Genogram - PDF

🔵 4. Genogram Genogram jest sposobem rysowania drzewa rodzinnego (diagramem rodziny) pozwalającym nanieść informacje o członkach rodziny i ich relacjach przynajmniej w zakresie trzech pokoleń stanowiąc wielogeneracyjny przekaz wzorców rodzinnych. Ge...

🔵 4. Genogram Genogram jest sposobem rysowania drzewa rodzinnego (diagramem rodziny) pozwalającym nanieść informacje o członkach rodziny i ich relacjach przynajmniej w zakresie trzech pokoleń stanowiąc wielogeneracyjny przekaz wzorców rodzinnych. Genogram rysowany jest zazwyczaj podczas pierwszych sesji z rodziną i uwzględnia obok rodziny nuklearnej – rodziny pochodzenia obojga partnerów. Analiza wzorców relacji, mitów, sekretów przekazywanych z pokolenia na pokolenie pozwala przewidzieć wystąpienie pewnych problemów w analizowanym systemie rodzinnym (Namysłowska, 1997), pozwala również postawić hipotezy dot. aktualnych problemów w rodzinie. Zwolennicy perspektywy międzypokoleniowej stoją na stanowisku, że aktualna sytuacja (w tym także problemy w rodzinie) są wynikiem powtarzalności wzorów rodzinnych. To co się zdarza w jednym pokoleniu, często wydarzy się w następnym, gdyż te same nierozwiązane problemy emocjonalne są odtwarzane z pokolenia na pokolenie ( Goldenberg, Goldenberg, 2006) Genogram może być wykorzystany zarówno w pracy z rodziną, jak i w pracy z jedną osobą. Jako, że w życiu każdego człowieka istnieje znaczący system rodzinny praca z genogramem pozwala na uwzględnienie znaczenia tego systemu w aktualnej sytuacji jednostki (Namysłowska, 1997). Wyróżniamy mały genogram (nasze szybkie notatki z pierwszego wywiadu) i duży genogram (rysowany wspólnie z rodziną, służy do pogłębionej analizy tego co działo się w poprzednich pokoleniach). Każdy członek rodziny ma własną opowieść o rodzinie i każdą perspektywę trzeba uwzględnić. Perspektywa terapeuty może pomóc rodzinie dostrzec jakieś kwestie, które były dotychczas niezauważone. Gdzie jest wykorzystywany genogram i po co? Genogram jest istotnym „narzędziem” w terapii uwzględniającej kontekst transgeneracyjny; 4. Genogram 1  Współcześni przedstawiciele: terapeutki Carter i McGoldric (USA), Stierlin (Europa); W strukturalnej terapii rodzin genogram używany jest jako mapa rodziny, na którą nanoszone są typy relacji łączące poszczególnych czlonków (szczególna waga położona na koalicje); W kontekstualnej terapii rodzin służy identyfikacji wielopokoleniowej lojalności i dziedzictwa; Schilson i Hudson podkreślają, że genogram (nawet w formie uproszczonej) może być stosowany w praktyce lekarskiej -> są dane z których wynika, że poprawia relacje pacjenta z lekarzami, którzy stają się bardziej empatyczni w stosunku do pacjentów. Czym jest genogram a czym nie? Genogram nie jest testem oceniającym rodzinę, choć doczekał się komputerowych, w miarę ujednoliconych wersji. Genogram przedstawia rodzinę jak zdjęcie - relacje tu i teraz (jedyny moment gdy dopytujemy o czas to gdy kontakt zostaje z kimś urwany) Jest narzędziem pozwalającym zrozumieć przeszłość kilku pokoleń rodziny, przekazem wzorców rodzinnych, których analiza, na równi z analizą mitów rodzinnych, sekretów, delegacji i tajemnic przekazywanych z pokolenia na pokolenie, pozwala zrozumieć teraźniejszość, a także przewidzieć przyszłość rodziny oraz zrozumieć jak rodzina wychodzi z kryzysu. Czy genogram obrazuje tylko determinizm? Im większa wiedza człowieka o przeszłości swojej rodziny tym większa