1. ETIKA I POSLOVNO PRAVO............................................................................................477 1.1. Pojam etike i morala...............................................................................................477 1.2. Odnos etike i prava................................................................................................480 1.3. Odnos poslovnog prava i etike................................................................................482 1.4. Korporacija kao moralni agent.................................................................................486 2. ETIČKE TEORIJE...........................................................................................................488 2.1. Teorija prava (rights theory)...................................................................................489 2.2. Teorija pravde (justice theory)................................................................................492 2.3. Utilitarijanizam (utilitarianism)................................................................................495 2.4. Teorija dioničara (shareholder theory)......................................................................497 2.5 Teorija vrline (virtue theory)....................................................................................499 16 Trifković · Simić · Trivun · Silajdžić · Mahmutćehajić SADRŽAJ 3. DONOŠENJE ETIČKIH ODLUKA......................................................................................501 3.1. Pretpostavke za etičnost odluke..............................................................................502 3.2. Optimalna etička odluka........................................................................................505 3.3. Odgovornost........................................................................................................507 3.4. Korporativna kultura i etički kodeksi.......................................................................515 4. GLOBALNI STANDARDI ODGOVORNOG ETIČKOG PONAŠANJA........................................519 4.1. Načela korporativnog upravljanja G20/OECD.............................................................519 4.2. Deset principa Globalnog dogovora Ujedinjenih nacija...............................................526 4.3. Principi Caux Round table.......................................................................................530 LITERATURA..................................................................................................................535 KORIŠTENI PROPISI.....................................................................................................545 O AUTORIMA..................................................................................................................553 17 SKRAûENICE AGZ AGZ Austrijski -Austrijski Opšti Opšti graÿanski građanski zakonik zakonik od 1811, od 1811, ukljuþujuüi uključujući Novele Novele od 1914, od 1914, 1915, 1915, 1916.god. 1916.god. AZB AZB -Agencija za bankarstvo Agencija za bankarstvo BiH BiH -Bosna i Hercegovina Bosna i Hercegovina čl.