Ortogropiya.pdf

Ang Kasaysayan at mga pagbabago sa Ortograpiya ng Wikang Filipino Ulat nina: John Paul Goce Ronald Juan Carait Ortograpiya Ang palabaybayan o ortograpiya ay isang kalipunan ng mga pamantayan sa pagsusulat ng isang wika. Kabilang dito ang mga pa...

Ang Kasaysayan at mga pagbabago sa Ortograpiya ng Wikang Filipino Ulat nina: John Paul Goce Ronald Juan Carait Ortograpiya Ang palabaybayan o ortograpiya ay isang kalipunan ng mga pamantayan sa pagsusulat ng isang wika. Kabilang dito ang mga pamantayan sa pagbaybay, paggigitling, pagmamalaking titik, paghinto ng salita, diin, at bantas. Ang Kasaysayan ng Ortograpiya ng Wikang Filipino Ang kasaysayan ng ortograpiya o pagsulat ng wikang Filipino ay nagmula sa sinaunang panahon, kung saan ginamit ng mga katutubong Filipino ang baybayin o sariling paraan ng pagsulat. Ayon sa mga misyonerong Espanyol, halos 100% ng mga Tagalog, maging ang mga kabataan at kababaihan, ay nakakaalam gumamit at bumasa ng baybayin. Ang Baybayin: Ang Sinaunang Pagsulat ng mga Pilipino Panahon ng Baybayin Bago pa man dumating ang mga Espanyol, ginagamit na ng mga Pilipino ang katutubong paraan ng pagsusulat na tinatawag na baybayin. Ito ay isang sistema ng pagsulat na gumagamit ng mga simbolo o alpabeto upang irepresenta ang mga tunog at salita. Natukoy ng mga Espanyol Sa pagdating ng mga Espanyol, nadatnan nila na 100% ng mga Tagalog ay letrado, sumulat at bumasa sa pamamagitan ng baybayin. Ito ay nagpakita ng mataas na antas ng edukasyon at pagsulat sa mga sinaunang Pilipino. Unang Aklat sa Filipinas Inilimbag ang unang aklat sa Filipinas, ang Doctrina Christiana (1593), na naglalaman ng mga dasal at tuntuning Kristiyano, na nakasulat sa Espanyol at may salin sa baybayin. Ang Romanisasyon ng Wikang Filipino Proseso ng Romanisasyon Ang pagkakalimbag ng Doctrina Christiana, nakahudyat ang pagsasalin ng tekstong Espanyol at Tagalog sa alpabetong Romano. Ang prosesong ito ng pagsasalin ng tekstong Tagalog mula sa baybayin patungong alpabetong Romano ay nagpatuloy sa buong panahon ng pananakop at kolonyalismong Espanyol sa Filipinas. Pagkakaiba ng Alpabeto Ang baybayin at ang alpabetong Romano ay may mga pangunahing pagkakaiba. Ang baybayin ay gumagamit ng mga simbolo upang irepresenta ang mga tunog, habang ang alpabetong Romano ay gumagamit ng mga titik upang irepresenta ang mga tunog. Dulot ng Romanisasyon Ang proseso ng romanisasyon ay nagdala ng malaking pagbabago sa wikang Filipino. Ito ay nagsimula na maging mas nakatuon sa paggamit ng alpabetong Romano, na ngayon ay ginamit sa karamihan ng mga akda, dokumento, at komunikasyon sa bansa. Ang Esensya ng Baybayin Mga Titik Ang baybayin ay binubuo ng 14 katinig at 3 patinig na kumakatawan sa mga tunog ng wikang Tagalog. Ang mga ito ay binibigkas na may kasamang patinig A. Mga Klasikong Aklat Ayon kay Tomas Pinpin sa kanyang aklat na Librong pagaaralan nang manga tagalog nang uicang Caftilla (1610), kailangan matutuhan ng mga Pilipino ang pagkakaiba ng mga titik upang maunawaan ang magkaibang kahulugan ng mga salita sa Espanyol. Pagkakaiba ng E/I at O/U May mga salita sa Espanyol na magkatulad ng ispeling ngunit nagkakaroon ng magkaibang kahulugan dahil sa mga naturang titik. Halimbawa, iba ang pesa (timbang) sa pisa (dapurakin); iba ang rota (pagkatalo) sa ruta (direksiyon ng pasada). Ang Pagbabago ng Alfabeto Tagalog Ang wikang Tagalog ay nagtataglay ng maraming salitang hiram mula sa Espanyol. Ang mga salitang ito ay nagmula sa panahon ng pananakop ng Espanya sa Pilipinas, na nagsimula noong ika-16 na siglo. Mga Titik na Hindi Kinakasama Ang mga titik na C, CH, F, J, LL, N, Q, RR, V, X, at Z ay hindi kinakasama sa