Hoofdstuk 1 Land in zicht PDF

## Hoofdstuk 1 Land in zicht ### Hoe veranderde de kennis over de wereld in de vroegmoderne tijd? 1. Wat waren de drijfveren voor de ontdekkingsreizen? 2. Welke hulpmiddelen maakten het mogelijk om op ontdekking te gaan? 3. Wie nam er deel aan de ontdekkingsreizen? ### Fenestra a. Bestudeer onde...

## Hoofdstuk 1 Land in zicht ### Hoe veranderde de kennis over de wereld in de vroegmoderne tijd? 1. Wat waren de drijfveren voor de ontdekkingsreizen? 2. Welke hulpmiddelen maakten het mogelijk om op ontdekking te gaan? 3. Wie nam er deel aan de ontdekkingsreizen? ### Fenestra a. Bestudeer onderstaande bronnen en kruis aan welke je kunt gebruiken om een antwoord te formuleren op de verschillende historische deelvragen. **Bron 1** - Dit monument in Belem, Portugal, beeldt onder andere Hendrik de Zeevaarder (1394-1460) uit. In zijn handen houdt hij een karveel vast, een lichter en daardoor sneller type schip dat door de Spaanse en Portugese ontdekkingsreizigers gebruikt werd. - Leopoldo de Almeida (1898-1975), Monumento a Colón, Belem, Portugal, 1960. **Bron 2** - In dit werk werd een brief opgenomen die Pape Jan aan de Byzantijnse keizer Manuel I (1118-1180) zou hebben geschreven. Hoewel de brief een vervalsing bleek, was deze wel invloedrijk. Verschillende ontdekkingsreizigers vermeldden in hun geschriften dat ze hoopten het rijk van Pape Jan te vinden op hun tocht. - Anoniem, De geschiedenis van Pape Jan, titelblad, gravure, Kopenhagen, 1510. **Bron 3** - Gerardus Mercator (1512-1594) werd als Gerard de Kremer geboren in Rupelmonde. Mercator werd vooral bekend omwille van zijn kaarten. Hij ontwikkelde de zogenaamde mercatorprojectie, waarmee de ronde aarde waarheidsgetrouwer op een vlak kon worden afgebeeld. Hij introduceerde ook het woord 'atlas' zoals we dat tegenwoordig nog steeds gebruiken. - Frans van Havermaet (1828-1899), Mercator, brons, dorpsplein Rupelmonde, 1871. **Bron 4** - Van Pape Jan zei men dat hij over een fantastisch en groot christelijk rijk heerste in Indië. Zijn land zou zich volgens de legende hebben uitgestrekt van de plaats waar het lichaam van Sint-Thomas de Apostel rustte over de woestijn, tot westwaarts in Babylon, waar de toren van Babel gestaan zou hebben. - Abraham Ortelius (1527-1598), Presbiteri lohannis, sive, abissinorum Imperii Descriptio, ingekleurde gravure, Theatrum Orbis Terrarium, 1564. **Bron 5** - Het eiland Atlantis zoals wij dit kennen uit de verhalen werd voor de eerste keer vermeld door Plato. Historici vermoeden dat hij zich liet inspireren door de vernietiging van het eiland Santorini na een vulkaanuitbarsting in 1600 v.Chr. Tot in de vroegmoderne tijd geloofde men dat dit eiland echt bestond. Athanasius Kircher (1602-1680) baseerde zich op zeemansverhalen voor het tekenen van deze kaart. Merk op dat het noorden hier onderaan ligt. - Athanasius Kircher (1602-1680), Situs Insulae Atlantidis, a mari olim absorpte ex mente Aegyptiorum et Platonis descriptio, ca. 1669. **Bron 6** - In 1154 ontwikkelde de Arabische geograaf Muhammad Al-Indrisi (ca. 1100-1166) de 'Tabula Rogeriana'. Hij baseerde zich hiervoor op getuigenissen van ervaren reizigers en beschreef Afrika, het Midden-Oosten en de Indische Oceaan. Merk op dat ook op deze kaart het noorden onderaan ligt. - Konrad Miller (1844-1933), kopie van de Tabula Rogeriana, 1929. | Bron | Deelvraag 1 | Deelvraag 2 | Deelvraag 3 | |---|---|---|---| | Bron 1 | X | O | O | | Bron 