þl. -članþlan d.d./a.d. d.d./a.d. -dioničko/akcionarsko društvo dioniþko/akcionarsko društvo d.n.o. d.n.o. -društvo sa neograničenom društvo solidarnom sa neograniþenom odgovornošću solidarnom odgovornošüu d.o.o. d.o.o. društvo -društvo sa ograniþenom sa ograničenom odgovornošüu odgovornošću DUF DUF društvo -društvo za upravljanje za upravljanje fondovima fondovima DUO DUO društvo -društvo za uzajamno za uzajamno osiguranje osiguranje SE EEIG evropska -Evropska kompanija ekonomska interesna grupacija (European Economic Interest Grouping) EEIG - Evropska ekonomska interesna grupacija (European Economic Interest EEZ Grouping) Evropska ekonomska zajednica EEZ engl. Evropska ekonomska zajednica -engleski engl. EWIV engleski -Evropska ekonomska interesna grupacija (Europäische Wirtschaftliche Interessenvereinigung) 17 19 POSLOVNO PRAVO: Uvod u pravo, osnovi obligacija, privredna društva i poslovna etika FBiH Federacija Bosne i Hercegovine FIA Finansijska informatička agencija fr. francuski HUTZ Hrvatsko-ugarski trgovački zakonik (1875) ISIN međunarodni identifikacijski broj vrijednosnog papira (International Securities Identification Number) k.d. komanditno društvo k.d.d./k.a.d. komanditno društvo na dionice/akcije KVP Komisija za vrijednosne papire KZ FBiH Krivični zakon Federacije BiH lat. latinski MBS matični broj subjekta upisa MRS Međunarodni računovodsteni standardi MSFI Međunarodni standardi ﬁnansijskog izvještavanja njem. njemački OZRPS Okvirni Zakon o registraciji poslovnih subjekata u Bosni i Hercegovini RS Republika Srpska RVP Registar vrijednosnih papira SAD Sjedinjene Američke Države SCE Evropska zadruga SE Evropsko društvo (Societas Europea) st. stav SUP Društvo s ograničenom odgovornošću s jednim članom (Societas Unius Personae) tal. talijanski 20 Trifković · Simić · Trivun · Silajdžić · Mahmutćehajić SKRAĆENICE TZBiH Trgovački zakonik za Bosnu i Hercegovinu (1883) TZKJ Trgovački zakon Kraljevine Jugoslavije (1937) TZKS Trgovački zakonik Kraljevine Srbije (1860, 1896, 1898) ZB Zakon o bankama ZDOPO Zakon o društvima za osiguranje u privatnom osiguranju ZIF Zakon o investicionim fondovima ZIP Zakon o izvršnom postupku ZJP Zakon o javnim preduzećima ZK Zakon o konkurenciji ZKVP Zakon o Komisiji za vrijednosne papire ZL Zakon o leasingu ZLP Zakon o likvidacionom postupku ZMO Zakon o mikrokreditnim organizacijama ZN Zakon o notarima Federacije Bosne i Hercegovine ZOO Zakon o obligacionim odnosima ZPD Zakon o privrednim društvima Federacije Bosne i Hercegovine ZPDD Zakon o preuzimanju dioničkih društava ZPDSU Zakon o politici direktnih stranih ulaganja u Bosni i Hercegovini ZRPS Zakon o registraciji poslovnih subjekata u Federaciji BiH ZRVP Zakon o registru vrijednosnih papira ZS Zakon o stečaju ZTD Zakon o trgovačkim društvima Republike Hrvatske ZTVP Zakon o tržištu vrijednosnih papira 21 Poglavlje 1 OSNOVNI POJMOVI O DRŽAVI I PRAVU 1. POJMOVI DRŽAVE I PRAVA 2. SISTEM PRAVA 3. PRAVNA NORMA 4. POJAM I PODJELA PRAVNIH AKATA 5. VRSTE OPŠTIH PRAVNIH AKATA 6. VRSTE POJEDINAýNIH PRAVNIH AKATA 7. POJAM I HIJERARHIJA IZVORA PRAVA 8. PRAVNI ODNOS 9. SUBJEKTI PRAVA Ubi societas, ibi ius. Gdje je društvo, tamo je i pravo. Društvo (zajednica, država) je nerazdvojno vezana uz pravo. OSNOVNI POJMOVI O DRŽAVI I PRAVU 1. POJMOVI DRŽAVE I PRAVA organizacĹe i društvene norme 1.1. Društvene organizacije D D ruštvojejepretpostavka ruštvo pretpostavka egzistencije egzistencije þovjeka čovjeka i okvir i okvir njegove njegove aktivnosti, aktivnosti, bilo premabilo prema drugim drugim ljudima ljudima – – pojedincima, pojedincima, grupama grupama ili zajednici kaoilicjelini. zajednici Radi kao cjelini. svojih postizanja Radi postizanja svojih ciljeva ljudi u društvu djeluju organizovano ciljeva ljudi u društvu djeluju organizovano ili neorganizovano. ili neorganizovano. Njihova djelatnost možeNjihova bitidjelatnost spontanamože biti spontanailii i improvizovana, improvizovana, podvrgnuta ili podvrgnuta