Gelişimsel Ölçme ve Değerlendirme - eKitap

1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap 6. Gelişimsel Değerlendirme Giriş Bir önceki bölümde çocuğun normal gelişimi konusu ele alınmıştı. Bu bölümde ise gelişimsel değerlendirme konusu üzerinde durulacaktır. Gelişimsel değerlen...

1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap 6. Gelişimsel Değerlendirme Giriş Bir önceki bölümde çocuğun normal gelişimi konusu ele alınmıştı. Bu bölümde ise gelişimsel değerlendirme konusu üzerinde durulacaktır. Gelişimsel değerlendirme yapanların çocuk gelişimini iyi bilmeleri, bütüncül bakabilmeleri ve değerlendirmeyi tek bir incelemeyle sınırlı tutmamaları çok önemlidir. Çocuğun gelişimi, farklı zamanlarda yapılan değerlendirmelerle iyi anlaşılabilir. Müdahalelerin etkilerini incelemek için de tek değerlendirme yeterli olmayacaktır. Gelişimin bir süreç olduğu unutulmamalıdır. 6.1. Normal Gelişimin Özellikleri Normal ya da tipik gelişim, çocuğun büyümesinin, gelişiminin ve kazandığı becerilerin akranları ile benzer bir seyir izlemesi olarak tanımlanabilir (Çekici, 2019: 221). Tipik gelişim eğrileri ve aralıkları, gelişim konusunda bir çerçeve sunmaktadır ancak her çocuğun gelişiminin genetik ve çevresel özellikler göz önüne alınarak özgün olarak değerlendirilmesi gereklidir. Gelişimsel dönüm noktası, gelişimin izlenmesini kolaylaştırmak için kullanılan becerilerdir. Gelişimsel dönüm noktaları, desteksiz oturma, ilk kelimesini kullanma, yürüme gibi çeşitli iyi tanımlanmış becerileri kapsar. Bu beceriler, genellikle düzenli bir şekilde ve belli bir yaş aralığında kazanılma eğilimindedir. Bu becerilerin çocuk tarafından kazanıldığı zamanların takip edilmesi, ruh sağlığı profesyoneline seyahat ederken karşılaştığı trafik işaretleri gibi çocuğun gelişiminin doğru bir yörüngede olup olmadığını gösterebilir. Gelişim, genetik ve çevre şartlarının etkileşimi sonucudur. Genel bir olgunlaşma yörüngesi vardır ve genelde ardışık bir sırayla ilerler. Çocuğun belli becerileri kazanması için öncesinde kazanmış olması gereken başka beceriler vardır. Örneğin, destekli oturmak, desteksiz oturmak, emeklemek, sıralamak ve yürümek şeklinde bir yörünge vardır. Benzer şekilde, çocuğun alıcı dili öğrenmesi, ifade edici dil gelişimi için gereklidir. Gelişimsel değerlendirmede önemli olan diğer bir kavram da normlardır. Normlar, belli dönemlerde gelişmiş olması beklenen becerileri kasteder ve gelişimin genel olarak kronolojik bir sıra izlemesine dayanır. Çocuk yaş olarak büyüdükçe daha çok beceri kazanacaktır. Aynı zamanda çocuğun belli bir yaşa geldiğinde kazanmış olması beklenen beceriler de genel hatlarıyla bellidir. Örneğin, bir yaşındaki çocuğun desteksiz oturabilmesi, karşılıklı etkileşim kurabilmesi, ek besinleri yiyebilmesi ve elinde bir nesneyi tutabilmesi beklenir; ancak iki kelimelik cümle kurabiliyor olması beklenmez. Normlar, değerlendiriciye çocuğun gelişimi hakkında bir fikir vermesi açısından önemlidir fakat büyüme ve gelişmenin her zaman doğrusal bir şekilde ilerlemediğinin unutulmaması gerekir. Gelişim alanları birbirinden bağımsız değildir. Sosyal, dil, ince motor ve kaba motor gelişim karşılıklı etkileşim hâlindedir. Mesela, sosyal