2 | O | X | O | | Bron 3 | O | O | X | | Bron 4 | O | O | X | | Bron 5 | O | O | X | | Bron 6 | O | O | X | ### Ontrafeld 1. **VERANDEREND WERELDBEELD** De geschiedenis van de cartografie vertelt ons letterlijk meer over het wereldbeeld van de mens. Dit toont ons hoe omvangrijk de kennis van de tot dan toe bekende wereld was, maar ook welke gebieden als centraal (belangrijk) of perifeer (minder belangrijk of minder beschaafd) gezien werden. a. Bestudeer onderstaande kaarten. Benoem telkens het type kaart, kies uit de types in onderstaand kader. - OT-kaart - Romeinse reiskaart - Portolaankaart (portus is Latijn voor zeehaven). - kaart van Ptolemaeus (Griekse wetenschapper) - 19e-eeuwse kaart - kaart volgens de mercatorprojectie **Tip:** Denk terug aan de kaarten die we in 'Fenestra' en Janus 3 besproken hebben. - **19de-eeuwse kaart** - **Romeinse reiskaart** - **kaart van Ptolemaeus** - **kaart volgens de mercatorprojectie** - **OT-kaart** 2. **Cartografen plaatsten de regio centraal die in hun tijd en Cultuur belangrijk was.** - Klassieke oudheid. → Rome en Griekenland - Middeleeuwen → Jeruzalem - tijd → West-Europa 3. **Kruis aan welke historische kaart(en) je het meest doe(t)(n) denken aan de kaarten die je in de les aardrijkskunde gebruikt.** - kaart 2 - kaart 3 - kaart 4 - kaart 5 - kaart 6 4. **In de middeleeuwen kende men slechts 3 continenten. In de vroegmoderne tijd (Mercator) leek de wereldkaart veel meer op onze kaarten.** 5. **Kruis aan welke voordelen de kaart volgens de mercatorprojectie biedt ten opzichte van de andere, oudere kaarten.** - De kaart toont alle continenten. - De kaart biedt een meer waarheidsgetrouw beeld van de wereld. - De kaart maakt gebruik van krommen over het aardoppervlak waarlangs de kompasrichting gelijk blijft. **In de vroegmoderne tijd** werd het wereldbeeld groter. Men wist intussen dat de aarde rond was, maar Mercator (1512-1594) slaagde erin om haar terug plat te maken. Aan de hand van de nodige cartografische technieken en wiskundige principes wist hij de aarde, een bolvormig driedimensionaal object, waarheidsgetrouw als een vlakke figuur weer te geven. ## 2. **DRIJFVEREN VOOR DE ONTDEKKINGSREIZEN** ### Wetenschap Mercator en zijn kaarten tonen aan dat de wetenschappelijke kennis er in de vroegmoderne tijd sterk op vooruitging. De toenemende wetenschappelijke nieuwsgierigheid naar kennis over de wereld was een belangrijke drijfveer voor de ontdekkingsreizen. De grotere wetenschappelijke interesse paste in de traditie van het humanisme, zoals we zullen zien in hoofdstuk 3 'De mens in het centrum'. a. Bekijk de bronnen in 'Fenestra' opnieuw. Welke van deze bronnen tonen aan dat de nieuwsgierigheid naar kennis over de wereld toenam in de vroegmoderne tijd? - Bron 1 en Bron 3 b. Reizen over zee was niet evident in de vroegmoderne tijd. Aangezien de zeeën nog niet in kaart waren gebracht, moesten zeevaarders zich baseren op meetinstrumenten om hun positie te bepalen. Noteer het nummer van onderstaande afbeeldingen bij de juiste beschrijving van het instrument. - **Jakobsstaf (baculus jacobi)**: Dit instrument werd gebruikt om de hoek van de horizon met de zon te meten. Op deze manier bepaalden zeevaarders de breedtegraad van hun positie op zee door de graden af te lezen op de staf. Het werd uitgevonden in de 14e eeuw in de Arabische wereld. - **Kwadrant (quadrans)**: Met dit instrument kon men ook de breedtegraad van de positie op zee bepalen. De hoogte