IER 7 - MR voorwerp PDF

Intellectuele Eigendomsrechten 7. Merkenrecht Intro, functies, voorwerp Prof. Dr. Sari Depreeuw UC Louvain Saint Louis Bruxelles 2024/25 1 Types intellectuele rechten Artistieke rechten ‒ Auteursrecht ‒ Naburige rechten ‒ Databank (sui generis) Industriël...

Intellectuele Eigendomsrechten 7. Merkenrecht Intro, functies, voorwerp Prof. Dr. Sari Depreeuw UC Louvain Saint Louis Bruxelles 2024/25 1 Types intellectuele rechten Artistieke rechten ‒ Auteursrecht ‒ Naburige rechten ‒ Databank (sui generis) Industriële rechten ‒ Octrooirecht ‒ Tekeningen en modellen ‒ Kwekersrecht ‒ Topografieën van halfgeleiderproducten (chips) ‒ Merkenrecht ‒ Geografische aanduiding, oorsprongsbenaming 2 Voorbeelden (1) https://www.forbes.com/power ful-brands/list/ 3 Voorbeelden (2) 4 Overzicht Merkenrecht Bronnen (internationaal, BE, Benelux, EU) Voorwerp (“Merk” – Beschermingsvoorwaarden) Beschermingsomvang Verlies van het merkrecht 5 Bronnen internationaal (1) Internationaal ‒ Verdrag van Parijs van 20 maart 1883 tot bescherming van de industriële eigendom (laatste herziening 1967), wet 26 september 1974 o Nationale behandeling (territorialiteit) o Recht van voorrang binnen Unie (6 maanden prioriteit) o “Algemeen bekende merken” o Minimum regels van materieel merkenrecht o Ook van toepassing in België, tussen Belgen o Belang: buiten EU ‒ Overeenkomst van Madrid van 14 april 1891 betreffende de internationale inschrijving van merken + protocol van Madrid o Vereenvoudiging van verkrijgingsprocedure in unielanden: één aanvraag (WIPO) o Bundel nationale merkaanvragen (geen internationaal merk) o Ook voor EU, Uniemerk (Protocol van Madrid) 6 Bronnen internationaal (2) ‒ Overeenkomst van Nice van 15 juni 1957 betreffende de internationale classificatie van waren en diensten o 42 klassen van waren en diensten o Internationaal classificatiesysteem ‒ TRIPS Overeenkomst van 15 april 1994 o Nationale behandeling (art. 3 TRIPS) o “Meest begunstige natie” (voordelen voor één unieland moeten aan andere unielanden toegekend worden – art. 4 TRIPS) o Minimumbescherming Beschermde tekens, rechten, uitzonderingen, beschermingstermijn, gebruik, contracten. Belang: bescherming buiten EU (Azië, Latijns-Amerika) 7 Bronnen België Nationaal ‒ Art. XI.163 WER (verwijzing naar BVIE) Belgische wetgever kan BVIE niet alleen wijzigen ‒ Boek XV WER - rechtshandhaving o Voorheen: wet 15 mei 2007 betreffende de bestraffing van namaak en piraterij van intellectuele rechten (cf. RL 2004/48 betreffende de handhaving van de intellectuele eigendomsrechten) o Strafbepalingen ‒ Boek XVII WER – bijzondere procedures Vordering tot staken (zoals in kortgeding) (cf. ook Ger.W.) 8 Bronnen Benelux Benelux ‒ Verdrag 25 februari 2005 inzake intellectuele rechten (BVIE) o Voorheen: Eenvormige Beneluxwet op merken (BMW) + Benelux Tekeningen- en Modellenwet ‒ Benelux Gerechtshof Prejudiciële vragen ‒ Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE), Den Haag o Voorheen: Benelux Merkenbureau + Benelux Bureau voor Tekeningen en Modellen o www.boip.int 9 Bronnen EU EU ‒ Richtlijn 2015/2436 betreffende de aanpassing van het merkenrecht der lidstaten (EMRL) o Aangenomen in 2015 (“merkenpakket”) o Lidstaten kennen nationale merken toe (toekenning, bestaan, vergaan per territorium) o Harmonisatie van merkenrecht in lidstaten (interne markt) o HvJEU: prejudiciële vragen 10 Bronnen EU (2) ‒ Verordening 2017/1001 inzake het Uniemerk (codificatie) (EMVO) o Verordening nr. 207/2009 herzien in 2015 (“merkenpakket”) o Autonomie: eengemaakte titel voor de EU (alle lidstaten) – alleen toepassing Europees recht (niet nationaal recht) o Uniciteit: Eén procedure voor toekenning, bestaan, vergaan van merk voor EU (niet per