Political Communication Notes PDF

lOMoARcPSD|4118556 POL COM SV Politieke communicatie (Universiteit Antwerpen) Scan to open on Studocu Studocu is not sponsored or endorsed by any college or university Downloaded by Pan ii (panidabunmak@g...

lOMoARcPSD|4118556 POL COM SV Politieke communicatie (Universiteit Antwerpen) Scan to open on Studocu Studocu is not sponsored or endorsed by any college or university Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 Inhoudsopgave H1 INTRODUCTIE........................................................................................................................................................ 1 1. WAT IS POLITIEKE COMMUNICATIE?........................................................................................................................................1 2. ZEVEN STELLINGEN EN OBSERVATIES.....................................................................................................................................1 3. FOUNDING FATHERS..........................................................................................................................................................2 4. THEORIEËN......................................................................................................................................................................2 4. METHODEN IN POLITIEKE COMMUNICATIE..............................................................................................................................2 H2 DIMENSIE 1 & 2: JOURNALISTIEK EN POLITIEK NIEUWS.......................................................................................... 3 1. EERSTE FASE VAN MEDIATISERING.........................................................................................................................................3 2. TWEEDE FASE VAN MEDIATISERING.......................................................................................................................................3 3. GATEKEEPING THEORY....................................................................................................................................................... 5 4. NIVEAUS VAN NIEUWSPRODUCTIE........................................................................................................................................6 5. CONCLUSIE...................................................................................................................................................................... 8 H3 MEDIA EN PUBLIEK – HISTORISCH OVERZICHT....................................................................................................... 8 1. MEDIA-EFFECTEN: ALGEMEEN.............................................................................................................................................8 2. HISTORISCH OVERZICHT MEDIA-EFFECTEN.................................................................................................................................9 H4 MEDIA EN PUBLIEK – AGENDA-SETTING, PRIMING, FRAMING..............................................................................12 1. WAT ZIJN PUBLIEKE AGENDA- SETTINGEFFECTEN?..................................................................................................................12 2. PRIMING.......................................................................................................................................................................13 3. FRAMING......................................................................................................................................................................14 4. VERGELIJKING VAN 3 EFFECTTHEORIEËN..............................................................................................................................15 5. NORMATIEVE THEORIEEN..................................................................................................................................................16 H5 POLITIEKE MARKETING EN VERKIEZINGSCAMPAGNE............................................................................................ 16 1. BELANG VERKIEZINGSCAMPAGNES?....................................................................................................................................16 2. INSTRUMENTEN IN POLITIEKE MARKETING............................................................................................................................17 3. HISTORISCH OVERZICHT....................................................................................................................................................18 4. ONLINE CAMPAGNES VS..................................................................................................................................................19 5. SOCIALE MEDIA & MICROTARGETING..................................................................................................................................20 H6 MEDIA EN POLITIEKE KENNIS – DESINFORMATIE – POST-TRUTH...........................................................................20 1. WAT IS POLITIEKE KENNIS EN IS HET BELANGRIJK?....................................................................................................................20 2. HOE VERWERVEN/GEBRUIKEN WE POLITIEKE KENNIS?............................................................................................................21 3. POLITIEKE KENNIS METEN.................................................................................................................................................21 4. VERSCHILLEN IN POLITIEKE KENNIS......................................................................................................................................21 5. DE ROL VAN DE MEDIA.....................................................................................................................................................21 6. VAN UNINFORMED NAAR MISINFORMED.............................................................................................................................22 7. NEPNIEUWS EN DESINFORMATIE........................................................................................................................................22 8. WIE HELPT MISINFO VERSPREIDEN?....................................................................................................................................22 9. OPLOSSINGEN................................................................................................................................................................23 H7 JAN JAGERS – FACT-CHECKING EN FAKE NEWS...................................................................................................... 23 1. WIE?........................................................................................................................................................................... 23 2. WAT?.......................................................................................................................................................................... 24 3. HOE ONTSTAAT FAKE NEWS?.............................................................................................................................................24 4. HOE WERKT DESINFORMATIE?..............................................................................................................................................24 5. TYPOLOGIE VAN MIS/DESINFORMATIE.................................................................................................................................24 6. HOE HERKEN JE DESINFORMATIE?......................................................................................................................................25 7. WAT IS FACTCHECKING?...................................................................................................................................................25 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 8. WAT KAN JE FACTCHECKEN?................................................................................................................................................25 9. TOEKOMST VAN DESINFORMATIE........................................................................................................................................25 10. WEERWERK OP SOCIALE MEDIA.......................................................................................................................................25 H8 DIMENSIE 3: MEDIA FORMAT EN INHOUD............................................................................................................ 25 1. MEDIATISERING VAN DE POLITIEK.......................................................................................................................................25 2. DERDE FASE VAN MEDIATISERING.......................................................................................................................................26 3. MEDIA FORMAT (HOE, SPREEKTIJD)....................................................................................................................................26 4. MEDIA INHOUD: WIE? (MEDIA-AANDACHT & MACHT)..........................................................................................................26 H9 DIMENSIE 4: POLITIEKE AGENDA-SETTING, DE POLITIEK PAST ZICH AAN? HOE GEBRUIKEN POLITICI MEDIA..........28 1. VIERDE FASE VAN MEDIATISERING......................................................................................................................................28 2. POLITIEKE AGENDA-SETTING.............................................................................................................................................28 3. INVLOED MEDIA OP INSTELLINGEN......................................................................................................................................31 4. CONCLUSIES: INVLOED MEDIA OVERSCHAT?.........................................................................................................................31 H10 POLITIEKE COMMUNICATIE IN COMPARATIEF PERSPECTIEF................................................................................32 1. MODEL HALLIN & MANCINI................................................................................................................................................32 2. CASUS 1: BE-NED.........................................................................................................................................................33 3. CASUS 2: DESINFORMATIE IN 6 LANDEN..............................................................................................................................33 BESLUIT............................................................................................................................................................................34 H11. GASTLES BART DE WEVER................................................................................................................................. 