gelişiminde belirgin sorun olan bir çocuğun dil gelişiminde de sorun olması beklenir (Yılmaz, 2019: 116-120). Benzer şekilde, motor gelişiminde sorun olan çocuk, yaşına uygun öz bakım becerilerini kazanamayacaktır. Çocuk gelişimi, çeşitli faktörlerden etkilenir. Bunlar arasında; mizaç, cinsiyet gibi biyolojik özelliklerin yanı sıra ailenin ekonomik düzeyi, ebeveynlerin eğitim düzeyi, çocuk ve ebeveynlerin sağlık durumları, ebeveynlerin çocuk yetiştirme stilleri sayılabilir (Ayyıldız, 2019: 189-192). Bu faktörler gelişimsel değerlendirmenin bireye özgü yapılmasının önemine işaret eder. 6.2. Gelişimsel Problemler about:blank 85/169 1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap Çocukların önemli bir kısmı, normal/tipik bir gelişim yörüngesi izler. Bu durum, değerlendiricilerin normlar oluşturabilmesini sağlar ancak nispeten küçük bir grup çocuk ise anormal/atipik bir gelişim sergiler. Atipik gelişim sergileyen çocukların değerlendirilmesine ayrıca özen gösterilmelidir. Bu durumdaki çocukların durumunu daha iyi anlamak için yukarıda anlatılan faktörler ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmeli ve çocuk takibe alınmalıdır. Çocuğun gelişimi ile ilgili önemli kararlar takip sürecinde verilmelidir. Gelişim gecikmesi, gelişim alanlarında anlamlı düzeyde gecikme olmasıdır. Bu durumda çocuk bir ya da birkaç alanda gelişimsel olarak akranlarından geridedir. Gelişim gecikmesi saptandığında gecikmenin hangi alanları ilgilendirdiği, tüm alanlarda benzer bir gelişim seviyesinde olup olmadığı, diğer alanlara göre belirgin olarak daha iyi ya da daha kötü olan alanların varlığına bakılmalıdır. Bu değerlendirme, sorunun kökeninde ne olduğu ve ne yapılması gerektiği konusunda yol göstericidir. Örneğin, sadece dil gelişimde problem olan çocukta mutlaka işitme sorunu olup olmadığı araştırılmalıdır. Gelişimsel gerileme, çocuğun kazandığı gelişimsel becerileri kaybetmesi, gelişiminin geriye doğru gitmesi anlamına gelir. Gelişimsel gerileme tanılanırken kaybedildiği söylenen davranışın belli bir süre mevcut olması gerekir. Yaklaşık üç ay boyunca konuşan bir çocuğun konuşmayı bırakması, tuvalet eğitimini altı ay boyunca kazanmış olan çocuğun tuvalet eğitimini kaybetmesi bu duruma örnektir. Gelişimsel sapma, tipik gelişim sürecinde olması beklenmeyen bir davranışın ya da özelliğin ortaya çıkması anlamına gelir. Otizmli bir çocukta dil gelişiminin geri olması beklenebilir ancak bazı çocuklarda dil gelişimi ekolali gibi (duyduğu sesleri, kelimeleri aynı şekilde tekrar etmek) tipik gelişim sürecinde sıklıkla görülmeyen özellikler de gösterebilir. Gelişimsel problemlerin belirgin olduğu ve çocuğun günlük yaşamını olumsuz etkilediği durumlarda gelişimsel bozukluklardan bahsedilir. Gelişimsel bozukluklar, tüm gelişim alanlarının benzer şekilde etkilendiği bir zihinsel yetersizlik tablosunu da sadece dil gelişiminin etkilendiği dil bozukluklarını da kapsayan bir tanı kümesidir. Gelişimsel bozukluk tanısı konulması, problemin sebepleri, gidişatı ve tedavisi konusunda fikir vereceği için önemlidir. 