wiedza o nim samym. Wiedza ta: może zwiększać swobodę człowieka w decydowaniu o własnym życiu; pozwala nawet bolesne doświadczenia, które były udziałem różnych pokoleń rodziny (samobójstwo, więzienie, alkoholizm) włączyć w system JA człowieka; mobilizować do zaprzestania pasywnego reagowania na zdarzenia rodzinne, 4. Genogram 2  zrozumieć powtarzalność wzorców relacji; zmniejszać nieuświadomioną selektywność odbioru informacji potwierdzającą mity czy utrwalającą dysfunkcyjne wzory lojalności; Tym samym wg Namysłowskiej znajomość przeszłości rodziny wyswobadza człowieka i pozwala mu bardziej aktywnie planować własne życie i własną przyszłość. Informacje potrzebne do skonstruowania genogramu: 1. Daty urodzenia poszczególnych osób w rodzinie (lub wiek), daty śmierci (oraz przyczyna), daty zawarcia małżeństw (lub zawarcia związku nieformalnego, jeśli para jest w związku długo, mieszka ze sobą, ma dzieci itd), separacji, rozwodów; 2. Choroby (zwłaszcza przewlekłe, psychosomatyczne, psychiczne, choroby będące przyczyną śmierci poszczególnych osób w rodzinie); 3. Pozycja rodzeństwa (kolejność urodzin); 4. Pochodzenie narodowe; 5. Wyznawana religia; 6. Wykształcenie, zawód wykonywany - ważne, bo pokazuje zasoby, może mieć znaczenie gdy ktoś zerwie tradycję rodzinną np. rodzina lekarzy, córka kończy ogrodnictwo 7. Aktualne miejsce zamieszkania, kto ze sobą mieszka 8. Inne charakterystyki istotne dla danej osoby: działalność polityczna, pobyt w więzieniu, majątek rodzinny, gospodarstwo, spadek. 9. Informacje dotyczące wzorów i interakcji rodzinnych, uzyskiwane w odpowiedzi na pytania: a. „Czy są w rodzinie osoby, które ze sobą nie rozmawiają lub w przeszłości nie rozmawiały?” b. „Czy są (lub były) osoby pozostające ze sobą w poważnym konflikcie?” c. „Czy są w rodzinie osoby, które pozostają ze sobą niezwykle blisko?” Sporządzając genogram bierze się pod uwagę trzy konteksty funkcjonowania rodziny; 4. Genogram 3  aktualną sytuację rodziny (pytania o to, co wydarzyło się w rodzinie ostatnio i jakie zaszły zmiany); szerszy kontekst rodzinny (pytania o osoby z dalszej rodziny, które wiedzą o aktualnych problemach rodziny, pytania o osoby z dalszej rodziny, z którymi utrzymywane są bliskie kontakty, czy o takie z którymi kontakt został zerwany, pytania o spotkania rodzinne, inicjatorów tych spotkań i atmosferę tych spotkań); kontekst społeczny tzn. system społecznego podtrzymania rodziny (odkrycie osób szczególnie ważnych dla rodziny, powtarzających się w rodzinie imion, które mogą sugerować specjalne delegacje, mitów rodzinnych kryjących się w określonych przekonaniach członków rodziny i w dalszej konsekwencji wzmacniających lub osłabiających rodzinę, sekretów rodzinnych, których przyczyna leży w lęku rodziny przed stygmatyzacją społeczną). Ogólne zasady prowadzenia wywiadu umożliwiającego konstrukcję genogramu. 1. Rozpoczynanie od aktualnego problemu i przechodzenie do szerszego kontekstu, w jakim ten problem można zobaczyć. 2. Od wewnętrznych spraw rodziny nuklearnej do problemów dalszej rodziny i społecznego kontekstu. 3. Od aktualnej sytuacji do historycznej chronologii wydarzeń w rodzinie. 4. Od pytań łatwych do trudnych. 5. Od oczywistych faktów do przypuszczeń, co do sposobu funkcjonowania pozwalających na sformułowanie hipotez dotyczących wzorców rodzinnych. Zalecenia do prowadzenia wywiadu. 