werd hierbij niet bepaald door de zon, maar door een ster. Het was wel minder geschikt om te gebruiken bij slecht weer. Door de schommelingen van het schip bleef het schietlood nooit stabiel. - **Astrolabium (sterrenplukker)**: Met dit instrument kon men de breedtegraad bepalen en de tijd aflezen. Door de uurhoek werd de sterrentijd berekend, die men dan omzette naar de zonnetijd. Het instrument bestond reeds in de 2e eeuw, maar werd pas vanaf de 11e eeuw courant gebruikt voor zeereizen. - **Kompas**: Met een kompas kun je in tegenstelling tot de andere meetinstrumenten ook de lengtegraad berekenen. Het kompas geeft steeds je positie ten opzichte van het noorden aan. Ook dit instrument was oorspronkelijk een Arabische uitvinding en bereikte Europa pas in de 12e eeuw. ## Religie a. Bekijk de bronnen in 'Fenestra' opnieuw. Welke van deze bronnen tonen aan dat sommige (vroeg) moderne kaarten niet alleen op wetenschappelijke informatie, maar ook op fantasie en religie gebaseerd waren? - Bron 2, Bron 4 en 5 b. Kruis aan waarom men deze kaarten in de middeleeuwen en vroegmoderne tijd toch als betrouwbaar beschouwde. - Verwijzingen naar het geloof waren op dat moment nog erg geloofwaardig. ## Economie Onderstaande recepten zijn afkomstig uit het 16e-eeuwse 'Een notabel boecxken van cokeryen'. Dit Middelnederlandse kookboek verscheen in 1514 en werd dankzij de boekdrukkunst op vrij grote schaal verspreid. De recepten die erin werden opgenomen, leren ons meer over het eetpatroon in de vroegmoderne tijd. a. Lees onderstaande recepten en los bijhorende vragen en opdrachten op. - "Om te bereyden meerswijn [bruinvis] metten pepere. Neemt merswijn ende sietten [kook hem] in schoon watere ende scuymtten wel [schuimt hem goed af] ende laetten [laat hem] sieden totdat hy byna ghenoech [gaar] es. Dan neempt broot ende berret [rooster het] dat wel swert sy ende latet weycken in heet water over [op] tvier ende dat derdendeel van den water edick [azijn] ofte ten minsten dat vyerendeel, ende dan doeghet duer eenen stramijn [zeef] metten watere daert inne gheweyct es. Alst duereghedaen [door de zeef gewreven] es, so hanghet over [boven] tvier. Dan so latet sieden ende doetter inne poedre van caneel, ghimber ende dit poedere sal men minghelen tegadere met wijne ende luttel edicx ende oock luttel sofferaens. Dan latet aldus sieden ende alst wel ghesoden es, doet daer dan den meerswijn inne. Dan so laetten [laat hem] wel sieden metten pepere ende ooc wel binden. Dus eest volmaect." - "Bipeper tot wiltbrade. Neemt wittebroot, wel root geherst [bruin geroosterd] ende stootent ontwee [stamp het fijn] ende slaent doer [wrijf het door een zeef] met wine ende latent wel sieden [koken] ende doet er seer luttel pepers in, oft greinen [kardemom] ende sofferaen, maer suykeret wel ende doet erinne veel caneels. Hierin legt men wiltbradt oft men rechtet [dient het op] in sauchieren [sauskommen] ende settet besondere bi [geeft het speciaal bij] den wiltbrade." - Bron: Thomas van der Noot (ca. 1475-1525), Een notabel boecxken van cokeryen, Brussel, 1514 1. Wat is de betekenis van de woorden tussen de vierkante haakjes? - Het zijn hedendaagse woorden of spelling van woorden die voor de haakjes stonden. 