6.3. Gelişimsel Değerlendirme Gelişimsel değerlendirmenin özenli bir şekilde yapılması ve hata yapılma ihtimalinin en aza indirilmesi çok önemlidir. Gelişimsel değerlendirme sonucunda çocukta sorun varsa saptanacak ve sorunun etkilerinin en aza indirilmesi için yapılması gerekenler planlanacaktır. Gelişimsel değerlendirme araçları ile ölçme işleminden önce uygulayıcının çocuk hakkında ebeveyninden bilgi alması ve çocukla kısa bir süre oyun oynayarak çocuğun gelişimsel seviyesi hakkında fikir sahibi olması gelişim testi sonucunun hatalı olup olmadığı konusunda uyarıcı olacaktır. Gelişimsel değerlendirmede göz önünde bulundurulması gereken önemli bir faktör de çocuğun doğum ayıdır. Erken doğan bebeklerde gelişim değerlendirmesinde kronolojik yaş değil, düzeltilmiş yaş kullanılır. Düzeltilmiş yaş çocuğun kronolojik yaşından erken doğduğu ay sayısının çıkartılması ile hesaplanır. Erken doğduğu ay sayısı normal doğum zamanı olan 40 haftadan çocuğun doğum haftası çıkartılıp dörde bölünerek bulunur. Prematüre bebeklerin gelişimlerinin düzeltilmiş yaşına göre olması beklenir. Gebeliğin 28. haftasında doğan bebeğin kronolojik yaşı sekiz aylıkken düzeltilmiş yaşı beş aylıktır. Çocuk 2-2,5 yaşına geldiğinde büyük oranda akranlarını yakalayacağı için bu yaştan sonra artık kronolojik yaş kullanılır ve herhangi bir düzeltmeye ihtiyaç kalmaz. 6.3.1. Gelişimsel Değerlendirmenin Amaçları Gelişim, özellikle yaşamın ilk yıllarında çok hızlıdır. Bu dönemde çocuk, birçok beceriyi hızlı bir şekilde kazanır. Çocuk için bu süreçte sağlıklı gelişim yörüngesinde devam etmek çok önemlidir. Çünkü her aşamada kazanılan beceriler bir sonraki aşamadaki beceriler için temel oluşturur. Örneğin, çocuğun taklit becerisi anne babasının çıkardığı sesleri nasıl üreteceğini keşfetmesi için gereklidir. Çocuk, bu şekilde konuşma seslerini çıkarmaya ve zamanla konuşmaya başlar. Gelişimsel değerlendirme, çocukta gelişimin aksayan yönlerinin erken fark edilebilmesi ve uygun önlemlerin alınabilmesi için çok önemlidir. Gelişimsel değerlendirmenin about:blank 86/169 1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap amaçları şunlardır: Şekil 16. Gelişimsel Değerlendirmenin Amaçları 6.3.2. Ülkemizde Kullanılan Gelişimsel Değerlendirme Araçları Ülkemizde çeşitli gelişimsel değerlendirme araçları kullanılmaktadır. Hangi aracın kullanılacağı çocuğun klinik durumuna göre belirlenmektedir. Bu kısımda ülkemizde sık kullanılan gelişim testlerinden kısaca bahsedilecektir. about:blank 87/169 1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap Şekil 17. Ülkemizde Kullanılan Gelişimsel Değerlendirme Araçları 6.3.2.1. Ankara Gelişim Tarama Envanteri Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE), Savaşır, Sezgin ve Erol tarafından 1992 yılında geliştirilmiş (Savaşır, Sezgin ve Erol, 1992) ve 2005 yılında güncellenmiştir (Savaşır, Sezgin ve Erol, 2005). Okul öncesi dönem çocuklarının (0-6 yaş) gelişimsel değerlendirmesinde kullanılan bir envanterdir. AGTE, çocuğu iyi tanıyan bir erişkine, çocuğun yapabildikleri sorularak uygulanmaktadır. Uygulama sırasında bazı maddeleri çocuğun uygulaması istense de soruların büyük kısmı çocuğun yanındaki yetişkine sorulacağı için cevap veren kişinin çocuğu yakından tanıması çok önemlidir. Çocuk anne babası çalıştığı için teste babaannesi