1. Pomagać w jasnym formułowaniu myśli (prosić o przykłady, unikać negatywnych konotacji, przeformułowywać problem używając słów osoby badanej); 2. Okazać empatię i niekrytyczny stosunek do osoby badanej; 3. Nie udzielać rad i nie przedstawiać własnych interpretacji; 4. Pracować powoli. 4. Genogram 4  O co pytamy? Przykłady. Kto jaką rolę pełni w rodzinie? Kto decydował o imionach dzieci? Czy powtarzają się imiona (może się okazać ważne w kontekście delegacji); O komunikację i więzi w rodzinie (o zasady komunikowania, tematy tabu); O wzorce separacyjne; Jak członkowie rodziny reagowali na śmierć osób bliskich. Jak długo trwała żałoba, jak długo była przeżywana)? O relacje pomiędzy rodzeństwem (czy powtarza się wzorzec pierwszego i ostatniego dziecka; jakich interakcji oczekuje się w rodzinie względem rodzeństwa); O relacje małżeńskie (jak poznawali się przyszli partnerzy, jak długo trwało narzeczeństwo, kto o czym decyduje w małżeństwie – wychowanie dzieci, zarządzanie budżetem etc); Jakie są przekonania rodziny na temat jej samej (czy to rodzina szczęśliwa, czy nie; harmonijna czy nie; czy kobiety/mężczyźni mają w rodzinach jakieś ważne role; czy w rodzinie były rozwody czy nie). Inne pytania: Czy dla Twojej rodziny ważne jest to, skąd pochodzi? Jakie wyznanie religijne dominuje w Twojej rodzinie? Z jakimi wartościami jest ono związane? Jakie role są przeznaczone dla kobiet i mężczyzn w Twojej rodzinie? Jakie zawody uważane są za prestiżowe? Czy w Twojej rodzinie cenione jest wykształcenie? Jaki jest stosunek do osób starszych w Twojej rodzinie? Kto byłby uważany za „odmieńca” w Twojej rodzinie (nie pasowałby do niej?) Pytania o zasoby (Chrząstkowski, 2009): Co jest mocną stroną rodziny? 4. Genogram 5  Jak rodzina radzi sobie z trudnościami? Na czyje wsparcie w rodzinie możesz liczyć w trudnej sytuacji? Jak w tej sytuacji poradziłaby sobie ważna dla Ciebie osoba (np. nieżyjąca babcia lub ojciec)? Pytania o konstruktywne skrypty (Chrząstkowski, 2009): Czego się nauczyłeś od swojej rodziny (można wymienić konkretne osoby)? Co chciałbyś robić tak samo, a co inaczej? Co cenisz w relacji swoich rodziców (dziadków, innych ważnych osób), a do czego masz krytyczny stosunek? Istotne wskazówki poprawiające czytelność genogramu! Każdy genogram powinien być opatrzony datą właściwą dla jego sporządzenia. Genogram jest czytelny, jeśli relacje emocjonalne i miejsca zamieszkania nanosi się innymi kolorami (np. relacje emocjonalne czerwonym, a osoby współzamieszkujące – zielonym; osoby współzamieszkujące można też otoczyć wybranym tłem). Przy symbolach adopcji separacji, rozwodu, związku nieformalnego, niektórych relacji emocjonalnych (dystans, odcięcie, konflikt) dobrze wpisywać datę. Jeśli z „przyczyn technicznych” nie uda zachować się reguły, zgodnie z którą dzieci nanoszone są na genogram w kolejności urodzeń od strony lewej do prawej dobrze nad symbolami dzieci zapisać cyfrę właściwą dla kolejności ich urodzenia. W odniesieniu do osób, które zawarły powtórny związek małżeński koniecznie zaznaczać daty zawarcia kolejnych związków małżeńskich i rozwodów (jeśli osoba badana nie zna dat wystarczy zapisać: I, II związek małżeński). Symbole stosowane przy tworzeniu genogramu Mężczyzna - kwadrat zawsze z lewej Kobieta - koło zawsze z prawej 4. Genogram 6  Relacje w rodzinie nuklearnej zaznaczamy każdego z każdym Oprócz rysunku genogramy piszemy też interpretację Trzy kreski - relacja naduwikłana, rozmyte granice Dwie kreski - relacja bardzo dobra 4. Genogram 7