35 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 H1 INTRODUCTIE 1. WAT IS POLITIEKE COMMUNICATIE? Politieke communicatie = gaat over de rol van communicatie in het politiek proces.  Drie centrale spelers: media, publiek en politiek  Sociale media in het midden als instrument Onderwerpen:  Politiek Nieuws: productie en inhoud  Media – Publiek: effecten  Media-Publiek: kennis verwerking - desinformatie  Rol media (normatieve discussie)  Campagnes - Politieke marketing – sociale media  Mediatisering – Relatie Media & Politiek  Pol Com in internat/comparatief perspectief 2. ZEVEN STELLINGEN EN OBSERVATIES 1. Politieke communicatie raakt de kern van politieke wetenschappen.  Want gaat over democratie:  Persvrijheid en democratie gaan hand in hand  Persvrijheid dus ook kern democratie 2. Ongenoegen over media EN politiek is van alle tijden.  MAAR in zekere zin gezond: belangrijk om kritisch te zijn  Wetenschappelijk debat tussen: media pessimisten – optimisten 3. Objectief nieuws bestaat niet.  Journalisten doen altijd aan een vorm van framing  Maar het blijft wel een mooi ideaal?  Meer haalbaar = onpartijdig nieuws? (verschillende visies aan bod, etc.) 4. Politieke macht van de media wordt overschat.  Veel politici denken dat massamedia te veel politieke macht heeft  (weg gaan van) media-almacht denken  voorwaardelijkheid denken = welke factoren bepalen wanneer de media macht heeft 5. Media-invloed = empirische vraag.  Wetenschappelijk debat: tussen minimal effect hypothesis – powerful mass media (media duwt politiek in een bepaalde richting) Uitdaging  maakt media-invloed moeilijk te bestuderen: 1. Alomtegenwoordigheid van (nieuwe) media: media komen van verschillende kanalen (radio, gsm, etc.) 2. Mediatisering: politiek past zich aan (politici past zich aan aan de media, soms zelf vooraf) 6. Politieke Communicatie = systeem gevoelig.  “Political media system”  US Exceptionalism! (bv. polarisatie debat)  US wantrouwen in de media + wetenschap  Pos/neg media goed of slecht voor het land (republieken 85% negatief) 7. Nieuwe media  einde van klassieke media MAAR hybriditeit. 1 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 3. FOUNDING FATHERS  Machiavelli: politieke leiders informeren/adviseren qua communicatie/omgaan met publiek  Lippmann – publieke opinie: de wereld buiten en de foto’s in onze hoofden  Lasswell – communicatiemodel: wie zegt wat in welk kanaal tegen wie met welk effect?  Lazersfeld: sociale positie bepaald stemgedrag  McQuail – rol tv en politiek 4. THEORIEËN 1. Normatieve theorieën over (democratische) rol media 2. Theorieën over nieuwsproductie 3. Media-effect-theorieën 4. Informatieverwerking 5. Mediatisering van de politiek 6. Politieke agenda-setting Mediatisering van de Vlaamse politiek Dimensie 1: Media zijn belangrijkste Dimensie 2: Media zijn bron van informatie politiek onafhankelijk Dimensie 3: Media bepalen zelf hun format en inhoud (onafhankelijk) Dimensie 4: Politieke actoren en processen passen zich aan de media en haar logica aan 4. METHODEN IN POLITIEKE COMMUNICATIE Kwantitatief: tellen/meten/in kaart brengen Kwalitatief: interpreteren/begrijpen  Inhoudsanalyse  Kwalitatieve inhoudsanalyse (bv.  Surveyonderzoek discoursanalyse)  Experiment  Diepte-intervieuws  Participerende observatie/ethnografie  Focusgroepen  Ideaal: combinatie van beiden 2 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 H2 DIMENSIE 1 & 2: JOURNALISTIEK EN POLITIEK NIEUWS 1. EERSTE FASE VAN MEDIATISERING = Media is de belangrijkste politieke informatiebron  Politieke informatie wordt m.a.w. ‘gemedieerd’ via krantenberichten, radio-interviews etc.  Massamedia vormt de brug tussen kiezer en politici > media invloedrijk Is in België (Vlaanderen) aan de eerste fase voldaan (dimensie 1)?  JA  Aanbodzijde: stijging hoeveelheid nieuws & duiding  Vraagzijde: burgers leren vooral over politiek via massamedia (internet ook maar vooral traditionele nieuwssites)  Media-effecten op burgers (les 3) 2. TWEEDE FASE VAN MEDIATISERING = Media wordt politiek onafhankelijk:  Weinig externe politieke druk en politieke inmenging  Evolutie: geschreven pers – ontzuiling en omroep – depolitisering Van politieke logica...  Partijdige logica (geschiedenis kranten) = een bepaalde partij/strekking richt een krant op als spreekbuis (doel: informeren en sturen) – bepaalde visie ondersteunen.  Partijlogica (geschiedenis omroep) = partijen van belang maar uitkomst ervan was verschillend, nl. partijen moeten elkaar in evenwicht houden i.p.v één visie (weegschaal hanteren) – extreem voorzichtig over politiek berichten... naar medialogica 2.1 KRANTEN: VAN PARTIJDIGE LOGICA...  Naoorlogse periode (1945): verzuild krantenlandschap (christen, socialist en liberaal van wieg tot graf)  Indeling kranten gebeurt volgens de drie grote stromingen  Kranten dienen als hulpmiddel om de zuilcohesie te bevorderen  Zeer geleidelijke ontzuiling  Politieke voorkeur (uitgesproken – subtiel – geen voorkeur)  Gewone en -verkiezingsberichtgeving  Financiële banden (sponsering krant door partij)  Dubbelfuncties (bv. politicus werkt ook in de redactie)  ‘Traag’ Vlaanderen? Maar ver vrijgaand ( UK tabloits bv. The Sun Brexit) 1958: “Vrijheid of socialistische dictatuur” (DS) Stemadvies;  1968: “De Vlaamse PVV ministers hebben hun taak Zeer negatief over tegenstanders;  volbracht zonder zwakheid, in tegenstelling tot hun Gratis plaatsten van propaganda;  voorgangers van de CVP die duidelijk tekort kwamen” Verzwijgen van manifestaties van tegenpartij, geen  (HLN) scheiding opinie – berichtgeving,...  Duidelijke politieke voorkeur 1974: “De kristen-demokratie blijft niet alleen de sterkste  Duidelijke voorkeur voor partij maar minder formatie van het land, maar treedt naar voor als de sloganesk meest dynamische factor in de politieke toestand” (DS)  Geen expliciet stemadvies  Subtieler 1985: “De PVV heeft ook verloren, maar in 1981 had ze  Voorkeur meer na de verkiezingen dan ervoor; een te hoog peil bereikt. Ze is nu op haar normaal peil  Voorkeur meer tussen de regels of in opiniebijdragen; teruggekomen” (HLN)  Minder lof, maar ook weinig kritiek voor de zuilpartij  Overgangsfase 1999 (HLN); Verhofstadt = “vertrouwen wekkend  Voorkeur meer op niveau van personen 3 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 politicus” versus “De boertigheid van CVP boegbeeld  Overgangsfase en politieke ontvoogding voltooid Dehaene” (‘eind jaren 90) Toon berichtgeving kranten:  ’50 & ’60: uitgesproken positief of negatief  2003: bijna verdwenen, neutraler 2.2 OMROEP: VAN PARTIJLOGICA... 1945: Regeringsinvloed  De openbare omroep neigt naar een staatsomroep, ‘conflictvermijdende rol’  Journalisten hebben kleur, maar mogen die niet tonen  Quasi géén verkiezingsberichtgeving (gevoelig)  Politiek vrede bewaren > neutraliteit en onpartijdigheid  Raad van beheer: zoveel mogelijk journalisten en programmamakers van eigen kleur in omroepbestel 1960/1973: Partijcontrole  Cultuurpact: samenstelling Raad van Beheer volgens uitslag verkiezingen (weegschaal/evenwicht)  Delicaat politiek evenwicht  Debatprogramma’s: spreekbuizen voor partijen Jaren ’70: Opkomst en verzet van ‘kleurlozen’  1981: Zaak Buyle, kritisch interview van toenmalig premier dus journalist werd ontslagen  Kleurlozen journalisten (vaak verweten links te zijn)  Jaren ’80: geleidelijk meer autonomie 1989: Commerciële omroep VTM  Succes  Verkiezingsnieuws, talkshows, spelprogramma’s  Openbare omroep kreeg concurrentie  Geleidelijk meer kritische houding t.a.v. verkiezingen 1995: Politiek zet stap terug en openbare  Raad van Beheer nog steeds politiek samengesteld maar opmroep wordt ook meer resultaatgericht invloed verminderd 2010: Terug iets meer politieke controle?  Regeerakkoord 2019: ‘de hoogste standaarden van neutraliteit’ behalen ‘in alle programma’s’. ‘een gedegen interne en externe kwaliteitscontrole en rapportering ontwikkeld worden’. 2.3... NAAR MEDIALOGICA Medialogica bestaat uit: a. Praktische/organisatorische logica = werken met wat volgens hen interessant is volgens eigen logica (bv. beelden, persconferentie) 4 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 b. Publieksgerichte logica = nieuws afstemmen op wat mensen willen zien Oorzaken ontzuiling en politieke ontvoogding:  Toename economische logica in mediasector = kranten/zender minder gezien als middelen om een boodschap te verspreiden, maar als producten die geconsumeerd dient te worden – commercialisering media dus rekening houden met wensen van adverteerders en consumenten.  Smaak publiek geleidelijk veranderd = willen geen militante partijgebonden berichtgeving, willen ‘shoppen’ tussen politici en partijen (achterban heterogeen geworden). David Altheide & Robert Snow 1979:  Medialogica  nieuws moet passen in een bepaald format  Selectie/presentatie van informatie: "Inhoud wordt gecreëerd door media of aangepast aan mediaformaat."  