İmar Hukuku Dersi (HKS4021) - Dr. Öğr. Üyesi Serdar YILMAZ PDF

AN K AR A Ü N İ V E R SİTESİ HU K U K FAK Ü LTE Sİ İMAR HUKUKU ( H K S 4 02 1 ) 2024-2025 Akademik Yılı Güz (I.) Dönemi Dr. Öğr. Üyesi Serdar YILMAZ !!! ÖNEMLİ AÇIKLAMA !!!  Bu slaytlar, İmar Hukuku dersi final sınavına k...

AN K AR A Ü N İ V E R SİTESİ HU K U K FAK Ü LTE Sİ İMAR HUKUKU ( H K S 4 02 1 ) 2024-2025 Akademik Yılı Güz (I.) Dönemi Dr. Öğr. Üyesi Serdar YILMAZ !!! ÖNEMLİ AÇIKLAMA !!!  Bu slaytlar, İmar Hukuku dersi final sınavına kadar, yani dönem boyunca yaptığımız derslerde değinilen konu başlıklarını, temel kavramları ve başlıca mevzuat hükümlerini içermektedir.  Ancak bu slaytlar, genel bir ders notu olmaktan ziyade, hatırlatıcı nitelik taşımakta ve esasen, ilk derste belirtilen kaynaklardan çalışılması gereken konuları (final sınavında sorumlu olduğunuz konu başlıklarını) göstermektedir.  Bu itibarla, sınav sorumluluğunuzun içeriğinin işbu slaytlarla sınırlı olmadığını önemle vurgular; çalışmalarınızda kolaylıklar ve sınavlarınızda başarılar dilerim…  İMAR HUKUKU DERSİNE İLİŞKİN BAŞLICA KAYNAKLAR * Aşağıda künyesi verilen kaynaklar, yazar adına göre alfabetik olarak sıralanmıştır.  Halil KALABALIK, İmar Hukuku Dersleri, 13. Baskı, Seçkin Yay., Ankara, 2024.  Hasan Nuri YAŞAR, İmar Hukuku, Filiz KitabeviYay., İstanbul, 2008.  Nusret İlker ÇOLAK, İmar Hukuku, 2. Bası, On İki LevhaYay., İstanbul, 2014.  Oğuz SANCAKDAR, İmar Hukuku, 2. Baskı, SeçkinYay., Ankara, 2024.  Ruşen KELEŞ / Ayşegül MENGİ, İmar Hukukuna Giriş, 2. Baskı, İmge KitabeviYay., Ankara, 2014.  Serdar YILMAZ, İmar Planlarının Hukuki Rejimi, Seçkin Yay., Ankara, 2021.  Tahir MURATOĞLU, Teşkilat, Planlama ve Uygulama Boyutlarıyla İmar Hukuku, Seçkin Yay., 4. Baskı, Ankara, 2024.  Yasin SEZER / Recep Emre KALKAN / Mustafa Emre ŞAHİN, İmar Hukuku Dersleri, 4. Baskı, AdaletYay., Ankara, 2021.  Yücel ÜNAL, Türk Şehir Planlama Hukuku, LegalYay., İstanbul, 2020. «İMAR HUKUKU» KAVRAMININ TANIMI VE ÖNEMİ  «İmar»; şenlendirme, canlandırma, geliştirme, bayındır hâle getirme, bayındırlık ve inşa etme anlamına gelen Arapça kökenli bir kelimedir.  «İmar Hukuku»;  yerleşim yerlerinin mevcut ve gelecekteki durumu çerçevesinde fiziksel, sosyal ve ekonomik yönlerden gelişmesini, kalkınmasını ve korunmasını sağlayan hedef, amaç ve politikaları belirleyen hukuk kurallarının bütünüdür. (Halil KALABALIK, İmar Hukuku Dersleri, 9. Baskı, SeçkinYay., Ankara, 2019, s.39.)  Daha kısa bir tanımlamaya göre ise, yerleşim yerlerinin (coğrafi mekânın) imarının tabi olacağı hukuki rejimi belirleyen ilke ve kuralların bütünüdür. (SerdarYILMAZ, İmar Planlarının Hukuki Rejimi, SeçkinYay., Ankara, 2021, s.29.) «İMAR HUKUKU» - «ŞEHİRCİLİK» İLİŞKİSİ  «Şehircilik»;  geniş anlamda, kentlerin değişmesine, büyümesine, gelişmesine, bayındırlaşmasına ve düzenlenmesine yön veren, kentsel çevreyi yaşamın toplumsal, ekonomik, kültürel ve görsel gereklerini göz önünde tutarak düzenleyen bilim ve sanat dalı;  dar anlamda ise, yerleşim yerleri için imar planları hazırlamanın yöntemlerini öğreten bilim dalı ve bu dalda yetişmiş kimselerin uğraşısıdır. (Ruşen KELEŞ, Kentbilim Terimleri Sözlüğü, 2. Baskı, İmge Kitabevi Yay., Ankara, 1998, s.78.) «İMAR HUKUKU»NUN NİTELİĞİ İmar Hukuku;  genç ve dinamik,  tam anlamıyla kodifiye edilememiş,  esasen içtihadî sayılabilecek,  statüter nitelik taşıyan,  uyuşmazlıkları, kural olarak, idari yargıya tabi kılınmış olan bir hukuk dalıdır. «İMAR HUKUKU»NUN HUKUK DALLARI İÇERİSİNDEKİ KONUMU Tartışmalı: Kamu Hukuku – Özel Hukuk – Karma ? Kanımızca, esasen Kamu Hukuku kapsamında, İdare Hukukunun alt dalı sayılabilir. «İMAR HUKUKU»NUN KAYNAKLARI  Asıl Kaynaklar  Anayasa  Uluslararası Sözleşmeler / Kanunlar / Kanun Hükmünde Kararnameler  Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri  Yönetmelikler  Adsız Düzenleyici İşlemler  Yardımcı Kaynaklar  Yargı Kararları  Öğreti «İMAR MEVZUATI»NIN TARİHSEL GELİŞİMİ  Osmanlı Dönemi  Cumhuriyet Dönemi  Yürürlükteki imar mevzuatından, derslerimizde özellikle üzerinde durulan başlıcaları şöyledir:  3194 sayılı İmar Kanunu  Mekânsal PlanlarYapımYönetmeliği  Planlı Alanlar İmarYönetmeliği  Plansız Alanlar İmarYönetmeliği PLAN TÜRLERİ (GENEL OLARAK KADEMELENME)  SOSYOEKONOMİK PLANLAR  Kalkınma Planları (Ülke Kalkınma Planları)  Bölge Planları (Bölge Kalkınma Planları)  MEKÂNSAL PLANLAR  Üst Düzey/Ölçekli Mekânsal Planlar  Mekânsal Strateji Planları  Çevre Düzeni Planları  Alt Düzey/Ölçekli Mekânsal Planlar  Nazım İmar Planları  Uygulama İmar Planları SOSYOEKONOMİK PLANLAR Sosyoekonomik planlar; «sosyoekonomik düzen»i gerçekleştirmek amacıyla yapılan ve doğrudan «mekân» ile ilişkilendirilmeyen üst düzey plan türleridir. (Serdar YILMAZ, İmar Planlarının Hukuki Rejimi, Seçkin Yay., Ankara, 2021, s.124-125.)  KALKINMA PLANLARI  Anayasa m.166’nın ilk üç fıkrası:  I. Planlama; Ekonomik ve Sosyal Konsey Madde 166 –  Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı, özellikle sanayiin ve tarımın yurt düzeyinde dengeli ve uyumlu biçimde hızla gelişmesini, ülke kaynaklarının döküm ve değerlendirilmesini yaparak verimli şekilde kullanılmasını planlamak, bu amaçla gerekli teşkilatı kurmak Devletin görevidir.  Planda millî tasarrufu ve üretimi artırıcı, fiyatlarda istikrar ve dış ödemelerde dengeyi sağlayıcı, yatırım ve istihdamı geliştirici tedbirler öngörülür; yatırımlarda toplum yararları ve gerekleri gözetilir; kaynakların verimli şekilde kullanılması hedef alınır. Kalkınma girişimleri, bu plana göre gerçekleştirilir.  Kalkınma planlarının hazırlanmasına, Türkiye Büyük Millet Meclisince onaylanmasına, uygulanmasına, değiştirilmesine ve bütünlüğünü bozacak değişikliklerin önlenmesine ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir. KALKINMA PLANLARI  3067 sayılı Kalkınma Planlarının Yürürlüğe Konması ve Bütünlüğünün Korunması Hakkında Kanun 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi  13 sayılı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi  641 sayılı Kalkınmaya İlişkin Bazı Kurullar Hakkında Kanun Hükmünde Kararname KALKINMA PLANLARI Yetki? Şekil/Usul? Hukuki Nitelik? ÖRNEKLER-1 «On Birinci Kalkınma Planı» (2019-2023):  “Türkiye ekonomisi, 2008 yılının ikinci yarısından itibaren küresel düzeyde etkili olan finansal krizden, sahip olduğu sağlam temeller ve alınan tedbirler sayesinde nispeten daha az etkilenmiş ve 2010 yılından itibaren hızlı bir toparlanma sürecine girmiştir.” (m.125)  “Dünyada kentsel nüfus artmakta, metropollerin ve mega kentlerin sayısı ve nüfus içindeki payı özellikle gelişmekte olan ülkelerde hızla yükselmektedir.” (m.64) ÖRNEKLER-2 «On Birinci Kalkınma Planı» (2019-2023):  “Üretkenlik ve yenilikçilik odağında, sabit sermaye yatırımlarının Plan döneminde ortalama yüzde 5,3 oranında artacağı öngörülmektedir. Yatırımlardaki bu artışa ağırlıkla özel kesim yatırımlarının önemli oranda katkı vermesi beklenmektedir. Özel kesim sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki payının Plan döneminde 1,7 puan artışla dönem sonunda yüzde 26,8’e ulaşacağı tahmin edilmektedir.” (m.220) «Onuncu Kalkınma Planı» (2014-2018):  “Onuncu Kalkınma Planı döneminde, şehirleşme, nüfus artışı, yenileme ve afetten kaynaklanan konut ihtiyacının toplam 4,1 milyon olacağı tahmin edilmektedir.” (m.959) ÖRNEKLER-3 «Altıncı BeşYıllık Kalkınma Planı» (1990-1994):  “GAP kapsamında bulunan projelerde entegrasyonun sağlanmasına ve uygulamada ortaya çıkabilecek sorunların çözümü için uygulayıcı kuruluşlar arasında koordinasyonun kurulmasına özen gösterilebilecektir.” (m.238) ÖRNEKLER-4 «On Birinci Kalkınma Planı» (2019-2023):  “Şehirleşmede yatay mimari esas alınacak; kentsel ortak yaşam, kentsel aidiyet, mahalle kültürü ve kent bilincini geliştirecek strateji ve uygulamalar yaygınlaştırılacaktır.” (m.679)  “Bisiklet yolu master planı ve uygulama planı hazırlanacak, bu kapsamda yeni bisiklet yolları yapılacaktır.” (m.703.4)  “İhracatçıların küresel ticari verileri yakından takip edebilmelerini, devlet destekleri, potansiyel ürün ve pazarlar ile alıcı ülke uygulamaları hakkında bilgi edinmelerini sağlayacak, kapsamlı ve güncel verileri içeren dijital ‘Kolay İhracat Platformu’ kurulacaktır.” (m.234.1) BAĞLAYICILIK MESELESİ İmar Kanunu m.6/2: Mekânsal strateji planlarında; kalkınma planı ile varsa bölge planları, bölgesel gelişme stratejileri ve diğer strateji belgelerinde ortaya konulan hedefler dikkate alınır. BAĞLAYICILIK MESELESİ MPYY m.6/5: Mekânsal strateji planları ve çevre düzeni planları hazırlanırken kalkınma planı, bölge planları, bölgesel gelişme stratejileri ve diğer strateji belgeleri ile ortaya konulan hedefler dikkate alınır. BÖLGE PLANLARI İmar Kanunu m.8/1-a: Bölge planları; sosyo-ekonomik gelişme