lidstaat) o Co-existentie tussen nationale/Benelux en EU merken o Bureau voor Intellectuele Eigendom van de Europese Unie (EUIPO), Alicante o HvJEU ‒ zie ook Vo 608/2013 inzake de handhaving van intellectuele eigendomsrechten door de douane 11 Overzicht Merkenrecht Bronnen (internationaal, BE, Benelux, EU) Voorwerp (“Merk” – Beschermingsvoorwaarden) Beschermingsomvang Verlies van het merkrecht 12 Voorbeeld 13 Voorbeeld 14 15 Functies “Branding”, logo, reputatie Oorsprong van goederen, diensten => producent – herkomstfunctie = “wezenlijke functie” Kwaliteitsgarantie, imago (bijv. exclusiviteit, luxe, sportief, jong, klassiek,…) Consumenten, vertrouwen Marketing, reclame, communicatie 16 Functies (2) “Volgens vaste rechtspraak is de wezenlijke functie van het merk daarin gelegen dat aan de consument of de eindverbruiker de identiteit van oorsprong van de gemerkte waar of dienst wordt gewaarborgd, in dier voege dat hij deze waar of dienst zonder gevaar voor verwarring kan onderscheiden van waren of diensten van andere herkomst (…). Een merk moet de betrokken waren of diensten identificeren als afkomstig van een bepaalde onderneming. In dit verband moet rekening worden gehouden zowel met het normale gebruik van merken als herkomstaanduiding in de betrokken sectoren als met de perceptie door het relevante publiek”. (HvJEU, Libertel Groep v. Benelux Merkenbureau, C-104/01, par. 62) 17 Functies (3) Exclusieve rechten verleend aan merkhouder om “zijn specifieke belangen als houder van dat merk te beschermen, dat wil zeggen zeker te stellen dat het merk zijn wezenlijke functies kan vervullen, en dat de uitoefening van dit recht derhalve beperkt moet blijven tot de gevallen waarin het gebruik van het teken door een derde afbreuk doet of kan doen aan de functies van het merk (…). Tot die functies behoren niet alleen de wezenlijke functie van het merk, de consument de herkomst van de waar of de dienst te waarborgen, maar ook de overige functies ervan, zoals met name die welke erin bestaat de kwaliteit van deze waar of deze dienst te garanderen, of de communicatie-, de investerings- en de reclamefunctie”. (HvJEU, L’Oréal/Bellure, C-487/07, par. 58) 18 Herkomstfunctie “Wat deze functies betreft, is het van belang eraan te herinneren dat de wezenlijke functie van het merk daarin is gelegen dat aan de consument of de eindverbruiker de identiteit van de oorsprong van de gemerkte waar of dienst wordt gewaarborgd, zodat hij deze kan onderscheiden van waren of diensten van andere herkomst (…). Om zijn rol als essentieel onderdeel van het stelsel van onvervalste mededinging te kunnen vervullen, dient het merk met name de waarborg te bieden dat alle van dat merk voorziene waren of diensten zijn vervaardigd of verricht onder controle van een en dezelfde onderneming die kan worden geacht voor de kwaliteit ervan in te staan” HvJEU 25 juli 2018, Mitsubishi, C-129/17, punt 35 met verwijzingen naar HvJEU 23 maart 2010, Google France en Google, C-236/08–C-238/08, punt 82; HJEU 12 november 2002, Arsenal Football Club, C-206/01, EU:C:2002:651, punt 48, en 12 juli 2011, HVJEU L’Oréal e.a., C-324/09, EU:C:2011:474, punt 80 19 Investeringsfunctie “Onder de investeringsfunctie van het merk dient te worden verstaan de mogelijkheid voor de houder van een merk om dit te gebruiken ter verwerving of voor het behoud van een reputatie die consumenten kan aantrekken en aan hem kan binden, via diverse commerciële technieken. Wanneer het gebruik door een derde, zoals een concurrent van de merkhouder, van een aan dit merk gelijk teken voor dezelfde waren of diensten als die waarvoor dit merk is ingeschreven, het gebruik door die houder van zijn merk ter verwerving of voor het behoud van een reputatie die consumenten kan aantrekken of aan hem kan binden, ernstig stoort, tast dit gebruik dus de investeringsfunctie aan. De betrokken merkhouder kan een dergelijk gebruik dan ook verbieden krachtens artikel 5, lid 1, onder a), van richtlijn 2008/95 of, ingeval van een Uniemerk, krachtens artikel 9, lid 1, onder a), van verordening nr. 207/2009” HvJEU 25 juli 2018, Mitsubishi, C-129/17, punt 36 met verwijzing naar HvJEU 22 september 2011, Interflora en Interflora British Unit, C-323/09, punten 60-62. 