2. Markeer alle specerijen. - peper - caneel - ghimber - poedere - sofferaens - greinen - caneels 3. Welke namen geven we tegenwoordig aan deze specerijen? - peper - kaneel - gember - saffraan - kardemom ## Specerijen - Specerijen kwamen tijdens de middeleeuwen via het Chinese Keizerrijk, de Arabische wereld en het Byzantijnse Rijk in Europa terecht. Spanningen tussen het christelijke Westen en islamitische Oosten bemoeilijkten deze handel. - Wat was de oorzaak van deze spanningen? - **Kruistochten** Na de val van Constantinopel in 1453 werden de handelswegen naar Europa door het Ottomaanse Rijk geblokkeerd. Hierdoor dreigde een tekort aan specerijen en werd de zoektocht naar nieuwe wegen naar het Oosten gestimuleerd. ## 3. **ONTDEKKINGSREIZEN: WHAT'S IN A WORD?** De avonturen van Christoffel Columbus (1451-1506), Bartolomeu Dias (ca. 1450-1500) en Willem Barentsz (ca. 1550-1597) spreken nog steeds tot de verbeelding. Deze mannen staken de zeeën over en konden zo ervaren hoe beperkt de middeleeuwse aardrijkskundige kennis was. a. Bestudeer de kaart op de volgende pagina's aandachtig en beantwoord onderstaande vragen. 1. Kruis aan in welk tijdvak we de grote Europese ontdekkingsreizen kunnen situeren. - *Spanje, Portugal, Frankrijk, Engeland en Nederland* 2. Uit welke hedendaagse landen vertrokken deze reizen? - Spanje, Portugal, Frankrijk, Engeland en Nederland 3. Op welke continenten zetten de ontdekkingsreizigers voet aan wal? - Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Azië en Oceanië 4. Welke delen van deze continenten werden door hen verkend? - De ontdekkingsreizigers verkenden slechts kleine delen van de continenten, vooral langs de kustlijnen. - **Hendrik de Zeevaarder: 1433-1448 (kapitein: Gil Eannes)** - **Bartolomeu Dias: 1487-1488** - **Christoffel Columbus: 1492-1504** - **Vasco da Gama: 1497-1499** - **Amerigo Vespucci: 1499-1504** - **Ferdinand Magellaan: 1519-1522** - **Jacques Cartier: 1534-1541** - **Francis Drake: 1577-1580** - **Willem Barentsz: 1594-1597** - **Leif Eriksson** - **Zheng He** - **Verdrag van Tordesillas (1494)** - **Straat Magellaan** - **Vuurland** - **42°W** - **Kaap Boyador** - **Kaap Verde** - **robijnen, parels, specerijen** - **Verdrag van Zaragoza (1529)** - **Kaap de Goede Hoop** - **Malindi** - **Mombassa** - **Kilwa** - **Calicut** - **Molukken** - **148°E** ## 6. **SPANJE EN PORTUGAL VERDEELDEN DE NIEUWE WERELD** Portugal en Spanje hadden allebei een voet aan de grond in de Nieuwe Wereld en wilden de gebieden claimen. Om conflicten te vermijden, waren hier goede afspraken rond nodig. Na de thuiskomt van Columbus, trof Ferdinand II van Aragon (1452-1516) maatregelen om zijn rechten te verzekeren op de landen die Columbus ontdekte en nog zou ontdekken. Hij sloot daarom in 1494 een verdrag af met Johan II. In dit verdrag werd de wereld in een oostelijk en westelijk deel verdeeld. a. Bekijk de kaart op pagina 30-31. Hoe heette dit verdrag? - **Verdrag van Tordesillas** b. Waarom was dit uiteindelijk geen goede oplossing voor het probleem van de verdeling? - De aarde is rond, dus kwamen ze opnieuw in elkaars vaarwater terecht. - Andere landen werden er niet bij betrokken! c. Welk verdrag werd meer dan drie decennia later afgesloten om dit probleem definitief op te lossen? - **Verdrag van Zaragoza** d. Ferdinand Magellaan (ook gekend als Magelhaes) wilde in de voetsporen van Columbus treden door in naam van Spanje het Oosten te bereiken door naar het westen te varen. Noteer op basis van de kaart op pagina 30-31 de route die hij volgde. Magellaan stierf voor hij de eindbestemming bereikte, zijn opvolger maakte de reis wel af. - Spanje → Kaapverdische Eilanden → kustkust van Zuid-Amerika → Straat van Magellaan → Molukken e. Magellaans eindbestemming, de Molukken, is nog steeds bekend omwille van een bepaald exportproduct. Welk product is dit? - **Specerijen : vooral nootmuskaat en kruidnagel** f. Waarom zouden Portugal en Spanje hierop geaasd hebben? - **Specerijen brachten veel geld op.