Media format: "Wat in het nieuws komt hangt af van wat er getoond kan worden"  Gebruik van storytelling techniques, news values JOURNALISTEN EN POLITICI: TUSSEN INFORMALITEIT EN WANTROUWEN  Nauwe banden hebben ontzuiling overleeft  Steunt op ruilrelatie (i.p.v. ideologische gelijkgezindheid); informatie verspreiding boodschap  Hoog wederzijds wantrouwen BESTAAT ER NOG POLITIEKE DRUK?  Intimidatiepogingen van politici  Niet langer de norm, maar niet helemaal verdwenen VLAAMSE JOURNALIST: KLEURLOOS?  Journalisten krijgen minder vaak dan vroeger een gekleurd etiket opgeplakt  Maar vaak verweten links te zijn en nieuws te duwen in één richting  Mismatch politieke voorkeur journalisten (meerderheid links) en berichtgeving (niet meer links): werkomgeving (werken voor rechts medium dus niet tegen in gaan), gedeelde nieuwswaarden en schaal mediamarkt en versnippering politiek landschap (verstandig niet één bepaalde strekking tonen) VERSCHIL BELGIË – NEDERLAND  Positie omroep: NL; zendtijd verdeeld onder verzuilde omroepen BE; monopolie publieke omroep met toezicht van politiek  Periodisering; in BE ontzuiling en depolitisering trager 3. GATEKEEPING THEORY Pamela Shoemaker & Tim Vos (2009) – theorie over wat vandaag nieuws wordt:  Niet al wat gebeurt, is nieuws  Media moeten een selectie maken uit alle gebeurtenissen en mogelijke nieuwsfeiten  Selectie van nieuws is niet neutraal, WAAROM?  Heel groot aanbod, dus grote selectie (via niet neutrale criteria)  Snelheid  Gebrek aan ‘juiste’ werkelijkheid (nieuws is iets dat afwijkt, bv. stijging criminaliteitscijfer met meer criminelen of meer meldingen)  Vb. White (1950): Mr. Gates heeft twee stapels nieuws; journalist gezien als soort poortwachter 3.1 KRITIEK OP GATEKEEPING 1. Onderschatting van de complexiteit van het nieuwsproces (Mr Gates is slechts één schakel in een lang proces) 2. Onderschatting van de activiteit van het nieuwsproces (Mr Gates selecteert, maar maakt het nieuws niet)  Nieuwsproductie (bv. peilingen) 5 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 3.2 NIEUWSPRODUCTIE Nieuwsproductie = activiteit van het nieuwsproces: ‘Construction of news’/‘Making news’ 1. Journalisten gaan nieuws zoeken en ‘maken’ (niet neutraal) 2. Werkelijkheid wordt vereenvoudigd (voor de verstaanbaarheid van het verhaal)  Bv.: toevoeging van narratieve constructie die betekenis geeft en dingen begrijpbaar maakt  Bv.: vertrouwde types Constructkarakter (van nieuws) wordt verdoezeld ( “wij brengen het nieuws”):  Presentatie door betrouwbaar persoon  Actueel: real time nieuws  Reporters ter plaatse  Vermijden van fictie-formats  Voorstelling van journalisten als beroepsgroep … ! = geen kritiek dat journalisten het nieuws bewust vertekenen (moet eerder noodgedwongen). Recent meer aandacht: ‘fake news’ hype? 4. NIVEAUS VAN NIEUWSPRODUCTIE Journalisten zelfbevraging:  Vaker man boven 40j en vaker centrum-links  Vaker medium centrum, gematigd-rechts  Doel informatie verschaffen etc. NIVEAU 1 INDIVIDUELE JOURNALIST 1. Persoonlijke kenmerken  Socio-demografisch  Opleiding 2. Politieke kenmerken  Ideologische voorkeur 3. Professionele kenmerken  Rolopvattingen  Contacten en ervaringen NIVEAU 2 MEDIAROUTINES Mediaroutines = de vaste, routinematige, herhaalde praktijken en vormen die mediawerkers gebruiken om hun werk te doen. 1. Nieuwsroutines  Dagelijkse gewoontes, manier van werken, cultuur  Socialisatie op de werkvloer  Praktisch: timing, redactievergadering, bereikbaarheid, ‘beat-reporters’,... 2. Nieuwswaarden (‘news values’) = breed gedeelde opvatting onder journalisten over wat het publiek als relevant/boeiend beschouwd.  Onuitgesproken regels als basis waarvan journalisten keuzes maken over wie/wat in het nieuws komt  Journalisten hebben een ‘neus voor nieuws’  Eigenschappen die het nieuws aantrekkelijk maken voor het publiek (dat we weten) Lijst van 12 waarden – Galtung & Ruge:  Frequency (duur)  Threshold (drempel)  Unambiguity  Unexpectedness  Reference to elites 6 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Reference to persons  Negativity Criteria van nieuwswaarde volgens Whittaker:  Nabijheid (fysiek en psychologisch)  Conflictgehalte Uitbreiding/specificatie lijst:  Reference to the power elite  Celebrity  Entertainment (sex, human interest, animals,...)  Bad news/ Good news  Magnitude  Relevance … Nieuwswaarden 2.0?  Nieuwe nieuwswaarden voor online/sociale media?  ‘Shareability’, ‘clickability’, ‘virality’  Papacharissi & Oliveira (2012): Affective news Debby Vos (2016) – Explaining the newsworthiness of ‘ordinary’ MPs:  Nieuwswaarden zijn sterker dan persoonlijke voorkeuren (overstijgen gedrag/opinies journalist)  D.m.v. een factorial survey experiment  Journalisten beoordelen fictieve persberichtjes  Manipulatie van: naam van MP, partij, specialist of niet, reactie op media of zelf nieuws maken, substantiële actie genomen of niet,... Kritiek op onderzoek naar nieuwswaarden:  O’Neill & Harcup (2009): "de discussie over nieuwswaarden vervaagt soms het onderscheid tussen nieuwsselectie en nieuwsbehandeling."  Leg uit?  Het concept helpt ons de manieren te begrijpen waarop sommige verschijnselen worden geïdentificeerd als "gebeurtenissen" en de manieren waarop sommige van die "gebeurtenissen" vervolgens worden geselecteerd om "nieuws" te worden  Het concept helpt ons ook de manieren te onderzoeken waarop bepaalde elementen van de geselecteerde "gebeurtenissen" worden benadrukt, terwijl andere worden afgezwakt of uitgesloten  Bv. conflict als nieuwswaarde  Maar je kan dit conflict ook toevoegen bv. twee uitspraken politici tegenover elkaar zetten (nieuwsbehandeling) NIVEAU 3 ORGANISATIE/HET MEDIUM  Organisatiecultuur  Ideologisch verleden  Redactiebeleid...  Eigenaars  Commercieel of publiek  Mediaconcentratie... NIVEAU 4 OMGEVING (EXTRA-MEDIA FORCES)  Adverteerders (bv. publireportages of tijdens schandaal)  Nieuwsbronnen  Overheid: beheersovereenkomst  Drukkingsgroepen  Andere media 7 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Competitie, concurrentie  ‘Intermedia agendasetting’ vs. ‘scoops’ NIVEAU 5 IDEOLOGIE/SOCIAAL- CULTURELE CONTEXT  Geschiedenis, cultuur,...  Hegemonie (Gramsci)  Media weerspiegelen de belangen van de machthebbers  Status quo behouden  "Niet alleen gaat nieuws over de machtigen, maar het structureert verhalen zodat gebeurtenissen worden geïnterpreteerd vanuit het perspectief van machtige belangen." 5. CONCLUSIE Vanuit journalistiek oogpunt:  ‘Politieke logica’ heeft plaatsgemaakt voor ‘medialogica’  Nieuws wordt gemaakt door journalist die werkt volgens bepaalde routines, als deel van een organisatie, binnen een bepaalde context Les Mediatisering (media logica; media inhoud):  Nieuwsarena – Strijd om media-aandacht  Media bias? H3 MEDIA EN PUBLIEK – HISTORISCH OVERZICHT 1. MEDIA-EFFECTEN: ALGEMEEN 1.1 WAT ZIJN MEDIA-EFFECTEN? Media-effecten: 1. Effecten op kennis  Informatie, feiten  Wat weten we over iets? (bv. welke partijen zitten er in de regering) 2. Effecten op opinies/attitudes  Wat is onze mening over iets? (bv. willen we dat mensen langer moeten werken?)  Wat is onze houding t.o.v. iets? (bv. hoeveel vertrouwen hebben we in politici?) 3. Effecten op gedrag  Hoe gedragen we ons? (bv. voor wie gaan we stemmen?) 1.2 WAAROM ZIJN MEDIA-EFFECTEN MOGELIJK?  De ‘objectieve’ realiteit is slechts zelden waarneembaar  We maken een soort constructie van de onwaarneembare realiteit door mediëring (subjectief)  Ons beeld van de realiteit = ‘objectieve’ realiteit + symbolische realiteit (bv. Ipsos – Index of Ignorance) 1.3 HOE WORDEN MEDIA-EFFECTEN ONDERZOCHT?  Survey, experimenten, interviews  Nieuw: Eye-tracking, online browsing + thinking aloud, … 1.4 WAAROM ZIJN EFFECTEN ZO MOEILIJK TE METEN? 1. Causaliteit  Richting van causaliteit 8 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Beïnvloedt mediagebruik het publiek? Of heeft het publiek bepaalde kenmerken die beïnvloeden welke media ze gebruiken?  Spurious relationships  Wat gebeurt in de ‘real world’, beïnvloedt tegelijk het publiek en de media (hoe onderscheid je mediaberichtgeving van de werkelijkheid?) Bv. Fukushima beinvloedt publiek en media over kernenergie 2. Meten van mediagebruik  Surveys: vaak over-/onderschatting  Experimenten: probleem van externe validiteit  Mensen ‘dwingen’ tot consumptie van media die ze in de ‘echte wereld’ niet zouden raadplegen? 1.5 MEDIA-EFFECTEN: GOED OF SLECHT?  Hangt ervan af:  Welk soort media-effect?  Welke visie op rol media? Op de kwaliteit van het nieuws?  Verbeteren van kennis, helpen bij meningsvorming,...  Maar: kunnen overtuigingen en wereldbeeld vertekenen  Elementen die dit ‘gevaar’ relativeren:  Ook niet-mediagebruikers vormen zich een beeld van de realiteit door mediëring  Geen media, op andere dingen baseren bv. eigen ervaringen, ervaringen van anderen. Is dat beter?  Invloed daalt als de eigen ervaringen stijgen (bv. lokale versus internationale politiek) 2. HISTORISCH OVERZICHT MEDIA-EFFECTEN FASE 1: ALMIGHTY MEDIA  Zie ‘Founding fathers’ (H1)  Na WO I: onder de indruk van de media (radio) als propaganda-instrument  Hypothese: media hebben een direct, onmiddellijk effect op iedereen die de boodschap ontvangt  Noemt men ook: Stimulus-response model & Hypodermic needle (media invloed wordt ingespoten)  Publiek = passieve massa Voorbeeld – War of the Worlds:  Radiohoorspel Halloweenavond 1938  Sciencefictionverhaal over landing van Marsmannetjes in New Jersey  Wat verklaart paniek? 1. Realistische aard van het hoorspel 2. Vertrouwen in het medium radio 3. Het niet horen van de aankondiging van het hoorspel FASE 2: MINIMAL EFFECTS-HYPOTHESIS  Eerste onderzoeken tijdens/na WO II: media-impact blijkt beperkt te zijn (bv. Lazarsfeld 1944)  "Sommige soorten communicatie over bepaalde soorten onderwerpen, onder de aandacht gebracht van bepaalde soorten mensen, onder bepaalde omstandigheden hebben bepaalde soorten effecten" (Berelson, 1948) Twee relativerende factoren over invloed media: 1. Belang van interpersoonlijke netwerken/relaties  Rol van vrienden en familie bij meningsvorming  Directe media-effecten zijn moeilijk meetbaar; media hebben zelden een ‘zuiver’ effect 9 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Two-step flow of communication: media > opinion leader > individu (geen direct effect) (Lazarsfeld) 2. Selectieve waarneming/gebruik  Selectieve blootstelling  niet alle berichtgeving wordt geconsumeerd  Selectieve aanvaarding  niet alles wordt aangenomen  Reinforcement-effect = mensen zoeken bevestiging van reeds bestaande opinies en staan minder open voor afwijkende informatie Voorbeeld – Uses and gratifications theory:  Van ‘wat doen de media met mensen?’ naar ‘wat doen de mensen met media?’  Voorbeeld U&G: Berelson (1949) – What missing the newspaper means  14 dagen staking (1945, NY)  Wat is de functie van de krant?  Kwalitatief onderzoek bij 60 ondervraagden  Resultaat: informatie, maar ook entertainment/ontspanning, sociale cohesie, prestige...  Media bevestigen gedrag en opinie, maar veranderen het niet FASE 3: BACK TO POWERFUL MASS MEDIA Kritiek op de aanhangers van de ‘minimal effects hypothesis’: 1. Teveel nadruk op kortetermijneffecten  Media-invloed is een langetermijnproces; bouwt gradueel op  We gaan niet graag in tegen de ‘heersende’ publieke opinie (Experimenten van Ash) 2. Teveel nadruk op het gedrag van individuen  Andere onderzoeksvragen, nieuwe theorieën (zoals sociaal constructivisme of agendasetting)  Voorbeeld: sociaal constructivisme  Media geven (mee) betekenis aan onze sociale realiteit (bv. moord, rechtszaak in een film)  Geen onmiddellijk, ‘meetbaar’ effect  ‘Cultivation theory’ (Gerbner): invloed op beeldvorming (bv. geweld) 3. Houdt geen rekening met veranderende technologie  Vooral aandacht voor opkomst en groei van televisie; bv. het emotioneel effect van beelden Voorbeeld: Noelle-Neumann’s Spiral of Silence  Media draagt bij aan het versterken van de dominante mening. Hoe minder mensen afwijkende mening vertolken, hoe sterker dominante mening. FASE 4: CONDITIONAL EFFECTS  Powerful effects worden genuanceerd (bv. agendasetting)  Ontstaan van priming & framing  Sterkte van effecten varieert naargelang de omstandigheden  Media hebben effect onder bepaalde voorwaarden FASE 5: A NEW ERA OF MINIMAL EFFECTS? Veranderingen (Bennet & Iyengar – indicaties dat grote invloed van media aan het verminderen is):  Veranderingen in het AANBOD – technologisch  Proliferatie van kanalen (toename kanalen) 10 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Fragmentatie/versnippering van het publiek  Kans dominant media-effect kleiner  Veranderingen bij de CONSUMER – sociaal  Geen vertrouwen meer in (klassieke) media  Jongeren consumeren bijna geen ‘traditioneel’ nieuws meer  Verdwijnen van de ‘inadvertent audience’  Onoplettend publiek (bv. even kijken naar nieuws voor favo soap)  Verdwijnt want mensen hebben meer keuzes (bv. Netflix)  Individualisering/identity formation (nieuws op maat) Kunnen we nog spreken van massamedia? Hier: kleine publieken die hun eigen media consumeren voor de bevestiging van hun mening (VS bv. Fox en republikein). Selective exposure:  Mensen vermijden ‘dissonante informatie’  Vroeger ook al  Nu nog sterker (fragmentatie, individualisering, …)  leidt tot POLARISATIE  De nieuwe, meer gediversifieerde informatieomgeving maakt het gemakkelijker voor consumenten om op zoek te gaan naar nieuws waar ze zich in kunnen vinden  Ook op sociale media (‘filter bubbels’) ‘New era of minimal effects’: mensen zien hun mening alleen maar bevestigd worden, geen verandering. Kritiek op Bennett & Iyengar – Holbert et al. (2010):  Attitudeversterking = is ook een media-effect  En bij ons minder van toepassing dan in de VS?  Ander mediagebruik  Minder fragmentatie  Minder polarisatie (consensusdemocratie) Vlaanderen medialandschap:  Minder vertrouwen in geschreven pers  Naarmate medium neutraler is en minder uitgesproken meningen verspreidt > meer vertrouwen H4 MEDIA EN PUBLIEK – AGENDA- SETTING, PRIMING, FRAMING 1. WAT ZIJN PUBLIEKE AGENDA- SETTINGEFFECTEN? Agenda-settingeffecten =  Hoe meer aandacht de media geven aan een ‘issue’, hoe belangrijker mensen dit issue gaan vinden, ongeacht welk standpunt ze erover innemen  Ook omgekeerd: andere issues worden minder belangrijk Aanleiding:  Uitweg uit periode van ‘minimal effects’  Niet zoeken naar directe veranderingen/effecten in mensen hun mening over zaken (issue positions) of gedrag  Maar onderzoek naar belang van thema’s (= issue salience) 11 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 1.1 GRONDLEGGERS The agenda-setting function of mass media – McCombs & Shaw (1972):  Presidentscampagne 1968 – Chapel Hill  Inhoudsanalyse van media  welke thema’s krijgen hoeveel aandacht?  Survey van kiezers:  Waarover bent u deze dagen het meest bezorgd? Wat zijn de twee of drie grootste problemen, waar de regering zich volgens u op zou moeten concentreren (dus ongeacht wat politici zelf zeggen)?  Extreem hoge correlatie:.979 tussen thema’s en thema’s in media Kritiek op methode: Oplossingen? Kritiek Aanpassingen onderzoek Richting van causaliteit  Tijdsdimensie inbrengen (wat komt eerst?)  Experimenteel onderzoek Spurious relationships (reageren niet op elkaar maar op  Controleren voor de ‘real world’ een derde partner ‘real world’)  Blootstelling meten (individuele i.p.v. geagregeerde studie) Voorbeeld tijdreeksanalyse – Iyengar & Kinder 1987:  Issue: energie  Time-series analysis: wat komt eerst?  Real-world controle:  Energieprijzen  OPEC-meetings … ‘Contingency’/onvoorspelbaarheid van agenda-setting > media-effect hangt af van:  Type media  bv. kranten vs. TV  of effect van alle media samen: eng en homogeen (bv. iedereen over kernenergie)  Soort issues  Bv. obtrusive (= zelf ervaringen mee) vs. non-obtrusive (= geen direct contact bv. oorlog Ukraine)  Buitenlands nieuws?  Publiek: need for orientation (niet alle mensen zijn even vatbaar)  Relevantie thema  Onzekerheid thema Recente evoluties In welke mate gaan de conclusies van het bestaande onderzoek over agenda-setting (focus op traditionele media) vandaag nog op? Zijn effecten nu sterker? Zwakker? Even sterk? 12 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 Effecten kleiner?  Meer outlets, grotere nieuwsverscheidenheid?  Sociale media: iedereen kan mee de agenda zetten  Jongeren keren zich af van traditionele media? Effecten groter?  Media focussen op dezelfde issues (= inter-media agenda- setting; hypes)  Sociale media: filter bubbels (selective exposure): sterkere AS op individueel niveau – verscheidenheid op geaggregeerd niveau? 2. PRIMING 2.1 WAT ZIJN PRIMINGEFFECTEN? Priming-effecten =  Uitbreiding van agenda-setting  niet alleen: mensen vinden issues belangrijker (in het algemeen)  Het effect van de hoeveelheid media-aandacht voor een issue op het belang van dit issue bij het beoordelen van politieke kandidaten  M.a.w. veranderingen in de normen die mensen gebruiken om politieke beoordelingen te maken  M.a.w. de belangrijkste thema’s vormen de basis voor de evaluatie van partijen en kandidaten Voorbeeld Bart de Wever – Wat vind je van de burgemeester?:  Kwaliteiten? Partij?  ! Prestaties: welke thema we van belang vinden speelt hier een rol (thema’s worden geprimed en die passen we dan toe) 2.2 GRONDLEGGERS News that matters – Iyengar & Kinder 1987:  Experimentele stimulus  Door de aandacht te vestigen op sommige zaken en andere te negeren, beïnvloedt het televisienieuws de normen waarmee regeringen, presidenten, politiek en kandidaten voor openbare ambten worden beoordeeld. 2.3 GEVOLG VAN PRIMING  Priming kan voordelig zijn  Bush: Golfoorlog vs. Economie  Gebeurtenissen kunnen politici ‘nekken’  Bv. De Croo: van Corona naar Oekraïne?  Bv. Jambon: van Terrorisme naar Stikstof?  Partijstrategie: profileren op issues waar je ‘issue ownership’ hebt 3. FRAMING 3.1 WAT IS EEN FRAME? Frame = een metacommunicatieve boodschap die de consumenten van het nieuwsbericht het denkkader aanbiedt op basis waarvan de situatie kan worden gedefinieerd, wat ze betekenis en samenhang verleent.  Gaat minder over wat er gezegd wordt, eerder hoe iets gezegd wordt  Gebaseerd op de veronderstelling dat de manier waarop een kwestie in nieuwsberichten wordt gekarakteriseerd, van invloed kan zijn op hoe het door het publiek wordt begrepen 3.2 SOORTEN FRAMES? Allerlei verschillende soorten frames mogelijk:  Generisch (= frames die op alle thema’s van toepassing zijn) 13 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Bv. episodische (één incident, publieke kwesties weergeven in termen van concrete gevallen bv. één daklozen) vs. thematische frames (breed, publieke kwesties weergeven in algemene abstracte context bv. veranderingen aard werkgelegenheid)  Bv. ‘negativity frame’ of ‘conflict frame’  Issue-specifiek (= gaan over één thema)  Bv. immigranten als slachtoffers vs. als bedreiging en profiteurs (frame)  Onderzoek Van Gorp: Slachtofferframe: 21%, indringer frame: 26% 3.3 WAT ZIJN FRAMINGEFFECTEN? Framingeffecten =  Het effect van manier waarop over een issue bericht wordt in de media op hoe het publiek een bepaald issue interpreteert (m.a.w. constructie van een verhaal)  Publiek neemt frames over en gaat de realiteit op die manier begrijpen  Heeft invloed op hoe mensen erover gaan denken Allerlei verschillende soorten effecten mogelijk:  Bv. hoe definiëren mensen een probleem?  Bv. hoe attribueren ze verantwoordelijkheid? 3.4 GRONDLEGGERS Asian disease experiment – Kahneman & Tversky 1979:  “Psychologische roots” van framing  Gain frame: mensen verkiezen vaker de zekere optie loss frame: mensen verkiezen vaker de risky optie  Equivalence framing: de inhoud is identiek 3.5 GRONDLEGGER POLCOM: ENTMAN (1993)  To frame = bepaalde aspecten van een waargenomen werkelijkheid selecteren en die in een communicerende tekst op een zodanige manier onder de aandacht brengen dat een bepaalde probleemstelling, causale interpretatie, morele evaluatie en/of behandelingsaanbevelingen worden bevorderd  Geen equivalence framing maar emphasis framing: een ander aspect van de inhoud krijgt de nadruk (of wordt geselecteerd) 3.6 FRAMEN VAN NIEUWS ONVERMIJDELIJK Frame-building is onvermijdelijk: perspectief kiezen  De werkelijkheid is te complex en te omvattend  Metafoor: kadering van een foto  In- en uitsluiten van elementen (selectie)  Compositie van het beeld  Subjectief: twee personen maken andere foto’s  Dragende structuur: frame houdt alles samen  Zelfs een bericht dat gemaakt is met de intentie om ‘neutraal’ of ‘evenwichtig’ te zijn, is geframed Op zich geen probleem?  