ile geliyor. Babaannesi de çocuğun bazı becerileri kazanıp kazanmadığını bilmediğini söylüyor. Bu durumun test sonucunun güvenirliğini ciddi anlamda etkileyebileceği için farklı bir randevu verilip çocuğun annesi ile gelmesi isteniyor. Benzer durumların yaşanmaması için testin bu özelliği randevu verilirken anlatılmalıdır. İkinci bir husus da verilen bilgilerin doğruluğunun teyit edilmesidir. Bu yüzden çocukla test öncesi bir süre vakit geçirmek ve gelişim düzeyi hakkında fikir sahibi olmak çok önemlidir. Başvuru sebebinin bilinmesi, rapor sonucuyla herhangi bir çıkar sağlama ihtimali olup olmamasına dikkat edilmelidir. AGTE, 154 maddeden oluşur. Bu maddeler, çocuğun dil-bilişsel, ince motor, kaba motor ve sosyal beceri-öz bakım alanlarındaki gelişim durumunu ortaya koyar. Dil-bilişsel gelişim, dili anlama ve ifade edebilme, problem çözme gibi becerileri içerir. İnce motor gelişim, el göz koordinasyonu ve küçük nesneleri kullanabilme gibi becerileri kapsar. Kaba motor gelişim, kuvvet, denge ve koordinasyon becerilerini ölçer. Sosyal beceri-öz bakım, uyumsal davranışlar ve sosyal etkileşim, özerklik gibi becerileri içerir (Güneri, 2016). Yapılan araştırmada AGTE’nin güçlü psikometrik özelliklerinin olduğu saptanmıştır. Alt testlerinin iç tutarlılık katsayısı 0.95’in üzerinde çıkmıştır. Aynı zamanda uyumsal becerileri değerlendiren Vineland Uyum Davranış Ölçeği ile de çok güçlü bir ilişki gösterdiği saptanmıştır. Ek olarak AGTE, Türk çocukları için geliştirilmiş norm tablosuna da sahip olduğu için değerlendirme sonucu olarak gelişimsel seviyesi de ortaya koymaktadır (Savaşır, Sezgin ve Erol, 2005). AGTE uygulaması şu şekilde bir sıra izler. · Başlangıçta çocukla ilgili kişisel bilgiler alınır, çocuğun takvim yaşı belirlenir, bakım verene test ile ilgili açıklama yapılır. · Sonrasında çocuğun takvim yaşından bir önceki yaş dilimindeki maddeler bakım verene sorulur. Eğer bu maddelere “hayır” yanıtı verilirse daha önceki yaşlarla ilgili maddeler sorulur. Bakım verenin “evet”, “hayır” ve “bilmiyorum” şeklindeki yanıtları 1, 0 ve B olarak kaydedilir. · Bakım verenin art arda 8 soruya hayır verdiği noktada test bitirilir. Puanlar toplanır ve standart puanlara dönüştürülerek sonuç hesaplanır. Kronolojik yaşının %30’unun altında gelişim sergileyen çocukta gelişimsel gecikme olduğu belirtilir. Yaşından %20-30 kadar geride olan bir gelişim seviyesi çocuğun gelişimsel açıdan risk altında olduğu about:blank 88/169 1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap şeklinde yorumlanır. 6.3.2.2. Denver II Gelişimsel Tarama Testi Denver II gelişimsel tarama testi ilk olarak 1967 yılında geliştirilmiştir. Frankenburg ve arkadaşları tarafından 1992 yılında revize edilmiştir (Frankenburg ve ark, 1992). Revize edilen form, Anlar, Bayoğlu ve about:blank 89/169 1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap Yalaz tarafından 2007 yılında Türkçeye çevrilmiş, geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır (Anlar, Bayoğlu ve Yalaz, 2007). Denver II testi, 0-6 yaş çocukların gelişimsel değerlendirmesinde kullanılmaktadır. Testte bazı maddeler AGTE’deki gibi bakım verene sorulurken, çoğu maddede çocuğun performans sergilemesi