20 Reclamefunctie “De reclamefunctie van het merk bestaat erin een merk te gebruiken voor reclamedoeleinden teneinde de consument te informeren en te overtuigen. Derhalve kan de merkhouder met name verbieden dat zonder zijn toestemming een aan zijn merk gelijk teken wordt gebruikt voor dezelfde waren of diensten als die waarvoor het merk is ingeschreven, wanneer dat gebruik afbreuk doet aan het gebruik van dit merk, door de merkhouder, als element ter bevordering van de verkoop en als handelsstrategisch instrument” HvJEU 25 juli 2018, Mitsubishi, C-129/17, punt 37 met verwijzing naar HVJEU 23 maart 2010, Google France en Google, C-236/08–C-238/08, EU:C:2010:159, punten 91 en 92. 21 Functies (4) Risico ‒ Namaak Zelfde producten, zelfde teken, maar andere producent, kwaliteit ‒ Nadeel uit associatie met producten of diensten van andere producent, kwaliteit >> HvJEU, L’Oréal/Bellure, C-487/07 (vergelijkingslijsten) >> HvJEU Google/Vuitton, C-236/08-C-238/08; HvJEU, Interflora/M&S, C-323/09 (gebruik van merk als adwords) 22 L’Oréal / Bellure (C-487/07) Woordmerk « trésor » La Valeur (Bellure) Woordmerk « miracle » Woord- en beeldmerk (fles) Woord- en beeldmerk Pink Wonder (Bellure) Woord- en beeldmerk (fles) (verpakking) Woord- en beeldmerk (verpakking) 23 Soorten merken Warenmerken ‒ Product afkomstig van bepaalde onderneming (niet van een andere) ‒ B.v. Zara, De Morgen Dienstenmerken ‒ Diensten geleverd door bepaalde onderneming (niet door een andere) ‒ B.v. Uber, BNP Paribas Fortis Individuele merken ‒ Diensten of waren van één bepaalde onderneming ‒ Hetzelfde merk voor verschillende waren/diensten van dezelfde onderneming Collectieve merken ‒ Gemeenschappelijke kenmerken van waren/diensten van verschillende ondernemingen (art. 2.34bis BVIE) ‒ Diensten van de leden van een vereniging die houder van het merk is (art. 74 EMVO) Kwaliteitsmerk (art. 83 EMVO, art. 2.35bis BVIE) ‒ Garantie- of certificeringsmerk (materiaal, productiewijze, kwaliteit dienst) ‒ Certificatieproces door merkhouder 24 Definitie “merk” Art. 4 EMVO (mutatis mutandis art. 2.1 BVIE) Uniemerken kunnen worden gevormd door alle tekens, in het bijzonder woorden, waaronder namen van personen, of tekeningen, letters, cijfers, kleuren, vormen van waren of verpakkingen van waren, of geluiden, mits deze: a) de waren of diensten van een onderneming kunnen onderscheiden van die van andere ondernemingen, en B) in het register van Uniemerken kunnen worden weergegeven op een wijze die de bevoegde autoriteiten en het publiek in staat stelt het voorwerp van de aan de houder ervan verleende bescherming duidelijk en nauwkeurig vast te stellen. 25 Definitie (2) 1. Tekens: woorden, tekeningen, letters, cijfers, kleuren, vormen van waren of verpakkingen van waren, of geluiden Open lijst - geen exhaustieve opsomming van soorten tekens B.v. tekening van winkelinrichting (HvJEU Apple Inc. t. Deutsches Patent- und Markenamt, C-421/13) Visueel waarneembare tekens (2D of 3D) maar ook niet-visueel waarneembare tekens (indien voorstelling mogelijk) 26 Definitie (3) 2. Duidelijke en nauwkeurige voorstelling ‒ Duidelijk, nauwkeurig, volledig, gemakkelijk toegankelijk, begrijpelijk, duurzaam en objectief (HvJ, Sieckmann/DPA, C-273/00) ‒ Rechtszekerheid re