Ook niet-mediagebruikers vormen zich een beeld van de realiteit door mediëring. Is dat beter dan niks?  Sociale sfeer: gedeelde kennis & attitudes  gespreksstof aan de koffiemachine  Invloed effect daalt als de eigen ervaringen stijgen (bv. Llkale versus internationale politiek) 14 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 4. VERGELIJKING VAN 3 EFFECTTHEORIEËN 4.1 CAUSAAL MECHANISME AGENDA-SETTING Accessibility (toegang in ons hoofd)  Hoe vaker je aan info blootgesteld wordt... (frequency)  En hoe recenter je eraan werd blootgesteld... (recency) ... hoe verser ze in het geheugen zit, dus hoe makkelijker ze te binnen schiet als men je vraagt naar ‘het belangrijkste probleem’ (= memory-based) Priming & framing: soort agenda-setting?  Priming = vorm van agenda-setting (immigratie, energie, economie, criminaliteit)  Framing = second-level agendasetting (kans, bedreiging, slachtoffer) 4.2 CAUSAAL MECHANISME FRAMING  Kritiek op concept ‘second level agenda-setting’  ander causaal mechanisme bij framing  Applicability (frame toepassen op iets anders, gaat over een vorm van associatie)  Associatie van een thema met een bepaalde interpretatie van dat thema  Doordat de interpretatie frequent aan bod komt in combinatie met het thema Bv. Asielzoekers. We associëren dat met problemen OF hebben erge dingen meegemaakt en moeten we helpen. Associatie maken we door dat thema te combineren met een bepaalde invulling daarvan. Niet enkel oproepen maar toepassen. 4.3 CAUSAAL MECHANISME PRIMING Accessibility  ‘Uitbreiding agenda-setting’: memory-based  Thema’s die je vaker/recenter gezien hebt, zitten meer ‘paraat’ in je geheugen  En dus maken ze deel uit van je beoordeling + Applicability  Associatie van het thema met een politieke kandidaat  Doordat die kandidaat frequent aan bod komt in combinatie met het thema 5. NORMATIEVE THEORIEEN  Visie op democratie > visie op wat rol media in die democratie is Jesper Strömbäck (2005):  “De kwestie van de juiste nieuwsnormen kan niet los worden gezien van de kwestie van de verschillende normatieve modellen van de democratie".  Vier modellen van democratie  Implicaties voor rol van de media 15 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 H5 POLITIEKE MARKETING EN VERKIEZINGSCAMPAGNE Een campagne wil: 1. Kennis verhogen 2. Houding veranderen 3. Gedrag aanpassen  M.a.w. informeren, overtuigen en mobiliseren Vier elementen: 1. Contextuele omgeving: structuur massamedia, wetgeving 2. Campagneorganisaties: strategische doelstellingen (van partijen en kandidates, bewegingen) 3. Communicatiekanalen: gebruikt om boodschap over te brengen (bv. pamfletten, speeches) 4. Campagne effecten: publieke opinie, politiek gedrag 1. BELANG VERKIEZINGSCAMPAGNES? 1.Verkiezingen zijn belangrijk  Wie heeft macht en wie niet (ook binnen een partij)  Legitimeren onze instellingen/democratie 2. De grotere onvoorspelbaarheid van het kiesgedrag  Mensen veranderen meer van partij (bv. split-ticket voting = verschil in stem qua niveau) = Volatiliteit  Veel mensen stellen hun definitieve keuze uit (beslissen in de weken voor de verkiezingen)  Potentiële impact van campagnes is zeer groot geworden, de effectieve invloed?? Politieke marketing:  Evolutie in economie: Productie (bv. beste auto) → verkoop (bv. mooie reclamespot) → marketing (bv. consument wil ecologische wagen) = consument gericht  Politiek: Programma → media/reclame → consument/kiezer gericht  Inside out-perspectief → outside in-perspectief (Hoe kan ons product inspelen op wat de consument wil?) 16 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 Lees-Marshment: Product oriented party (POP) = duidelijk partijprogramma ↓ Sales-oriented party (SOP) = klassieke middenpartij ↓ Market-oriented party (MOP) = met data en onderzoek nagaan wat er leeft en hoe ze zich kunnen aanpassen 2. INSTRUMENTEN IN POLITIEKE MARKETING Marketingmix: 4P’s Product - Prijs – Plaats (distributie) – Promotie → Deze 4 moeten ook op elkaar afgestemd worden 2.1 POLITIEK PRODUCT BELEID Product = 1. Ideologie/standpunten  Bv. N-VA: economisch rechtsere standpunten + strenger asiel-beleid  Ideologie = moeilijk aan te passen (bv. New Labour clausule 4) 2. Partij + imago  Bv. Verandering partijnaam SP  SP.a (eigen gelijk  luisteren naar de mensen)  Bv. Sp.a  vooruit (“De nieuwe naam is een volgende stap in het veranderen van partij tot hedendaagse beweging”) 3. Kandidaten + imago  Gemakkelijk aanpassen (bv. Van de Lanotte meer lachen) 4. ‘Belofte’ (idee + uitvoering ervan) 2.2 POLITIEK PRIJS BELEID Prijs onbestaande?  Er is niet echt een prijs  Wel ‘kostenbesparende’ maatregelen (bv. bejaarde kiezers naar de stembus brengen) 2.3 PLAATS = DISTRIBUTIE BELEID Plaats = “Channel-management strategies”  Goede mix van klassieke kanalen (partijbijeenkomsten, huisbezoeken) & mediakanalen (tijdschriften, sociale media)  Ideaal = met direct persoonlijk contact media-aandacht genereren (bv. Frank Beke – Bart Somers) OF  Met sociale media traditionele media-aandacht krijgen (bv. Francken – Rousseau) 2.4 PROMOTIE = COMMUNICATIE BELEID Promotie = bekend maken van het politiek product (eng) (informatie, branding, agenda-setting,...)  ! Vermits het product gedeeltelijk een ‘belofte’ is, kan de communicatie als een ‘product surrogaat’ dienen  = kiezers gaan voor de meest duidelijke, overtuigende boodschap Zeer brede waaier aan instrumenten:  Advertenties (Tv-spots België: beperkt – online ads!), affiches  Direct mail (micro-marketing/ data-base marketing)  Optredens in vrije media professionaliseren  Online/sociale media  Beïnvloeden vrije media = News management  Principe: onrechtstreekse beïnvloeding via de ‘intermediaries’ of ‘try to influence the influencers’ → Veel aandacht via ‘spin-doctoring’: de politieke informatie een positieve ‘draai’ geven 17 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Wie? Externe adviseurs, vooral woordvoerders  Hoe? Contacten met journalisten, keuze van informatiemoment, opzetten van (pseudo)events,... 2.5 BESLUIT  Product en Communicatie op elkaar afstemmen  1 boodschap: « On Message »  Trachten jouw thema of partij/persoon tot inzet van verkiezingen maken Voorbeeld – Trump werd een thema:  “Negating the frame, activates the frame”  Tegen Trump zijn, maar er toch de hele tijd over praten = Trump als inzet van de verkiezingen 3. HISTORISCH OVERZICHT Drie stadia in evolutie verkiezingscommunicatie (zie Norris): 1. Pre-modern = lokaal  Vrijwilligers  Directe vormen van communicatie tussen kandidaten en burgers lokaal (face-to-face)  Stabiele breuklijnen met verzuilde pers  Campagne vooral gevoerd in lokale gemeenschappen met bv. huis-aan-huisbezoeken 2. Modern = nationaal (/centraal niveau)  Professioneel (peilingen, advertenties, fotomomenten etc.)  Massamedia (tv belangrijkste forum)  Strijd om de kiezer (=kijker)  Ervaring van verkiezingen passiever (zwaartepunt in nationale tv-studio’s) > kiezer meer afstandelijke toeschouwers 3. Post-modern = gefragmenteerd medialandschap  Via internet opnieuw direct contact (terug premodern?)  Permanente campagne (professionele adviseurs worden gelijkwaardige actoren)  Marketing logic  Electoraat meer verdeeld in stemkeuze = Gelijktijdige veranderingen (transformatie) van partijen, media en electoraat (spelen op elkaar in) = Cumulatief model → campagnes worden complexer Voorbeeld – België:  1950: echte partijcampagnes  ’60: geleidelijk meer programmapunten + opkomst van personen  ’70: versterkt door televisie 4. ONLINE CAMPAGNES VS Waarom sneller en belangrijker dan bij ons? 18 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 1. Reden van schaal 2. Wetgeving: minder beperkingen (bv. GDPR – datagegevens verzamelen en gebruiken) 3. Negative campaigning  Aantal daalt vlak voor verkiezingen 4. Fondswerving! 5. Campaign on the ground: (gevoel van) betrokkenheid! (ook lokaal inzetten)  Voter mobilization: kiezer betrekken bij politiek/kandidaat online (websites) OBAMA CAMPAGNE 2008: EEN STAP VERDER BIMBER: "VS is eerder een electorale uitbijter dan een modelgeval”, voorbeeld: aankondiging van het vice- presidentschap via GSM.  Combinatie van ‘social-movement-like-enthusiasm’, strakke organisatie (on message) met gebruik van gepersonaliseerde data  Online-campagne is integraal onderdeel van campagne (complexiteit ↑): gebruik van FB, Youtube etc.  Boodschappen werden geleidelijk aan persoonlijker, gaf gevoel van betrokkenheid, bereikte ook mensen die normaal niet bereikt werden  2008 = Bush, oorlog in Irak, economische recessie ↓  2012 = Populariteit Obama is lager; de bijdrage van online campaigning is groot  Meer van hetzelfde: overtuigen van vrienden via Facebook, twitter,...  Inzetten op kleine donaties (bv. via sms); 67% van budget = -$200 (Romney: 26%)  Data analyse 2.0  Statistische analyses  Microtargeting: nog selectiever ingezet (bv. pro-obama boodschap gebracht door beyonce vs. Bruce Springsteen)  Verbeteren van huisbezoeken: « knock on doors selectively »  « Walk sheets » verfijnen van info (informatie aanvullen na huisbezoek)  Gevolg: Obama wint de verkiezingen met minder stemmen, maar met gerichte campagne op bepaalde kiezers in bepaalde staten (swingstates)  Het buikgevoel van de expert is definitief vervangen door geavanceerde data-analyse Rol van technologiebedrijven (Kreiss & McGregor, 2018):  Gingen actief hun diensten aanbieden, sociale campagneteams om beide kampen bij te staan:  Commercieel-strategisch doel  Consulten van deze bedrijven gingen politici adviseren over de mogelijkheden van hun platformen (= heel actieve adviserende rol, anno: doet men niet meer)  Voor en achter de schermen  Georganiseerd volgens partijlijnen Relatief voordeel voor Trump campagne (vooral FB, Facebook manager = MVP van campagne). 