odreÿenom određenom sistemu pravila (normi)sistemu pravila koja unaprijed (normi) koja odreÿuju unaprijed željeno određuju ponašanje željeno i sankcije zaponašanje i sankcije njegovo eventualno za njegovo eventualno neostvarivanje. Što je društvoneostvarivanje. razvijenije veüi jeŠto broj je društvo organizacija razvijenije kroz veći je broj organizacija koje i posredstvom kojih þovjek kroz koje ostvaruju i društvo i posredstvom svoje kojih čovjek ciljeve. Uz to ipoveüava društvo ostvaruju svojekojima se i broj normi ciljeve. seUz to koriste. ljudi povećava se i broj normi kojima se ljudi koriste. S obzirom da su pravila o ustrojstvu i funkcionisanju pojedinih S obzirom (poslovnih, organizacija da su pravila o ustrojstvu kulturnih, obrazovnih, ivjerskih, funkcionisanju i dr.) od pojedinih interesa organizacija za ljude koji žive i(poslovnih, rade unutar tih kulturnih, organizacija,obrazovnih, to su oni vjerskih, i dr.)zaodkažnjavanje zainteresovani interesa zaprekršilaca ljude kojitihžive i rade pravila unutar (negativna tih organizacija, sankcija) to su oni ili nagraÿivanje zainteresovani za bolje za kažnjavanje poštivanje pravila (pozitivna prekršilacaZatih sankcija). pravilapravila povrede (negativna poslovanjasankcija) sudoviiliizriþu nagrađivanje imovinske iza bolje poštivanje kriviþne sankcije. Poredpravila toga,(pozitivna sankcija). postoje i kazne Za povrede koje izriþu sudovi pravila poslovanja þasti privrednih sudovi komora: izriču uþešüa zabrana imovinske i krivične u radu komore,sankcije. zabrana Pored uþešüatoga, postoje i bojkot, na sajmovima, kazne koje izričuna stavljanje sudovi častiitd. crne liste privrednih Sankcije komora: za povredezabrana učešća politiþkih u radu komore, i društvenih zabrana pravila koje izriþu učešća politiþkenai sajmovima, društvene bojkot, stavljanje organizacije na crneizliste jesu iskljuþivanje itd. Sankcije stranaka za i asocijacija, POGLAVLJE 1. 23 25 POSLOVNO PRAVO: Uvod u pravo, osnovi obligacija, privredna društva i poslovna etika povrede političkih i društvenih pravila koje izriču političke i društvene organizacije jesu isključivanje iz stranaka i asocijacija, zabrana učešća u javnom životu, nemogućnost vršenja određenih funkcija i mnoge druge. Zbog prekršaja religijskih pravila može da uslijedi ekskomunikacija (isključenje, istjerivanje iz nekog društva ili zajednice) – nekada najteža kazna poslije smrtne i niz ostalih sankcija. Tipična sankcija za nepoštivanje kulturnih i običajnih pravila jeste društveni prezir. Naprijed navedeni tipovi društvenih organizacija i normi postojali su, makar i u rudimentarnoj formi, u prvobitnoj zajednici. Pojavom imovinskog raslojavanja unutar gentilnog društva, razvojem privatne svojine i rascjepom tog društva na grupe sa suprotstavljenim interesima, javlja se jedna nova vrsta društvene organizacije i jedan novi sistem pravila ponašanja: država i pravo. Njihovo osnovno unutrašnje obilježje jeste klasnost. Najvažnija spoljna karakteristika države i prava je monopol za fizičku prinudu. 