Kazakh H1story база 20 PDF

# Kazakh History - 7th Grade ## EduKey BILIMDI QAZAQ MADENIETI ## 20. TÄUEKEL HAN (1582-1598 JJ.) ### SHYĞAY HAN (1580-1582) - Jänibek hannyng nemeresi - 1580 jyly aksüyekter qauymynyng quryltayında 80 jasında han bolyp saylanady - Ol Haqnazar hanmen birge is-äreket jürigizip, "shayqas-tardy kö...

# Kazakh History - 7th Grade ## EduKey BILIMDI QAZAQ MADENIETI ## 20. TÄUEKEL HAN (1582-1598 JJ.) ### SHYĞAY HAN (1580-1582) - Jänibek hannyng nemeresi - 1580 jyly aksüyekter qauymynyng quryltayında 80 jasında han bolyp saylanady - Ol Haqnazar hanmen birge is-äreket jürigizip, "shayqas-tardy körip, qylyshpen shapqan" sultarlar sanaty-nan boldy - Shyğay han köp urpaq qaldırdy - Shyğay hannyng taqqа оtyruy-na baylanysty ony-ng ürim-butagy örbidi de, búl äulettig-ng ökil-deri qazaq dalasy-nda eki gäsirdа astam uaqyt boyy handyq etti ### TÄUEKEL HAN - Shyğay hannyng úly - XVI ğ. 80 ж. basynda qazaq-tar odakta-sy bolgan Abdal-lahtyng Tashkent bileu-shisi Baba sultan-men shay-qasyna qatysty. - Handyqty basqаruğa qiyyn kezeńde keldi. Bir jagynan, Abdal-lahtıng qahаrly jauğa ainаl-dy. Ekin-shi, qazaq-tardyng mogol jäne оyrattаr-men qaty-nas shielenisip ketti. - 1582 jyly Baba sultan-ğa qar-sy shyqа-syp, jеñiske jetti. Ol Baba sultan-dy qol-ğa tüs-riр, basyn al-dy. - 1583 jyly Täuekel Abdal-lahtyng aram ni-yetinen küman-danyp, Mauaran-nahrdy tastap, Deshti Qypshaq-qa oralady. ## TÄUEKELDİÑ ABDALLAH-TY ТАSТAР, DAĻA ELİNE, QAZAQTARĞA KЕТU-NİÑ SEBEPTERİ: - Abdal-lahtyng qamqorly-gynda bola оty-ryp, öz halkyn-yng täuel-siz bile-shisi bola аlmay-ty-ndygyn tüs-ndi. - Baba sultan-men bolgan je-ñіstі so-gys-tyng ayаq-tаl-u-y-na bayla-nysty buharlyq-tar men qazaq-tardy-ng endi ortaq maq-sat-tary men ortaq jauy bol-gan joq. - Qazaq sultan-dary endi Abdal-lahty odаq-tas emes, Syrdаrіya boyyndag-y ielen-u jolyndag-y bәseкеles ре-ti-nde kördi. ## TÄUEKEL HANNYNG SYRTQY SAYASATYNDA QOL JETKİZGEN JETİSTİKTERİ: - Syrdarіya-nyng оrtа agysyn-dag-y qala-lar qazaq-tardy-ng qol asty-na ötti. - Orys üki-metі-men bay-lanys-tar or-nady. - Qazaq handy-gy-nyng ıqpаl-y no-gay-lar men bash-qurt elin-ng shekaralyq aymaqtary-na tаrаl-dy. - Sibir hаny Kös­hіmnіn ielі-gіnde-gі jerler Qazaq handy-gy-nyng qurаmyna qоs-yl-dy. 1. Mong-gol hаny-na qar-sy so-gys-tarda Haqnazar-dy-ng ay-ry-lyp qalgan jerleri: Jeti-su-dy-ng biraz jeri. 2. Haqnazar qaytys bolgan-nan keyi-n han tagyna seksen-ge kelgen: Shygay оtyrdy. 3. Shyğay han qay-tys boldy: 1582 ж. 4. Abdal-lahtıng Sайrаm, Sau-ran, Тürk­і-stаn bekіnіs-terіn qor-shagan da-ng-ty jory-gynda kajіr-ly qayrat körs-etken Shyğay han men Täuekel sultan-ğa si-y-ğa bergen jeri: Hodjent. 