** ## 7. **NIEUWE SPELERS OP HET WERELDTONEEL** ### Tweede golf ontdekkingsreizen Spanje en Portugal hadden zich de overzeese handel meteen toegeëigend en sloten zo de andere Europese mogendheden uit. Frankrijk, Engeland en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (dit valt min of meer samen met het huidige Nederland) visten hierdoor achter het net. Zij zouden hier echter verandering in brengen. a. Welke delen van de wereld werden gedetailleerd weergegeven? - Zuid-Amerika, Europa, Afrika en Azië b. Welke delen van de wereld werden zonder details weergegeven? - Noord-Amerika c. Welke delen van de wereld werden niet weergegeven? - Australië, Noord- en Zuidpool d. In de vroegmoderne tijd ontdekte men de wereld horizontal (in de breedte). ☐ verticaal (in de hoogte of diepte). e. Tegenwoordig doet men nog altijd ontdekkingen, maar dit gebeurt wel anders. Bespreek hoe en wat er tegenwoordig verkend en ontdekt wordt aan de hand van onderstaande afbeeldingen. - **Verticaal**: bergtoppen, de ruimte en de (diep) zee, plekken naar (nog) niemand woont ## Frankrijk, Engeland en de Republiek a. Verbind onderstaande afbeeldingen van de ontdekkingsreizigers met de juiste tekst. - **John Gilbert (1817-1897)**, Queen **Elizabeth** knighting sir **Francis Drake**, gravure, 19e eeuw. - **Christiaan Julius Lodewijk Portman** (1799-1868), De dood van **Willem Barentsz**, olieverf op doek, 1836. - **Théophile Hamel (1817-1870)** naar François Nicholas Riss (1804-1886), portret van **Jacques Cartier**, olieverf op doek, ca. 1844. b. Noteer onder elke tekst bij welk land de ontdekkingsreiziger hoorde. - **Frankryk:** Frankrijk had begin 16e eeuw al een poging gewaagd om in de Caraïben grondgebied van Spanje af te pakken. Frankrijk wilde ook een noordwestelijke route naar Azië om niet meer afhankelijk te zijn van de Spaanse en Portugese handel. Onder leiding van Jacques Cartier (1491-1557) werd Newfoundland in het huidige Canada ontdekt. - **Engeland:** **Francis Drake** (ca. 1540-1596) voer tussen 1577 en 1580 als eerste Engelsman rond de wereld. Hij voer langs het zuiden van Amerika naar de Molukken en dan via Kaap de Goede Hoop terug naar Engeland met zijn schepen vol specerijen. Hij werd hiervoor tot ridder geslagen. - **de Republick de Verenigde Provinciën:** De 17e eeuw was een gouden eeuw voor de Republiek. Men wilde de Noordoostelijke Doorvaart naar Azië ontdekken. **Willem Barentsz** (ca. 1550-1597) maakte verschillende tochten om deze route te vinden, maar slaagde hier niet in. Hij ontdekte wel Spitsbergen, de Barentszzee en Nova Zembla, de noordelijke (Russische) archipel waar hij ook zou sterven. c. Onderstreep in het blauw de naam van de ontdekkingsreiziger bij elk land. d. Onderstreep in het rood de route die elk van de ontdekkingsreizigers volgde. e. Onderstreep in het groen welke plaatsen zij uiteindelijk bereikten. ## Kern **DE EERSTE ONTDEKKINGSREIZIGERS** Lang voor de vroegmoderne tijd aanbrak, verkenden en ontdekten mensen al onbekende gebieden. De Viking Leif Eriksson (ca. 970-1020) bereikte Noord-Amerika rond het jaar 1000 en de Chinese ontdekkingsreiziger Zheng He (ca. 1371-1435) verkende