1.2. Pojam države Država (engl. state; njem. Staat; fr. état) je politička i pravna Država je politička i pravna organizacija čije organizacija čije institucije, imajući monopol na legitimnu institucije, imajući monopol upotrebu sile, vrše političku kontrolu nad stanovništvom na legitimnu upotrebu sile, određenog područja, i entitet kojem međunarodno pravo vrše političku kontrolu nad priznaje pravnu osobnost. U latinskom jeziku riječ status stanovništvom određenog područja, i entitet kojem označavala je uvjet ili način egzistencije stvari, ali su se međunarodno pravo njome označavali i opisivali uvjeti koji određuju egzistenciju priznaje pravnu osobnost. fizičke osobe odnosno društvene klase. Rimski pisci Ciceron i Ulpijan, te kasnije srednjovjekovni pisci, koristili su je u izrazima stauts civitatis ili status regni, a politička upotreba susreće se u rimskim izvorima, gdje izraz status rei publicae označava legalne strukture zajednice.1 Za državu je tipična povezanost za prostor/teritorij – odnosno „materijalno, ekonomski, fizički i psihološki neovisno“ geografsko područje s narodom koji ima jezični ili kulturni identitet. Sa stajališta međunarodnog prava država je zajednica koja na 1 Vidjeti više: Pravni leksikon (2007) Zagreb: Leksikografski zavod Miroslav Krleža. 26 Trifković · Simić · Trivun · Silajdžić · Mahmutćehajić OSNOVNI POJMOVI O DRŽAVI I PRAVU značenju država određenom području U širem znaþenju državadjeluje u obliku je posebnim najviše sistemom organizacije pravila (pravom) U širem znaþenju je je posebnim posebnim sistemom sistemom pravnog ureÿena poretka, neovisno organizacija o drugoj vladajuüe klase vlasti. sa monopolom ¿ziþke pravila pravila (pravom) (pravom) ureÿena uređena prinude koja stanovništvo na odreÿenoj teritoriji podvrgava organizacija vladajuüe organizacija klase vladajuće U širem svojoj značenju suverenoj država vlasti i timejeu posebnim sistemom datom društvu održavapravila naþin klase sa monopolom fizičke sa monopolom ¿ziþke prinude prinude koja koja stanovništvo stanovništvo (pravom) proizvodnje iuređena organizacija politiþke odnose vladajuće koji su u interesu klaseklase. vladajuüe sa na na odreÿenoj određenoj teritoriji teritoriji monopolom Državu þine trifizičke prinudeelementa konstitutivna koja stanovništvo – teritorija,na određenoji stanovništvo podvrgava podvrgava svojoj svojoj suverenoj vlasti suverenoj teritoriji podvrgava javna suverenitet/suverena svojojvlast. suverenoj vlasti i time u datom vlasti ii time time u u datom datom društvu društvu održava održava naþinnačin proizvodnje proizvodnje društvu održava način proizvodnje i političke odnose koji ii politiþke političke odnose odnose koji koji su su uu su u interesu U užem znaþenju vladajuće klase. pod pojmom Državu države čine tri konstitutivna se podrazumijeva državna interesu vladajuüe klase. interesu vladajuće klase. elementa organizacija– iliteritorija, stanovništvo državni aparat. Državnai suverenitet/suverena organizacija, odnosno javna država vlast. u užem smislu, jeste hijerarhijski ustrojen i pravom U užem znaþenju pod U užem značenju pojmom države pod se organizovan sistem organa koji raspolaže monopolom za ¿ziþku pojmom podrazumijevadržave se državna U užemi značenju prinudu pod pojmom moüi stvaranja i primjenedržave pravila se podrazumijeva ponašanja. Država podrazumijeva ili državna organizacija organizacija ili državni državni državna kao organizacija organizacija, kaoiliaparat, državni samo aparat.jeDržavna jedna od organizacija, društvenih aparat. aparat. odnosno država organizacija u užem pravni i predstavlja smislu,subjekt. jeste hijerarhijski Ona ne postoji ustrojen iznad i pravom društva, negoorganizovan sistem predstavlja njegov organa sastavni kojitoga dio. Zbog raspolaže funkcija Državna Državna država organizacija, organizacija, monopolom države, za fizičkunaprinudu iako bazirana monopolu i moći stvaranja za ¿ziþku i primjene prinudu, ipak je odnosno u užem odnosno jeste smislu, državahijerarhijski u užem pravila ograniþena faktiþki ponašanja.ekonomskim, Država