OLC Cena Trimalchionis copy.pdf

Cena Trimalchionis The following passage is adapted from the Satyr icon of Petronius, who died ju AD 66. The Satyricon is an immensely long novel which centres around the adventures of two disreputable students, Encolpius and Ascyltos, who get into various scrapes. When our extracts begin, they are...

Cena Trimalchionis The following passage is adapted from the Satyr icon of Petronius, who died ju AD 66. The Satyricon is an immensely long novel which centres around the adventures of two disreputable students, Encolpius and Ascyltos, who get into various scrapes. When our extracts begin, they are studying rhetoric in the town of Puteoli and have been befriended by their professor, Agamemnon. They are sitting in their lodgings, expecting trouble from their latest escapade, when Agamemnon's slave bursts in and tells them that his master has procured them an invitation to dinner with Trimalchio. Trimalchio is a vulgar, boastful and fabulously rich freedman. He has asked Agamemnon to bring along a couple of his students to raise the tone of his party; the other guests are uneducated freedmen. As usual at a Roman dinner party, there were nine dining in all, including the host. They reclined on three couches placed in a square around the table, with one end open for serving the food. The narrator of the story is Encolpius. (W<)rds which occur in the General vocabulary are not glossed; you may have to look some up there.) I s taque domI sedebamus cum ·intravit servus Agamemnonis et 'quid?' inquit; 'nonne scitis? hodie vos ad cenam invHavit Trimalchio, lautissimus homo. venite igitur; nolite cessare.' celeriter igitur vestimenta induimus et ad balnea processimus. in balneis senem calvum vidimus quI inter pueros capillatos pila ludebat. accurrit aliquis ad nos et 'ille est' jnquit 'Trimalchio, quI vos ad cenam invHavil.' vix haec dixerar cum Trimalchio digit5s concrepuit; aquam poposcit et digitos lavit. deinde servi eum in lecticam imposuerunt domumque auferebant. ad ianuam Trimalchionis aedium cum Agamemnone pervenimus. atrium magnificum erat, sed ego, dum omnia spect6; paene cecidi et crura mea fregi. in muro enim pictus est canis ingens, superque scriptum CAVE CAN EM. comites me riserunt; ego autem spiritum collegi et totum mo.rum Inspicere incepI. erat enim venalicium cum titulis pictum; deinde ipse Trimalchio Romam 1s intra.bat. deinde omnia quae fecerat Trimalchi5 pictor cum inscriptione diligenter reddiderat. pr1mum Trimalchi5 rationcs facere discebat, deinde dispensator factus est, denique Mercurius eum tollebat et in tribunal altum rapiebat; ibi erat Fortuna, quae 2.G corno. abundann d1vitias effundebat. lautissimus very grand bald; capillatos long-haired with a ball digitos concrepuit snapped his fingers lecticam a litter calvum pila 10 nos in trTclinium iam perveneramus et mox omnes discubuerant praeter ipsum Trimalchionem. serv1 gustationcm crura legs was painted my breath vcnalicium slave sale pictus est spiritum keep accounls dispensator factus est was appointed a steward tribunal (n.) a platform cornii abundanti from her horn of plcnly effundebat was pouring ou1 triclinium dining-room discubuerant had taken our places (at table); praeter except gustationem hors d'oeuvre, snacks rationes facere 10 147 Cena Trimalchionis 25 valde lautam intulerunt. nam asellum argenteum cum bisaccio nobls proposuerunt. quI habebat olivas in altera parte albas. in altera nigras. 30 hac gustatione gaudebamus cum ipse Trimalchio intravit ad symphoniam. ubi Jecto accubui t, 'amlcl,' inquit, 'nond um volui in trlcllnium venire; tesseris enim Hidebam. sed omnem voluptatem mihi negavT. IUdum tamen sine me conficere.' intravit puer tabulam portans et crystallinas tesseras. iam Tr imalchio liidum cOnfecerat, cum pueri amphoras attulerunt q uarum in cervicibus pittacia ftxa sunt cum hac lnscrlptione: 'Falernurn Oplmianum annorum centum'. dum nos inscrlptionem legimus, Trimalchio 'ergo' inquit 'dilltius vlnum 35 vivit quam homo. llbere igitur bibite. verum Opimianum vobis do. her1 vinum non tarn bonum posul et multo honestiores mecum cenabant.' 