de wateren grenzend aan de Stille Oceaan. Het begrip 'ontdekkingsreizen' versterkt in zekere zin een eurocentrisch beeld dat eerdere gebeurtenissen negeert. **Ontdekkingsreizigers** als Dias, Columbus of Barentsz leefden in een tijd waarin het wereldbeeld veranderde. Een *wetenschappelijke* en *nieuwsgierige* houding om meer over de wereld te weten te komen was een belangrijke drijfveer voor de *ontdekkingstochten*. *Nieuwe* uitvindingen (zoals het astrolabium, het kompas, de jakobsstaf en het karveel) en de *betere* aardrijkskundige kennis van de wereld maakten dit mogelijk. Ontdekkingsreizigers werden ook gelokt door de *legende* van Pape Jan of de *drang* naar avontuur en spanning. **Door de kruistochten** was er een bloeiende handel in specerijen (zoals peper, saffraan en kaneel) tussen het Westen en het Oosten ontstaan. Omdat de spanningen met de christelijke gebieden toenamen, *blokkeerden* de Ottomanen op het einde van de middeleeuwen de handel via het land. Men moest *handelswegen* over zee zoeken. ## PORTUGAL EN SPANJE - De eerste golf van de 15e- en 16e-eeuwse ontdekkingsreizen werd ingezet door Spanje en Portugal. **Hendrik de Zeevaarder** (1394-1460) kreeg in 1415 de leiding over een ontdekkingsvloot. Hiermee veroverde hij de Noord-Afrikaanse stad Ceuta. Hij wilde *de onbekende delen van de wereld in kaart brengen*, maar ook *handel drijven*. In 1434 bereikte zijn vloot Kaap Bojador, maar het lukte niet om volledig rond Afrika te varen. - **Bartolomeu Dias** (ca. 1450-1500) kreeg in 1487 de opdracht om het rijk van Pape Jan te vinden. Hij bereikte als eerste Europeaan het zuidelijkste punt van Afrika, Kaap de Goede Hoop. - **Vasco da Gama** (1469-1524) kreeg de opdracht om *nieuwe handelsrelaties* met het Oosten uit te bouwen. Er werden verschillende *handelsposten* opgezet in Oost-Afrika. Zijn vloot bereikte Calicut in Zuidwest-Indië, waar hij ook probeerde om *handelscontacten* te leggen. - Met de financiële steun van Isabella van Castilië (1451-1504) begon **Christoffel Columbus** * (1451-1506) in 1492 aan zijn reis*. Met drie schepen zocht hij *een weg naar Indië via het westen*, maar hij strandde *op enkele eilanden in de buurt van het Amerikaanse* continent. Tijdens zijn expedities werden nieuwe gebieden ontdekt, maar niet het goud **en de** grondstoffen waarop men gehoopt had. Tot aan zijn dood bleef Columbus volhouden dat hij Indië gevonden had. - **Amerigo Vespucci** (1454-1512) bewees uiteindelijk dat het om een nieuw continent ging, daarom werd het ook naar hem vernoemd. ## SPANJE EN PORTUGAL VERDEELDEN DE NIEUWE WERELD Doordat zowel Spanje als Portugal nieuwe gebieden ontdekten, was er onenigheid over de verdeling hiervan. Uiteindelijk werd deze discussie in 1494 beslecht in het **Verdrag van Tordesillas**. In dit verdrag trok men een lijn over de wereld: alles ten westen ervan was voor Spanje, alles ten oosten was voor Portugal. Aangezien de wereld rond is, kwam er opnieuw discussie en in 1529 werd het **Verdrag van Zaragoza** gesloten. - De Molukken lagen op de grens tussen het Spaanse en Portugese territorium. **Ferdinand Magellaan** (1480-1521) voer vanuit Spanje naar het westen om langs Indië te varen en zo terug in Spanje uit te komen. Hijzelf overleefde de reis niet, maar zijn opvolger maakte de eerste reis rond de wereld wel af. ## NIEUWE SPELERS De verdragen van Tordesillas en Zaragoza verdeelden de Nieuwe Wereld tussen Spanje en Portugal. Dit zorgde