kaopolitiþkim, organizacija, kao i aparat, kulturnim drugim smislu, jestei hijerarhijski ustrojen pravom samo je jedna razlozima od društvenih u datom istorijskom organizacija i predstavlja trenutku. Država pravni jeste društvena ustrojen i pravom organizovan organizovan sistem sistem organa organa subjekt. sila, Ona ali nije sila ne iznadpostoji iznad društva, nego predstavlja društva. koji raspolaže monopolom koji ¿ziþku za raspolaže monopolom prinudu i moüi njegov sastavni dio. Zbog toga funkcija države, iako bazirana stvaranja za fizičkui primjene prinudu ipravila moći na monopolu Ponekad se pojamza fizičku državeprinudu, ipak kao upotrebljava je faktički sinonimograničena za državni ponašanja. stvaranja i primjene pravila ekonomskim, organ. Državni političkim, organ (vlada, kulturnim i drugim ministarstvo, sud) jerazlozima dio državne u ponašanja. datom istorijskom organizacije. Pod njim trenutku. Država jeste se podrazumijeva jednodruštvena ¿ziþko licesila, ali ili skup Državni organ je dio državne organizacije. Pod nije ¿ silalica, ziþkih iznad ljudi, društva. koji stoje u posebnoj pravnoj vezi sa državnim Državni organ je dio aparatom (državna službena lica) i koji, povjerenim im sredstvima, njim se podrazumijeva državne organizacije. Pod jedno ¿ziþko lice ili skup njim se podrazumijeva Ponekad na odreÿenoj se pojam teritorijidržave upotrebljava vrše odreÿeni kao sinonim krug poslova. za Teritorija ¿ziþkih lica, ljudi, koji stoje jedno fizičko u posebnoj pravnoj lice ili skup vezi državni organ. djelovanja državnogDržavni organpredstavlja organa (vlada, ministarstvo, sud) je mjesnu nadležnost, fizičkihdržavnim sa lica, ljudi, aparatom koji stoje diokrug a državne poslova organizacije. koje obavljaPod njim se njegovu podrazumijeva stvarnu nadležnost.jednoNjih u posebnoj pravnoj vezi (državna sa službena državnim lica) i koji, aparatom fizičko lice ili skup fizičkih lica, ljudi, koji takoÿe odreÿuje pravo. Svaki državni organ u vršenju svoje stoje u posebnoj povjerenim im sredstvima, (državna na službena odreÿenoj lica) i koji, teritoriji vrše pravnoj veziraspolaže nadležnosti sa državnim aparatom odreÿenim (državna dijelom službena monopola lica) za ¿ziþku povjerenim odreÿeni imposlova. krug sredstvima, i koji, povjerenim prinudu. Ipak, treba imatiim sredstvima, na umu da to na određenoj ne znaþi da svakiteritoriji državni na određenoj teritoriji vrše određeni krug poslova. vrše određeni organ neposredno krugprimjenjuje poslova. Teritorija ¿ziþku silu.djelovanja 2 državnog U jedinstvenom Teritorija djelovanja organa predstavlja djelovanju mjesnu državnih organa nadležnost, zasniva se aktuelnoa krug poslova jedinstvo koje državne državnog organa predstavlja obavlja njegovu stvarnu nadležnost. Njih takođe određuje organizacije. mjesnu Teritorija nadležnost, djelovanja a krug organa državnog poslova koje predstavlja pravo. Svaki državni organ u vršenju svoje nadležnosti obavlja mjesnu njegovu stvarnu nadležnost, raspolaže određenim Državljanstvo (engl. dijelom monopolacitizenship; nationality, za fizičku prinudu. njem. nadležnost. a krug poslova koje Ipak, treba imati nafr.umu Staatsangehörigkeit; da to neje znači nationalité) da svaki relativno trajna državni pravna obavlja njegovu stvarnu nadležnost. organ neposredno primjenjuje fizičku silu.2 U jedinstvenom 2 2 Opširnija Opširnijaizlaganja izlaganjaoopravnoj pravnojteoriji teorijidržave državenalaze nalazese seuuudžbeniku: udžbeniku:Sultanoviü, Sultanović,Aziz, Aziz,Trifkoviü, Trifković,Miloš Miloši iSimiü, Simić,Miliü Milić(1984) (1984)Teorija Teorijadržave državei prava, statusnog i prava, statusnogi obligacionog i obligacionogprava, prava,Sarajevo: Veselin Sarajevo: VeselinMasleša. Masleša. POGLAVLJE 1. 