5. SOCIALE MEDIA & MICROTARGETING Facebook ads (vs. kranten ads) 1. Inhoudelijker: vaker beleidsthema’s aanbod 2. Presidentiëler (= aandacht gericht op één kandidaat of breed scala): meer gericht op één toppoliticus 3. Negatiever: worden vaker gebruikt om kritiek te geven op andere partijen Voorbeeld – online campagnes België:  2014 N-VA digitale advertenties & 2019 meer sociale media advertenties  Negatieve campagnes vooral door oppositie 19 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 Micro-targeting = boodschap aanpassen aan het publiek. M.a.w. op basis van persoonlijke data wordt een campagne- boodschap gepersonaliseerd of enkel getoond aan mensen met bepaalde kenmerken.  Voorbeeld: Libelle – foto met vrouwen en over kinderen  FB: lookalike audience (NL) = hier gaat Facebook een advertentie bv. tonen aan mensen die nog niet in contact zijn gekomen met een bepaalde partij, maar erg ‘gelijken’ op de mensen die de pagina van de partij (of aanverwante organisatie) eerder hebben geliket  Wijst duidelijk in de richting van een geleidelijke toename van gepersonaliseerde online reclamecampagnes Beperkingen (Europa): 1. Wettelijke beperkingen; privacyregels strikter (bv. GDPR) 2. Culturele verschillen; meer belang voor transparantie en kritischer voor politiek gebruik van persoonlijke data (bv. geen participatie cultuur, betrokkenheid campagne) 3. Politiek systeem: elke stem telt ( winner takes it all) 4. Kleinere schaal – budget – belang ‘gratis’ media 5. Toegenomen transparantie (bv. FB en zijn bibliotheek van politieke advertenties H6 MEDIA EN POLITIEKE KENNIS – DESINFORMATIE – POST-TRUTH 1. WAT IS POLITIEKE KENNIS EN IS HET BELANGRIJK? Delli Karpini & Keeter – What Americans know about politics and why it matters: Politieke kennis = de hoeveelheid feitelijke informatie over politiek die is opgeslagen in het langetermijngeheugen. Drie soorten politieke kennis: 1. Regels van het spel +  De instituties en de politieke processen veranderen zelden  Geleerd op middelbare school 2. Hoofdrolspelers +/- 3. Inhoud -  Stabiel doorheen de tijd! Clawson & Oxley (2008):  Participatieve democratie  Kennis over politiek is nodig om een ‘goede’ burger te zijn  Stemkeuze moet gebaseerd zijn op informatie, geëngageerd in politieke wereld  Elke burger heeft het vermogen om dit te zijn/doen dus als dit niet is er een barrière  Democratie vereist dus geïnformeerde burgers (politieke info is de munteenheid van het burgerschap)  Elitedemocratie  Zich informeren is irrationeel  Kost tijd en moeite  En de stem van een individu maakt toch niet het verschil  Burgers kunnen heuristieken gebruiken om toch te functioneren in de democratie (bv. partij identificatie om hun positie over een issue te weten) (= low-information rationality)  Sommige argumenteren dat burgers heuristieken gebruiken omdat volledig geïnformeerd zijn onmogelijk is (burgers zijn limited information processors)  (Sommigen: Democratie werkt zelfs beter als burgers zich er zo weinig mogelijk mee bemoeien) 2. HOE VERWERVEN/GEBRUIKEN WE POLITIEKE KENNIS? Opslag in het geheugen Beeldvorming ‘updaten’  Feiten onthouden  Permanent nieuwe informatie toevoegen  Onze kennis kan themagebonden zijn Bv.: beeld over een politicus  De precieze feiten worden vergeten maar 20 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 hadden wel invloed op perceptie Hoe gebruiken we politieke kennis? We gebruiken shortcuts: ‘HEURISTICS’ (bv. standpunt Vooruit inschrijvingsgeld UA)  Om info te filteren + als substitutie wanneer andere info ontbreekt  Schema = geheel van heuristics:  Helpen (meer) kennis op te slagen  MAAR kunnen ook vertekenen (bias) 3. POLITIEKE KENNIS METEN Survey-onderzoek: ‘Politieke quiz’  Vraagverwoording is cruciaal  ‘Weet niet’: kan aanmoedigen of afremmen  genderverschil! (mannen gokken meer en hebben dus meer kans op een correct antwoord)  Multiple choice of open vragen (hier sneller ‘weet niet’)  Kritiek op de ‘politieke quiz’: Doris Graber: Meten we het juiste soort kennis? ( quiz vaak indicatie)  Meer focussen op wat kiezers zouden moeten weten  Focusgroepen: kiezers leggen complexe politieke verbanden over de huidige problemen waarmee zij worden geconfronteerd 4. VERSCHILLEN IN POLITIEKE KENNIS Wat verklaart verschillen?: 1. Opportunity (mogelijkheid om te leren)  Politieke context (bv. veel referenda, spannende verkiezingen, meer vrouwelijke politici)  Informatie-omgeving; als de media veel aandacht geeft aan politieke issues dan zal het publiek meer geïnformeerd zijn 2. Motivation  Politieke interesse 3. Ability  Onderwijs is de sterkst verklarende variabele: ‘Knowledge gap’ 5. DE ROL VAN DE MEDIA  Inhoud telt!  "Wanneer nieuws veel relevante en substantiële inhoud bevat, dat wil zeggen wanneer nieuws informatief is over het onderwerp van interesse, heeft blootstelling een positief effect op kenniswinst." (tv, kranten en nieuwswebsites) Leren we iets over politiek via (sociale) media? Twitter en facebook heeft negatief effect op kennis:  Informatie overload?  Aandeelnieuws is vrij klein op sociale media Invloed op de ‘knowledge gap’:  Media vergroten de kloof meestal  hooggeschoolden leren meer (cf. informatie-omgeving, bv. via kranten)  Media verkleinen de kloof in sommige gevallen:  Rijke informatieomgeving (bv. campagne – hype – crisis)  Televisie (laag en hoog opgeleiden hebben toegang, dus kloof wordt niet groter) vs. kranten (vergroot kloof) 21 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 6. VAN UNINFORMED NAAR MISINFORMED Uninformed (= gebrek aan kennis)  misinformed (= foute, misleidende of niet bewezen informatie die mensen als waar beschouwen). 7. NEPNIEUWS EN DESINFORMATIE Desinformatie = wanneer bewust valse informatie wordt gedeeld om schade te berokkenen. Malinformatie = wanneer echte informatie wordt gedeeld om schade te berokkenen, vaak door informatie die bedoeld is om privé te blijven naar de publieke sfeer te verplaatsen. Misinformatie = wanneer onjuiste informatie wordt gedeeld, maar er geen schade wordt bedoeld. 7.1 WAT IS WAARHEID? Waarheid is: 1. Een feit 2. Een (redelijk) inzicht 3. Een mening Voorbeeld klimaatverandering: 1. Een feit: de aarde warmt op Laatste 7 jaar waren 7 warmste ooit gemeten op onze planeet 2. Een (redelijk) inzicht (maar kan je nuanceren) Klimaatsverandering is één van de voornaamste redenen van migratie 3. Een mening Klimaatsverandering zou op 1 moeten staan op de politieke agenda 7.2 WAT IS EEN LEUGEN? Leugen = een bewering waarvan de spreker (of schrijver) weet dat die in strijd is met de waarheid (= intentie om te misleiden). 7.3 VORMEN VAN DESINFORMATIE IN VLAAMSE CONTEXT 1. Halve waarheden – geen/gebrek aan context (bv. hamsteren promotie) 2. Misleidende – selectieve politieke communicatie (selectieve partijpropaganda) (bv. deel interview) 8. WIE HELPT MISINFO VERSPREIDEN? Online misinformatie  sociale media geven zuurstof aan valse en misleidende berichten: 1. Sneller verspreiden; door de versnelde nieuwscyclus en mobiele telefoon 2. Minder controle op wat juist is; kans dat info wordt betwist is kleiner 3. Breed toegankelijke, goedkope en geavanceerde redactie- en publicatietechnologie waardoor iedereen gemakkelijker inhoud kan creëren en verspreiden 4. De consumptie van informatie is door de sociale media openbaar geworden Voorbeeld corona & misinformatie:  CRISIS = onzekerheid + angst  (Need for orientation = extreem hoog; NfO= Relevantie + Onzekerheid) 22 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 Voorbeeld Ukraine & misinformatie:  Desinformatie als onderdeel van propaganda – informatieoorlog  VS: extreme transparantie als tegenstrategie  Rusland: focus op eigenbevolking (twijfel)  Oude stijl: censuur + nieuwe kanalen, influencers, tiktok etc.  Inspelen op waarheid – halve waarheden  Zaaien van twijfel Onderzoek vals bericht FB – wie zou hierop reageren?:  Mannen en lager geschoolde  Narcistische en psychopathische persoonlijkheid  Rechtse opvattingen  Mensen die vinden dat China te weinig heeft gedaan  Actieve sociale mediagebruikers 9. OPLOSSINGEN Oplossingen – Remedies: 1. Mediawijsheid 2. Factchecking 3. Beschikbare cijfers En dan nu... de échte oplossingen  Vertrouwen in de media, sterke openbare omroep die breed publiek bereikt...  Verantwoordelijkheid big tech verhogen  Polarisering tegengaan  Het debat blijven aangaan, mensen niet ridiculiseren Tot slot... twijfelen mag “De bereidheid om de eigen onwetendheid te accepteren. De moderne wetenschap is gebaseerd op de Latijnse vermaning ignoramus ‘we weten niet’. Het uitgangspunt is dat we niet alles weten. En – nog belangrijker- het houdt ook in dat we de dingen die we denken te weten kunnen worden ontkracht als we er meer over te weten komen. Geen enkel concept, idee of theorie is zo heilig dat er niet over getwist kan worden”. H7 JAN JAGERS – FACT-CHECKING EN FAKE NEWS 1. WIE? De Checkers = non-profitorganisatie die publiek debat wil voeden met feiten door samen te werken met journalisten en factcheckers. 2. WAT?  Weerwerk bieden tegen desinformatie  Factchecks bundelen en verspreiden  Single point of contact (bv. Tips)  Zoeken naar desinformatie en mensen aanspreken op sociale media 23 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Lezingen Nepnieuws is een probleem:  Schaadt de gezondheid  Wakker haatgevoelens aan  Ondermijnt de democratie (geen overeenstemming over de feiten > naast elkaar praten)  Schaadt vertrouwen in de media  Wordt 6x sneller verspreid dan echt nieuws  70% meer kans dat nepnieuws wordt gedeeld dan echt nieuws  74% Vlamingen bezorgd over invloed van valse informatie op maatschappij  83% Europeanen vindt nepnieuws een gevaar voor de democratie  51% Vlamingen vertrouwt de media over het algemeen 3. HOE ONTSTAAT FAKE NEWS?  Waarom delen?  