Eğitime Giriş - 7. Hafta PDF

# Hafta 7: Eğitimin Psikolojik Temelleri ## Dr. Ali ORHAN [email protected] ## Psikoloji <br> A Venn Diagram showing two overlapping circles with the label "Psikoloji" at the top. The left circle is yellow, the right circle is blue, and the overlapping section is green. * The left circle...

# Hafta 7: Eğitimin Psikolojik Temelleri ## Dr. Ali ORHAN [email protected] ## Psikoloji <br> A Venn Diagram showing two overlapping circles with the label "Psikoloji" at the top. The left circle is yellow, the right circle is blue, and the overlapping section is green. * The left circle has the word "Psyche" in the center and the word "(Ruh)" below in parentheses. * The right circle has the word "Logos" in the center and the word "(Bilim)" below in parentheses. ## Psikoloji Nedir? * Psikoloji: nasıl düşündüğümüz, nasıl hissettiğimiz, nasıl davrandığımız hakkındaki tüm soruları cevaplamaya çalışan bir bilimdir. * Psikoloji: insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bir bilim dalıdır. * Psikoloji: davranış ve zihinsel süreçlerin bilimidir (Morris 2002). ## Psikolojinin Bireylere Faydaları * Psikoloji bireye kendini daha iyi tanıma ve davranışlarının nedenlerini anlama fırsatı vermektedir. * Psikoloji bireyin diğer bireyleri, hayvanları daha iyi anlamasını ve onlarla empati kurabilmesini sağlamaktadır. * Psikoloji bireyin anne babadan başlayarak çevredeki insanları, çevredeki grupları, toplumu daha iyi anlayarak çevreyle uyum kurmasını sağlamaktadır. * Uyum ise psikolojik dengenin temelini oluşturmaktadır. ## Psikoloji ve Eğitim <br> A Venn Diagram showing two overlapping circles with a third, smaller circle in the center. There is a yellow circle on the left labeled "Psikoloji", a blue circle on the right labelled "Eğitim", and a green circle in the center labeled "İNSAN ". <br> * İnsanı konu alan tüm bilimler birbirleriyle mutlaka etkileşim içerisindedir. Eğitim ile psikolojide çalışma alanları açısından etkileşim halindedir. * Eğitim: Bireyde istendik davranışları geliştirme sürecidir. * Psikoloji: Zihinsel süreçler ve davranışları inceleyen bilim dalıdır. * Eğitim bilimi öğrencilerin davranışlarını istendik yönde değiştirebilmek için psikolojiyle işbirliği yapmaktadır. * Psikoloji biliminin ortaya koyduğu bulgular eğitimin daha da geliştirilmesi için kullanılmaktadır. ## Psikoloji ve Eğitim * Eğitim kurumlarında öğrencilerin psikolojik sağlıklarının korunmasında da psikolojiden yararlanılmaktadır. * Ders anlatırken öğrenci psikolojisinin bilinmesi öğretmenlere büyük avantajlar sağlamaktadır. * Öğrencilerin derse karşı tutumları, motivasyonları, kaygıları ve dikkatlerinin derse çekilmesi dersin işlenmesine etki eden önemli psikolojik faktörlerdir. * Psikolojinin eğitim ile kesiştiği nokta eğitim psikolojisinin konu alanını oluşturmaktadır. * Eğitim psikolojisi: bireyin davranışları ve bu davranışları oluşturan nedenleri incelemekte ve elde ettiği verileri eğitim alanında kullanmaktadır. ## Eğitim Psikolojisi için Önemli İsimler Three photographs are shown of men. * William James - appears to be about 60 years old with long, gray hair and a thick gray beard. * John Dewy - appears to be about 50 years old with a round white face, thin gray hair, and thick eyeglasses. * E.L. Thorndike - appears to be about 50 years old with white hair