40 45 50 55 60 advenerunt subito servI quI toralia proposuerunt; in eis retia picta erant venatOresque et totus venationis apparatus. dum haec spectamus admlratione pleni, clamorem ingentem audimus et, ecce, canes Laconici circum mensam currere inceperunt. deinde puer repositorium intulit, in quo erat aper maximus. accessit barbatus ingens. venatoris vestimenta gerens. qui ventrem aprl vehementer percussit. ubi hoe fecit, aves e ventre apr'i e volaverunt. paratI erant servi qui aves circum trlcllnium volantes celeriter ceperunt. ubi servi hoe ferculu m abstulerunt, surrexit Trimalchio et e triclinio discessit. nos colloquium facere incepimus. itaque Pama prlmus potionem rogavit et 'dies' inquit 'nihil est. dum vertis te, nox fi t. itaque nihil est melius quam de cubiculo recta in triclinium Ire. et acre frigus habuimus. vix me balneum calfecit. calida tamen potiO vestiarius est. pturimum bibi et ebrius sum. vinum in caput meum abiit. • Seleucus, ubi haec audlvit, 'ego' inquit 'non cotidie me lavo; balneum enim corpus dllacerat. neque hodie me la vare potui. ivi enim ad funu s. homo bellus, tarn bonus Chrysanthus, diem suum obiit. modo, modo me salutavit. medicl eum perdiderunt, immo malum fatum; medicus enim nihil aliud est quam animI consolatiO. optimum tamen fU nus erat, etiam si uxor non multum eum ploravit.' molestus fuit, et Phileros clamavit: 'nolI molestus esse. vivorum meminerimus. ille habet quod sibi debebatur. honeste vlxit, honeste obiit. ab asse crevit et paratus fuit quadrantem 148 asellum argente um a silver donkey bisaccio double panniers ad symphoniam to (the sound ol) a band • tesseris with dice voluptatem pleasure negavi I denied tabulam a (playing) board amphorlis wine jars quarum in cervicibus on the necks of which; pittacia labels Falernum Opi mianum Falernian wine made in the consulship of Opimius (121 BC) multo honestiores much more important people toralia (n. pl.) tapestries retia (n. pl.) hunting nets venatores huntsmen canes Laconici Spartan hounds re positorium a dish; a per a boar barblitus ingens a huge bearded man ventrem the belly; percussit struck ferculum course potionem a drink de cubiculO from the bedroom recta straight; acre frigus (acc. n.) a sharp cold (spell) calfecit has warmed; calida hot vestiarius est is (as good as) an overcoat dilacerat tears apart homo bellus a nice man obiit has met (i.e. has died) modo, modo just lately medici the doctors immo or rather; plOravit mourned molestus tiresome, boring vivorum meminerimus let's remember the living debebatur was owing; ab asse from · a penny; quadrantem a farthing Cena Trimalchionis 65 de stercore dentibus tollere. itaque crevit tamquam favus. dI immortales, rellquit solida centum.' Ganymcdes. ubi haec audlvit, 'meras m1gas' inquit 'narratis. nemo interea curat quam carum sit frum cntum. hodie non buccam panis invenire potul. iam totum annum esurHio fuit. heu, heu cotidie peius. quid enim futu rum est, sl 70 nee dei neque homines hanc col6n iam adiuvant? omnia haec, ut ego credo, dei faciunt. nemo enim Iovem pili facit, sect omnes opertls oculis bona sua compulant.' 75 80 85 Echion tamen 'oro tc;' inquit 'meliora dicite. ecce, mox habitiirI sumus munus optimum. Titus noster magnum animum habet. ferrum optimum dati.irus est, sine fuga , carnarium in media.' haec ubi dixit, ad Agamemnona se vertit, et 'tG, Agamemnon, tibi dicis, uL credo, "cur ille molestus nugas narrat?" quod tii , qui pa tes diccrc, nihil dicis. rfi prae Iitteris fatuus es. omnes id scimus. scd tibi discipulus crescit fi liolus meus. iam qualtuor partes dicit. sI vixerit, habebis bonum d iscipulum.' d e stercore from the dung tamquam fa vus like a honeycomb solida centum a solid 100.000 (i.e. a fortune); me ras niigiis pure rubbish q u am car um sit f'riiment um how dear grain is: bucca m pa ois a mouthful of bread : e suritio a famine futiirum going to happen p ili facit cares a straw (a jot) for oper tis oculis with their eyes closed compu ta nt reckon up ha bitiiri going to have: mii nus (n.) glildiatorial show: Titus the magistrate who will give the show fe r rum optimu m d atiir us going to give (che gladiators) really good steel carn arium a butcher's shambles p rae litter is fatuus mad with li te rature q uattuor pa rtes his four times ta ble talia dicebamus cum Trimalchio rcdiit et 'ignoscite mihi' inquit, 'amici. mult6s iam d ies venter meus non respondet, nee medicl me iuvare possunt. profu it tamen mihi malicorium et, ut spero, aliquid recreatus sum.' ignoscite (+ dat.) forgive! iam discubuerat Trima lchi6 cum servus Ires albos porcos in trlclin ium duxit. Trimalchio, porcos i nspiciens. 