orihinal na abakada ng Tagalog. Ngunit, nanatili ang mga ito sa mga pangngalang pantangi. Nanatili ang mga ito sa mga pangngalang pantangi, gaya sa Carmen, Pacheco, Fullon, Jaro, Magallanes, Cariño, Quirino, Barrameda, Vizcaya, Maximo, at Zamboanga. Unang Ortograpiya Abakada Noong 1940, ipinakilala ni Lope K. Santos ang Abakada, ang kauna- unahang ortograpiya ng Wikang Pambansa na nakabatay sa Tagalog. Ang Abakada ay binubuo ng 20 letra: 15 katinig (b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p, s, t, w, y) at 5 patinig (a, e, i, o, u). Ikalawang ortograpiya (1971-1987) Ipinagtibay ng Sanggunian ng Surian ng Wikang Pambansa (ngayon ay Komisyon ng Wikang Pambansa), ang ortograpiyan Pilipino na tinaguriang “pinayamang alpabeto”. Ikalawang ortograpiya ng wikang pambansa (1971-1987: pilipino) Oktubre 4, 1971 -Ito ay binubuo ng 31 na letra: ( a,b,c,ch,d,e,f,g,h,I,j,k,l,ll,m,n,ň,ng,o,p,q,r,rr,s,t,u,v,w,x,y,z. - Idinagdag sa 20 na letra ang degrapo mula sa kastila(ɕ,ch,f,j,ll, ň,q,rr,v,x,z) Ikatlong Ortograpiya (1987-2001) Noong 1987,muling nireporma ang alpabetong Filipino gayun din ang mga alituntunin sa Ortograpiyang Filipino. Ito ay binubuo ng dalampu’t walong letra. (A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, Ň, NG, O P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z). Inalis ang degrapong (Ch,ll, at rr.) 1991: Pagtatatag ng Komisyon sa Wikang Filipino Itinatag ito alinsunod sa Batas Republika Blg. 7104 upang maging pangunahing ahensiya ng pamahalaan na may mandatong magsagawa, mag-ugnay, at magtaguyod ng mga pananaliksik para sa pagpapaunlad, pagpapalaganap, at preserbasyon ng Filipino at ng iba pang mga wika sa Pilipina Ikaapat na ortograpiya 2001 Rebisyon ng Alpabetong Filipino Pagbuo at Layunin: Noong Agosto 17, 2001, inilabas ng Komisyon sa Wikang Filipino ang "2001 Rebisyon ng Alpabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino." Ang layunin ng rebisyon ay upang mas mapabuti ang sistema ng pagsulat at pagbaybay ng mga salita sa wikang Filipino, bilang tugon sa mabilis na pagbabago at pag-unlad ng wika. 2001 Rebisyon ng Alpabetong Filipino Struktura ng Alpabeto Ang bagong alpabeto ay binubuo ng 28 letra:A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z. Ang mga dagdag na letra (C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z) ay ginagamit upang mas mahusay na maipahayag ang mga tunog ng mga salitang hiram at mga bagong salita. 2001 Rebisyon ng Alpabetong Filipino Mga Tuntunin sa Ispeling Ang rebisyon ay nagbigay ng mga patnubay sa tamang pagbabaybay, na naglalayong mapanatili ang isang-sa- isang tumbasan ng tunog at letra sa pasulat na pagbaybay ng mga salita. Ang mga tuntunin ay nagbigay-diin sa wastong paggamit ng mga salitang hiram mula sa iba pang wika, na nagpapakita ng mas malawak na representasyon ng wika. Epekto ng mga Pagbabago Pag-unlad ng Wika:Ang mga pagbabagong ito ay nagbigay-daan sa mas malawak na paggamit ng Filipino sa iba't ibang larangan tulad ng edukasyon, media, at iba pa. Pagpapayaman ng Kultura:Ang mas maayos na ortograpiya ay nagbigay-diin sa pagpapayaman ng kultura at identidad ng mga Pilipino. Pagsasalin at Pagsusuri:Ang mga bagong tuntunin ay nakatulong sa mas mahusay na pagsasalin ng mga akdang pampanitikan at iba pang mga teksto.  Konklusyon Ang kasaysayan ng ortograpiyang Filipino ay nagpapakita ng pag-unlad ng wika mula sa Alibata hanggang sa modernong ortograpiya. Ang mga pagbabagong ito ay mahalaga para sa pagpapayaman ng wikang pambansa at sa pagsunod sa makabagong panahon. Patuloy na Pag- unlad: Ang ortograpiya ay patuloy na umuunlad upang umangkop sa mga pangangailangan ng mga gumagamit nito. Maraming Salamat!