istenir. Bu nedenle testin geçerli bir sonuç verip vermediğinin değerlendirilebilmesini sağlayan test davranışı kısmı da bulunmaktadır. Test, 20 dakika gibi kısa sürede uygulanabilmektedir ancak çocuğun değerlendiriciye ısınması için ihtiyaç halinde test öncesi çocukla biraz vakit geçirilebilir. Çocuğun performans sergilemesi gerektiği için değerlendiricinin tecrübesi de önemlidir. Özellikle otizm spektrum bozukluğu gibi iletişim konusunda zorluk yaşayan çocukların Denver II testi ile değerlendirilmesi AGTE’ye göre daha zor olabilir. Test, toplam 134 madde ve kişisel-sosyal, kaba-motor, ince-motor ve dil gelişimi alanlarından oluşmuştur. Kişisel-sosyal gelişim alanı, iletişim kurma, sosyal beceriler ve öz bakım becerilerini içerir. İnce-motor gelişim alanı, görsel motor beceriler ve çizim yapma gibi küçük kasların kullanımını gerektiren becerileri içerir. Dil gelişimi, konuşma ve dili anlama becerilerini içerir. Kaba motor gelişim, denge ve koordinasyon gerektiren büyük kas grupları kullanılarak yapılan becerileri içerir (Güneri, 2016). Teste başlarken çocuğun kronolojik yaşı hesaplanır ve test kâğıdına cetvelle yaş çizgisi olarak çizilir. Testteki her becerinin hangi yaş aralığındaki çocuklarda görüldüğü yazılıdır. Her maddede çocuk, yapabildikleri için geçer (G), yapamadıkları için kalır (K), çocuğun yapma imkânının olmadığı maddeler için olanak dışı (OD), çocuğun yapmayı kabul etmediği maddeler içinse ret (R) değerini alır. Çocuk yaş çizgisindeki çocukların %75’inin yapabildiği becerileri kazanmamışsa o maddeden uyarı alır. %90’ının yapabildiği bir beceriden kalırsa o maddeden gecikme alır. Hiç gecikme maddesi olmadığı ve en fazla bir tane uyarı maddesinin olduğu durumda çocuğun test sonucu normal olarak raporlanır. Testte iki ve üzeri sayıda gecikme maddesi varsa test sonucu anormal olarak raporlanır. Bir gecikme maddesinin ya da iki ve üzeri sayıda uyarı maddesinin olduğu durumda test sonucu şüpheli olarak raporlanır. Çocuğun yaş çizgisinin solundaki maddeler arasında ret sonucu alan maddelerin olması durumunda çocuk test edilemez olarak raporlanır. about:blank 90/169 1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap 6.3.2.3. Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı (GEÇDA), 2005 yılında Temel ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir (Temel ve ark., 2005). 0-6 yaş çocukların gelişiminin değerlendirilmesi için kullanılan test, toplamda 249 maddeden oluşmaktadır. Psikomotor, bilişsel, dil ve sosyal duygusal gelişim alt testlerinden about:blank 91/169 1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap oluşmaktadır. Test, çocuğun oyun ortamında performansının gözlenmesi ve gerektiğinde bakım vereninden bilgi almak yoluyla uygulanır. Uygulama sırasında çocuğun başarabildiği maddelere 1, başaramadığı maddelere 0 puan verilir. Çocuğun kronolojik yaşına uyan gelişim düzeyinden geriye doğru uygulanarak gelişim düzeyinin maddelerinin yarısını başardığı aralık bulunur. Yaş aralıkları bir yaşa kadar birer aylık, 1-2 yaş arası üçer aylık, 2-3 yaş arası altışar aylık, 3-6 yaş arası da birer yıllık dilimler olarak belirlenmiştir. Çocuğun aldığı puanlar toplanarak dört alt alan ve genel gelişim düzeyi hesaplanır. 