Misinformatie: uit angst en omdat ze mensen willen beschermen waar ze om geven of om contact te maken met anderen die soortgelijke informatie delen  Desinformatie: geld, politiek gewin, angst, verwarring zaaien Informatie verspreidt zich als een virus. Ook misinformatie en desinformatie verspreiden zich op die manier. Wanneer het opvallend nieuws is kan het zich nog sneller verspreiden. En dat kan gevaarlijk zijn. We moeten kritisch zijn voor informatie. We kunnen de cyclus stoppen:  Iemand die zijn bronnen checken  Iemand die vraagt vanwaar info komt  Iemand die feiten dubbelcheckt  Iemand die naar de checkers.be surft 4. HOE WERKT DESINFORMATIE? Agency Ik doe iets, ik zoek zelf Confirmation bias Mijn intuïtieve aannames worden bevestigd Sense of community Men kent mij, ik ben welkom Identification Ik identificeer mij met deze groep 5. TYPOLOGIE VAN MIS/DESINFORMATIE Typologie mis/desinformatie: 1. Satire = niet de bedoeling om te schaden, maar kan misleiden (vb. artikel als grapje) 2. Misleidende context = misleidend gebruik van informatie om een bepaald voorval of individu te framen 3. Bedrieglijke inhoud = betrouwbare bronnen worden geïmiteerd om desinformatie te verspreiden 4. Gefabriceerde inhoud = volledig verzonnen, uit het niets ontworpen om te schaden en te misleiden 5. Valse connectie = wanneer titels, visuals of titels de inhoud niet ondersteunen (vb. clickbait content over onderzoek) 6. Verkeerde context = wanneer echte inhoud gedeeld wordt met verkeerde contextuele informatie 7. Gemanipuleerde inhoud = wanneer echte inhoud of afbeeldingen gemanipuleerd is om te misleiden  Deepfake & Celebbait 24 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 6. HOE HERKEN JE DESINFORMATIE?  H = Ho!: Wat maakt het bij je los? Wat voel je? Sluit het aan bij je huidige opvatting?  A = analyseer de bron: Wie wat is de bron?  L = lokaliseer betere berichtgeving: bv. google  T = traceer: doel is hercontextualiseren 7. WAT IS FACTCHECKING?  Apart journalistiek genre  Achteraf  Transparant Workflow factchecking: Monitoren (van publiek debat) > claims zoeken > claims checken > publiceren en verspreiden Bron contacteren > claims checken > conclusie > bron laten reageren 8. WAT KAN JE FACTCHECKEN? a. Feitelijke beweringen b. Virale berichten op sociale media c. Nieuwswaardige zaken Wat checken we niet?  Meningen  Voorspellingen 9. TOEKOMST VAN DESINFORMATIE AI & desinformatie:  Deepfakes  Geluidfakes  Taaltechnologie: ChatGPT 10. WEERWERK OP SOCIALE MEDIA Polarisatie: pusher (extreme meningen) > joiner > the silent (in het midden, en hier focus) H8 DIMENSIE 3: MEDIA FORMAT EN INHOUD 1. MEDIATISERING VAN DE POLITIEK ! Mediering vs. Mediatisering: geen synoniemen  “Mediated politics” = wanneer de media de voornaamste bron van informatie zijn (gemedieerde politiek)  “Mediatized politics” = wanneer de media de politiek volgens hun eigen logica gaan vormgeven en wanneer de politiek zich aan deze logica gaat aanpassen (mediatisering politiek)  Politieke berichtgeving komt tot stand door een mengeling van nieuwsroutines en nieuwswaarden, maar ook politiek realiteit (zowel medialogica als politieke logica). Voorbeeld Presidential debates:  Format ligt strak vast, script (waar, thema’s, rol journalisten beperk etc.)  Weken ervoor speculatie over verloop  Daarna mensen die analyses maken (highlights, wanneer was Biden aan het winnen etc.) 25 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Mediatisering: mensen die debat niet hebben gezien vormen zich daar ook een mening over Vier dimensies van mediatisering: Niet gemediatiseerd Gemediatiseerd 1. Belangrijkste informatiebron: ervaringen of 1. Belangrijkste bron van informatie: de media interpersoonlijke communicatie 2. Media vooral afhankelijk van politieke 2. Media voornamelijk onafhankelijk van politieke instellingen instellingen 3. Media-inhoud voornamelijk bepaald door 3. Media-inhoud voornamelijk bepaald door politieke logica medialogica 4. Politieke actoren voornamelijk gestuurd door 4. Politieke actoren hoofdzakelijk beheerst door politieke logica medialogica 2. DERDE FASE VAN MEDIATISERING = Media bepalen zelf hun format en inhoud  Media bepalen autonoom hoe ze over politiek berichten en over wie/wat ze gaan berichten  Politieke logica → Media logica  Politici hebben zich aan deze mediaformats aangepast  Politici dienen snel te reageren en journalisten kneden en vormgeven het verhaal 3. MEDIA FORMAT (HOE, SPREEKTIJD)  Vandaag: politici hebben de strijd over ‘hoe’ verloren (bv. ik wil zo lang spreken)  “De journalist heeft amper de tijd om een vraagje te stellen. De politicus krijgt ruimschoots de gelegenheid om zijn partijpolitiek refrein af te dreunen” (Manu Ruys, in De Standaard)  Van Acker (1970): knippen in interviews = censuur volgens deze politicus Media format – aanpassen aan (type) programma:  Politici hebben zich aangepast; de media logica geïnternaliseerd = media invloed door ‘adaptatie’  M.a.w. politici treden op in een mediaformat > een goede politicus weet hoe hij/zij zich moet gedragen Media format is veranderd:  Spreektijd bv. de soundbite (= ononderbroken spreken) is ‘gekrompen’ (VS: 43sec in 1968 tot 8 sec nu, België: 22 sec.)  Verschillende formats: De Slimste Mens, Ter Zake etc.  Toegenomen snelheid van de nieuwscyclus (verwachting direct te reageren)  Journalisten zijn langer aan het woord (nieuws vertellen, quotes politici gebruiken als ondersteuning)  Over ‘spreektijd en format’ wordt onderhandeld, soms nog gestreden  Bv. Leterme – De Vadder (politicus paste zich hier niet aan aan het mediaformat) Medialogica wordt slechts getemperd door twee factoren: 1. Brede aanbod andere debat- en duidingsprogramma’s: ruimte voor langer betoog 2. Centrale rol journalisten gaat niet systematisch samen met negatieve kijk op politiek: vooral in VS verondersteld (wel vaker kritischere houding) 4. MEDIA INHOUD: WIE? (MEDIA-AANDACHT & MACHT)  Aandacht in het nieuws = politieke macht?  Journalisten en mediamakers zijn autonoom  Maar volgens vooral een machtslogica: bevestigen bestaande machtshiërarchie grotendeels (focus politici met invloed) 26 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  politici met vlotte communicatie, gedurfde uitspraken, komen aangenaam over (verwachting)  Bepalen media zelf wie ze aandacht geven?  De overeenkomsten tussen diverse media op vlak van aandacht voor bepaalde partijen/politici wijzen op een gedeelde routine dan een voorkeur  Media-aandacht bepaald door partij en volgorde verkiezingslijsten  Strijd tussen politici (om relevant te zijn, goede positie etc.) > media naar hun hand zetten  Welke andere factoren bepalen media- aandacht?  Worden politici gemaakt en gekraakt in de media? Quiz: wie komt hoe vaak in het nieuws?  Benchmark = Egbert Lachaert (voorzitter Open VLD): 49 keer in maart 2023 (alle Vlaamse kranten)  Bart de Wever, Alexander De Croo, Ben Weyts, Charles Michell etc.  Corona: nooit eerder geziene dominantie van de meerderheid Welke factoren bepalen media-aandacht? Politieke functie/positie = MACHT = media- aandacht (positief of negatief)  voornaamste reden:  Politieke macht leidt steeds tot media-aandacht maar niet omgekeerd  Power elite als nieuwswaarden  Bv. Zuhal Demir – stikstofbeleid, is minister dus beslist (invloed op ons leven)  Wie je bent + institutioneel Institutioneel Politieke positie WORK HORSE: Soms meer, soms minder Senioriteit (meer) Parlementair werk Partij extremisme Aan wetten werken (minder) Actief in commissies Regering/oppositie Wie je bent Wat je doet Gender SHOW HORSE: Leeftijd AanpassenEnkel aan show horse mediazelden genoeg Aanvullende Aantrekkelijkheid Contact met factoren (meer) Charisma journalisten Onderzoek – MP contact met journalist?  MP van meerderheid minder aandacht Niet-institutioneel dan oppositie  Want MP in de meerderheid volgt de regering, dus weinig ruimte om tegen in te gaan (bv. MP die zegt ik ben het eens met mijn minister) Onderzoek – aantrekkelijkheid MP Israël: invloed op hoe vaak mensen in nieuws komen. Who is in the news? (who rides the waves?) – Wolfsfeld & Shaefer, 2008; Political waves in Israël:  Waves = plotselinge en belangrijke veranderingen in de politieke omgeving die worden gekenmerkt door een aanzienlijke toename van de publieke aandacht voor een politieke kwestie en gebeurtenis  Verschillende soorten initieerders bv. politici uit regering  Politieke status is belangrijk (macht leidt tot aandacht)  Issue competentie  in beperkte golven = klein select aantal actoren mag deelnemen  Charismatische communicatievaardigheden = de vaardigheden, prestaties en talenten van een acteur in de politieke communicatie-arena  in open golven = meer algemene toegang tot nieuwsmedia 27 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 WORDEN POLITICI GEMAAKT EN GEKRAAKT IN DE MEDIA?  Politici en journalisten denken van wel  Lijkt erop maar is een overschatting macht media  Het is de partijen die beslissen over politieke carrières, niet de media  meer partijbeslissing, dan mediabeslissing Het antwoord hangt af van wat onder ‘de media’ wordt verstaan:  Wanneer de media het podium zijn waarop de politiek zich afspeelt, dan schuilt er een zekere waarheid in de stelling; wie als modern politicus niet kan ‘performen’ op een mediapodium, kan inderdaad gevolgen ervaren  De voorbeelden waarbij journalisten bewust en actief carrières maken en kraken zijn zeldzaam  Politici die ‘kraken’ missen vaak voldoende ruggensteun van hun partij om de storm te doorstaan  Voorbeeld minister Muyters: oppositie diende motie van wantrouwen maar bleef overeind omwille van steun partij H9 DIMENSIE 4: POLITIEKE AGENDA-SETTING, DE POLITIEK PAST ZICH AAN? HOE GEBRUIKEN POLITICI MEDIA 1. VIERDE FASE VAN MEDIATISERING = In welke mate gaan politici, maar ook politieke instellingen en processen, zich aanpassen aan de media en haar logica?  Individuele politici  Stijl en communicatie (zie fase 3) bv. korte soundbites  Inhoud van hun werk: agenda-setting (framing)  Anticiperend gedrag  Instellingen (partijen, parlement, regering) bv. communicatie-experten in de hoogste beslissingsorganen Slechts bepaalde onderdelen van het politiek proces zijn volledig gemediatiseerd:  Politics (electorale politiek) = strijd electorale steun en winnen verkiezingen  Mediatisering vooral bij politics; kiezers bereiken (D1) & media bepaalt formats (D3)  Policy (beleidspolitiek) = alle concrete problemen en beslissingen om die aan te pakken 2. POLITIEKE AGENDA-SETTING 1.1 MEDIA EN POLITIEKE AGENDA-SETTING:  Centraal idee = media bepalen (mee) de agenda van de politiek  Implicaties  Aandacht (van de media aan thema’s) = voorwaarde voor beleid (leidt niet per se tot nieuwe wetgeving ook)  Media heeft invloed op politiek (responsiviteit? Of mediacratie – populisme?) 