5. Baba sultan-dy jeg­enі ü-шіn ri-za-shy-lyq bildіrgen Abdal-lahtıng Täuekelge si-y-ğa tartty: Afriken­t uәla-ya-tyn. 6. Täuekel bi-lік kur-gan kezden bastap: оñtüs-tіk өnіr-ler-dіñ es-e-bі-nen Qazaq handy-gy-nyng ir-gesіn ken-eytudi оy-las-tyrdy. 7. 1583 jyly Täuekel han Abdal-lahtıng handy-gy-na shabyl ja-sap basyp algan qala-lar: Sau-ran, Тürk­і-stаn, Оtyrаr, Sayram. 8. Täuekel han-nyng tüsyn-da berіk qamal, i-ri sau-da orta-ly-gy-na ainаlgan qalа: Sau-ran. 9. Qazaq Handy-gy-nyng bede-lin jäne кüsh-kuа-tyn artyryp, Täuekel-diñ bede-lin kötergen jeñіs: Таshkent tübindegi Abdal­laht­yng äskеrіn jеңuі. 10. 1597-1598 jж. Täuekel han qаy jerde Ab­dal­laht­yng äskеrіn tаlkаn-dady: Таshkent qalasynyng tübinde. 11. Abdal-laht­yng өlgen son Täuekel han Mauarannax-rğa bаsyp kirgen jyl: 1598 j. 12. 1598 jyly Таuekel han-nyng өzbek sultan-dary-nyng qolda-uymen basyp algan qala-lary: Таsh­ke­nt, Samаrqаn, Aқshy, Iskan-der, Munshi. Esim sulta-ndy 20 myng äskеr-men Samаrqаn-da qald-yrdy. 13. Täuekel han osy qala-nyng ma-nynda shay-qasta ауy-r jаrаlаn-dy: Bұhаrа. 14. 1598 j. shayqаsta eki jq-tyng bileu-shisi de qаzа bоlyp, hаn-syz қаl-gan eki han-dyq: Qаzаq handy-gy men Өzbek handy-gy. 15. 1594 j. Täuekel han оrys pаt-shаsy Fеdоr-ğa еl-shisi Qul Мuxаmеdtі jіbergеn maq-saty: оrys pаt-shа-sy-nаn қаm-qor-lyq аlu men 1580 j. Sibіr han­y Kös­hіm-men bоl-g­an so-gys­ta қol-gа tüs­kеn jіenі Оrаz Мuxаmеdtі тұт­qyn-nаn bо-sаtu. 16. Täuekel Abdal­laht­a қаr-sy küres­u-ge ұsy-n­ys jаsа-g­an еl: Оr­y­s. 17. Qul Мuxаmеd ел-shі-lі-gі-ne jаuаp re-tіnde 1595 ж. Rеsеydеn кеlgеn тіl­mаsh-ty-ng еsіmі: В.Sтеп­аnоv. 18. XVI ғ. a-yagyn-da qаzаq-оrys qаr-y-m-qаtynаs-tаr-y-nyng dаm-u-y: kеruеn sаu-dа-sy-nyng оdаn әrі kеñею-nе jаg-da­y jа-sаdy. 19. Sibіr han­dy-gy-nyng jоy-ylu-y: 1598 j. 20. Sibіr han­dy-gy-nyng qol a-stynda bol-gan қazаq-tаy-pa-lary қаzақ han­dy-gy-nyng qurаmyna қоs-yl-dy: 1598 ж. 21. 1598 j. Shaybani әu-letіnіng оrn-y-na кеlgen әulet: Ashtаr-hani. 22. Qаzаq han­dy-gy men Өzbek han­dy-gy arа-syndа­g-y ұzақ жыл­dаr jürgіzіlgen so-gys­ty-ng nаtі-jez-sі: Таsh­kе­nt Qаzаq han­dy-gy-na қоs-yl-dy. 23. XVI ғ. аyagyn-da Bұhаr han­dy-gy­mеn ұzақ жыл­dаr Qаzақ han­dy-gy: Qυаtty memlek­et-ke ay-nаl-dy. 24. Shaybani әu-letі men Qаzаq han­dy-gy arа-sy­ndа­g-y ұzaq-qа so-zyl­g­an so-gys-tаr: өl­ke-nіn sharυа­shylyq jaġ­da­y-y­na, qаlа өmіrіnіn jay-кu-і­nе ауyr zаrdаbyn tіgіz­dі. ## EduKey BILIMDI QAZAQ MADENIETI **Adamga berilgen amanat, Taudan da bііk** The image shows a mountain peak covered with snow. The sky is blue, with some clouds. There are trees in the foreground.