'quern ex eis' inquit ' vultis edere?' tum cocum vocavit eumque iussit maxi mum in cenam occidere. aliqu id r ecr eatus a bit betrer a lhos porcos wh ite pigs deinde Trimalchio vu ltfi benigno ad nos respexit er 'si vinum' inquit 'vobis non placet, murabo. deorum bcneficio nihi l emo. hoe vlnum a praedio venit quod ego adhi.ic non vidi. est prope Tarentum. ut m ihi dicunc .. nunc S ici liam volo coniungere agris meis; sic. cum in Afri cam vol uero ire. per 95 meos fines navigabo. sed ell. Agamemnon, die mihi ; quam controvcrsiam hodic cgistl'! litceras cnirn non contcmno. duas bibliothecas habco. Dnam Graecam. a lteram Latinam.' venter me us non r espondet my bowels have nor performed prOfuit m ihi has clone me good miilicoriu m pomegranate (a laxarive) cocum the cook 90 tal ia eftl abat cum duo servi repositorium cum porco ingenti in mensa posuerunc. nos admiratione pleni eramus; 100 nam cocus ne gallum quidem ram cclcriter coquere potuit. deinde Trimalchio po rcum Inspiciens 'quid? quid?' inquit 'hie porcus non est exinteratus? non mehcrculc est. voca. voca cocum.' intravit cocus er trlstis prope mensam constitit. 'oblitus sum' inquit 'porcum exinterare.' Trimalchio exclamat 105 · 'quid? oblitus? despolia eum.' mii tabo I will change (it) bene ficiii by rhc kindness pr aed io an esra re a gris meis to my fields fines territory. propercy q uam co ntrovcrsiam? what debate? co ntem no l des pise biblioth ecas libraries e fflabat was puffing out r e positiir ium dish ne gallum q u ide m not even a chicken exinteriitus gutted me hercule by Hercules! o blitus sum l forgor d espolia strip! 149 - Cena Trimalchionis 11 o sine mora cocus despoliatus inter duos tonores constitit. nos 0mnes orare pro eo incepimus et dicere: 'te rogamus. ei ignosce. si iterum hoe fecerit. nemo nostrum orabit pro Hlo.' Trimalchio vultum in risum relaxavit et 'quod tarn malae memoriae es.' inquit 'pal am nobis pore um exintera: cocus.tunicam recepit porcique ventrem timida manii secuit. sine mora ex plagls crescentibus tomacula cum botulis effiisa sunt. 11s plausum post hoe servI dederunt et 'Gaio feHciter' conclarnaverunt. et cocus potione honorarus est et argentea corona. f20 deinde Trimalchio ad NicerOtem respexit et 'solebas' inquit ·suavior esse in convlctii. cilr nunc taces nee quicquam dicis? oro te, narra nobis id quod tibi iuveni accidit.' Niceros delectatus affabilitate amicl, ·gaudeo' inquit 'quod te tam hilarem video. itaque faciam id quod rogas. 125 130 135 140 145 'ubi adhiic servus eram, habitabam in vico angusto: nunc Gavillae domus est. ibi amare incepi uxorem Terentii; Melissam cognoveratis, pulcherrimum baciballum. sed non mehercule corporaliter earn amabam sect magis quod bono ingenio fuit. sI quid ab illa petii, numquam mihi negavit; si feci t assem, ego semissem habuI. huius marTtus in villa diem obiit. itaque temptabam omnibus modis ad earn pervenire. forte dominus meus Capuam exierat; nam negotium quoddam expedire voluit. ego occasionem habuL hospin nostro persuasi mecum venire. ille miles erat, fsmis tamquam Orcus. iter iniimus circa gallicinia; liina liicebat tamquam meridie. venimus inter monumenta. comes meus ad stelas abiit. sedeo ego stelasque numero. deinde, ubi respexI ad comitem, ille exuit se et omnia vestimenta secundum viam posuit. valde territus eram; stabam tamquam mortuus. sed ille circumminxit vestimenta sua et subito lupus factus est. mihi credite; ululavit et in silvas fiigit. ego accessI vesnmentaque eius tollere temptabam; sed illa lapidea facta sunt. paene timore perii. gladium tamen strinxi et in tota via umbras cecidI, donec ad villam amicae meae pervenI. tamquam larva intravI; oculi mortui erant. Melissa mea me rogavit: 'cur tarn sero ambulas? cur non antea advenisn? nos adiuvare potuisti. lupus enim villam intravit et omnia pecora oppugnavit; tamquam lanius sanguinem illls mlsit. non tamen nos derisit, etiam si effugit. servus enim noster lancea collum eius traiecit.' haec ubi audlvi, operire oculos non potul sed domum fUgI. et ubi veni in eum locum, in quo lapidea vestimenta facta erant, nihil invenI nisi sanguinem. ubi domum veni, iacebat miles ISO tortures torturers palam nobls in our