25 27 POSLOVNO PRAVO: Uvod u pravo, osnovi obligacija, privredna društva i poslovna etika djelovanju državnih organa zasniva se aktuelno jedinstvo državne organizacije. Državljanstvo (engl. nationality, citizenship; njem. Državljanstvo je relativno trajna pravna veza koja Staatsangehörigkeit; fr. nationalité) je relativno trajna pravna povezuje pojedinca sa veza koja povezuje pojedinca sa državom dajući mu pravni državom dajući mu pravni status državljanina. Osoba sa statusom državljanina u svojoj status državljanina. državi uživa sva politička, ekonomska, socijalna, kulturna i građanska prava, odnosno obaveze predviđene ustavom i zakonima, a u inostranstvu diplomatsku i konzularnu zaštitu. Ta prava razlikuju državljanina od stranca. Državljanstvo se, u pravilu, stiče trenutkom rođenja. Tri su osnovna načela za njegovo sticanje: načelo krvne veze Prema načelu krvne veze ili porijekla (ius sanguinis), načelo područja (ius soli) i ili porijekla dijete stiče državljanstvo svojih roditelja načelo prebivališta (ius domicili). Prema načelu krvne veze bez obzira na to gdje se ili porijekla dijete stiče državljanstvo svojih roditelja bez rodilo. obzira na to gdje se rodilo. U historiji prava dijete rođeno u braku sticalo je državljanstvo oca, a dijete rođeno izvan braka dobijalo je državljanstvo majke. U savremenim zakonodavstvima dijete stiče državljanstvo po načelu oba roditelja ili po jednom od njih, pri čemu je nevažno da li je rođeno u braku ili izvan njega. Ovo načelo primjenjuju gotovo sve evropsko kontinentalne države, a opravdavaju ga potrebom za jedinstvom porodice ili nacionalnim interesima. Ovo načelo primjenuje se u Bosni i Hercegovini. Načelo područja je načelo prema kojem dijete stiče Načelo područja je načelo prema kojem dijete stiče državljanstvo države u kojoj se rodilo, bez obzira na državljanstvo države u kojoj državljanstvo roditelja. Opravdanje za primjenu ovog načela se rodilo, bez obzira na nalazi se u državnim interesima i primjenjuju ga, u pravilu, državljanstvo roditelja. sve imigracijske države (npr. Sjedinjene Američke Države). Načelo prebivališta podrazumijeva da dijete stiče Načelo prebivališta podrazumijeva da dijete državljanstvo države u kojoj prebivaju roditelji. Danas se stiče državljanstvo države u u većini država državljanstvo stiče kombinacijom načela kojoj prebivaju roditelji. porijekla i područja, tako da je jedno od njih primarno, a drugo se uz načelo prebivališta javlja kao sekundarno. Državljanstvo se može steći i naturalizacijom (sklapanjem braka sa strancem, posvojenjem, pozakonjenjem, itd.). Državljanstvo može prema nacionalnim propisima, prestati 28 Trifković · Simić · Trivun · Silajdžić · Mahmutćehajić OSNOVNI POJMOVI O DRŽAVI I PRAVU na višeznaþenju U širem načina: odricanjem, država je posebnimotpustom, oduzimanjem, sistemom pravila (pravom) U širem znaþenju država je posebnim sistemom iseljenjem, odsutnošću, ureÿena organizacija sticanjem vladajuüe klase sa državljanstva monopolom druge ¿ziþke pravila (pravom) ureÿena države, posvojenjem, opcijom, i tako dalje. Kao posljedice prinude koja stanovništvo na odreÿenoj teritoriji podvrgava organizacija vladajuüe klase sa monopolom ¿ziþke različitog uređivanja svojoj suverenoj načina

Poslovno Pravo 1. Dio PDF

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript

Upgrade to continue