eğilimlerini, yerleşmelerin gelişme potansiyelini, sektörel hedefleri, faaliyetlerin ve alt yapıların dağılımını belirlemek üzere hazırlanacak bölge planlarını, gerekli gördüğü hâllerde Devlet Planlama Teşkilatı yapar veya yaptırır. BÖLGE PLANLARI Yetki? Şekil/Usul? Hukuki Nitelik? BAĞLAYICILIK MESELESİ İmar Kanunu m.6/2: Mekânsal strateji planlarında; kalkınma planı ile varsa bölge planları, bölgesel gelişme stratejileri ve diğer strateji belgelerinde ortaya konulan hedefler dikkate alınır. BAĞLAYICILIK MESELESİ İmar Kanunu m.8/1-b: İmar Planları; Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planından meydana gelir. Mevcut ise bölge planı ve çevre düzeni plan kararlarına uygunluğu sağlanarak, belediye sınırları içinde kalan yerlerin nazım ve uygulama imar planları ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. (…)  BAĞLAYICILIK MESELESİ İmar Kanunu m.5/2:  Nazım İmar Planı; varsa bölge planlarının mekâna ilişkin genel ilkelerine ve varsa çevre düzeni planlarına uygun olarak hâlihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklüklerini, nüfus yoğunlukları ve eşiklerini, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, plan hükümleri ve raporuyla beraber bütün olan plandır. MEKÂNSAL PLANLAR  Mekânsal planlar;  kapsadığı coğrafi alandaki “arazi kullanımı ve yapılaşma düzeni”ni belirleyen/çerçeveleyen bir “fiziki/fiziksel plan” türüdür.  “mekân” ile ilişkilerinin yoğunluğu ve “fiziki” düzenlemelerinin ayrıntı düzeyleri dikkate alınarak, “üst düzey (üst ölçekli)” ve “alt düzey (alt ölçekli)” olmak üzere, temelde ikili bir tasnife tabi tutulduktan sonra; her bir düzeyde yer alan planların da, “amaçları” bakımından, kendi içerisinde, “genel amaçlı” ve “özel amaçlı” şeklinde iki alt kümeye ayrılması mümkündür. (SerdarYILMAZ, İmar Planlarının Hukuki Rejimi, SeçkinYay., Ankara, 2021, s.157.) MEKÂNSAL PLAN TÜRLERİ İmar Kanunu m.6: Mekânsal planlama kademeleri: Madde 6 –  Mekânsal planlar, kapsadıkları alan ve amaçları açısından Mekânsal Strateji Planlarına uygun olarak; “Çevre Düzeni Planları” ve “İmar Planları” kademelerinden oluşur. İmar planları ise nazım imar planı ve uygulama imar planı olarak hazırlanır. Her plan bir üst kademedeki plana uygun olarak hazırlanır.  Mekânsal strateji planlarında; kalkınma planı ile varsa bölge planları, bölgesel gelişme stratejileri ve diğer strateji belgelerinde ortaya konulan hedefler dikkate alınır.  Büyükşehirlerde 1/25.000 ölçekli nazım imar planının yapılmış olması, gerekli görülen bölgelerde 1/5.000 ölçekli nazım imar planlarının yapılmasına engel teşkil etmez. MEKÂNSAL PLAN TÜRLERİ MPYY m.4/1-h: Mekânsal plan: 3194 sayılı İmar Kanunu uyarınca hazırlanan, kapsadıkları alan ve amaçları açısından üst kademeden alt kademeye doğru sırasıyla; mekânsal strateji planı, çevre düzeni planı ve imar planını ifade eder. ARAZİ KULLANIMI VE YAPILAŞMADA SADECE «MEKÂNSAL PLAN» TÜRLERİNE UYULACAĞI PRENSİBİ Arazi kullanımı ve yapılaşmada sadece mekânsal strateji planları, çevre düzeni planları ve imar planları kararlarına uyulur. (İmar Kanunu m.8/1-d ve MPYY m.6/3) MEKÂNSAL PLANLARIN YAPIMINA DAİR GENEL ESASLAR: ARAŞTIRMA VE ANALİZ MPYY m.8: Araştırma ve analiz MADDE 8 –  (1) Mekânsal planların, plan değişiklilerinin, revizyon ve ilavelerin hazırlanması sürecinde, kamu kurum ve kuruluşları veya plan müelliflerince planın türüne ve kademesine göre bu Yönetmelikte genel başlıklar hâlinde belirtilen konularda ilgili kurum ve kuruluşlardan veri, görüş ve öneriler elde edilerek gerekli analiz, etüt, araştırma ve çalışmalar yapılır.  (2) Kurum ve kuruluşlar, görüşlerini en geç otuz gün içerisinde bildirmek zorundadır. Görüş bildirilmesi için etüt ve analiz gibi uzun süreli çalışma yapılması gereken hâllerde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının talebi üzerine otuz günü geçmemek üzere ilave süre verilir. Bu süre içerisinde görüş bildirilmediği takdirde plan hakkında olumsuz bir görüşün bulunmadığı kabul edilir.  (3) Kurum ve kuruluşların plan yapım aşamasında plan alanına yönelik ihtiyaç duydukları eğitim, sağlık, sosyal ve kültürel tesis, emniyet ve güvenlik vb. hizmet alanları ile bu alanlara ilişkin standartları bildirmeleri esastır. Bu amaçla nazım imar planı yapım aşamasında kurumların görüşü alınır.  (4) Nazım ve uygulama imar planlarının hazırlanması sürecinde birlikte veya eş zamanlı görüş istenebilir. Ancak, nazım imar planı hazırlanırken kurum ve kuruluş görüşlerinin veya verilerin uygulama imar planı ayrıntısında elde edilmesi hâlinde, bu görüş ve güncel veriler temin edilmek suretiyle plan onaylayan idareler farklı da olsa ayrıca uygulama imar planı için görüş veya veri istenmeyebilir. MEKÂNSAL PLANLARIN YAPIMINA DAİR GENEL ESASLAR: ARAŞTIRMA VE ANALİZ  (5) Kurum ve kuruluşlar planlama çalışmasında kullanılacak bilgi ve belgeleri, açık ve kapsamlı görüşüyle birlikte planlamaya veri teşkil edecek şekilde basılı belge olarak ve sayısal ortamda sağlamakla sorumludur.  (6) Verilerin Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi Portalından temini esastır. Kurum ve kuruluşlar verilerini Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi Portalından Bakanlıkça belirlenen standartlarda sunar.  (7) Planlama alanına yönelik ilgili kurum ve kuruluşlardan, uydu görüntülerinden veya hava fotoğraflarından ve arazi çalışmalarından sayısal veri seti oluşturularak planla birlikte idareye sunulur.  (8) Planlama alanının statüsüne, alanın büyüklüğüne ve kapsamına, yerleşik alan veya gelişme alanı olmasına, planın temellendiği sorunun niteliğine göre; sorun veya ihtiyaç analizine yönelik sektörel ve tematik raporlar, nüfus analizi ve projeksiyonu, yapı ve doku analizi, kentsel risk analizi gibi çalışmalar yapılabilir. MEKÂNSAL PLANLARIN YAPIMINA DAİR GENEL ESASLAR: ARAŞTIRMA VE ANALİZ  (9) Planlama alanı ve yakın çevresi ile alanın bölge veya kent bütünü içindeki konumunu belirlemek üzere; eşik analizi, yerinde yapılan incelemeler gibi fiziksel çalışmalarla birlikte, bilimsel tekniklere dayalı, ekonomik, sosyal, kültürel, politik, tarihi, sektörel ve teknolojik araştırmalar ile sorunlar ve potansiyel analizi yapılır. Ayrıca yürürlükteki planla ilgili gerekli çalışma ve değerlendirmeler de yapılır. Gerektiğinde güçlü, zayıf yönler ile fırsatları ve tehditleri içeren analiz yöntemi kullanılır. Bu çalışmalar araştırma raporunda yer alır.  (10) Afet ve diğer kentsel risklerin yüksek olduğu yerleşmeler veya yapılı kentsel çevre için, gerekli görülmesi hâlinde kentsel risk analizleri veya sakınım planlaması çalışmaları yapılır. Afet ve diğer kentsel riskler için yapılmış risk azaltıcı tedbirler planlarda esas alınır.  (11) Planlı ve sağlıklı gelişimin sağlanması için, alışveriş merkezleri, sanayi, depolama, lojistik bölgeler gibi büyük alan kullanımına sahip alanların yer seçiminde, yerleşmelerin gelişme yönü, nüfus ve yapı yoğunlukları, ulaşım sistemi gibi özellikleri dikkate alınarak gerekli analiz çalışmaları yapılır; bu çalışmalar değerlendirilerek planlar hazırlanır.  (12) Koruma amaçlı imar planlarının hazırlanması aşamasında; tarihi çevre ve geleneksel doku, kültürel ve doğal miras, sosyal ve ekonomik yapı, mülkiyet durumu, kentsel, sosyal ve teknik altyapı, yapı ve sokak dokusu, ulaşım-dolaşım sistemi, örgütlenme biçimi ve benzeri etütler kent bütünü ile ilişkilendirilerek yapılır. MEKÂNSAL PLANLARIN YAPIMINA DAİR GENEL ESASLAR: PLAN RAPORU MPYY m.9: Plan raporu MADDE 9 –  (1) Mekânsal planlara ilişkin, kendi kademesine göre ve yapılış amacının gerektirdiği açıklamaları içeren bir plan raporu hazırlanır.  (2) Plan raporunda, planın türü, ölçeği, kapsamı ve özelliğine göre; vizyon, amaç, hedefler ve stratejiler belirlenerek, koruma-kullanma esasları, alan kullanım kararları, yoğunluk ve yapılaşmaya ilişkin konularda planlama esasları ve uygulama ilkeleri, eylem planları, açık ve yeşil alan sistemi, ulaşım, erişilebilirlik ve mekânın etkin kullanılması, gerektiğinde koruma, sağlıklaştırma ve yenileme program, alan ve projelerinin etaplama esasları, alan kullanım dağılımı tablosu gibi hususlarda açıklamalara yer verilir.  (3) Planların araştırma aşamasında yapılan çalışmalarda elde edilen bilgi, belge ve sonuçlar ayrı raporlar hâlinde sunulabilir.  (4) Plan değişikliklerinde, değişiklik gerekçesi ve yapılan gereklilik analizlerini ayrıntılı açıklayan plan raporu hazırlanması zorunludur.  (5) İmar planlarında, bu Yönetmelikte tanımlanan veya plan gösteriminde bulunan kullanımlardan birden fazla mekânsal kullanımın aynı alanda bir arada bulunması durumunda uygulamaya yönelik alan kullanım oranları, otopark, yeşil alan ve benzeri sosyal ve teknik altyapı kullanımlarına ilişkin detaylar ile gerektiğinde bağımsız bölüm sayısı, plan raporu ve plan notlarında ayrıntılı olarak açıklanır. MEKÂNSAL PLANLARIN YAPIMINA DAİR GENEL ESASLAR: GÖSTERİM (LEJAND) TEKNİKLERİ MPYY m.10: Gösterim (lejand) teknikleri MADDE 10 –  (1) Her türlü mekânsal plan, kendi kademesinin ve yapılış amacının gerektirdiği çizim ve gösterim tekniğine göre hazırlanır.  (2) Planlar, Bakanlıkça belirlenen ve EK-1 Gösterimler başlığı altında yer alan EK-1a Ortak Gösterimler, EK-1b Mekânsal Strateji Planları Gösterimleri, EK-1c Çevre Düzeni Planı Gösterimleri, EK-1ç Nazım İmar Planı Gösterimleri, EK-1d Uygulama İmar Planı Gösterimleri ve EK-1e Detay Kataloğuna uygun olarak hazırlanır.  (3) Gösterim listesine ilişkin teklif niteliğinde olan, öznitelikler ve kodlamalar ile planların özelliği gereği ihtiyaç duyulacak gösterim tür ve tipi Bakanlıkça değerlendirilerek uygun görülen gösterimler, Bakanlığın internet sayfasında ilan edilir. Bakanlıkça ilan edilmeyen gösterim planlarda uygulanamaz. MEKÂNSAL PLANLARIN YAPIMINA DAİR GENEL ESASLAR: STANDARTLAR MPYY m.11: Standartlar MADDE 11 –  (1) İmar planlarının yapımı ve değişikliklerinde planlanan alanın veya bölgenin şartları ile gelecekteki gereksinimleri göz önünde tutularak kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarında bu Yönetmeliğin EK-2 Tablosunda belirtilen asgari standartlara ve alan büyüklüklerine uyulur.  (2) Kentsel asgari standartlar, Bakanlıkça belirlenen esaslar doğrultusunda çevre düzeni planı ile belirlenebilir.  (3) Planda yerleşik alan olarak belirlenen alanlarda yapılacak imar planı revizyon ve değişikliklerinde, bu Yönetmelikte belirtilen eğitim, sağlık ve ibadet kullanımlarına ilişkin asgari alan büyüklüğünün karşılanamaması durumunda ilgili kamu kurum ve kuruluşunun teklifi doğrultusunda veya görüşü alınarak alan büyüklüğü plan ile belirlenir. MEKÂNSAL PLANLARIN YAPIMINA DAİR GENEL ESASLAR: STANDARTLAR  (4) Sit alanlarında; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının fiziksel ve mülkiyet dokusu özellikleri, mevcut sosyal ve teknik altyapı tesisleri, koruma-kullanma dengesi, planlanan alanın şartları ile ihtiyaçları gözetilerek kentsel, sosyal ve teknik altyapı alan standartları, yaya ve taşıt yolları genişlikleri koruma amaçlı imar planı kararları ile belirlenir.  (5) Planlarda, turizm merkez ve bölgelerinde yılın belirli dönemlerinde ikamet edilen konut alanlarında nüfusun gelecekte sürekli yerleşeceği varsayılarak gerekli kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanları ile ihtiyaca karşılık gelecek otopark alanlarının ayrılması zorunludur. Bu alanlar, ayrıldığı amaca uygun yapılaşma gerçekleşinceye kadar park, çocuk bahçesi veya spor alanı olarak kullanılabilir.  (6) İmar planları hazırlanırken varsa ulaşım planı dikkate alınarak otopark düzenlemesi yapılır. İmar planında otopark alanı ayrılırken, alan kullanım kararına bağlı olarak yerleşik ve hareketli nüfusun oluşturacağı trafik yoğunluğu dikkate alınarak semt veya bölge otoparkı düzenlenir. İmar planlarında otopark alanları ayrılırken otoparkın hizmet vereceği bölgenin sosyal, kültürel ve ekonomik durumu ile kalıcı ve hareketli nüfusun oluşturacağı trafik yoğunluğu dikkate alınır. Bu bölgelerde ulaşım planlarının yapılması esastır. Bölgesel otopark alanları ayrılırken ulaşım planları dikkate alınır. MEKÂNSAL PLANLARIN YAPIMINA DAİR GENEL ESASLAR: YÜRÜME MESAFELERİ MPYY m.12: Yürüme mesafeleri MADDE 12 –  (1) İmar planlarında yürüme mesafeleri; eğitim, sağlık ile yeşil alanların hizmet etki alanındaki nüfusun erişme mesafesi topoğrafya, yapılaşma, yoğunluk, mevcut doku, doğal ve yapay eşikler dikkate alınarak planlanır. Bu fıkrada belirtilen hususlar uygun olması hâlinde ikinci ve üçüncü fıkralardaki asgari yürüme mesafelerine uyulur.  (2) İmar planlarında; çocuk bahçesi, oyun alanı, açık semt spor alanı, aile sağlık merkezi, kreş, anaokulu ve ilkokul fonksiyonları takriben 500 metre, ortaokullar takriben 1.000 metre, liseler ise takriben 2.500 metre mesafe dikkate alınarak yaya olarak ulaşılması gereken hizmet etki alanında planlanabilir.  (3) Ayrıca imar planlarında; dini tesislerden küçük cami takriben 250 metre, orta (semt) cami takriben 400 metre mesafe dikkate alınarak yaya olarak ulaşılması gereken hizmet etki alanında planlanabilir. Mescitler ise yerleşik veya hareketli nüfusa göre takriben 150 metre hizmet etki alanında yapılabilir.  (4) Brüt nüfus yoğunluğu 100 kişi/ha ve daha az olan yerleşim bölgelerinde, dağınık kırsal nitelikli yerleşmelerde veya yerleşik alanlarda uygun büyüklük ve nitelikte alan bulunamaması hâlinde veya bu fonksiyonlara ulaşımı zorlaştıran doğal ya da yapay eşikler olması nedeniyle yürüme mesafeleri artırılabilir.  GENEL AMAÇLI ÜST DÜZEY (ÜST ÖLÇEKLİ) MEKÂNSAL PLANLAR Mekânsal Strateji Planları Çevre Düzeni Planları MEKÂNSAL STRATEJİ PLANLARI İmar Kanunu m.5/17:  Mekânsal Strateji Planı; ekonomik, sosyal politikalar ve çevre politikaları ile stratejilerini mekânla ilişkilendirerek fiziki gelişmeyi ve sektörel kararları yönlendiren, ülke bütününde ve gerekli görülen bölgelerde hazırlanan, raporu ile bütün olan plandır. MEKÂNSAL STRATEJİ PLANLARI 1 sayılı CBK m.102/1-a:  (1) Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır: a) Yerleşme, yapılaşma ve arazi kullanımına yön veren, her tür ve ölçekte fiziki planlara ve uygulamalara esas teşkil eden üst ölçekli mekânsal strateji planlarını ve çevre düzeni planlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak hazırlamak, hazırlatmak, onaylamak ve uygulamanın bu stratejilere göre yürütülmesini sağlamak, (…) MEKÂNSAL STRATEJİ PLANLARI MPYY m.4/1-ı:  Mekânsal strateji planı: Ülke kalkınma politikaları ve bölgesel gelişme stratejilerini mekânsal düzeyde ilişkilendiren, bölge planlarının ekonomik ve sosyal potansiyel, hedef ve stratejileri ile ulaşım ilişkileri ve fiziksel eşiklerini de dikkate alarak değerlendiren, yer altı ve yer üstü kaynakların ekonomiye kazandırılmasına, doğal, tarihi ve kültürel değerlerin korunmasına ve geliştirilmesine, yerleşmeler, ulaşım sistemi ile kentsel, sosyal ve teknik altyapının yönlendirilmesine dair mekânsal stratejileri belirleyen, sektörlere ilişkin mekânsal politika ve stratejiler arasında ilişkiyi kuran, 1/250.000, 1/500.000 veya daha üst ölçek haritalar üzerinde şematik ve grafik dil kullanılarak hazırlanan, ülke bütününde ve gerekli görülen bölgelerde yapılabilen, sektörel ve tematik paftalar ve raporu ile bütün olan planı, ifade eder.  MEKÂNSAL STRATEJİ PLANININ UNSURLARI MPYY m.15: Planın unsurları MADDE 15 –  (1) Mekânsal strateji planları sektörel ve tematik paftalar ile plan raporundan oluşur.  (2) Yerleşmeler sistemi ve kentleşme, ulaşım sistemi, su, risk, altyapı, ekonomi ve özel uzmanlaşma bölgeleri, geliştirilmesi kısıtlı veya özel koşullarla tanımlanan alanlar, özel ilkeler doğrultusunda planlanması gerekli alanlar ve benzeri konularda sektörel ve tematik karar paftaları hazırlanır.  (3) Bölge mekânsal strateji planları hazırlanırken, bölgenin özellikleri gözetilerek sektörel ve tematik pafta konuları çeşitlendirilebilir.  (4) Mekânsal strateji planı raporu; vizyon ve öncelikler, ilkeler, amaç, kapsam, hedefler ve stratejiler, sektörel ve tematik kararlar, plan hükümleri ve eylem planı konu başlıklarını içerecek şekilde hazırlanır.  (5) Kullanılacak olan gösterim teknikleri, sektörel ve tematik paftaların niteliğine ve ölçeğine göre planın hazırlanması sırasında geliştirilebilir ve bu Yönetmelik ekinde yer alan gösterimlerinden farklılıklar gösterebilir. Gerektiğinde diğer plan türlerine ilişkin gösterimler kullanılabilir. PLANLAMA ALANI: «ÜLKE» / «BÖLGE» MPYY m.13:  (1) Mekânsal strateji planı;  a) Ülke bütünü ile karasuları ve münhasır ekonomik bölgeleri kapsayacak şekilde ülke düzeyinde,  b) Metropoliten bölgeler, gelişme odakları, yeni kentler, gelişme koridorları, üretim, arz ve tüketim akımları ve ilişkileri, kentsel ve bölgesel ağlar, yerleşmelerin yoğunluğu, ulaşım ilişkileri ve fiziksel eşikler gibi etkenler dikkate alınarak Bakanlık tarafından belirlenen havza ya da bölgeleri kapsayacak şekilde bölge düzeyinde, hazırlanır. MEKÂNSAL STRATEJİ PLANLARI ARASINDA HİYERARŞİ Ülke Mekânsal Strateji Planı Bölge Mekânsal Strateji Planları MEKÂNSAL STRATEJİ PLANLARI İmar mevzuatımıza yakın bir tarihte giren bu plan türünün, ülkemizde henüz herhangi bir uygulaması/örneği yoktur. MEKÂNSAL STRATEJİ PLANLARI Yetki? Şekil/Usul? Hukuki Nitelik? Yargısal Denetim? ÇEVRE DÜZENİ PLANLARI İmar Kanunu m.5/15:  Çevre düzeni planı; varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve stratejilerine uygun olarak yerleşim, gelişme alanları ve sektörlere ilişkin alt ölçek planlarını yönlendiren genel arazi kullanım kararları çerçevesinde ilke ve kriterleri belirleyen, bölge, havza veya il bütününde hazırlanan, plan hükümleri ve raporuyla bir bütün olan plandır. ÇEVRE DÜZENİ PLANLARI MPYY m.4/1-c:  Çevre düzeni planı: Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan planı, ifade eder. ÇEVRE DÜZENİ PLANLARI MPYY m.19/1-a: Plan ilke ve esasları  MADDE 19 – (1) Çevre düzeni planları hazırlanırken; a) Varsa mekânsal strateji planlarına uygunluğun sağlanması, esastır. PLANLAMA ALANI: «BÖLGE» / «HAVZA» / «İL» MPYY m.18: Çevre düzeni planı; coğrafi, sosyal, ekonomik, idari, mekânsal ve fonksiyonel nitelikleri açısından benzerlik gösteren bölge, havza veya en az bir il düzeyinde yapılır. ÇEVRE DÜZENİ PLANLARI ARASINDA HİYERARŞİ Bölge Çevre Düzeni Planları Havza Çevre Düzeni Planları İl Çevre Düzeni Planları ÇEVRE DÜZENİ PLANLARI Yetki? Şekil/Usul? Hukuki Nitelik? Yargısal Denetim?  