6.3.2.4. Bayley Bebekler İçin Gelişim Değerlendirme Ölçeği Nancy Bayley tarafından 1969 yılında geliştirilmiş olan Bayley Bebekler İçin Gelişim Değerlendirme Ölçeği’nin 1993 yılında ikinci (Bayley, 1993), 2006 yılında da üçüncü sürümü geliştirilmiştir (Bayley, 2006). 0-42 aylık çocukları değerlendirmek için kullanılan test, bilişsel ölçeği, dil ölçeği, motor ölçeği, sosyal– duygusal ölçek ve uyum davranışları ölçeğinden oluşmaktadır. Çocuğun performansı ve bakım verenden alınan bilgilere göre puanlama yapılır ve beş alanda gelişim sonucu verir. 6.3.2.5. Vineland Uyumsal Davranış Ölçeği Sparrow ve arkadaşları tarafından uyumsal davranışların değerlendirilmesi amacıyla 1984 yılında geliştirilmiş, 2005 yılında revize edilmiştir (Sparrow, Cicchetti & Balla, 2005). Ölçek 383 maddeden ve iletişim, günlük yaşam becerileri, sosyalleşme ve motor beceri alanı olmak üzere dört alt boyuttan oluşmaktadır. Her madde, çocuğun bakım verenine sorularak doldurulmakta, öğretmen formu da öğretmeni tarafından doldurulmaktadır. Her madde “her zaman yapabiliyor”, “bazen yapabiliyor”, “yapamıyor” ve “fırsat verilmemiş / bilinmiyor” şeklinde derecelendirilir. Puanlar toplanarak alt boyut puanları ve toplam puan hesaplanır. Sonrasında alınan puanlar standart puana dönüştürülerek yorumlanır (Alpas & Akçakın, 2003). 6.3.2.6. Vineland Sosyal-Duygusal Erken Çocukluk Ölçeği Sparrow ve arkadaşları tarafından 0-6 yaş arası çocukların sosyal-duygusal gelişiminin değerlendirilmesi için geliştirilmiştir (Sparrow, Balla & Cicchetti, 1998). Kişilerarası iletişim, oyun ve boş zaman ve uyum sağlama becerisi olmak üzere üç alt boyutu bulunan ölçek toplam 82 madde içerir. Ölçek, hem gelişimsel sorunların taranması hem de yapılan müdahalenin etkinliğinin değerlendirilmesi için kullanılmaktadır (Ceylan, 2009). 6.3.3. Gelişimsel Değerlendirme Sonuçlarının Yorumlanması Gelişim testi sonucu, çocuğun gelişimsel değerlendirmesinin bir parçasıdır. Ölçüm sonuçları değerlendirilirken sonucun doğru ve klinik değerlendirme ile uyumlu olup olmadığı değerlendirilmelidir. Doğru olduğu düşünülen test sonuçları, çocuğun klinik durumu ve çevresel faktörler dikkate alınarak yorumlanmalıdır. Yani gelişim testi sonucu yorumlanırken tıbbi durum, yaşadığı ortamdan aldığı entelektüel uyaran, çocuğa kendini geliştirme fırsatı verilip verilmemesi, ebeveynlerinin çocukluk öyküsü gibi faktörler göz önüne alınmalıdır. Gelişimsel değerlendirme sonucu psikiyatrik tanıya işaret edebilir ya da başka tetkiklerin yapılmasını gerektirebilir. Sonuçta, çocuğun ihtiyacı olan uygun müdahalenin mümkün olan en erken zamanda belirlenmesi gerekir. Bölüm Özeti Normal ya da tipik gelişim, çocuğun büyümesi, gelişimi ve kazandığı becerilerinin akranları ile benzer bir seyir izlemesi olarak tanımlanabilir. Her çocuğun gelişimi, tipik gelişim eğrileri ve aralıkları çerçevesi içinde özgün olarak değerlendirilmelidir. about:blank 92/169 1.11.2024 17:41 Ders : PSİKOMETRİK - GELİŞİMSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - eKitap Normal gelişim, genetik ve çevre şartları ile etkileşim hâlinde ortaya çıkar ancak genel bir olgunlaşma yörüngesi vardır ve gelişim, genelde