slicked back and a dark suit and tie. He has a white, round, clean shaven face. ## Psikoloji Bilmenin Öğretmenler için Faydaları * Öğretmenlerin kendilerini tanımalarını sağlar. * Öğrencileri tanımalarını sağlar. * Öğrencilerin öğrenmelerine etkin katkıda bulunmalarını sağlar. * Öğrencilerin gelişmelerine ne şekilde etkide bulunduğunun farkına varmasına yardımcı olur. * Bireysel farklılıklarının dikkate alınmasını sağlar. * Olumlu sınıf atmosferinin oluşturmasına yardımcı olur. * Öğrencilerini öğrenmeye nasıl güdüleyeceği konusunda bilgiler sunar. * Öğrencilerin kendine güvenen, kendini ifade edebilen, sorgulayan bireyler haline gelmesine yardımcı olur (Durdu Karslı, 2003). ## Eğitim psikolojisinin çalışma alanı ana hatlarıyla beş grupta toplanabilir. * Öğrenme * İnsanın büyüme ve gelişmesi * Öğretmenlik mesleği * Öğretim yöntemleri * Ölçme ve değerlendirme ## Gelişim ile İlgili Temel Kavramlar * Gelişim: Gelişim hayatın başlangıcından ölüme dek süre gelen nitel ve nicel değişimlerdir. Gelişim büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin sonucunda gerçekleşir. Gelişim döllenmeden başlayarak, yaşamın sonuna kadar devam eden süreçtir biçiminde de tanımlanabilir. * Gelişim Psikolojisi: Bireyin kronolojik yaşıyla onun davranışının türü arasındaki ilişkiyi inceler. * Büyüme: Organizmada boyun uzaması ve kilonun artması gibi hacimce artışa büyüme denir. Bireylerde büyümenin hızı doğum öncesi dönemde farklı doğum sonrası dönemde farklı hızlarda olmaktadır. * Olgunlaşma: Vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilecek düzeye gelmesi için, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir. Anne-babalar çocuklarının bir an önce yürümesini, konuşmasını ya da okuma-yazma öğrenmesini isterler. Yeterli olgunluk seviyesine ulaşmadığı halde bu davranışları çocuklarına kazandırmaya çalışırlar. ## Gelişim ile İlgili Temel Kavramlar * Öğrenme: Belirli bir yaşantı/deneyim sonucu davranışta görülen oldukça uzun süreli değişiklikler öğrenme olarak tanımlanabilir. Yani öğrenmede kişinin kendi yaşantısı esastır. Bir davranış birkaç kez tekrarlanıp bir daha gösterilmiyorsa kalıcı değilse öğrenme değildir. Bu arada öğrenmenin gerçekleşmesi için olgunlaşmanın önkoşul olduğu unutulmamalıdır. * Hazırbulunuşluk: Hazırbulunuşluk kişinin büyüme, olgunlaşma ve öğrenme sonucu belli davranışları yapmaya hazır olmasıdır. * Dönem ve Kritik Dönem: Bireyin döllenmeden başlayıp yaşamının sonuna kadar devam eden gelişim süreci içerisinde, değişik zaman dilimleri içinde belirli özelliklerinin ön plana çıktığı gözlenir. Bu şekilde belirli özelliklerin ön plana çıktığı gelişim aşamaları dönem olarak adlandırılmaktadır. Dönemler Doğum öncesi, bebeklik dönemi, çocukluk dönemi, ergenlik dönemi, yetişkinlik dönemi ve yaşlılık dönemi gibi. * Gelişim görevi: Yaşam boyunca belirli dönemlerde ortaya çıkan toplumsal olarak kabul edilen ve beklenen davranışlar örüntüsü şeklinde tanımlanabilir. ## Gelişimin Temel İlkeleri * 1. Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur. * 2. Gelişim devamlıdır. * 3. Gelişim hem kalıtım hem de çevrenin etkileşimi sonucunda ortaya çıkar. * 4. Gelişim alanları birbirleriyle ilişkilidir. * 5. Gelişimde ilk yıllar önemlidir. * 6. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. ## Bedensel ve Devinimsel Gelişim * Bedensel ve devinimsel gelişim, özellikleri en fazla gözlenebilir ve ölçülebilir gelişim alanıdır. * Bedensel gelişim alanı bedenin iskelet, kas, sinir, sindirim, solunum, dolaşım ve boşaltım sistemleri ile organlardaki değişimleri içermektedir. Bunun yanında ise çocuklar çevrelerini incelemek için devinimsel becerilerini kullanırlar. * Devinimsel gelişimle birlikte çocuklar vücutlarını kontrol edebilme konusunda ustalaşmaya başlarlar. <br> A diagram of a tree with a thick green trunk and 5 colored leaves shows the following: * **Yaşlılık Dönemi** (orange label) * **Yetişkinlik Dönemi** (blue label) * **Ergenlik Dönemi** (red label) * **Okul Çağı Dönemi** (yellow label) * **Bebeklik Dönemi** (green label) * **Okul Öncesi Dönem** (light blue label) <br> ## Doğum Öncesi Evre * Doğum öncesi devredeki bedensel ve devinimsel gelişim üç devrede incelenmektedir. * Zigot (Dölüt) * embriyon ve * fetüs devreleri. ## Devinimsel Hareketler A blue pyramid with four layers shows the following: * **Refleksif Hareketler** (blue layer) - Doğum Öncesi - 1 yaş * **Primitif (İlk) Hareketler** (light blue layer) - 0-2 yaş * **Temel Hareketler** (lighter blue layer) - 2-7 yaş * **Spora Orgo** (lightest blue layer) - 7- 14 yaş ## Devinimsel (Motor Beceriler) Gelişim İlkeleri * Motor gelişim kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür. * Gelişimi meydana getiren değişiklikler bazen hızlı bazen de yavaş olmak üzere ömür boyu devam eder. Gelişimin en hızlı olduğu iki dönem bebeklik ve ergenliktir. * Motor gelişim sıralı aşamalar izler. Bu aşamalar basit ve ilkelden zor ve karmaşığa doğru bir evrim gösterir. * Zihinsel, duygusal ve motor gelişim birbirinden soyutlanamaz. * Gelişim birikimli bir süreçtir. ## Devinimsel (Motor Beceriler) Gelişim İlkeleri * Gelişim bütün halinde gerçekleşen hareketten spesifik olarak gerçekleşen harekete geçer. Bebeğin ilk hareketleri büyük kasları ile gerçekleşir. Zamanla daha küçük kas yapıları harekette bulunmak için kullanılır. * Motor gelişim baştan ayağa doğru olur. Kasların gelişimi başa en yakın kaslarla başlar ve kol ve bacak gibi organlarla devam eder. * Motor gelişim içten dışa doğru olur. Bedenin gövdesine en yakın kaslarla başlar ve bedenin dış çevresine doğru ilerler.. Bebekler önce kolunu omuzdan kullanma becerisini daha sonra bileklerini ve parmaklarının kontrolünü sağlar. * Gelişimde bireysel farklılıklar söz konusudur. ## Yeni Doğan Bebeğin Bedensel ve Devinimsel Özellikleri * Yeni doğan bebeğin başı diğer organlarına oranla daha büyüktür. * Çocuğun başı vücudunun ¼'ü kadardır. * Bebeklerin boylarının ortalama uzunluğu 48-53 cm, ağırlığı ise 3-3,5 kg.'dır. * Beş aylık bir bebek doğumdaki ağırlığının iki katına, 12 aylık bir bebek ise üç katına ulaşmaktadır. * Bebek bir yaşına geldiğinde doğumdaki boyunun %50'sine ulaşmaktadır. * Yeni doğan bir bebekte kemikler kıkırdak halindedir. * Kıkırdak dokular zamanla kemikleşmektedir. Kemiklerin olgunlaşması kızlarda daha çabuk olmaktadır. ## Yeni Doğan Bebeğin Bedensel ve Devinimsel Özellikleri * Bebeğin sinir sistemi de gelişim ilkelerine uygun bir şekilde merkezden uçlara, içeriden dışa doğru bir gelişim gösterir. Baştaki sinirler ayaktaki sinirlere göre daha gelişmiştir. Çocukta yaşamı boyunca sahip olacağı, sinir hücreleri vardır. Hücreler sayılmış ve sayılarının 12-15 milyon olduğu görülmüştür. ## Yeni Doğan Bebeğin Bedensel ve Devinimsel Özellikleri * Yeni doğan bebekte refleks tepkiler egemendir. Yani istemsiz olarak tepki verirler. Bu refleksler yaşam için son derece önemlidir. Reflekslerin çoğu ilk altı ay içinde kaybolurlar. Reflekslerden bazıları şunlardır; emme ve yutma refleksi, kaynağını arama refleksi, Babinski refleksi, moro refleksi ve yakalama refleksidir. ## Yeni Doğan Bebeğin Bedensel ve Devinimsel Özellikleri * Bebekler 1-3. aylarda oturur durumdayken başını ara sıra dik tutabilir, parmağına avucumuzu koyduğumuzda sıkıca tutabilir, nesnelere ulaşır, biberonunu tutabilir, emekleme denemesi yapar, yedinci aya geldiğinde iki elinde de birer nesne tutabilir, 12. ayda yürümeye başlar, ilerleyen aylarda yardım sız yürüyebilir, yardımla merdivenden inip çıkabilir, 18-24. aylarda koşmaya başlar, bir topu fırlatıp atabilir, dört beş küple kule yapabilir, bu dönemin sonuna doğru hareket gelişiminde ilerleme gözlemlenir, zıplayabilir, bardaktan kendisi su içebilir. ## 3-12 Yaş Arası Bedensel ve Devinimsel Özellikleri * Ağırlık artışı 2-3 yaşlara göre 3-6 yaşlar arasında yeniden hızlanır. * Bu yaşlar arasında yıllık ortalama boy uzaması 6-8 cm. arasındadır. * Kız çocukları kemik gelişimi açısından erkek çocuklardan bir yıl ilerdedir. * 3-6 yaşlarda kemikler tam olarak sertleşmemiştir. * İlkokul yıllarına gelindiğinde, bedensel gelişimde yavaşlama gözlenir. * Yaklaşık olarak dokuz yaşına kadar erkekler kızlardan biraz daha uzun ve ağırdırlar. * Ancak ergenlik döneminin başlarında kızlar erkekleri geçer. ## 3-12 Yaş Arası Bedensel ve Devinimsel Özellikleri * Erinlik (puberte), çocukluğun sonu ile ergenliğin başı arasındaki bir-iki yıllık görece kısa dönemdir. Bu dönemde birey cinsel açıdan olgunlaşmış olur. * Kızlar, erkeklerden 1,5-2 yıl önce buluğa girerler. Kızlar ortalama 11-13, erkekler ise 13-15 yaşları arasında buluğa (erinliğe) girerler. ## Belli Başlı Gelişim Kuramları <br> A diagram shows three overlapping circles with the label "Belli Başlı Gelişim Kuramları" at the top. Each circle is blue. * **Psiko-Seksüel Gelişim Kuramı** (top) * **Zihinsel Gelişim Kuramı** (left) * **Psiko-Sosyal Gelişim Kuramı** (right) <br> * **Psiko-Seksüel Gelişim Kuramı** (S.Freud) * **Zihinsel Gelişim Kuramı** (J.Piaget) * **Psiko-Sosyal Gelişim Kuramı** (E.Erikson) ## Psikoseksüel Gelişim * Oral Dönem (0-18 ay) * Anal Dönem (18 ay 3 yaş) * Fallik Dönem (3-6 yaş) * Latent (gizil) Dönem (6-12 yaş) * Genital Dönem (12-18 yaş) ## Psiko-Sosyal Gelişim * Erikson'un kuramı aşağıdaki temel düşüncelere dayanmaktadır: * Genel olarak insanların temel ihtiyaçları aynıdır. * Benlik ya da egonun gelişimi temel ihtiyaçların karşılanmasıyla oluşmaktadır. * Gelişim dönemler halinde meydana gelir. * Her dönem gelişim için fırsatlar sağlayan bir krizle veya psikososyal problemle nitelenir. * Farklı dönemler bireyin güdülenmesinde farklılıklar oluşturur. ## Psiko-Sosyal Gelişim * Erikson' un "İnsanın Sekiz Evresi" başlığı ile geliştirdiği dönemler kuramı, normal ve normal olmayan kişilik gelişmesini açıklamaktadır. * Her evrede birey, ya belli psikososyal gelişmeleri tamamlamakta ve bulunduğu evreye özgü psikososyal bunalımı atlatmakta ya da atlatamayarak bundan sonraki evrelere taşımaktadır. * Erikson’ un Psiko-sosyal gelişim dönemleri sırasıyla; * Temel Güvene Karşı Güvensizlik, (0-1.5 yaş) * Özerkliğe Karşı Şüphe ve Utanç, (1.5-3 yaş) * Girişimciliğe Karşı Suçluluk Duygusu, (3-6 yaş) * Çalışkanlığa Karşı Yetersizlik Duygusu, (6-12 yaş) * Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası, (12-18 yaş) * Yakınlığa Karşı Yalnızlık, * Üretkenliğe Karşı Durgunluk, * Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk. ## 1.Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-2 yaş) * Bebekte güven duygusunun gelişimini beslenme, uyku gibi ihtiyaçların giderilmesinde bir düzen ve rahatlığın bulunuşu ile mümkündür. * Düzenli olarak anne ya da bakımı sağlayan kişinin her ihtiyaç hissettiğinde sürekli temel ihtiyaçlarını karşılaması tutarlı bir davranıştır ve güveni geliştirmektedir. İhtiyaçların giderilmemesi ise güvensizlik duygularının gelişmesine neden olmaktadır. ## 2.Bağımsızlığa Karşı Kuşku ve Utanç (2-4) * Çocukların bu dönemde istekleri ile büyüklerinin istekler çatışabilmektedir * Çocuklar ne yiyeceklerine veya ne giyeceklerine kendileri karar vermek istemektedirler. Eğer anne babalar çocuklarına kendi yetenek çerçevesinde kendi davranışlarını yönetme olanağı verir ve rehberlik yaparsa İçocuklar sağlıklı bir özerklik duygusu geliştirirler. * Eğer anne babalar sürekli onları utandırarak itaate zorlarsa çocuklar kendilerin sürekli engelleyecek utanç duygusu geliştirirler. ## 3. Girişkenliğe Karşı Suçluluk (4-6) * Etkinlik alanları ve dilleri oldukça gelişmiştir. * Merak ve enerji doludurlar. * Sorgulamaları için deneme-yanılma yapmalarına izin verilirse girişkenlik duyguları gelişir. * Kısıtlayıcı veya denetleyici olurlarsa suçluluk duyguları gelişir. ## 4. Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12) * Okul yıllarını kapsayan bu dönem çocuğun bilişsel ve fiziksel becerilerini ortaya koyarak geliştirmeye çalıştığı dönemdir. * Okula başlama ile birlikte arkadaş ve öğretmenleriyle sosyal ilişkilerini geliştirdiği dönemdir. * Bu çabaları sonucunda başarı duygusu gelişerek kendine karşı olumlu bir tutum kazanmaktadır. Bu dönemde öğretmen tutumları çok önemlidir. ## 5. Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12-18) * Bu dönemde genç kim olduğuna, ne olacağına ilişkin sorulara yanıt aramaktadır. * Kendi cinsel gelişimini, artan gücünü ve değişen vücut yapısını başkaları ile karşılaştırmaktadır. * Her ergen bu dönemde belirli ölçülerde kimlik bocalaması yaşamaktadır. ## 6. Yakınlığa Karşı Uzaklık (18-26) * Ergenlik döneminin başarılı olarak geçirilmesi bu dönemde genç evlenme arzusu ile karşı cinsle yakın ilişkiler kurma çabası içerisine girmektedir. * Uzun süreli ilişki kurmakta başarısız genç ise kendini soyutlamaya ve içine kapanmaya başlamaktadır. ## 7. Üretkenliğe Karşı Durgunluk * Orta yaşları kapsayan bu dönemde hem bilgi hem deneyim açısından üst seviyelere ulaşmış bir kişiden, yeni kuşakları geliştirilmesi yanında kendinden sonraki kuşaklara bilim, sanat, fikir, teknoloji alanlarında da üretimler yaparak bırakması beklenmektedir. * Eğer kişi bir şey öğretemez, yeni kuşaklara rehberlik edemezse bir durağanlık içerisinde kendisini bularak kendisine ihtiyaç duyulmadığına inanmakta, verimsiz olduğu duygusuna kapılmaktadır. ## 8. Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk * Yaşlılık dönemini kapsayan evredir. Kişi bu evrede yaşamının muhasebesini yapmaktadır. * Eğer keşkelerle, pişmanlıklar dolu bir tablo varsa ve artık bunları değiştirebilecek zamanının kalmadığını düşünüyorsa umutsuzluğa kapılarak, yaşamdan kaygı duymakta ve ölüm korkusu yaşamaktadır. ## Bilişsel Gelişim <br> A question mark with a red outline. <br> * Çocuklar, atasözlerinin altında yatan gerçek mesajları anlamakta güçlük çekerler? * Sizce neden? ## Bilişsel Gelişim Kuramı ile İlgili Temel Kavramlar * **Zeka**: Zekanın çok farklı tanımlarının yapıldığını biliyoruz. Piaget'e göre zeka bireyin çevreye uyum yapabilme yeteneğidir. * **Şema**: Dünyayı anlamada kullanılan bilgi, prosedür ve ilişkilerdir. * **Özümleme (assimilation)**: Çocuk zihninde olmayan yeni bir olayla ya da nesne ile karşılaştığında zihninde var olan şemalardan birisinin içerisine yerleştirmektedir. Bu olay özümleme olarak adlandırılmaktadır. ## Bilişsel Gelişim Kuramı ile İlgili Temel Kavramlar * **Uyumsama (uyma, düzenleme, accommodation)**: Zihninde yeni bir şema oluşturmadır. Bu duruma uyumsama denir. * **Dengeleme**: Piaget'e göre bilişsel gelişimin temeldeki itici güç, dengeleme kavramında yatmaktadır. Dengeleme, bireyin özümleme ve uyumsama yoluyla çevremize uyum sağlayarak dinamik bir dengeye ulaşması sürecidir. ## Zihinsel Gelişimi Etkileyen Faktörler * Olgunlaşma * Yaşantı (Deneyim) * Kültürel aktarım * Dengelenme <br> A photo shows two men. One is carrying a toddler facing inward on their back in a carrier. The other man is slightly behind holding another toddler's hand. They are looking at a rack of wares. <br> ## J. Piaget'e Göre Zihinsel Gelişim Dönemleri * Sensori-Motor Dönem (Duyusal Motor Dönemi) (0-2 yaş) * İşlem Öncesi Dönem (2-6 yaş) * Somut İşlemler Dönemi (6-11 yaş) * Soyut İşlemler Dönemi (12 yaş ve üzeri) <br> A photo shows a man with white hair, a full white beard, wearing a suit and tie, holding a pipe. <br> ## 1. Duyusal Motor (Sensory-motor) Dönemi (0-2 yaş) * Dönem içinde ilerledikçe çevresinde olanları ve kendisinin çevresinden farklı olduğunu keşfetmeye başlar. * Çocuk ancak dönemin sonuna doğru çevresindeki bildik eşya ve kişileri adlandırmaya başlar; eşya, uzay ve zamanla ilgili koordinasyonunu devimsel davranışlarla sağlar ve işlem öncesi döneme geçer. * Dönemin belirgin özelliklerinden birisi çocuğun eşya sürekliliği (object permanence) denilen yeteneği geliştirmesidir. * Dönemin ortalarında çocuk gözü önündeki bir eşyayı, örneğin oynadığı topu, gösterebilir. Onunla ilgili davranışlar sergileyebilir. * Top saklandığında, örneğin iki kapaktan birinin altına konulduğunda, ve çocuğa 'Top nerede?' diye sorulduğunda, kapağı açıp topu bulur ve gösterebilir. * Eşyanın fiziksel yokluğunda çocuğun zihninde var olan bu düşünceye eşya sürekliliği denilmiştir. ## 2. İşlem Öncesi (Pre-operational) Dönem (2-7) * Dil hızla gelişir. Bu dönemde birey sözcük dağarcığını zenginleştirerek dilini geliştirir * Ben merkezci düşünür. Bu yaşlardaki çocuklar kendi görüşlerinin olabilecek tek görüş olduğuna inanırlar, çevrelerindekilerin kendilerininkinden daha farklı bakış açılarına sahip olabileceklerini anlayamazlar. * Animizm (canlandırmacılık) vardır. * Tersine çevirememe. * Özelden özele akıl yürütme * Korunum kazanamama * Odaklama * Tek özelliğe göre sıralama ve sınıflama * Hayal gücünü kullanarak oyun oynama ## 2. İşlem Öncesi (Pre-operational) Dönem (2-7) * Çocuk bu dönemde çevresindeki eşya ve kişileri kendinden ayrı varlıklar olarak görmeye, eşya ve olaylara nesnel (objective) bakmaya başlar. (Böylece, çocuk deneyim kazandıkça ben merkezli düşünüşleri bırakır.) * Bu dönemdeki çocuklarda korunum fikri gelişmemiştir. * Dönemin sonuna doğru ilerledikçe ben merkezli düşünce gittikçe azalmaya ve yerini mantıklı düşünceye bırakmaya başlar. Böylece somut işlemler dönemine geçilir. ## 3. Somut İşlemler (Concrete Operational) Dönemi (7-11) * 7-11 yaş arası dönem olup, ilköğretimin ilk beş yılına denk gelir. * Bu dönemde bireyin sınıflama, sınıflandırma, karşılaştırma, dört işlem yapma ve dönüştürme gibi becerileri gelişerek, çocuğun işlemleri muhakeme edişi mantıklı bir hale gelir. * İşlem öncesi dönemde çözülemeyen korunum problemleri bu dönemde çözülür. * Tersine döndürme düşünce yapısı gelişir. * Birkaç boyutu ele alarak sınıflama yapar. * Ben merkezci düşünceden uzaklaşmaya başlar ve ikinci bir kişinin yerine kendilerini koyabilirler. * Somut problemleri çözer. * Odaktan kurtulma ## 3. Somut İşlemler (Concrete Operational) Dönemi (7-11) * Somut işlemler döneminde çocukların bilişsel yapıları bazı problemleri zihinsel olarak çözebilecek düzeye gelmiş olmakla birlikte, bu dönemde bir problemin çözülmesi somut nesnelerle bağlantılı olmasına bağlıdır. * Somut işlemler dönemi, zihinsel işlem yapma yeteneğinin henüz gelişmediği işlem öncesi düşünce ile mantık işletme yoluyla muhakeme yapabilen soyut düşünce arasında bir geçiş dönemi olarak kabul edilebilir. ## 4. Soyut İşlemler (Formal Operational) Dönemi (11-...) * 11 yaş ve sonrası dönemi kapsar. * Bu dönemde bireyin ayırt etme, değişkenleri belirleme ve kontrol etme, hayal kurma, soyut kavramları algılayabilme gibi becerileri gelişir. * Genelleme, tümdengelim, tümevarım gibi zihinsel işlemler yapılabilir. * Birey artık kendi düşünce süreçlerinin farkındadır, kendi düşüncelerini eleştirir, diğer bilinen gerçekleri ölçüt alarak kendi yargılarının doğruluğunu yoklayabilir. * Son dönem olan bu dönemden sonra bilişsel yapıda nitel bir gelişme ortaya çıkmaz. Ancak, geliştirilen yaşantılara bağlı olarak nicel gelişmeler her zaman mümkündür. ## Lev Vygotsky'nin Bilişsel Gelişim Kurami * Vygotsky zihin gelişimi ile ilgili bir sosyal kuram ortaya atmıştır. Çocuğun kendi başına başaramadığı, ancak bir yetişkin yardımıyla başarabildiği davranışlar vardır. Vygotsky bu davranışları proximal zone (yakınsal gelişim alanı) olarak adlandırmaktadır. * Vygotsky, çocuğun öğrenmesine yardım etme anlamında scaffolding kavramından söz etmektedir. Çocuğa gelişim görevlerinin gerektirdiği davranışların kazandırılmasında çocuğun desteklenmesi ve yönlendirilmesi önemlidir. ## Dil Gelişimi * Yeni doğmuş bebeklerin çıkardıkları sesler, farklı tonlardaki ağlamalar ile sınırlı kalmaktadır. * 3 aylık olduklarında bebekler, keyiflerinin yerinde olduğunu gösteren sesler de çıkarmaktadırlar. * 6 aylık bebekler, daha uzun süreli sesler çıkarmaya başlarlar. * Bir yaşa doğru ilerledikçe bebeklerin çıkardığı seslerin tonlamalarında, vurgularında belirgin farklılaşmalar başlar. * 12 aylık olduklarında ilk anlamlı sözcüklerini söylerler. ## Dil Gelişimi * 18. ayın sonunda bebeklerin sözcük dağarcığında ortalama 20 kadar sözcük bulunmaktadır. * İki yaş sonunda sözcük sayısı 200 civarında, * Beş yaş sonunda ise 2000 civarında sözcük dağarcığına sahiptirler. ## Dil Gelişimi ile İlgili Kuramlar * **Davranışçı Kuram**: Çocuğun doğumdan itibaren çıkardığı gırtlak sesleri on ikinci aya doğru anadilindeki seslere benzemeye başlar. Bu süreç zarfında ebeveynin veya yakın çevrenin model olduğu kadar anadilindeki kelimelere yakın heceler (baba, mama gibi) çıkar dığı zaman pekiştirmesi de söz konusudur. * **Psiko-Linguistik Kuramlar**: Dil öğrenimi doğuştan insanda var olan bir yetenek sayesinde gerçekleşmektedir. İnsan beyninde cümle üretme ve anlam çıkarma gibi işlemler için özel bir merkez, hazır bir şablon olduğunu savunan psiko-linguistik kuramın en önemli temsilcisi Noam Chomsky'dir. * **Sosyal Öğrenme Kurami**: Sosyal öğrenme kuramında dilin öğrenilmesi, anne-babanın model olması, çocuğun taklit etmesi, anne-babanın pekiştirmesi ve düzeltici geri bildirim vermesi yoluyla kazanılmaktadır. ## Ahlak Gelişimi * **Piaget ve Ahlaki Gelişim Kuramı** * **Dışa Bağlı Dönem**: Bu dönem on yaşına kadar olan dönemdir. Bu dönemde çocuklar ahlaki yargılarında başkalarına bağlıdır. Yetişkinlerin koydukları kuralları sorgulamadan kabul ederler. * **Özerk Dönem**: Bu dönem çocuklarda on yaşından sonra gözlemlenir. Çocuklar artık kuralların farklı yönlerini düşünmeye başlayabilirler. Oyunlarında yeni kurallar koyabilirler ya da var olanı sorgularlar. Bir olayı değerlendirirken olayların altında yatan niyetleri dikkate alma ya başlarlar. ## Kohlberg ve Ahlaki Gelişim Kuramı * **Gelenek öncesi düzey**: Doğru ve yanlış sonuçlara bakılarak bulunur. * **Geleneksel düzey**: Önce arkadaş daha sonra kuralların ne dediği önemlidir. * **Gelenek ötesi düzey**: Uzlaşmazlığı gideren kurallara uygun davranma ve kişisel ilkelerle tutarlı olanların doğru kabul edildiği aşamadır. ## Kohlberg ve Ahlaki Gelişim Kuramı * **Gelenek Öncesi Düzey** * I. Evre: Ceza ve itaat ahlakı * II. Evre: Bireyselcilik, araçsal amaç, değiş tokuş ahlakı. * **Geleneksel Düzey** * III. Evre: Kişiler arası uyum önemlidir. * IV. Evre: Kanun ve düzen evresi. * **Gelenek Ötesi Düzey** * V. Evre: Toplumsal anlaşma ya da yararlılık ve bireysel haklar. * VI. Evre: Evrensel ahlak ilkeleri. ## Yüksek ahlak düzeyine kültürümüzden bir örnek, UNESCO'nun fikirleri dolayısıyla 2007 yılına adını vererek, "Dünya Mevlana Yılı" olarak ilan ettiği Mevlana Celaleddin-i Rumi'dir. Mevlana asıl olanın insan olduğunu düşüncesiyle, kişi inanç ve düşünce özgürlüğüne olağanüstü değer vermesiyle tanınmaktadır. ## Öğrenme * Öğrenme: Öğrenme kavramına farklı yaklaşımlar olsa da genellikle öğrenme, tekrar ya da yaşantı sonucunda davranışlarda meydana gelen kalıcı davranış değişikliği olarak tanımlanmaktadır. ## Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler * Olgunlaşma: * Zeka: * Güdü: * Öğrenilecek konu ve malzemenin özellikleri: * Öğrenme Yöntemi: * Öğrenmede Transfer: <br> A diagram shows a branch split into three sections with yellow borders: * **ÖĞRENENLE İLGİLİ ETKENLER** * **ÖĞRENİLECEK OLANLA İLGİLİ ETKENLER** * **ÖĞRENME YÖNTEMLERİYLE İLGİLİ ETKENLER** ## Öğrenenle İlgili Etmenler <br> A diagram shows four lines extending from the bottom of a box. Two on the left and two on the right. * **Olgunlaşma** * **Türe Özgü Hazır Oluş** * **Dikkat** * **Güdü** <br> A diagram shows two lines extending from the bottom of a box. * **Eski Yaşantılar** * **Genel Uyarılmışlık Düzeyi ve Kaygı** ## Öğrenme Yöntemiyle İ