ÖZEL AMAÇLI ÜST DÜZEY (ÜST ÖLÇEKLİ) MEKÂNSAL PLANLAR  Tipik örnek: «Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Planları» KÜLTÜR VE TURİZM KORUMA VE GELİŞİM PLANLARI Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ve Turizm Merkezlerinde Planlamaya ve Uygulamaya İlişkinYönetmelik m.4/1-g:  Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Planları: İçinde turizm türleri ile kültür ve eğitim, eğlence, ticaret, konut ve her türlü teknik ve sosyal altyapı alanlarından bir veya daha fazlasını kapsayan, kendi içinde alt bölgeler ihtiva edebilen, bu kapsamda kaynaklar arasında koruma-kullanma dengesini ve sektörel kalkınmayı sağlayan, arazi ana kullanım kararlarını belirleyen, açıklama raporları ve plan notları ile bir bütün olan 1/25000 veya daha üst ölçekli fiziki planlardır.  «Kanuni idare ilkesi» yönünden tartışmalı bir plan türü!  GENEL AMAÇLI ALT DÜZEY (ALT ÖLÇEKLİ) MEKÂNSAL PLANLAR: «İMAR PLANLARI» Nazım İmar Planları Uygulama İmar Planları + [«Metropoliten İmar Planları»nın Niteliğine Dair Tartışmalar] «İMAR PLANI» TANIMI  Bugün için, imar mevzuatımızda, «imar planı» kavramı müstakil biçimde tanımlanmamış; onun yerine, kavramın türleri / alt kavramları konumundaki «nazım imar planı» ve «uygulama imar planı»nı ayrı ayrı tanımlama yoluna gidilmiştir. (İmar Kanunu m.5 ve MPYY m.4)  Öğretide ise, «imar planı» kavramının, çeşitli açılardan müstakil biçimde tanımlandığı görülmektedir.  «İMAR PLANI» TANIMI  Kanımızca, «imar planı» kavramının karakteristik özelliklerini/niteliklerini gözeterek, şöyle bir tanımlama yapmak mümkündür:  “İmar planları; şehircilik ilkeleri ve planlama esasları doğrultusunda, kestirimlere (yerleşim yerlerinin nüfus projeksiyonlarına) dayalı olarak, arazilerin fonksiyonlarını, bu anlamda kullanım tür, biçim ve yoğunluğunu ayrıntılı ve bütüncül biçimde belirleyip, yerleşme ve yapılaşmaya ilişkin kurallar getirmek suretiyle, kapsadığı coğrafi alanın genel imar düzenini oluşturan/çerçeveleyen, yazılı ve çizili/şematik unsurlardan teşekkül eden, atipik düzenleyici idari işlem niteliğindeki bağlayıcı hukuksal belgelerdir.” (SerdarYILMAZ, İmar Planlarının Hukuki Rejimi, SeçkinYay., Ankara, 2021, s.82.) «İMAR PLANLARI»NIN TEKNİK BİLEŞENLERİ: BAZI TEMEL KAVRAMLAR Hâlihazır Harita Plan Paftası (Plan Şeması) Plan Raporu (Plan Açıklama Raporu) Plan Notları İMAR PLANLARINA DAİR GENEL ESASLAR MPYY m.21: İmar planı ilkeleri MADDE 21 –  (1) İmar planları, varsa kadastral durum işlenmiş, en son onaylı hâlihazır haritalar üzerine çizilir. Kıyı alanlarında yapılan imar planlarında onaylı kıyı kenar çizgisinin paftalarda gösterilmesi zorunludur.  (2) Nazım ve uygulama imar planları gerekli görülmesi hâlinde eş zamanlı olarak hazırlanabilir. Nazım imar planı kesinleşmeden uygulama imar planı onaylanamaz. Ancak, onay yetkisinin aynı idarede bulunması hâlinde nazım ve uygulama imar planları eş zamanlı olarak onaylanabilir.  (3) İmar planları, planlama alanına ilişkin inceleme, araştırma, etüt ve eşik analizi çalışmalarının değerlendirilmesinden elde edilen senteze dayalı olarak hazırlanır.  (4) İmar planlarının, yeterliliği haiz müellifler tarafından kanun ve yönetmelik hükümlerine göre gerekli teknik araştırmalar yapılarak hazırlanması zorunludur. Bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak hazırlanan planlar ve bu planlara ilişkin revizyon, ilave ve değişiklik teklifleri yetkili idarelere karar alınması için sunulur. İMAR PLANLARINA DAİR GENEL ESASLAR  (5) İmar planlarında, planlama alanının niteliğine göre mevzuatta öngörülen sağlık koruma bantları, güvenlik bölgesi ve benzeri koruma kuşakları gösterilir. İmar planları, varsa stratejik gürültü haritaları ve eylem planları dikkate alınarak hazırlanır ve planlarda bu konuda gerekli tedbirler alınır.  (6) Onaylı jeolojik-jeoteknik veya mikro bölgeleme etüt raporu bulunmayan alanlarda imar planları hazırlanamaz.  (7) İmar planına esas onaylı jeolojik-jeoteknik etüt veya mikro bölgeleme raporlarındaki yerleşime uygunluk durumu haritalarına uyulması zorunludur. İmar planlarının hazırlanmasında, varsa öncelikle mikro bölgeleme etütleri, yoksa yerleşim alanının planlanmasına yönelik uygun jeolojik-jeoteknik etütler kullanılır.  (8) Çevre kirliliği oluşturmayan mevcut veya ilave ihtiyaç duyulan sosyal ve teknik altyapı alanlarının, öncelikle söz konusu hizmetleri yürütmekle yükümlü kurum ve kuruluşların varsa kendi mülkiyeti veya tasarrufundaki alanlar üzerinde planlanması esastır.  İMAR PLANLARINA DAİR GENEL ESASLAR  (9) İnsan sağlığı ve güvenliği üzerinde doğrudan veya dolaylı olumsuz etkileri olan enerji nakil hatları, dere koruma kuşakları, taşkın risk alanları, afete maruz alanlar ve benzeri alanlara ilişkin kurum ve kuruluş görüşleri imar planlarına yansıtılır.  (10) İmar planlarında Ticaret+Konut, Ticaret+Turizm+Konut, Turizm+Ticaret karma kullanım alanlarında konut kullanımına da yer verilmesi hâlinde, konut kullanım oranları belirtilerek, konut kullanımının gerektirdiği sosyal ve teknik altyapı alanlarının ayrılması zorunludur. İmar planlarında konutun yer aldığı karma kullanımlarda konut kullanım oranının belirtilmediği hâllerde en fazla % 30 konut kullanabileceği varsayılır.  (11) İmar planlarında, özel proje alanı olarak belirlenen yerlerde nüfus veya yapı yoğunluğu ile kullanım ve yapılaşmaya ilişkin kararlar belirtilir.  (12) İmar planlarında araç trafiğinin azaltılması, toplu taşıma ve yaya öncelikli bir ulaşım sisteminin kurgulanması esastır. Toplu taşım araçlarının kullanımının teşvik edilmesi amacıyla park et - devam et sisteminin yaygınlaştırılmasına ve toplu taşım duraklarının veya istasyonlarının bulunduğu etki alanında otopark alanları ayrılması ve birbirine entegre olmasına ilişkin imar planlarında kararlar getirilir.  (13) İmar planlarında afet ve acil durumlarda ihtiyaç duyulabilecek açık alan, yol ve diğer mekânsal ihtiyaçlar gözetilir.  (14) İmar planlarında, sosyal altyapıya yönelik standartlarının sağlanabilmesi açısından imar adalarının çok küçük ve parçalı oluşturulmayacak şekilde imar yollarının düzenlenmesi esastır. İMAR PLANI YAPILMASI ZORUNLULUĞU İmar Kanunu m.7/1-b:  Son nüfus sayımında, nüfusu 10.000'i aşan yerleşmelerin imar planlarının yaptırılmaları mecburidir. (BAĞLI YETKİ)  Son nüfus sayımında nüfus 10.000'i aşmayan yerleşmelerde, imar planı yapılmasının gerekli olup olmadığına belediye meclisi karar verir. Mevcut imar planları yürürlüktedir. (TAKDİR YETKİSİ) NAZIM İMAR PLANI İmar Kanunu m.5/2:  Nazım İmar Planı; varsa bölge planlarının mekâna ilişkin genel ilkelerine ve varsa çevre düzeni planlarına uygun olarak hâlihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklüklerini, nüfus yoğunlukları ve eşiklerini, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, plan hükümleri ve raporuyla beraber bütün olan plandır.  NAZIM İMAR PLANI MPYY m.4/1-i:  Nazım imar planı: Mevcut ise çevre düzeni planının genel ilke, hedef ve kararlarına uygun olarak, arazi parçalarının genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, çeşitli kentsel ve kırsal yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere, varsa kadastral durumu işlenmiş olarak 1/5.000 ölçekte, büyükşehir belediyelerinde 1/5000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte, onaylı hâlihazır haritalar üzerine, plan notları ve ayrıntılı raporuyla bir bütün olarak hazırlanan planı, ifade eder.  NAZIM İMAR PLANLARINA DAİR GENEL ESASLAR MPYY m.23: Nazım imar planı MADDE 23 –  (1) Nazım imar planında karar düzeyi ve içerikleri bakımından, uygulama imar planındaki detay kararlar alınmaması esas olup, uygulamaya dönük kararlar uygulama imar planlarında belirlenir.  (2) İhtiyaç duyulması hâlinde, nazım imar planlarında, sosyal ve teknik altyapı alanları ve kamuya ayrılan alan dengeleri gözetilmek suretiyle uygulama imar planlarının yapım etapları belirlenebilir.  (3) Ulaşım sisteminin yolculukların mesafesini kısaltacak şekilde tasarlanması esastır.  (4) Park, çocuk bahçesi, oyun alanı, meydan gibi açık alanların mahalle ve semt ölçeğinde merkezlerle birlikte tasarlanması esastır.  (5) Açık ve yeşil alan ile diğer sosyal ve teknik altyapı alanları bir bütün olarak, erişilebilir şekilde merkezlerle birlikte planlanmalıdır.  (6) Nazım imar planlarının hazırlanması sürecinde, planlama alanı sınırları kapsamında aşağıda genel başlıklar hâlinde belirtilen konularda ilgili kurum ve kuruluşlardan veriler elde edilir; bu veriler kapsamında analiz, etüt ve araştırmalar yapılır: (…) NAZIM İMAR PLANI ÜZERİNE DOĞRUDAN UYGULAMA YAPILAMAYACAĞI PRENSİBİ MPYY m.7/1-d: Mekânsal strateji planları, çevre düzeni planları ile nazım imar planları üzerinden ölçü alınarak uygulama yapılamaz. NAZIM İMAR PLANININ «GENEL» NİTELİĞİNE DAİR BİR İSTİSNA: AKARYAKIT İSTASYONLARI 5393 sayılı Belediye Kanunu m.80: Şehirlerarası özel otobüs terminali işletmesi ve akaryakıt istasyonları Madde 80- Belediye sınırları ve mücavir alanları içinde, kara yolu ile yolcu taşıma hakkına sahip gerçek ve tüzel kişilerin şehirlerarası otobüs terminali kurmalarına ve işletmeleri ile her türlü akaryakıt ile sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) istasyonlarına nazım imar ve uygulama imar plânına uygun olmak kaydıyla belediye tarafından izin verilebilir. Akaryakıt istasyonlarına izin verilmesi için nazım imar plânında akaryakıt istasyonu olarak gösterilmesi şarttır. Bu istasyonlara çalışma ruhsatı büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi tarafından verilir. UYGULAMA İMAR PLANI İmar Kanunu m.5/3: Uygulama İmar Planı; tasdikli hâlihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plandır. UYGULAMA İMAR PLANI MPYY m.4/1-k:  Uygulama imar planı: Nazım imar planı ilke ve esaslarına uygun olarak yörenin koşulları ve planlama alanının genel özellikleri, yapının kullanım amacı ve ihtiyacı, erişilebilirlik, sürdürülebilirlik ve çevreye etkisi dikkate alınarak; yapılaşmaya ilişkin yapı adaları, kullanımları, yapı nizamı, bina yüksekliği, taban alanı katsayısı, kat alanı kat sayısı veya emsal, yapı yaklaşma mesafesi, ön cephe hattı, ifraz hattı, kademe hattı, ada ayrım çizgisi, taşıt, yaya ve bisiklet yolları, ulaşım ilişkileri, parkları, meydanları, kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını, gerektiğinde; parsel büyüklükleri, parsel cephesi ve derinliği, arka cephe hattı, yol kotu ve bu kotun altındaki kat adedi, bağımsız bölüm sayısı gibi yapılaşma ve uygulamaya ilişkin kararları, uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren ve varsa kadastral durumu işlenmiş olarak 1/1.000 ölçekte onaylı hâlihazır haritalar üzerinde, plan notları ve ayrıntılı raporuyla bir bütün olarak hazırlanan planı, ifade eder. UYGULAMA İMAR PLANLARINA DAİR GENEL ESASLAR MPYY m.24: Uygulama imar planı MADDE 24 –  (1) Uygulama imar planlarının tamamı bir aşamada yapılabileceği gibi sosyal ve teknik altyapı alanı dengeleri gözetilerek etaplar hâlinde de yapılabilir.  (2) Nazım imar planları üzerinde gösterilen sosyal ve teknik altyapı alanlarının konum ile büyüklükleri, toplam standartların altına düşülmemek, nazım imar planının ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü ve genel işleyişini bozmamak ve hizmet etki alanı içinde kalmak şartı ile ilgili kurum ve kuruluşların görüşü dikkate alınarak uygulama imar planlarında değiştirilebilir.  (3) Uygulama imar planlarında, bölgenin ihtiyacına yönelik çocuk bahçesi, yeşil alan, otopark, cep otoparkı, yol boyu otopark, durak cebi, aile sağlık merkezi, mescit, karakol, muhtarlık, trafo gibi sosyal ve teknik altyapı alanlarını artırıcı küçük alan gerektiren fonksiyonlar ayrılabilir ve bu fonksiyonların konulması nazım imar planına aykırılık teşkil etmez.  (4) Uygulama imar planlarında yapılaşma koşullarına ilişkin olarak; ayrık, bitişik, blok yapı nizamı ile Taban Alanı Kat Sayısı (TAKS), Kat Alanları Kat Sayısı (KAKS), emsal, bina yüksekliği, yapı yaklaşma mesafeleri belirlenir. UYGULAMA İMAR PLANLARINA DAİR GENEL ESASLAR (5) Araç trafiğine ayrılmış şerit sayısını azaltmamak ve ilgili TSE standartlarına uymak kaydıyla; taşıt yollarının yaya, engelli ve bisiklet kullanımına ayrılmış kısımlarının genişlikleri, nazım imar planında değişikliğe gerek olmaksızın uygulama imar planında artırılabilir. (6) Uygulama imar planlarında, öncelikle engelliler, çocuklar ve yaşlılar gibi kamu ortak mekânlarını kullanmakta zorluk çeken ve hareket kısıtlılığı bulunan kişilerin kentsel kullanımlara, sosyal altyapı alanlarına erişimini ve kullanımını sağlayıcı ve kolaylaştırıcı tedbirlerin alınması amacıyla tasarım ilkeleri geliştirilmesi esastır. (7) Uygulama imar planlarında yaya ve bisiklet yolları ile bisiklet park yerleri uygulama ilkeleri geliştirilmesi esastır. (8) İlgili mevzuatına göre koruma altına alınmış, tescil edilmiş doğal ve kültürel varlıklar, bunların ayrılmaz parçası olan eklentileri, bahçe avlu duvarları, varsa tescilli tek yapıların koruma alanları, sokak dokuları gibi bütünleyici unsurları ile varsa koruma alan sınırları planlarda ayrıntılı olarak gösterilir. Ayrıca, varsa tescile değer yapıların tespit edilmesi hâlinde değerlendirilmek üzere ilgili idaresine bildirilmesi esastır. (9) Nazım imar planlarında karma kullanım olarak belirlenen fonksiyonların, uygulama imar planlarında ayrıştırılması esastır. (10) Uygulama imar planlarının hazırlanması sürecinde, aşağıda genel başlıklar hâlinde belirtilen konularda ilgili kurum ve kuruluşlardan veriler elde edilir; bu veriler kapsamında aşağıdaki analiz ve araştırmalar yapılır: (…) «NAZIM İMAR PLANI» – «UYGULAMA İMAR PLANI» İLİŞKİSİ Nazım İmar Planları Uygulama İmar Planları «NAZIM İMAR PLANI» – «UYGULAMA İMAR PLANI» İLİŞKİSİ «Nazım imar planı», «uygulama imar planı»nın hem şartı hem de sınırıdır. (SerdarYILMAZ, İmar Planlarının Hukuki Rejimi, SeçkinYay., Ankara, 2021, s.210.) «NAZIM» VE «UYGULAMA» İMAR PLANLARI EŞ ZAMANLI OLARAK HAZIRLANABİLİR/ONAYLANABİLİR Mİ? MPYY m.21/2:  «Nazım» ve «uygulama» imar planları, gerekli görülmesi hâlinde, eş zamanlı olarak hazırlanabilir.  «Nazım imar planı» kesinleşmeden «uygulama imar planı» onaylanamaz.  Ancak, «onay yetkisi»nin aynı idarede bulunması hâlinde «nazım» ve «uygulama» imar planları eş zamanlı olarak onaylanabilir. «METROPOLİTEN İMAR PLANLARI»NIN NİTELİĞİNE DAİR TARTIŞMALAR İmar Kanunu m.9/1:  “Bakanlık (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) gerekli görülen hâllerde, (…) birden fazla belediyeyi ilgilendiren metropoliten imar planlarının (…) tamamını veya bir kısmını, ilgili belediyelere veya diğer idarelere bu yolda bilgi vererek ve gerektiğinde işbirliği sağlayarak yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re’sen onaylamaya yetkilidir.” İMAR PLANLAMA YETKİSİ Anayasa m.127/1: Mahallî idareler; il, belediye veya köy halkının mahallî müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir. ANAYASA MAHKEMESİ’NİN «MAHALLÎ MÜŞTEREK İHTİYAÇ» TANIMI Mahallî müşterek ihtiyaç; «herhangi bir yerel yönetim biriminin sınırları içinde yaşayan kişi, aile, zümre ya da sınıfın özel çıkarlarını değil, aynı yörede birlikte yaşamaktan doğan somut durumların yarattığı, yoğunlaştırdığı ve sürekli güncelleştirdiği, özünde etkinlik, ölçek ve sağladığı yarar bakımından yerel sınırları aşmayan, bölünebilir ve rekabet konusu olabilen yerel ve kamusal hizmet karakterinin ağır bastığı ortak beklentileri ifade etmektedir.» Ör. bkz. AYM: E.2015/34, K.2015/48, T.13/05/2015 (RG: T.23/05/2015, S.29364). «MÜCAVİR ALAN» KAVRAMI  İmar Kanunu m.5/14: Mücavir Alan; imar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altına verilmiş olan alanlardır.  BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ OLMAYAN İLLERDE İMAR PLANLAMA YETKİSİ  «Büyükşehir belediyesi» olmayan illerde, «nazım» ve «uygulama» imar planları; belediye ve mücavir alan sınırları içinde, BELEDİYE; bu alanların dışında ise, İL ÖZEL İDARESİ tarafından yapılır veya yaptırılır. Bkz. İmar Kanunu m.8/1-b, m.5/12, m.5/14; MPYY m.4/1-d, m.35/1, m.35/2; 5393 sayılı Belediye Kanunu m.18/1-c; 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu m.6/1-b, m.10/1-c, m.70. BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNDE İMAR PLANLAMA YETKİSİ 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu m.7/1-b:  Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır: (…)  Çevre düzeni plânına uygun olmak kaydıyla, büyükşehir belediye sınırları içinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte nazım imar plânını yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak; büyükşehir içindeki belediyelerin nazım plâna uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar plânlarını, bu plânlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon plânlarını ve imar ıslah plânlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulanmasını denetlemek; nazım imar plânının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmayan ilçe belediyelerinin uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmak veya yaptırmak. BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNDE İMAR PLANLAMA YETKİSİ 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu m.14/8:  Büyükşehir kapsamındaki ilçe belediye meclisleri tarafından alınan imara ilişkin kararlar, kararın gelişinden itibaren üç ay içinde büyükşehir belediye meclisi tarafından nazım imar plânına uygunluğu yönünden incelenerek aynen veya değiştirilerek kabul edildikten sonra büyükşehir belediye başkanına gönderilir. Üç ay içinde büyükşehir belediye meclisinde görüşülmeyen kararlar onaylanmış sayılır. ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANLIĞI’NIN İMAR PLANLAMA YETKİSİ İmar Kanunu m.9/1:  Bakanlık gerekli görülen hâllerde, kamu yapıları ve enerji tesisleriyle ilgili alt yapı, üst yapı ve iletim hatlarına ilişkin imar planı ve değişikliklerinin, umumi hayata müessir afetler dolayısıyla veya toplu konut uygulaması veya Gecekondu Kanununun uygulanması amacıyla yapılması gereken planların ve plan değişikliklerinin, birden fazla belediyeyi ilgilendiren metropoliten imar planlarının veya içerisinden veya civarından demiryolu veya karayolu geçen, hava meydanı bulunan veya havayolu veya denizyolu bağlantısı bulunan yerlerdeki imar ve yerleşme planlarının tamamını veya bir kısmını, ilgili belediyelere veya diğer idarelere bu yolda bilgi vererek ve gerektiğinde işbirliği sağlayarak yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re'sen onaylamaya yetkilidir. ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANLIĞI’NIN İMAR PLANLAMA YETKİSİ İmar Kanunu m.9/3-4:  Bir kamu hizmetinin görülmesi maksadı ile resmî bina ve tesisler için imar planlarında yer ayrılması veya bu amaçla değişiklik yapılması gerektiği takdirde, Bakanlık, valilik kanalı ile ilgili belediyeye talimat verebilir veya gerekirse imar planının resmî bina ve tesislerle ilgili kısmını re'sen yapar ve onaylar.  Bakanlık birden fazla belediyeyi ilgilendiren imar planlarının hazırlanmasında, kabul ve onaylanması safhasında ortaya çıkabilecek ihtilafları halleder, gerektiğinde re'sen onaylar. ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANLIĞI’NIN İMAR PLANLAMA YETKİSİ İmar Kanunu m.8/1-g:  Bakanlık; ilgili idareler, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılan mekânsal planlamaya, harita ve parselasyona, etüt ve projelendirmeye, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni düzenlemeye, enerji kimlik belgesi hazırlanmasına ilişkin iş ve işlemler ile yapı malzemelerini; denetlemeye, aykırılıklar hakkında işlem tesis etmeye, aykırılıkları gidererek mevzuata uygun hâle getirmeye yönelik değişiklik yapmaya ve onaylamaya, yapı tatil tutanağı tanzim etmeye, mühürlemeye, yıkım kararı almaya ve yıkımı gerçekleştirmeye, ilgililer hakkında idari yaptırım kararı vermeye yetkilidir. (…) ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANLIĞI’NIN İMAR PLANLAMA YETKİSİ 1 sayılı CBK m.102/1-h:  (1) Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır: (…)  h) İdarelerin ihtilafı hâlinde, genel imar düzeni ve uyumunu sağlamak üzere, her türlü etüt, harita ve imar planı, plan değişikliği, plan revizyonu, parselasyon planı hazırlanması, onaylanması ve uygulanmasında koordinasyon sağlamak, ihtilafları gidermek, gerektiğinde ihtilaf konusu işi resen yapmak, yaptırmak ve onaylamak, (…)  ÖZEL AMAÇLI ALT DÜZEY (ALT ÖLÇEKLİ) MEKÂNSAL PLANLAR: «ÖZEL AMAÇLI İMAR PLANLARI»  Başlıca örnekler: Koruma Amaçlı İmar Planları Boğaziçi İmar Planları Turizm Amaçlı İmar Planları Özelleştirme Alanları İmar Planları Islah İmar Planları «TAMAMLAYICI» VE «DEĞİŞTİRİCİ» İMAR PLANLARI TAMAMLAYICI İMAR PLANLARI İlave İmar Planları Mevzi İmar Planları DEĞİŞTİRİCİ İMAR PLANLARI Revizyon İmar Planları İmar Planı Değişiklikleri TAMAMLAYICI VE DEĞİŞTİRİCİ İMAR PLANLARININ TABİ OLDUĞU USUL MPYY m.33/7: Onaylanmış planlarda yapılacak revizyon, ilave ve değişiklikler de yukarıdaki usullere tabidir. İLAVE İMAR PLANI MPYY m.25/2:  İmar planlarının ihtiyaca cevap vermediği durumlarda, mevcut plana bitişik ve mevcut planın genel arazi kullanım kararları ile süreklilik, bütünlük ve uyum sağlayacak biçimde, bu Yönetmelikte belirtilen ilke, esas ve standartlara uygun olarak ilave imar planı yapılabilir. MEVZİ İMAR PLANI -Mülga- Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik m.3/1-(5):  Mevzii İmar Planı: Mevcut planların yerleşmiş nüfusa yetersiz kalması veya yeni yerleşim alanlarının kullanıma açılması gereğinin ve sınırlarının ilgili idarece belirlenmesi hâlinde, bu Yönetmeliğin plan yapım kurallarına uyulmak üzere yapımı mümkün olan, yürürlükteki her tür ve ölçekteki plan sınırları dışında, planla bütünleşmeyen konumdaki, sosyal ve teknik altyapı ihtiyaçlarını kendi bünyesinde sağlayan, raporuyla bir bütün olan imar planıdır. REVİZYON İMAR PLANI MPYY m.25/1: İmar planlarının ihtiyaca cevap vermediği veya uygulamasının mümkün olmadığı durumlar ile üst kademe plan kararlarına uygunluğunun sağlanması amacıyla planın tamamının veya plan ana kararlarını etkileyecek bir kısmının yenilenmesi için bu Yönetmelikte belirtilen ilke, esas ve standartlara uygun olarak imar planlarında revizyon yapılır. İMAR PLANI DEĞİŞİKLİĞİ  İmar Kanunu ek madde 8/1: Plan değişiklikleri, plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü sosyal ve teknik altyapı dengesini bozmayacak şekilde ve teknik gerekçeleri sağlamak şartıyla yerleşmenin özelliğine uygun olarak yapılır. (…) İMAR PLANI DEĞİŞİKLİĞİ MPYY m.26/1: İmar planı değişikliği; plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü, sosyal ve teknik altyapı dengesini bozmayacak nitelikte, kamu yararı amaçlı, teknik ve nesnel gerekçelere dayanılarak yapılır. İMAR PLANLAMA FAALİYETİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ «İmar Planlama Faaliyeti» İdari Faaliyet Kamu Hizmeti Kolluk İMAR PLANLARININ HUKUKİ NİTELİĞİ «İmar Planları» İdari İşlem Atipik/Adsız Düzenleyici İdari İşlem  İMAR PLANLARININ «NORMLAR HİYERARŞİSİ»NDEKİ KONUMU Planlı Alanlar İmarYönetmeliği m.5/3: Genel ilkeler MADDE 5 – (3) İdarelerin imar yönetmeliklerinde, uygulama imar planı ile belirlenen alan kullanımlarının işlevini değiştirecek düzenleme getirilemez.  İMAR PLANLARININ «NORMLAR HİYERARŞİSİ»NDEKİ KONUMU Planlı Alanlar İmarYönetmeliği m.69: Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin esaslar MADDE 69 –  (1) Büyükşehir belediyeleri ile il belediyeleri, ikinci fıkrada belirtilen değiştirilemeyen hükümler dışında kalan hususlarda, beldenin tarihi ve yöresel şartlarını gözetmek kaydıyla Bakanlık onayına sunulmak üzere imar yönetmeliği hazırlayabilirler. İdarelerin imar yönetmelikleri yürürlüğe girinceye kadar uygulamalar bu Yönetmeliğe göre yapılır.  (2) Bu Yönetmeliğin birinci, ikinci, altıncı, yedinci, sekizinci, dokuzuncu bölümleri, geçici maddeleri ile 19 uncu ve 20 nci maddelerinde yer alan hükümler, planlarla ve ilgili idarelerce çıkarılacak yönetmeliklerle değiştirilemez ve planlarda bu hükümlere aykırı olarak getirilecek hükümler uygulanamaz. Ancak ihtiyaç duyulması hâlinde, bu Yönetmeliğin değiştirilemeyen hükümlere aykırı olmamak kaydı ile idarelerin imar yönetmeliklerine eklenecek yöreye özgü ilave tanımlar bu kapsamda değerlendirilmez.  (3) Yönetmeliğin planlarla ve ilgili idarelerce çıkarılacak yönetmeliklerle değiştirilemeyeceği ikinci fıkrada belirtilen hükümler saklı kalmak kaydıyla, ilgili idarelerin imar yönetmelikleri uygulama imar planında aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde uygulanır.  (4) Planlarla ve ilgili idarelerce çıkarılacak yönetmeliklerle değiştirilemeyeceği ikinci fıkrada belirtilen hükümlerin Bakanlıkça değiştirilmesi hâlinde, bu değişikliklere ilgili idarelerin yönetmeliklerinde yer verilinceye kadar uygulamalar Bakanlıkça yapılan değişikliklere göre yürütülür.  (5) Bakanlar Kurulu kararı alınan uygulama ve yatırımlarda ve bedeli kamu kaynağı kullanılarak yapılan kamu yatırımlarında bu Yönetmeliğin tanımlar bölümü hariç öncelikle imar planlarına, imar planlarında hüküm bulunmadığı hâllerde buYönetmelik hükümlerine uyulur.  (6) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında tereddüde düşülen hususlarda; öncelikle ilgili idaresine, tereddüdün giderilmemesi hâlinde büyükşehir belediyesi olan yerlerde büyükşehir belediyesinin görüşüne başvurulur. Tereddüdün devam etmesi durumunda idaresince veya ilgilisince Bakanlık görüşüne başvurulur.  (7) Proje hazırlanması, yapı ruhsatı ve arazi düzenlemesine ilişkin uygulamalar bu Yönetmelik ile Bakanlıkça çıkarılan diğer imara ilişkin yönetmeliklerde yer alan tanımlara göre gerçekleştirilir. «ŞEHİRCİLİK İLKELERİ VE PLANLAMA ESASLARI» Danıştay tarafından geliştirilen bir kavram olup, içeriğini belirlemek zordur. Ancak «planlama esasları», esasen «Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği»nde (MPYY) yer almaktadır. İMAR PLANLARINA EGEMEN OLAN TEMEL İLKELER 1. Zorunluluk ve Bağlayıcılık 2. Aleniyet 3. Kamu Yararı 4. Bilimsellik 5. Yerellik 6. Katılım 7. Bütünsellik/Bütüncüllük a. Genellik ve Kapsamlılık b. Değiştirilmezlik c. Plan Hiyerarşisi ve Kademeli Birliktelik BÜTÜNSELLİK/BÜTÜNCÜLLÜK İLKESİNİN ÖGELERİ PLAN HİYERARŞİSİ VE KADEMELİ BİRLİKTELİK Plan Hiyerarşisi ve Kademeli Birliktelik Hiyerarşi + Heterarşi İLGİLİ DÜZENLEMELERDEN KESİTLER Planlı Alanlar İmarYönetmeliği: Genel planlama esasları Madde 7/1-(l): «Planlar, çevresinde veya bitişiğinde yer alan mevcut planlar ile uyumlu hazırlanır. Korunacak alanların çevresinde yapılan planlar ise bu alanların hassasiyeti dikkate alınarak hazırlanır.»  İLGİLİ DÜZENLEMELERDEN KESİTLER Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği: Uygulama imar planı  Madde 24/2: «Nazım imar planları üzerinde gösterilen sosyal ve teknik altyapı alanlarının konum ile büyüklükleri, toplam standartların altına düşülmemek, nazım imar planının ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü ve genel işleyişini bozmamak ve hizmet etki alanı içinde kalmak şartı ile ilgili kurum ve kuruluşların görüşü dikkate alınarak uygulama imar planlarında değiştirilebilir.»  Madde 24/3: «Uygulama imar planlarında, bölgenin ihtiyacına yönelik çocuk bahçesi, yeşil alan, otopark, cep otoparkı, yol boyu otopark, durak cebi, aile sağlık merkezi, mescit, karakol, muhtarlık, trafo gibi sosyal ve teknik altyapı alanlarını artırıcı küçük alan gerektiren fonksiyonlar ayrılabilir ve bu fonksiyonların konulması nazım imar planına aykırılık teşkil etmez.»  GENEL OLARAK «PLAN HİYERARŞİSİ» I. SOSYOEKONOMİK PLANLAR (KALKINMA PLANLARI) a. Ulusal Kalkınma Planları b. Bölge (Kalkınma) Planları II. MEKÂNSAL (FİZİKSEL) PLANLAR a. Üst Ölçekli Mekânsal Planlar aa. Genel Amaçlı Üst Ölçekli Mekânsal Planlar i. Mekânsal Strateji Planları (1/250.000, 1/500.000 veya daha üst ölçekli) ii. Çevre Düzeni Planları (1/50.000 veya 1/100.000) ab. Özel Amaçlı Üst Ölçekli Mekânsal Planlar [ör: “Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Planları” (1/25.000 veya daha üst ölçekli)] b. Alt Ölçekli Mekânsal Planlar: “İmar Planları” ba. Genel Amaçlı İmar Planları i. Metropoliten Nazım İmar Planları (1/25.000-1/50.000) ii. Nazım İmar Planları (1/5000-1/25.000) iii. Metropoliten Uygulama İmar Planları (1/1000) iv. Uygulama İmar Planları (1/1000) bb. Özel Amaçlı İmar Planları (ör: “Koruma Amaçlı İmar Planları”, “Turizm Amaçlı İmar Planları”, “Islah İmar Planları”) İMAR PLANLARININ YARGISAL DENETİMİ  Ön Koşullar  Görev ve yetki  İdari merci tecavüzü  Ehliyet  İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmama  Süreaşımı  Husumet  İYUK m.3 ve m.5’ uygunluk  Esasa İlişkin Koşullar  İptal Kararının Sonuçları ve Uygulanması İMAR PLANLARININ UYGULANMASI İmar programı Arazi ve arsa düzenlemesi (parselasyon) İfraz ve tevhit Kamulaştırma Ruhsat İmar yaptırımları İMAR PROGRAMLARI İmar Kanunu m.10:  Belediyeler; imar planlarının yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içinde, bu planı tatbik etmek üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlarlar. Beş yıllık imar programlarının görüşülmesi sırasında ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcileri görüşleri esas alınmak üzere Meclis toplantısına katılır. Bu programlar, belediye meclisinde kabul edildikten sonra kesinleşir. Bu program içinde bulunan kamu kuruluşlarına tahsis edilen alanlar, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilir. Beş yıllık imar programları sınırları içinde kalan alanlardaki kamu hizmet tesislerine tahsis edilmiş olan yerleri ilgili kamu kuruluşları, bu program süresi içinde kamulaştırırlar. Bu amaçla gerekli ödenek, kamu kuruluşlarının yıllık bütçelerine konulur.  İmar programlarında, umumi hizmetlere ayrılan yerler ile özel kanunları gereğince kısıtlama konulan gayrimenkuller kamulaştırılıncaya veya umumi hizmetlerle ilgili projeler gerçekleştirilinceye kadar bu yerlerle ilgili olarak diğer kanunlarla verilen haklar devam eder.  İMAR PROGRAMLARI OtoparkYönetmeliği: İmar planları GEÇİCİ MADDE 1 –  (1) Belediye veya valilikler, imar planı sınırları içerisinde kalan alanlardaki yerleşmenin projeksiyon nüfusunun otopark ihtiyacını tespit ederek, bu ihtiyacın karşılanması amacıyla bölge otopark alanı oluşturmaya yönelik imar planı revizyonlarını veya değişikliklerini en geç iki yıl içinde yaparlar. Planların yürürlüğe girmesinden itibaren en geç üç ay içinde bu planı tatbik etmek üzere beş yıllık imar programını hazırlayarak bu süre içerisinde uygularlar. Beş yıllık imar programları MADDE 9 –  (1) Onaylı imar planında tespit edilen bölge ve genel otoparklarının uygulama döneminde ilgili idarelerce gerçekleştirilecek 5 yıllık imar programlarına alınması gerekir. PARSELASYON İmar Kanunu m.18/1-2-3:  (1) İmar hududu içinde bulunan binalı veya binasız arsa ve arazileri malikleri veya diğer hak sahiplerinin muvafakatı aranmaksızın, birbirleri ile, yol fazlaları ile, kamu kurumlarına veya belediyelere ait bulunan yerlerle birleştirmeye, bunları yeniden imar planına uygun ada veya parsellere ayırmaya, müstakil, hisseli veya kat mülkiyeti esaslarına göre hak sahiplerine dağıtmaya ve re'sen tescil işlemlerini yaptırmaya belediyeler yetkilidir. Sözü edilen yerler belediye ve mücavir alan dışında ise yukarıda belirtilen yetkiler valilikçe kullanılır.  (2) Belediyeler veya valiliklerce düzenlemeye tabi tutulan arazi ve arsaların dağıtımı sırasında bunların yüzölçümlerinden yeteri kadar saha, düzenleme alanındaki nüfusun kentsel faaliyetlerini sürdürebilmeleri için gerekli olan umumi hizmet alanlarının tesis edilmesi ve düzenleme dolayısıyla meydana gelen değer artışları karşılığında "düzenleme ortaklık payı" olarak düşülebilir. Ancak, bu maddeye göre alınacak düzenleme ortaklık payları, düzenlemeye tabi tutulan arazi ve arsaların düzenlemeden önceki yüzölçümlerinin yüzde kırk beşini geçemez.  PARSELASYON  (3) Düzenleme ortaklık payları, düzenlemeye tabi tutulan yerler ile bölgenin ihtiyacı olan yol, meydan, park, otopark, çocuk bahçesi, yeşil saha, ibadet yeri ve karakol, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı öğretime yönelik eğitim tesis alanları, Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık tesis alanları, pazar yeri, semt spor alanı, toplu taşıma istasyonları ve durakları, otoyol hariç erişme kontrolünün uygulandığı yol, su yolu, resmî kurum alanı, mezarlık alanı, belediye hizmet alanı, sosyal ve kültürel tesis alanı, özel tesis yapılmasına konu olmayan ağaçlandırılacak alan, rekreasyon alanı olarak ayrılan parseller ve mesire alanları gibi umumi hizmet alanlarından oluşur ve bu hizmetlerle ilgili tesislerden başka maksatlarla kullanılamaz. Düzenlemeye tabi tutulan alan içerisinde bulunan taşkın kontrol tesisi alanlarının, bu fıkrada belirtilen kullanımlar için düzenleme ortaklık payı düşülmesini müteakip kalan Hazine mülkiyetindeki alanlardan karşılanması esastır. Ancak taşkın kontrol tesisi için yeterli alanın ayrılamaması durumunda, düzenleme ortaklık payının ikinci fıkrada belirtilen oranı aşmaması şartıyla, düzenlemeye tabi diğer arazi ve arsaların yüz ölçümlerinden bu fıkradaki kullanımlar için öncelikle düzenleme ortaklık payı ayrıldıktan sonra ikinci fıkrada belirtilen orana kadar taşkın kontrol tesisi için de ayrıca pay ayrılır. Kapanan imar ve kadastro yollarının öncelikle düzenleme ortaklık payına ayrılan toplam alandan düşülmesi esastır. PARSELASYON PLANI Arazi ve Arsa Düzenlemeleri Hakkında Yönetmelik m.4/1-l:  Parselasyon planı: İmar Kanununun 18 inci maddesi hükümlerine ve uygulama imar planına uygun olarak imar parsellerinin oluşturulduğu, parselasyon planı açıklama raporu, parselasyon paftaları ile tescile esas belgeleri içeren uygulama dosyası ile bir bütün olan plandır. «Parselasyon Planı» – «İmar Planı» karşılaştırması «İFRAZ» VE «TEVHİT» Arazi ve Arsa Düzenlemeleri Hakkında Yönetmelik m.4: m.4/1-ğ:  İfraz: Bir parselin imar mevzuatına uygun olarak bölünerek, birden fazla parsel oluşturulmasıdır. m.4/1-ö:  Tevhit: Birden fazla birbirine bitişik parselin imar mevzuatına uygun olarak birleştirilmesidir. «İFRAZ» VE «TEVHİT» İmar Kanunu m.15:  İmar planı bulunan alanlarda, uygulama imar planına uygun olarak öncelikle parselasyon planının yapılması esastır.  