voor spanningen met Frankrijk, Engeland en de Republiek, die hiervan waren uitgesloten. Het resultaat was dat deze landen nieuwe vaarroutes zochten. Spanje en Portugal hadden niet langer het monopolie: een tweede golf ontdekkingsreizen was aangebroken. - **Francis Drake** (ca. 1540-1596), die in dienst was van de Engelse koningin Elizabeth I (1533-1603), probeerde het overwicht van Spanje en Portugal te breken. Hij voer als eerste Engelsman rond de wereld. - **Jacques Cartier** (1491-1557) wilde een westelijke vaarweg naar de Stille Oceaan vinden. Hij slaagde hier niet in en strandde in Canada. - **Willem Barentsz** (ca. 1550-1597) probeerde de Noordoostelijke Doorvaart naar Azië te ontdekken, maar stierf uiteindelijk op de Russische archipel Nova Zembla. De wegen naar de Nieuwe Wereld lagen open. De tijd van veroveringen en kolonisatie was aangebroken. | Periode | Ontdekkingsreiziger | Land | |---|---|---| | 1491-1557 | Jacques Cartier | Frankrijk | | 1480-1521 | Ferdinand Magellaan | Spanje | | 1469-1524 | Vasco Da Gama | Portugal | | 1451-1506 | Christoffel Columbus | Spanje | | 1394-1460 | Hendrik De Zeevaarder | Portugal | | ca. 1550-1597| Willem Barentsz | Nederland | | Periode | Ontdekkingsreiziger | |---|---| | ca. 970-1020 | Leif Eriksson | | ca. 1371-1435 | Zheng He | | ca. 1450-1500 | Bartolomeu Dias | | ca. 1540-1596 | Francis Drake | | Periode | Verdrag | |---|---| | 1494 | Verdrag van Tordesillas | | 1529 | Verdrag van Zaragoza | ## Overzicht Gebruik de informatie uit het hoofdstuk om een antwoord te formuleren op de deelvragen die in 'Fenestra' gesteld werden. Beantwoord op basis van deze vragen de hoofdvraag. 1. Wat waren de drijfveren voor de ontdekkingsreizen? - Men wilde meer kennis over de wereld opdoen, specerijen inholen en het christendom verspreiden. Europese koningen wilden de macht met hun rijkdom om hun wereld te gaan. 2. Welke hulpmiddelen maakten het mogelijk om op ontdekking te gaan? - Dit werd mogelijk door het astrolabium, het kompas, de jakobsstaf en het karveel. 3. Wie nam er deel aan de ontdekkingsreizen? - In de 15de en 16de eeuw speelden Spanje en Portugal de hoofdrol. Later zouden ook Frankrijk, Engeland en de Republiek nieuwe gebieden ontdekken. ### Hoe veranderde de kennis over de wereld in de vroegmoderne tijd? In de vroegmoderne tijd vergrootte de kennis over de wereld. Dankzij kaarten uit de Arabische wereld leerde men meer over de technieken en door nieuwe reizen, leerden men meer over de kustlijnen en andere nieuwe gebieden. ## Kennen en kunnen - Je kunt uitleggen hoe het wereldbeeld in de vroegmoderne tijd veranderde. - Je kunt historische kaarten contextualiseren en chronologisch rangschikken. - Je kunt historische kaarten kritisch analyseren. - Je kent het begrip 'eurocentrisme'. - Je kunt uitleggen waarom het begrip 'ontdekkingsreizen' eurocentrisch is. - Je kent de drie drijfveren voor de ontdekkingsreizen. - Je kunt aan de hand van bronnen de drijfveren voor de ontdekkingsreizen herkennen. - Je kent een jakobsstaf, kwadrant, astrolabium en kompas herkennen. - Je kent de reden waarom men aan het einde van de middeleeuwen nieuwe handelsroutes naar het Oosten zocht. - Je kunt voorbeelden geven van niet-Europese ontdekkingsreizigers. - Je kunt voorbeelden geven van Europese ontdekkingsreizigers en die aan het juiste land koppelen. - Je kent het Verdrag van Tordesillas en Zaragoza. - Je kent de landen die bij de twee golven van ontdekkingsreizen horen.