ardışık bir şekilde ilerler. Gelişim alanlarının birbirleri ile karşılıklı etkileşim hâlinde olduğu unutulmamalıdır. Atipik gelişim sergileyen çocukların değerlendirilmesine özen gösterilmelidir. Gelişim gecikmesi, gelişim alanlarında anlamlı düzeyde gecikme olmasıdır. Gelişimsel gerileme, çocuğun kazandığı gelişimsel becerileri kaybetmesi, gelişiminin geriye doğru gitmesi anlamına gelir. Gelişimsel sapma, tipik gelişim sürecinde olması beklenmeyen bir davranışın ya da özelliğin ortaya çıkması anlamına gelir. Gelişimsel problemlerin belirgin olduğu ve çocuğun günlük yaşamını olumsuz etkilediği durumlarda gelişimsel bozukluklardan bahsedilir. Gelişimsel değerlendirmenin özenli bir şekilde yapılması ve hata yapma ihtimalinin en aza indirilmesi çok önemlidir. Ölçme işleminden önce değerlendiricinin çocuk hakkında ebeveyninden bilgi alması ve çocukla kısa bir süre oyun oynayarak çocuğun gelişimsel seviyesi hakkında fikir sahibi olması, test sonucunun hatalı olup olmadığı konusunda uyarıcı olacaktır. Gelişimsel değerlendirmenin çeşitli amaçları bulunur. Çocuğun gelişim düzeyinin tespit edilmesi ve bu sayede psikososyal ihtiyaçlarının belirlenebilmesini sağlar. Çocuğun gelişiminin takip edilmesini, sorunların anlaşılmasını ve ihtiyaç duyduğu alanlarda müdahale edilmesini sağlar. Çocuğa yapılan müdahalelerin etkinliğinin değerlendirilmesi için faydalı bilgiler sunabilir. Ülkemizde sık kullanılan gelişim testleri: Ankara Gelişim Tarama Envanteri, Denver II Gelişimsel Tarama Testi, Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı, Bayley Bebekler İçin Gelişim Değerlendirme Ölçeği, Vineland Uyumsal Davranış Ölçeği ve Vineland Sosyal-Duygusal Erken Çocukluk Ölçeğidir. Test sonuçları, çocuğun klinik durumu ve çevresel faktörler dikkate alınarak yorumlanmalıdır. Bu yorum sonucu bir tanıya işaret edebilir ya da başka tetkiklerin yapılmasını gerektirebilir. Sonuçta çocuğa ihtiyacı olan uygun müdahalenin mümkün olan en erken zamanda belirlenmesi gerekir. Kaynakça Alpas, B., & Akçakın, M. (2003). Vineland Uyum Davranış Ölçeği-Araştırma Formunun Doğumdan 47 Aylığa Kadar Olan Türk Bebekleri İçin Uyarlama, Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 18(52), 57-76. Anlar, B., Bayoğlu, B., &Yalaz, K. (2007). Türk Çocuklarına Uyarlanmış Denver II Gelişimsel Tarama Testi El Kitabı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi. Ayyıldız, E. (2019). Erken Çocuklukta Özel Eğitim / Müdahale Nedenleri. Y. Fazlıoğlu, H. Şengül Erdem (Ed.). Özel Gereksinimli Çocuklar Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitim kitabı içinde (s. 187-217). Ankara: Vize Akademik. Bayley, N. (1993). Bayley Scales of Infant Development–Second Edition. San Antonio, TX: The Psychological Corporation. Bayley, N. (2006a). Bayley Scales of Infant and Toddler Development–Third Edition: Administration Manual. San Antonio, TX: Harcourt Assessment. Ceylan, Ş. (2009). Vineland Sosyal-Duygusal Erken Çocukluk Ölçeğinin Geçerlik Güvenirlik Çalışması ve Okul Öncesi Eğitim Kurumuna Devam Eden Beş Yaş Çocuklarının Sosyal-Duygusal Davranışlarına Yaratıcı Drama Eğitiminin Etkisinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. about:blank 93/169