1.2 VERSCHIL TUSSEN POLITIEKE AGENDA-SETTING EN PUBLIEKE AGENDA-SETTING? Publieke agenda-setting: "De pers is misschien niet altijd succesvol in het vertellen wat mensen moeten denken, maar het is verbluffend succesvol in het vertellen waarover ze moeten denken."  Cognitief Politieke agenda-setting: 28 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556 "De pers is misschien niet altijd succesvol in het vertellen aan politici welke acties ze moeten ondernemen, maar ze is verbluffend succesvol in het vertellen waarover ze actie moeten ondernemen." Bv. Aandacht in partijprogramma’s  Actie/gedrag 1.3 AGENDA-SETTING: METHODEN 1. Bevragen politici (bv. Hoe vaak slaagt de radio/tv erin een nieuw thema op de agenda te zetten?) 2. Analyse van teksten/agenda’s = komen thema’s die in het nieuws aandacht krijgen ook aan bod in het parlement? (bv. kijken wat in krant staat, en dag erop in parlement gezegd wordt)  Thema’s die vaak in nieuws komen, komen ook vaker in parlement aan de orde (bv. criminaliteit) Onderzoek: media als bron van informatie vooral bij oppositie, jongere politici en generalisten 1.4 WAAROM GEMENGD BEWIJS? Uiteenlopende onderzoeksopzetten/design: 1. Type onderwerp (bv. sensationele, meer aandacht vs. overheidskwesties) 2. Controle voor de 'echte wereld' (bv. controleren voor publieke opinie > invloed media kleiner) 3. ! Type politieke agenda (symbolisch = politici praten vooral vs. substantieel = direct invloed op beleid) *Hoe dikker pijl, hoe meer invloed Thema’s is het nieuws:  Gretig overgenomen in het parlementaire debat  Nauwelijks invloed op budget of regeerakkoord (om 4j beslist)  Beleid is incrementeel, media-invloed hangt ook af van de snelheid van agenda’s  Invloed politieke agenda korte termijn, minder de grote beleidslijnen Naar een theorie van politieke agenda-setting: Geen reactie Politieke context: Media input: 1) Verkiezingen/routinetijden Snelle symbolische reactie 1) Type kwestie 2) Institutionele regels Trage substantiële reactie 2) Mediakanaal 3) Interne werking 3) Type berichtgeving 4) Politieke configuratie Snelle substantiële reactie 5) Persoonlijke eigenschappen Trage symbolische reactie  Snelle symbolische reacties = vooral verbaal met weinig directe gevolgen (bv. overstroming Wallonie is heel erg)  Politici reageren vaker ‘symbolisch’ op thema’s dan substantieel > hoe substantiëler de politieke agenda, hoe lager invloed van media-agenda  Trage substantiële reacties = reageren met daden (bv. door overstroming moet waterbeheer veranderd worden) 29 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Snelle substantiële reacties (uitzonderlijk): bv. Corona Is de verklaring: Subjectieve misvatting door politici? Of tekortkomingen van het klassieke agenda-setting onderzoek? 1. Media zijn niet de ‘echte’ agenda-setters Media plaats zelden een thema op de agenda MAAR spelen vooral een rol bij het selecteren en versterken van thema’s  Wolfsfeld: PMP-cycle: Politics → Media → Politics  Politici kijken vooral naar de ‘MP’  MAAR de politiek komt meestal eerst = schuiven thema’s daarvoor > media spelen daarop in = versterken of ontkrachten > politici strategie en gedrag bijstellen  Dus politiek zet agenda > journalisten reageren daarop (geen initiator) Politics first:  2019: N-VA besluit Marrakesh-pact niet mee te ondertekenen  2020: Lockdowns  2021: Sluiting van kerncentrales  2023: Aanpassen pensioenregeling parlementsleden Media first?  2021: Zaak Sihameel Kaouakibi? (media of gerecht?)  2021: PFOS (3M)? (media of burgeractivist?) Van Aelst & Vliegenthart 2013  Media ‘creëren’ de informatie zelden (bijvoorbeeld: onderzoeksjournalistiek, peiling,)  Bron parlementaire vraag; politici of regeringslid 2. Tekortkoming van ‘objectieve’ studies: politici nemen media in rekening bij hun beslissingen = media reflexivity Davis, 2007 – invloed van journalisten op politieke agenda's (interviews met parlementsleden in het VK):  Frequente, intieme interacties (journalisten als deskundigen)  Geloven dat media (commentatoren) het publiek beïnvloeden  "We bespraken nooit een beleid zonder de media-impact te bespreken” DUS media heeft invloed op politici dat we niet zien (ingebouwd in de kern van politiek) ↓ "Anticiperend nieuwsmedia effect ≠ Media als 'initiator' (agendasetter) van issues: Zelfmediatisering (proactieve mediastrategie i.p.v. reactieve) = politici anticiperen de reacties van journalisten = politicus denkt op voorhand na over hoe iets in de media zal spelen en stelt dan vorm/inhoud bij. 3. ‘enge’ invulling van agenda-setting + politici maken geen onderscheid in soorten media-invloed ↓ Framing (= definiëring van de kwestie) bv. Trump China Virus Voorbeeld – PVDA graaicultuur:  Woensdag waren er twee nieuwsfeiten die verband hielden met wat we gemeenzaam de parlementaire graaicultuur zijn gaan noemen. (Bart Maddens, Politicoloog KULeuven, De Tijd, 22/04/23)  Laat u zich in dit schandaal niet door PVDA de kaas van het brood eten? Die partij spit de zaken naar boven en is duidelijker in haar protest tegen de 'graaicultuur’ (vraag aan Kristof Calvo, in Nieuwsblad, 22/04/23) 1.5 WAAROM REAGEREN POLITICI OP MEDIA BERICHTGEVING? 1. Publieke opinie (proxy van of invloed op) Bv. in krant veel over migratie > politici denken mensen zijn er mee bezig en/of daardoor gaan mensen ermee bezig zijn 2. Weerspiegeling van de agenda van andere actoren/politici Bv. leren wat hun tegenstanders van plan zijn 3. Window of opportunity 30 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  “Invloed” vs. “strategisch gebruik”  Wat in media komt is een kans om iets wat ze al belangrijk vonden, meer aandacht te geven  Politici grijpen hun kans op momenten van hoge media- aandacht om bestaande plannen door te duwen. 4. Zelf in het nieuws komen (surfing the waves)  Kans om in de media te komen is groter wanneer je reageert op iets dat al in de media was “Politici zijn geen slachtoffers van mediatisering maar strategische actoren die de media gebruiken om politieke doelen te bereiken” 3. INVLOED MEDIA OP INSTELLINGEN 4de fase: invloed op instellingen Parlement verliest aan belang als centrale arena voor debat (voorbeeld: De Wever en onderwijshervorming) Redenen: a. Teveel ‘onmachtige’ parlementsleden b. Partijdiscipline; als MP wijk je niet af van wat de partij zegt + federalisering waardoor aantal MP sterk is gestegen c. Zwakke positie ten aanzien van de regering; meeste wetten komen hiervan Politieke partijen organisatie:  Meer gespecialiseerd personeel en middelen voor communicatie  Communicatieverantwoordelijke in hogere beslissingsorganen van de partij (mediastrategie wordt integraal deel)  Selectie politiek personeel aanpassen (bv. partijleiders geselecteerd op basis van kennis media) 4. CONCLUSIES: INVLOED MEDIA OVERSCHAT? 1. De contingentie van de mediamacht (media heeft invloed maar heeft variatie):  Variaties in de tijd  Variaties in landen  Variaties tussen soorten politici  Variaties in onderwerpen - beleidsdomeinen  Variaties in soorten impact (hoe-wie-wat) -... ! De mate van "mediatisering" (D4) = een empirische vraag 2. Macht van de media is reëel – maar overschat 1. Hoe: Politici passen zich aan (maar gaan media ook leren gebruiken) 2. Wie: Media-aandacht volgt politieke macht (maar kan het wel versterken/verzwakken) 3. Wat: Agenda-setting invloed van de media is eerder bescheiden of symbolisch (mogelijk meer ‘framing’ macht?) 3. Wederkerigheid van de relatie 4. Invloed van de media ≠ Invloed van de journalist 31 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Invloed media = collectief H10 POLITIEKE COMMUNICATIE IN COMPARATIEF PERSPECTIEF 1. MODEL HALLIN & MANCINI Vergelijken van politieke mediasystemen:  Verschillende landen, verschillende media, ander politiek systeem, andere relatie media-politiek?...  Kunnen we verschillen die we vinden in politiek nieuws, in communicatie van politici relateren aan deze systeemkenmerken. Hallin & Mancini (2004) – vier dimensies die je kan vergelijken: 1. De mediamarkten (vooral massa circulatiepers) 2. Political parallellisme = mate en aard van de banden tussen de media & politieke partijen (algemeen; mate dat mediastelsel de grote politieke tegenstellingen in samenleving weerspiegelen). 3. De ontwikkeling van journalistiek professionalisme (bv. zijn er opleiding voor?) 4. Mate en aard overheidsinterventie in mediastelsel (bv. publieke omroep)  Deze kenmerken zijn structureel en historisch gelinkt aan het politiek systeem Drie types model: 1. Liberal 2. Democratic Corporatist 3. Polarized Pluralist (Ideaal typische modellen) 1.1 LIBERAL MODEL OF NORTH ATLANTIC MODEL  Komt voor in VS / UK / Canada /Ierland  Middelgrote krantenoplage; vroege ontwikkeling commerciële media (Free Market model);  Laag politiek parallellisme/matig pluralisme; neutrale commerciële pers, informatie georiënteerd, intern pluralisme  Sterke professionalisering; niet-geïnstitutionaliseerd + zelfregulering  Weinig tussenkomst overheid; markt domineert 1.2 DEMOCRATIC CORPORATIST OF NORTHERN EUROPEAN  Komt voor in België̈ / NL / Duitsland / Zweden  Hoge krantenoplage  Sterke krantenmarkt; vroege ontwikkeling massa circulatiepers  Extern pluralisme  Politieke kleur (bijna) verdwenen (richting neutrale commerciële pers)  Staatsinmenging gaat samen met autonomie en professionalisme (moderate pluralism)  Sterke professionalisering; geïnstitutionaliseerd + zelfregulering  Sterke overheidsinterventie; maar ook bescherming persvrijheid, subsidies 1.3 POLARIZED PLURALIST  Komt voor in Zuid- Europese landen: Spanje / Griekenland / Frankrijk / Italië  Lage krantenoplage; politiek georiënteerde pers (zwakke krantenmarkt)  Politieke kleur  Politieke inmenging  Hoog politiek parallellisme; extern pluralisme  Weinig professionalisering 32 Downloaded by Pan ii ([email protected])  lOMoARcPSD|4118556  Sterke overheidsinterventie