presence secuit cut: ex plagis crescentibus from 1he growing sli1s tomacula (n. pl.) black puddings botulis sausages effusa sunt (were) poured out plausum applause Gaio feliciter good luck to Gaius! argentea corona with a silver crown solebas ... esse you used to be suavior in convicto belier company at a party vico angusto a narrow street baciballum peach corporaliter physically sl quid if . .. anything negavit she denied, refused semissem a halfpenny omnibus modis by all means forte by chance expedire to deal with: occasionem an opportunity: hospiti our guest fortis tamquam Orcus as brave as hell circa gallicinia around cockcrow inter monumenta among the monuments. i.e. the graveyard stelas gravestones secundum (+acc.) beside circummlnxit piddled around ululavit he howled lapidea made of stone strinxl I drew cecidi I struck at; donec until tamquam larva like a ghost pecora (n. pl.) the flocks tamquam lanius like a butcher non ... nos derisit he didn't have the laugh on us lancea with a spear operire to close Cena Trimakhionis 150 meus in lect6 tamquam bos, et collum eius medicus cilrabat. tum rem intellexi: versipellis erat; nee postea cum eo panem gustare potul. credite mihi, vera sunt ea quae dico.' · omnes admiratione attonifi eramus et Trimalchio 'tibi credo' inquit; 'pill mihi.inhorruerunt, quod Niceros non nilgas narrat, sed certus neque umquam mendacia dicit.' 155 160 165 170 175 inter haec aliquis triclinil ianuam pulsavit intravitque comissator cum ingenti turba. ego maiestate eius territus sum et temptavI surgere. sed Agamemnon me risit et 'contine te' inquit; 'hie est Habinnas, amicus Trimalchionis.' ille ebrius erat manilsque uxoris umeris imposuerat. se posuit ad mensam continuoque vinum et calidam aquam poposcit. delectatus hac hil aritate ipse Trimalchio maiorem poposcit phialam et Habinnam rogavit 'quomodo acccptus es?' ille 'omnia habuimus' inquit 'praeter te. sed dic mihi, Gai, cur Fortlinata non recumbit? nisi illa recumbit, ego abe6.' surgebat Habinnas, sed tOta famili a FortOnatam quater vocavit. ilia triclinium iniit et sildario manils tergens accubuit in illo lectO in quo Scintilla, Habinnae uxor, discumbebat. omnes iam ebrii erant, cum Trimalchio servum iussit exemplar testament! sui afferre et totum a primo ad ultirnum recita vit. deinde respiciens ad Habinnam 'quid dicis, carissime?' inquit; 'aedificabis monumentum meum quemadmodum te iussi? secundum pedcs statuae meae catellam pone et coronas et unguentum; sic tuo benefi cio post mortem vivam . vl'l lcle enim stultum est, sI vivi domos pulchras aedificamus, non tamen cilramus eas ubi diutius debemus habitare. ad dextram meam pone statuam Fortiinatae columbam tenentis. et hanc inscriptionem scribe in monumento: C. POMPEI US TRIM ALCHIO HIC REQUIESCIT. PJUS, FORTIS, 180 FJDELIS, EX PARVO CREVIT. SESTERTIUM RELIQUIT TRECENTIES, NEC UMQUAM PHILOSOPHUM AUDIV IT. VALE.' deinde Trimalchio, iam valde ebrius, cornicines in tricllnium addGci iussit. extendit se super lecLUm et 'fingite' inquit 'me mortuum esse. dicite aliquid belli de me.' consonuerunt cornicines totamque excitaverunt viciniam. itaque vigiles, qui 185 viciniam custodiebant, dixerunt 'ardet Trimalchionis domus.' ianuam subito fregerunt et cum aqua sccilribusque tumultum facere inceperunt. nos hanc occasionem non amlsimus; celeriter fiigimus tamquam ex ver6 incendi6. tamquam bOs like an ox versipellis a werewolf pane m gustare to taste bread pili mihi my hair inhor rue runt stood on end mendacia lies comissa tor reveller <:ontine te restrain yourself umeris on the shoulders phiala m cup praete r te except you Fortiiniita Trimalchio's wife recumbit reclines (at table) q uater four times s iidiirio on a dish cloth terge ns wiping exemplar testame nti sui a copy of his will quemadmodum as secundum pedes beside the feet cate llam my puppy ungue nt um scent bottle columba m dove pius pious fidelis loyal sester tium trecenties 30,000,000 scstertii; vale goodbye (addressed to the reader of the inscription) cornicines trumpeters; addiici to be brought; exte ndit se he stretched himself out; fingite pretend me mortuum esse that I am dead aliquid belli something nice consonuerunt blared out viciniam neighbourhood vigiles watchmen, fire brigade securibus axes occasione m opportunity a misimus we lost; tamquam as if 151