voorwerp + exclusieve rechten ‒ Identificatie t.a.v. merkenbureau, ondernemingen: beoordeling bescherming (anterioriteiten), inbreuken. ‒ Niet noodzakelijk “grafische weergave”; moeilijkheden voor geuren, geluiden, smaken,…) 3. Onderscheidend vermogen ‒ Onderscheid tussen waren/diensten van verschillende ondernemingen ‒ Identificatiefunctie (welk product), herkomstfunctie (van welke onderneming) 27 Soorten van tekens Woordmerken ‒ Fantasiebenaming (b.v. Vedett, Rode Duivels, Diables Rouges, Red Devils) ‒ Bestaande woorden (b.v. Duvel, Camel) ‒ Slogan (“Mijn thuis is waar mijn Stella staat”) ‒ Afkorting (b.v. UGC, BMW) ‒ Geslachtsnaam (b.v. Vandevelde) o Beperking: gebruik van eigen naam door derde als eerlijk gebruik in nijverheid/handel (art. 2.23 BVIE) ‒ Plaatsnamen Indien niet beschrijvend >> Ger.EU, Peek&Cloppenburg/BHIM, T-379/03 28 Soorten van tekens (2) Beeldmerken ‒ Figuratieve merken Kleurmerken ‒ Kleurencombinatie of enkelvoudige kleuren EM008148934 ‒ Duidelijke, nauwkeurige voorstelling? Betrouwbaarheid? o Internationaal erkende code (Pantone) o Reproductie op papier volstaat niet ‒ Kleur toont herkomst aan o Niet vorm of beeld EM004381471 o Kleur is geen deel van het product >> HvJEU Libertel/BMB, C-104/01, Ger.EU Seven Towns/BHIM, T-293/10 29 Soorten van tekens (3) Vormmerken ‒ 3D ‒ Herkomstfunctie? ‒ Uitgesloten vormen Kraft Ferrero Coca-cola – Benelux merk 30504 30 Soorten tekens (4) Geluidsmerken ‒ Niet uitgesloten (genoemd in EMRL en EMVO) B.v. jingles, tune ‒ Praktische moeilijkheid: voldoende duidelijke en nauwkeurige voorstelling o Niet visueel waarneembaar o Woordelijke beschrijving of bijkomende visuele beschrijving (partituur, opname MP3) ‒ Afgewezen: gebrul van leeuw op partituur – aanvaard: gebrul in andere grafische voorstelling >> HvJEU ShielMark/Kist, C-238/01 31  Soorten tekens (5) Het geluidsmerk bestaat uit het gebrul van een leeuw en duurt ongeveer 2.5 seconden. Het bestaat uit twee opeenvolgende brulgeluiden (0 tot ongeveer 1.4 seconden en 1.4 tot 2.6 seconden), waarbij het tweede brulgeluid iets minder amplitude heeft. Het geluid is niet harmonisch, heeft snelle (>15Hz) niet-periodieke amplitudemodulatie met constante omhullende (waarneming van ruwheid van geluid) en heeft grondfrequentie-inhoud in het lage en laag-midden bereik (ongeveer - 6dB bereik: 40 tot 400 Hz voor beide brulgeluiden met een piek bij 170 Hz voor het eerste brulgeluid en een piek bij 130 Hz voor het tweede). Het waargenomen grondfrequentiebereik (met betrekking tot de spectrale controïde) van het eerste brulgeluid neemt toe tot ongeveer 0.35s en neemt daarna af. Bij het tweede Metro-Goldwyn-Mayer Lion Corporation, EU merk nr. brulgeluid, neemt het toe tot ongeveer 1.7s, neemt af tot 005170113 2.2s, neemt daarna weer toe tot ongeveer 2.3s en neemt Via https://www.tmdn.org/tmview/welcome daarna af. 32 Soorten merken (7) Nieuwe soorten merken ‒Smaakmerken ‒Geurmerken ‒Tastmerken ‒Hologrammen 33 Soorten tekens (8) Inrichting Apple winkel (HvJ Apple/DPM, C- 421/13) 34 Soorten tekens (9) Geurmerk UK00002000234 Unicorn Products Limited 28 Flights for darts. 35 Soorten merken (10) o Bewegingsmerk vb Microsoft Uniemerken 005910831 en 008553133 o “Position mark” Merkaanvraag 017363201 Duidelijke, nauwkeurige, volledige, gemakkelijk toegankelijke, begrijpelijke, duurzame en objectieve weergave? Woordelijke beschrijving, staal van geur, chemische formule? 36 Soorten merken (11) Complexe of gecombineerde merken ‒ Combinatie van verschillende elementen o B.v. Logo + naam o Mogelijk om elementen afzonderlijk en samen te beschermen 37 Vragen Welke tekenen kunnen een ”merk” uitmaken? ‒ Illustreer met eigen voorbeelden Welke functies heeft een merk? ‒ Illustreer met eigen voorbeelden 38