İmar planı bulunan alanlarda, ifraz ve tevhit işlemleri, parselasyon planı tescil edilmiş alanlarda yapılabilir.  Parselasyon planı tescil edilmiş yerlerde yapılacak ifraz veya tevhidin imar planlarına ve imar mevzuatına uygun olması şarttır.  10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununda belirtilen merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin yetkisi içindeki kamu yatırımlarında veya kamu mülkiyetine ait alanlarda, parselasyon planının tatbiki mümkün olmayan meskûn alanlar ile koruma amaçlı imar planı bulunan alanlarda ve büyük bir kısmı uygulama imar planına uygun şekilde oluşan imar adalarının geri kalan kısımlarında bu maddenin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan hükümlerde belirtilen şartlar aranmaz.  Mevcut hâliyle yapılaşmaya elverişli olmayan imar parsellerinde; maliklerden birinin talebi üzerine veya doğrudan, parsel maliklerine kendi aralarında anlaşmaları için yapacağı tebliğden itibaren üç ay içerisinde maliklerce anlaşma sağlanamaması hâlinde, resen tevhit ve fiilî duruma göre ifraz yoluyla işlem yapmaya ilgili idare yetkilidir.  İmar planlarında parsel cepheleri tayin edilmeyen yerlerde yapılacak ifrazların, asgari cephe genişlikleri ve büyüklükleri yönetmelikte belirtilen esaslara göre tespit edilir.  İmar planı dışında kalan alanlarda yönetmeliklerinde tayin edilecek miktarlardan küçük ifrazlara izin verilmez. KAMULAŞTIRMA 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu m.6/3: Onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur. Bu durumlarda yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir karar alınır. «YAPI» VE «BİNA» KAVRAMLARI İmar Kanunu m.5: m.5/9: Yapı; karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmî ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve müteharrik tesislerdir. m.5/9: Bina; kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarayan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan yapılardır. «YAPI RUHSATI» (YAPI İZNİ / İNŞAAT RUHSATI) İmar Kanunu m.21: Yapı ruhsatiyesi: Madde 21 –  Bu Kanunun kapsamına giren bütün yapılar için 26 ncı maddede belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden yapı ruhsatiyesi alınması mecburidir.  Ruhsat alınmış yapılarda herhangi bir değişiklik yapılması da yeniden ruhsat alınmasına bağlıdır. Bu durumda; bağımsız bölümlerin brüt alanı artmıyorsa ve nitelik değişmiyorsa ruhsat, hiçbir vergi, resim ve harca tabi olmaz.  Ancak; derz, iç ve dış sıva, boya, badana, oluk, dere, doğrama, döşeme ve tavan kaplamaları, elektrik ve sıhhi tesisat tamirleri ile çatı onarımı ve kiremit aktarılması ve yönetmeliğe uygun olarak mahallin hususiyetine göre belediyelerce hazırlanacak imar yönetmeliklerinde belirtilecek taşıyıcı unsuru etkilemeyen diğer tadilatlar ve tamiratlar ruhsata tabi değildir.  Belediyeler veya valilikler mahallin ve çevrenin özelliklerine göre yapılar arasında uyum sağlamak, güzel bir görünüm elde etmek amacıyla dış cephe boya ve kaplamaları ile çatının malzemesini ve rengini tayin etmeye yetkilidir. Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce yapılmış olan yapılar da bu hükme tabidir. «YAPI RUHSATI»NIN GEÇERLİLİK SÜRESİ İmar Kanunu m.29: Ruhsat müddeti: Madde 29 –  Yapıya başlama müddeti ruhsat tarihinden itibaren iki yıldır. Bu müddet zarfında yapıya başlanmadığı veya yapıya başlanıp da her ne sebeple olursa olsun, başlama müddetiyle birlikte beş yıl içinde bitirilmediği takdirde verilen ruhsat hükümsüz sayılır. Bu durumda yeniden ruhsat alınması mecburidir. Başlanmış inşaatlarda müktesep haklar saklıdır.  Ruhsat yenilenmesi ve plan tadili sırasında ayrıca harç alınmaz. Ancak inşaat sahasında artış, bağımsız bölümlerin brüt alanında veya niteliğinde değişme olması hâlinde yeniden hesaplanacak harçtan evvelce ödenen harç tutarı, tenzil edilir. Yeni durumda hesaplanan harç tutarında azalma olması hâlinde iade yapılmaz. Diğer kanunlardaki muafiyet hükümleri saklıdır.  Ruhsat ve eklerinin yapı yerinde bulundurulması mecburidir. «YAPI KULLANMA İZNİ» (İSKÂN RUHSATI) İmar Kanunu m.30: Yapı kullanma izni: Madde 30 –  Yapı tamamen bittiği takdirde tamamının, kısmen kullanılması mümkün kısımları tamamlandığı takdirde bu kısımlarının kullanılabilmesi için inşaat ruhsatını veren belediye, valilik bürolarından; 27 nci maddeye göre ruhsata tabi olmayan yapıların tamamen veya kısmen kullanılabilmesi için ise ilgili belediye ve valilikten izin alınması mecburidir. Mal sahibinin müracaatı üzerine, yapının ruhsat ve eklerine uygun olduğu ve kullanılmasında fen bakımından mahzur görülmediğinin tespiti gerekir.  Belediyeler, valilikler mal sahiplerinin müracaatlarını en geç otuz gün içinde neticelendirmek mecburiyetindedir. Aksi hâlde bu müddetin sonunda yapının tamamının veya biten kısmının kullanılmasına izin verilmiş sayılır.  Bu maddeye göre verilen izin yapı sahibini kanuna, ruhsat ve eklerine riayetsizlikten doğacak mesuliyetten kurtarmayacağı gibi her türlü vergi, resim ve harç ödeme mükellefiyetinden de kurtarmaz. «YAPI KULLANMA İZNİ» ALINMAMIŞ YAPILAR İmar Kanunu m.31: İnşaatın bitme günü, kullanma izninin verildiği tarihtir. Kullanma izni verilmeyen ve alınmayan yapılarda izin alınıncaya kadar elektrik, su ve kanalizasyon hizmetlerinden ve tesislerinden faydalandırılmazlar. Ancak, kullanma izni alan bağımsız bölümler bu hizmetlerden istifade ettirilir.  RUHSATSIZ VEYA RUHSAT VE EKLERİNE AYKIRI OLARAK BAŞLANAN YAPILAR İmar Kanunu m.32:  Bu Kanun hükümlerine göre; ruhsat alınmadan yapıya başlandığı veya ruhsat ve eklerine veya ruhsat alınmadan yapılabilecek yapılarda projelerine ve ilgili mevzuatına aykırı yapı yapıldığı ilgili idarece tespiti, fenni mesulce tespiti ve ihbarı veya herhangi bir şekilde bu duruma muttali olunması üzerine, belediye veya valiliklerce o andaki inşaat durumu tespit edilir. Yapı mühürlenerek inşaat derhâl durdurulur. Yapının imar mevzuatına aykırı olduğuna dair bilgi, tapu kayıtlarının beyanlar hanesine kaydedilmek üzere ilgili idaresince tapu dairesine en geç yedi gün içinde yazılı olarak bildirilir. Aykırılığın giderildiğine dair ilgili idaresince tapu dairesine bildirim yapılmadan beyanlar hanesindeki kayıt kaldırılamaz.  Durdurma, yapı tatil zaptının yapı yerine asılmasıyla yapı sahibine tebliğ edilmiş sayılır. Bu tebligatın bir nüshası muhtara bırakılır, bir nüshası da Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne gönderilir.  Bu tarihten itibaren en çok bir ay içinde yapı sahibi, yapısını ruhsata uygun hâle getirerek veya ruhsat alarak, belediyeden veya valilikten mühürün kaldırılmasını ister.  Ruhsata aykırılık olan yapıda, bu aykırılığın giderilmiş olduğu veya ruhsat alındığı ve yapının bu ruhsata uygunluğu, inceleme sonunda anlaşılırsa, mühür, belediye veya valilikçe kaldırılır ve inşaatın devamına izin verilir.  Aksi takdirde, ruhsat iptal edilir, ruhsata aykırı veya ruhsatsız yapılan bina, belediye encümeni veya il idare kurulu kararını müteakip, belediye veya valilikçe yıktırılır ve masrafı yapı sahibinden tahsil edilir. Yapı tatil tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde yapı sahibi tarafından yapının ruhsata uygun hâle getirilmediğinin veya ruhsat alınmadığının ilgili idaresince tespit edilmesine rağmen iki ay içinde hakkında yıkım kararı alınmayan yapılar ile hakkında yıkım kararı alınmış olmasına rağmen altı ay içinde ilgili idaresince yıkılmayan yapılar, yıkım maliyetleri döner sermaye işletmesi gelirlerinden karşılanmak üzere Bakanlıkça yıkılabilir veya yıktırılabilir. Yıkım maliyetleri %100 fazlası ile ilgili idaresinden tahsil edilir. Bu şekilde tahsil edilememesi hâlinde ilgili idarenin 5779 sayılı Kanun gereğince aktarılan paylarından kesilerek tahsil olunur. Tahsil olunan tutarlar, Bakanlığın döner sermaye işletmesi hesabına gelir olarak kaydedilir.  İdare tarafından ruhsata bağlanamayacağı veya aykırılıkların giderilemeyeceği tespit edilen yapıların ruhsatı üçüncü fıkrada düzenlenen bir aylık süre beklenmeden iptal edilir ve mevzuata aykırı imalatlar hakkında beşinci fıkra hükümleri uygulanır. !!! ÖNEMLİ AÇIKLAMA !!!  Bu slaytlar, İmar Hukuku dersi final sınavına kadar, yani dönem boyunca yaptığımız derslerde değinilen konu başlıklarını, temel kavramları ve başlıca mevzuat hükümlerini içermektedir.  Ancak bu slaytlar, genel bir ders notu olmaktan ziyade, hatırlatıcı nitelik taşımakta ve esasen, ilk derste belirtilen kaynaklardan çalışılması gereken konuları (final sınavında sorumlu olduğunuz konu başlıklarını) göstermektedir.  Bu itibarla, sınav sorumluluğunuzun içeriğinin işbu slaytlarla sınırlı olmadığını önemle vurgular; çalışmalarınızda kolaylıklar ve sınavlarınızda başarılar dilerim… Dr. Öğr. Üyesi Serdar YILMAZ Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı