ARALING PANLIPUNAN 10 Past Paper PDF

 Pagputok ng Bulkan Mga Aktibong Bulkang ARALING PANLIPUNAN Matatagpuan sa Pilipinas 10...

 Pagputok ng Bulkan Mga Aktibong Bulkang ARALING PANLIPUNAN Matatagpuan sa Pilipinas 10 Mga Hakbang sa Pag- iwas at Paglikas 1st Quarter El Niño at La Niña Table of Contents: Mga Pattern ng Panahon 1. Mga Kontemporaryong Isyu at Epekto sa Pagsasaka Pagsilip sa mga Intervensyon ng Kontemporaryong Isyu Pamahalaan sa mga Anomaliya ng Klima Halimbawa ng mga Kasalukuyang Isyu at 3. Mga Ahensiya ng Pamahalaan Kaugnayan sa Pilipinas Responsable sa Kaligtasan ng mga Mamamayan Kahirapan at Pagkakapantay- pantay ng Kita Philippine Institute of Volcanology and Seismology Disparidad sa Edukasyon (PHIVOLCS) Suliranin sa Kalusugan at National Disaster Risk Reduction Pangangalaga sa Kalusugan and Management Council Mga Pangyayaring (NDRRMC) Pangkapaligiran Department of Science and Katiwalian at Suliranin sa Technology (DOST) - Climate Pamamahala Change Commission 2. Iba't Ibang Uri ng Kalamidad sa 4. Climate Change (Aspektong Politikal, Komunidad at Bansa Pang-Ekonomiya, at Panlipunan) Lindol Pulitikal na Pananaw sa Climate Change Mga Sanhi at Tektong Plaka Pandaigdigang Kasunduan at mga Paghahanda at Pagtugon Kumbensyon sa Lindol Mga Batas at Polisiya ng Tsunami Pilipinas Tungkol sa Mga Sanhi at Sistema ng Climate Change Babala Epekto ng Climate Change sa Epekto sa Mga Ekonomiya Komunidad sa Tabing- dagat  Pagsasaka at Seguridad Pull at Push Factors sa Pagkain Internal at International Turismo at Estraktura ng Migration Pamumuhay Epekto ng Migrasyon sa mga Panlipunang Aspeto ng Climate Bansa at Indibidwal Change Remittances at Economic Mga Komunidad na Impact Maaring Maging Biktima Socio-Cultural Changes at at mga Hakbang sa Brain Drain Adaptasyon Mga Hamong Kinakaharap ng Migrasyon at mga Migrasyon Labanan Dahil sa Climate Change Proteksyon ng Migrante at Patakaran sa Paggawa 5. Unemployment (Kawalan ng Trabaho) 7. Implasyon Sanhi ng Unemployment Pangunahing Kadahilanan ng Epekto ng Teknolohiya at Implasyon Globalisasyon Demand-pull at Cost- Kakulangan sa Edukasyon push Inflation at Kahirapan Monetary Policy at Fiscal Mga Epekto ng Kawalan ng Policy Trabaho sa Indibidwal at Lipunan Epekto ng Implasyon sa Ekonomiya at Lipunan Kabuhayan at Kalusugan ng Indibidwal Purchasing Power at Pagtaas ng Presyo Krimen at Turbulensya sa Lipunan Debt Burden at Redistribution of Income Mga Hakbang ng Pamahalaan at Solusyon sa Unemployment Mga Paraan upang Mapababa ang Implasyon Pagpapalakas ng Labor Market Paggamit ng Monetary Instruments Programa para sa Pag- unlad ng Kakayahan ng Pagtutok sa Pagpaplano Manggagawa ng Pamumuhunan 6. Migrasyon (Paglipat ng Tirahan) Sanhi at mga Dahilan ng Migrasyon  Lesson 1: Mga Kontemporaryong Isyu Kalusugan at Pagkakaroon ng Adekatong Serbisyo sa Kalusugan Kahulugan ng Mga Kontemporaryong Isyu Kriminalidad at Korapsyon sa 1. Ang mga kontemporaryong isyu ay Lipunan tumutukoy sa mga mahahalagang usaping kinakaharap ng isang bansa o komunidad sa kasalukuyang panahon. 2. Ito ay mga hamon o suliraning lubhang makakaapekto sa lipunan, ekonomiya, kalikasan, at pamamahala ng isang bansa. 3. Ang mga isyung ito ay palaging nagbabago at sumusulpot batay sa kasalukuyang pangyayari at kalagayan ng lipunan. 3. Suliraning Pangkapaligiran Uri ng Mga Kontemporaryong Isyu Pagbabago ng Klima at Global 1. Suliraning Pang-ekonomiya Warming Unemployment Pagkasira ng Kalikasan at Biodiversity Loss Kahirapan at Kawalan ng Pagkakapantay-pantay sa Kita Polusyon at Pang-aabuso sa Likas na Yaman Implasyon at Pagtaas ng Presyo ng mga Bilihin 4. Suliraning Pangkabuhayan 2. Suliraning Panlipunan Kakulangan sa Hanapbuhay Kakulangan ng access sa Pagsasaka at Food Security edukasyon Migrasyon at Brain Drain  upang maunawaan ang kabuuan ng problema. Kasaysayan ng Mga Kontemporaryong Isyu 1. Kasalukuyang Panahon Ibinabatay sa aktwal na pangyayari at sitwasyon ng kasalukuyang panahon. Halimbawa, ang krisis sa Katangian ng Mga Kontemporaryong Isyu kalusugan dulot ng pandemya. 1. Dinamiko - Patuloy na Nagbabago 2. Pag-unlad ng Lipunan at Teknolohiya Ang mga kontemporaryong isyu Ang pag-usbong ng teknolohiya ay hindi stagnant. Bagkus, sila ay nagdadala ng mga bagong ay patuloy na nagbabago batay isyu tulad ng online privacy at sa mga pangyayaring digital divide. nagaganap sa lipunan, ekonomiya, at kalikasan. 3. Pang-ekonomiyang Kahinaan 2. Kahalagahan sa Lipunan Ang mga krisis sa ekonomiya, tulad ng global financial crisis, Mahalaga ang mga isyung ito ay nagiging pag-usbong ng dahil lubhang nakaaapekto sa mga usaping pang-ekonomiya. mga mamamayan, institusyon, at bansa. Sila ay may malaking Mga Halimbawa ng Mga impluwensya sa pang-araw- Kontemporaryong Isyu araw na buhay ng mga tao. 1. Pagsulong ng Teknolohiya at 3. Interconnectedness Automation Ang mga kontemporaryong isyu Ang mabilis na pag-unlad ng ay madalas na may koneksyon teknolohiya at automation ay sa isa't isa. Ang pagresolba ng nagdadala ng takot sa isang isyu ay maaaring posibleng pagkawala ng magkaroon ng epekto sa ibang trabaho para sa mga mga suliranin. manggagawa. 4. Multidimensional 2. Pagbabago ng Klima at Natural Calamities Ang mga isyung ito ay may iba't ibang aspeto, mula sa pulitikal Ang pagtaas ng antas ng at ekonomiya hanggang sa karagatan at pag-init ng klima panlipunan at pangkapaligiran. ay nagdudulot ng mas madalas Kailangang tingnan ang mga ito at matinding kalamidad tulad sa iba't ibang perspektiba ng bagyo at baha. 3. Edukasyon at Online Learning Lesson 2: Iba't Ibang Uri ng Kalamidad Ang paggamit ng online sa Komunidad at Bansa learning platform ay nagdadala Kahulugan ng Lindol ng mga usaping teknikal at sosyal para sa mga estudyante 1. Ang lindol ay isang likas na kalamidad at guro. na nagaganap kapag nagkaroon ng paglindol sa ilalim ng lupa. Ito ay dulot ng pagkilos ng tectonic plates sa ilalim ng Earth's crust. Uri ng Lindol 1. Earthquake (Tectonic Earthquake) Ito ang pinakakaraniwang uri ng lindol at dulot ito ng paggalaw ng tectonic plates. Halimbawa nito ay ang lindol na naranasan ng Luzon noong 1990 (Luzon Earthquake). 2. Volcanic Earthquake (Pagputok ng Bulkan) Ito ay lindol na dulot ng aktibidad ng mga bulkan. Kapag nagkaroon ng pagputok ng bulkan, maaaring mayroong mga seismic activities. Halimbawa nito ay ang lindol na naranasan sa Taal Volcano noong 2020 (Taal Volcano Eruption). Katangian ng Lindol 1. Sudden Occurrence  Ang lindol ay nagaganap nang Karaniwan itong nagmumula sa biglaan, kaya't mahirap ito paggalaw ng tectonic plates. ngunit mabilis na nakakaapekto Halimbawa nito ay ang tsunami sa mga komunidad. na naganap sa Indian Ocean noong 2004 (Indian Ocean 2. Ground Shaking Tsunami). Isa sa mga pangunahing epekto 2. Volcanic Tsunami (Pagputok ng ng lindol ay ang pagyanig ng Bulkan) lupa, na maaaring magdulot ng pagkasira ng mga gusali at Ito ay dulot ng pagputok ng estruktura. bulkan sa ilalim ng tubig. Maaaring magkaroon ng 3. Tsunami Threat malakas na paggalaw ng tubig Ang malakas na lindol sa mga at pag-alsa ng alon. Halimbawa baybaying dagat ay maaaring nito ay ang tsunami na magdulot ng pagkakaroon ng naranasan sa Taal Volcano tsunami. noong 2020 (Taal Volcano Tsunami). Katangian ng Tsunami Kahulugan ng Tsunami 1. High Waves 1. Ang tsunami ay isang malakas na paggalaw ng tubig sa dagat, Ang tsunami ay nagdadala ng karagatan, o ibang malalaking anyong- matataas na alon, na maaaring tubig. Ito ay nagaganap kapag may abutin ang mga baybayin at malakas na paglindol sa ilalim ng maging mapanganib sa mga dagat o pagputok ng bulkan sa ilalim komunidad malapit sa dagat. ng tubig. 2. Widespread Destruction Dahil sa lakas ng tsunami, maaaring magdulot ito ng malawakang pinsala sa mga imprastruktura at kalakalan. Kahulugan ng Pagputok ng Bulkan 1. Ang pagputok ng bulkan ay ang pagsabog ng mga materyal tulad ng Uri ng Tsunami abo, bato, at lava mula sa bulkan. Ito ay dulot ng pagbubuga ng presyon 1. Seismic Tsunami (Tectonic Tsunami) mula sa loob ng bulkan. Ito ay dulot ng paglindol sa ilalim ng dagat o karagatan.  Kahulugan ng El Niño at La Niña 1. Ang El Niño at La Niña ay mga klimatikong phenomena na nagaganap dahil sa mga pagbabago sa temperatura ng karagatan sa Pasipiko. El Niño 1. Ito ay nagaganap kapag ang temperatura ng karagatan sa mga tropikal na rehiyon ng Pasipiko ay mas Uri ng Pagputok ng Bulkan mataas kaysa sa karaniwang pag-init. 1. Strombolian Eruption Ito ay nagdudulot ng pagtaas ng temperatura sa mga karatig-bansa, Ito ay isang mababa at regular pagbaba ng ulan, at matinding init. na pagputok ng bulkan na nagdudulot ng pagbuga ng La Niña abo, lapilli, at magma. 1. Ito ay nagaganap kapag ang Halimbawa nito ay ang Mount temperatura ng karagatan sa mga Mayon sa Pilipinas. tropikal na rehiyon ng Pasipiko ay mas 2. Vulcanian Eruption mababa kaysa sa karaniwang paglamig. Ito ay nagdudulot ng mas Ito ay mas malakas na pagputok malakas at mas madalas na pag-ulan, kumpara sa Strombolian pagbaha, at pagguho ng lupa. eruption. Nagdadala ito ng mas maraming abo, bato, at magma. Katangian ng El Niño at La Niña Halimbawa nito ay ang Mount 1. Climate Anomalies Pinatubo noong 1991. Ang El Niño at La Niña ay Katangian ng Pagputok ng Bulkan nagdudulot ng kakaibang klima 1. Magma Ejection at panahon sa iba't ibang rehiyon, na maaaring Ang pagputok ng bulkan ay magkaroon ng masamang nagdudulot ng paglabas ng epekto sa agrikultura at magma, abo, at iba pang kalakalan. materyal mula sa loob ng bulkan. 2. Global Impact 2. Ashfall and Lava Flow Ang mga ito ay may malawakang epekto sa Ang abo at lava mula sa pandaigdigang klima at pagputok ng bulkan ay ekonomiya, kung saan maaaring maaaring magdulot ng ashfall makaapekto sa pag-usbong ng sa malalayong lugar at pag-alsa kalamidad at sakuna. ng alon ng lava flow.  Lesson 3: Mga Ahensiya ng ay aktibo sa pagmamanman at Pamahalaan Responsable sa pagbibigay ng babala sa mga Kaligtasan ng mga Mamamayan residente upang mag-evacuate sa mga panganib na lugar. Kahulugan ng Philippine Institute of Kahulugan ng National Disaster Risk Volcanology and Seismology (PHIVOLCS) Reduction and Management Council (NDRRMC) 1. Ang Philippine Institute of Volcanology and Seismology o PHIVOLCS ay isang 1. Ang National Disaster Risk Reduction ahensiya ng pamahalaan sa Pilipinas na and Management Council o NDRRMC may tungkuling mag-obserba, ay isang ahensiya ng pamahalaan na magmonitor, at magbigay ng babala may layuning pangasiwaan at hinggil sa mga aktibidad ng bulkan at pamunuan ang pagtugon at paglindol. pagpaplano para sa mga kalamidad at sakuna sa Pilipinas. Mga Responsibilidad ng PHIVOLCS 1. Pagmomonitor ng Aktibidad ng Bulkan Ito ay naglalaman ng pagmamasid sa mga paggalaw at aktibidad ng mga bulkan sa Mga Responsibilidad ng NDRRMC Pilipinas upang magbigay ng 1. Pagpaplano at Pagtugon sa Kalamidad abiso at babala sa mga potensyal na panganib. Ang NDRRMC ay may tungkuling mag-develop at 2. Pagpapalaganap ng Impormasyon ipatupad ang mga plano at Ang PHIVOLCS ay may programa para sa pagtugon sa tungkuling magbahagi ng mga kalamidad at sakuna sa impormasyon sa publiko hinggil bansa. sa kasalukuyang sitwasyon ng 2. Koordinasyon sa iba't ibang Ahensiya mga bulkan at paglindol upang maging handa ang mga Ito ay naglalaman ng mamamayan. koordinasyon sa mga iba't ibang ahensiya ng pamahalaan, lokal Halimbawa ng Gawain ng PHIVOLCS na pamahalaan, at pribadong 1. Pagtugon sa Aktibidad ng Bulkang sektor upang masigurong Mayon maayos at epektibong pagtugon sa mga kalamidad. Sa tuwing magkakaroon ng pag-urong ng Bulkang Mayon Halimbawa ng Gawain ng NDRRMC sa Albay, Bicol, ang PHIVOLCS  1. Pagtugon sa Bagyong Yolanda Mga Responsibilidad ng DOST - Climate (Haiyan) Change Commission Noong 2013, ang NDRRMC ay 1. Pagsusulong ng Climate Change nanguna sa pagtugon sa Research at Programs pinsalang idinulot ng Bagyong Ang CCC ay may tungkuling Yolanda sa Visayas, kung saan magpatupad ng mga programa inorganisa nila ang rescue at at pag-aaral upang mas maging relief operations para sa mga handa ang Pilipinas sa mga biktima. epekto ng climate change. Kahulugan ng Department of Science and 2. Pagbuo ng Polisiya at Strategiya Technology (DOST) - Climate Change Commission Ito ay naglalaman ng pagbuo ng polisiya at strategiya para sa 1. Ang Department of Science and pagtugon sa climate change at Technology o DOST ay isang ahensiya pagpapaunlad ng mga ng pamahalaan na may responsibilidad programang pangkapaligiran. sa pagpapaunlad at pagpapatupad ng mga programa at proyekto na may Halimbawa ng Gawain ng DOST - Climate kaugnayan sa siyensya at teknolohiya Change Commission sa bansa. Ang Climate Change 1. Pagsusulong ng Renewable Energy Commission (CCC) naman ay isang Projects ahensiya ng DOST na nakatuon sa pagtugon at pag-aaral ng mga epekto Ang CCC ay nagtutulak ng mga ng climate change sa Pilipinas. proyekto at programa para sa paggamit ng renewable energy tulad ng solar at wind power upang mabawasan ang greenhouse gas emissions.  Lesson 4: Climate Change (Aspektong Politikal, Pang-Ekonomiya, at Panlipunan) Kahulugan ng Climate Change 1. Ang Climate Change ay isang malawakang pagbabago sa klima ng ating planeta sa loob ng mahabang panahon. Ito ay dulot ng iba't ibang kadahilanan tulad ng pagtaas ng 2. Climate Policies and Laws greenhouse gas emissions, pagbabago Ito ay mga polisiya at batas ng sa land use, at natural na mga proseso. mga bansa na may layuning mapanatili ang kaligtasan ng kalikasan at mamamayan sa harap ng climate change. Kahulugan ng Aspektong Politikal ng Climate Change 1. Ang Aspektong Politikal ng Climate Change ay tumutukoy sa mga polisiya, regulasyon, at patakaran ng mga pamahalaan at internasyonal na komunidad upang tugunan ang climate change at magtaguyod ng mga Kahulugan ng Aspektong Pang-Ekonomiya hakbang upang mapababa ang ng Climate Change greenhouse gas emissions. 1. Ang Aspektong Pang-Ekonomiya ng Uri ng Aspektong Politikal ng Climate Climate Change ay tumutukoy sa mga Change epekto nito sa ekonomiya ng mga bansa, sektor, at mga kabuhayan ng 1. International Climate Agreements mamamayan. Ito ay mga kasunduang internasyonal na nilagdaan ng mga bansa upang magtulungan sa pagtugon sa climate change, tulad ng Paris Agreement. Uri ng Aspektong Pang-Ekonomiya ng 1. Ang Aspektong Panlipunan ng Climate Climate Change Change ay tumutukoy sa mga epekto nito sa mga mamamayan, komunidad, 1. Green Economy Initiatives at lipunan sa kabuuan. Ito ay mga programa at Uri ng Aspektong Panlipunan ng Climate proyekto na naglalayong Change pababain ang carbon footprint ng mga industriya at ekonomiya 1. Climate-Induced Displacement sa pangkalahatan. Ito ay tumutukoy sa paglipat ng mga tao mula sa kanilang lugar ng tinitirhan dahil sa mga epekto ng climate change tulad ng pagtaas ng antas ng dagat at pagbuga ng mga bulkan. 2. Climate-Related Health Impacts Ito ay mga epekto ng climate change sa kalusugan ng mga tao tulad ng mas matinding init, 2. Carbon Pricing pagbaha, at pagkalat ng mga Ito ay isang mekanismo kung sakit. saan ang mga kumpanya at industriya ay binabayaran base sa kanilang greenhouse gas Kasaysayan ng Climate Change emissions upang hikayatin 1. Mga Natatanging Pangyayari silang magbawas ng polusyon. Sa loob ng milyun-milyong taon, may mga natatanging pangyayari sa klima tulad ng Ice Age at warm period na nagdulot ng malawakang pagbabago sa klima ng mundo. 2. Anthropogenic Climate Change Noong huling ika-18 at ika-19 na siglo, nagsimula ang pagtaas ng greenhouse gas emissions dahil sa aktibidad ng tao tulad ng pagmimina, Kahulugan ng Aspektong Panlipunan ng industriyalisasyon, at paggamit Climate Change ng fossil fuels. Halimbawa ng Climate Change Lesson 5: Unemployment (Kawalan ng 1. El Niño at La Niña Trabaho) Ang mga klimatikong Kahulugan ng Kawalan ng Trabaho phenomena na ito ay may 1. Ang Kawalan ng Trabaho ay ang kaugnayan sa pagbabago ng kalagayan kung saan may mga taong klima at epekto nila sa panahon gustong magtrabaho ngunit hindi at agrikultura ng mga bansa. makahanap ng trabaho na naaayon sa 2. Global Warming kanilang kakayahan at kwalipikasyon. Ang patuloy na pagtaas ng global temperature ay nagdudulot ng pag-usbong ng mga kalamidad tulad ng malalakas na bagyo, pag-init ng dagat, at pagtaas ng antas ng karagatan. Uri ng Kawalan ng Trabaho 1. Frictional Unemployment Ito ay ang pansamantalang kawalan ng trabaho ng mga manggagawa na naghahanap pa lamang ng mas mainam na trabaho o bagong oportunidad sa labor market. 2. Structural Unemployment Ito ay nagaganap kapag ang mga kasanayan at kwalipikasyon ng mga manggagawa ay hindi naaayon sa mga kinakailangan ng mga trabaho na available. 3. Cyclical Unemployment Ito ay ang kawalan ng trabaho na dulot ng mga pagbabago sa ekonomiya, kadalasang may kaugnayan sa business cycles at pagbagsak ng ekonomiya.  4. Seasonal Unemployment Kapag ang kawalan ng trabaho ay nagiging malawakang Ito ay ang kawalan ng trabaho suliranin, ito ay maaaring na pansamantalang nagaganap magdulot ng social unrest at iba tuwing mayroong off-peak pang mga problemang seasons sa ilang mga industriya, panlipunan. tulad ng turismo o agrikultura. Kasaysayan ng Kawalan ng Trabaho 1. Industrial Revolution Sa panahon ng Industrial Revolution, maraming traditional na gawain ang napalitan ng makinarya at teknolohiya, na nagresulta sa pagkawala ng mga trabaho at kawalan ng trabaho sa ilang sektor. 2. Great Depression Noong dekada 1930, ang Great Katangian ng Kawalan ng Trabaho Depression ay nagdulot ng malawakang kawalan ng 1. Pagtaas ng Bilang ng mga Walang trabaho sa maraming bansa Trabaho dahil sa malubhang pagbagsak Sa panahon ng kawalan ng ng ekonomiya. trabaho, tumataas ang bilang ng Halimbawa ng Kawalan ng Trabaho mga taong walang mapasukang trabaho, na nagdudulot ng 1. Frictional Unemployment suliranin sa ekonomiya. Isang fresh graduate na nag- 2. Epekto sa Indibidwal at Pamilya aaplay ng trabaho matapos ang pagtatapos ng kolehiyo at Ang kawalan ng trabaho ay may pansamantalang walang negatibong epekto hindi trabaho habang naghahanap ng lamang sa mga indibidwal kundi mas mainam na oportunidad sa pati na rin sa kanilang mga kanyang larangan. pamilya, tulad ng pagkabawas sa kita at kakulangan sa 2. Structural Unemployment pangangailangan. Ang pagbaba ng 3. Implikasyon sa Lipunan pangangailangan sa mga skilled na manggagawa sa industriya ng pagmimina dahil sa  Lesson 6: Migrasyon (Paglipat ng paggamit ng advanced Tirahan) technology na nagresulta sa pagkawala ng mga trabahador. Kahulugan ng Migrasyon 3. Cyclical Unemployment 1. Ang Migrasyon ay ang proseso ng Noong panahon ng paglipat ng tao mula sa isang lugar ekonomikong krisis, maraming patungo sa ibang lugar, karaniwan ay kumpanya ang nagtanggal ng may layuning humanap ng mas mga manggagawa upang magandang oportunidad, kabuhayan, makatipid, na nagdulot ng at kalagayan sa bagong tirahan. pagtaas ng bilang ng mga walang trabaho. Uri ng Migrasyon 1. Internal Migration (Lokal na Migrasyon) Ito ay ang paglipat ng mga tao mula sa isang bahagi ng bansa patungo sa ibang bahagi ng bansa, halimbawa, ang paglipat ng mga tao mula probinsya patungong mga siyudad. 2. International Migration (Pandaigdigang Migrasyon) Ito ay ang paglipat ng mga tao mula sa isang bansa patungo sa ibang bansa upang maging  permanenteng residente o Sa kasaysayan, mayroong magtrabaho. malalaking migrasyon na naganap tulad ng Silk Road na nagdala ng mga kalakal at kultura sa iba't ibang bansa. 2. Modern Migration Trends Sa kasalukuyan, may mga modernong migrasyon na nagaganap dahil sa globalisasyon at pag-unlad ng transportasyon at komunikasyon. Halimbawa ng Migrasyon 1. Internal Migration (Lokal na Migrasyon) Ang paglipat ng isang pamilya Katangian ng Migrasyon mula probinsya patungong 1. Paghahanap ng Mas Magandang Metro Manila upang maghanap Kabuhayan ng mas magandang trabaho at Isa sa pangunahing motibasyon edukasyon para sa kanilang ng migrasyon ay ang mga anak. paghahanap ng mas 2. International Migration magandang oportunidad sa (Pandaigdigang Migrasyon) trabaho at kabuhayan sa ibang Ang paglipat ng isang lugar. propesyonal na Pilipino 2. Pagbabago ng Demograpiko patungong Canada upang Ang migrasyon ay maaaring magtrabaho bilang skilled magdulot ng pagbabago sa worker at mabigyan ng mas populasyon at demograpikong mataas na sahod. komposisyon ng isang lugar. 3. Kultural na Pagbabago Ang migrasyon ay nagdudulot din ng kultural na pagbabago dahil sa pagdala ng iba't ibang kultura at tradisyon sa bagong tirahan. Kasaysayan ng Migrasyon 1. Historical Migration Patterns  Lesson 7: Implasyon ng presyo ng raw materials at sahod ng mga manggagawa. Kahulugan ng Implasyon 1. Ang Implasyon ay ang patuloy at pangmatagalang pagtaas ng pangkalahatang antas ng presyo ng mga kalakal at serbisyo sa isang bansa sa loob ng mahabang panahon. Katangian ng Implasyon 1. Pagtaas ng Presyo Ang pangunahing katangian ng implasyon ay ang patuloy at Uri ng Implasyon pangmatagalang pagtaas ng presyo ng mga kalakal at 1. Demand-Pull Inflation serbisyo. Ito ay ang pagtaas ng antas ng 2. Pagbaba ng Halaga ng Pera presyo dahil sa mataas na demand ng mga kalakal at Dahil sa implasyon, nawawala serbisyo. Kapag maraming tao ang purchasing power ng pera ang bumibili ng produkto, ng tao, kaya't mas kaunting nagiging limitado ang suplay, produkto ang mabibili sa kaya't tataas ang presyo. parehong halaga ng pera. Kasaysayan ng Implasyon 1. Hyperinflation in Germany (1920s) Noong 1920s, ang Alemanya ay naranasan ang hyperinflation kung saan ang halaga ng kanilang pera ay bumaba nang napakalaki. Halimbawa nito ay ang pagtaas ng halaga ng isang tinapay na kailangan ng isang 2. Cost-Push Inflation basket ng pera. Ito ay ang pagtaas ng presyo dahil sa pagtaas ng gastusin sa produksyon, tulad ng pagtaas  2nd Quarter Table of Contents: 1. Globalisasyon: Kahulugan at Konsepto Simula ng Globalisasyon Anyo ng Globalisasyon 2. Uri ng Outsourcing sa Globalisasyon Business Process Outsourcing (BPO) 2. Philippine Inflation in the 1980s Knowledge Process Outsourcing (KPO) Noong dekada 1980, ang Pilipinas ay naranasan ang Information Technology mataas na antas ng implasyon Outsourcing (ITO) dahil sa mga pang- 3. Hamon ng Globalisasyon ekonomiyang suliranin. Ekonomiya at Kompetisyon sa Halimbawa ng Implasyon Pandaigdigang Merkado 1. Demand-Pull Inflation Kultura at Identidad Sa panahon ng Pasko, 4. Mga Dulot ng Globalisasyon sa maraming tao ang nag- Paggawa aagawan sa mga regalo at produkto sa tindahan. Dahil sa Positibong Epekto sa Paggawa mataas na demand, tumaas ang Negatibong Epekto sa Paggawa presyo ng mga produkto. 2. Cost-Push Inflation Ang pagtaas ng langis sa pandaigdigang merkado ay nagdulot ng pagtaas ng presyo ng pamasahe ng jeepney at iba pang sasakyan dahil sa pagtaas ng gastos sa pagpapatakbo ng transportasyon.  Lesson 1: Globalisasyon Kahulugan ng Globalisasyon 1. Ang Globalisasyon ay ang proseso ng pagiging konektado at pagkakarugtong ng mga bansa, ekonomiya, kultura, at mga tao sa buong mundo. Ito ay nagreresulta sa mas malawakang paglipat ng kalakalan, teknolohiya, at impormasyon Anyo ng Globalisasyon sa pandaigdigang antas. 1. Ekonomikong Globalisasyon Ito ay ang pagbubukas ng mga bansa sa malawakang kalakalan, pagpasok ng dayuhang pamumuhunan, at pagtaas ng pandaigdigang interaksiyon sa larangan ng ekonomiya. 2. Pangkultural na Globalisasyon Ito ay ang pagdala at pagpapalaganap ng iba't ibang kultura at tradisyon sa iba't ibang bahagi ng mundo. Katangian ng Globalisasyon Uri ng Globalisasyon 1. Pagkakarugtong ng mga Ekonomiya 1. Globalisasyon ng Kalakalan Ang globalisasyon ay Ito ay tumutukoy sa pag-unlad nagbubukas ng mga ekonomiya ng pandaigdigang kalakalan sa iba't ibang bansa, kung saan ang mga produkto at nagpapataas ng produksiyon, at serbisyo ay naglalakbay mula nagdadala ng mas maraming isang bansa patungo sa ibang oportunidad sa merkado. bansa. 2. Pag-usbong ng Multinasyonal na 2. Globalisasyon ng Teknolohiya Kumpanya Ito ay ang pagkalat ng Sa pag-unlad ng globalisasyon, teknolohiya at komunikasyon sa mas maraming multinasyonal na iba't ibang bahagi ng mundo, kumpanya ang nagtatayo ng na nagpapabilis at nagpapadali operasyon sa iba't ibang bansa ng pag-uugnayan ng mga tao.  upang makakuha ng mas Lesson 2: Uri ng Outsourcing sa maraming konsumers. Globalisasyon Kahulugan ng Outsourcing Kasaysayan ng Globalisasyon 1. Ang Outsourcing ay isang patakaran 1. Panahon ng Kalakalang Silk Road kung saan ang isang kumpanya ay nagpapagawa o nagtatrabaho ng mga Noong sinaunang panahon, ang serbisyo, proyekto, o operasyon sa Kalakalang Silk Road ay nag- ibang kumpanya o bansa, upang ugnay sa mga bansa sa Asya, maging mas mabilis, mas mura, at mas Europa, at Africa, na nagbukas epektibo ang kanilang negosyo. ng mga ruta para sa kalakalang silk, spices, at iba pang kalakal. Uri ng Outsourcing 1. Business Process Outsourcing (BPO) Ito ay ang pag-outsourcing ng non-core na mga operasyon o proseso ng isang kumpanya sa ibang kumpanya o bansa. Halimbawa nito ay ang pag- outsource ng customer service at payroll processing.  2. Knowledge Process Outsourcing (KPO) gastos sa pagpapagawa sa ibang bansa. Ito ay ang pag-outsourcing ng mga kritikal na proseso o serbisyo na nangangailangan ng mataas na antas ng kaalaman at kwalipikasyon. Halimbawa nito ay ang pag-outsource ng research and development at financial analysis. 2. Access to Expertise Sa pamamagitan ng outsourcing, ang kumpanya ay makakakuha ng access sa mas mataas na antas ng kasanayan at kaalaman, lalo na sa mga teknikal at kritikal na aspeto ng kanilang negosyo. 3. Focus on Core Competencies Sa pag-outsource ng non-core na mga operasyon, maaaring mas mag-focus ang kumpanya 3. Information Technology Outsourcing sa kanilang core competencies (ITO) at pangunahing misyon. Ito ay ang pag-outsourcing ng Kasaysayan ng Outsourcing mga teknikal na serbisyo at 1. Unang Bahagi ng ika-20 Siglo proyekto sa larangan ng teknolohiya at kompyuter. Noong unang bahagi ng ika-20 Halimbawa nito ay ang pag- siglo, ang outsourcing ay outsource ng software nagsimula bilang isang development at network patakaran sa pagpapagawa ng maintenance. ilang bahagi ng produksyon sa ibang bansa upang mas mura at Katangian ng Outsourcing mas mabilis ang produksiyon ng 1. Cost Efficiency mga produkto. Ang outsourcing ay maaaring 2. Pag-unlad ng Teknolohiya magdala ng mas mababang Sa pag-unlad ng teknolohiya at gastos sa operasyon ng komunikasyon, nagkaroon ng kumpanya, dahil mas mura ang mas malawakang oportunidad  para sa outsourcing, lalo na sa Lesson 3: Hamon ng Globalisasyon larangan ng information technology. Kahulugan ng Hamon ng Globalisasyon Halimbawa ng Outsourcing 1. Ang Hamon ng Globalisasyon ay 1. BPO Example: tumutukoy sa mga suliranin at Ang isang kumpanya sa Estados pagsubok na kinakaharap ng mga Unidos ay nag-outsource ng bansa at mga indibidwal dahil sa kanilang customer service malawakang konektado at ugnayan sa operations sa Pilipinas upang iba't ibang bahagi ng mundo. magkaroon ng 24/7 na suporta Ekonomiya at Kompetisyon sa sa kanilang mga customer. Pandaigdigang Merkado 2. KPO Example: 1. Pagtaas ng Pandaigdigang Isang financial institution sa UK Kompetisyon ang nag-outsource ng kanilang Dahil sa globalisasyon, ang mga financial analysis at investment kumpanya ay nahaharap sa mas research sa India upang matinding kompetisyon sa magkaroon ng access sa mga pandaigdigang merkado. mataas na kasanayan at mas Kailangan nilang mababang gastos sa serbisyo. makipagsabayan at mag- 3. ITO Example: innovate upang manatili sa negosyo. Isang software development company sa Japan ang nag- outsource ng kanilang software testing sa Vietnam upang mabawasan ang kanilang workload at mapabilis ang paglulunsad ng kanilang produkto. 2. Labor Market Challenges Ang globalisasyon ay maaaring magdala ng pag-aalsa ng kumpetisyon sa labor market, kung saan ang mga manggagawa ay nahaharap sa mas maraming kandidato mula sa iba't ibang bansa.  2. Global Financial Crisis (2008) Kultura at Pagkakakilanlan Ang pagbagsak ng ekonomiya 1. Cultural Homogenization ng Estados Unidos noong 2008 ay nagkaroon ng malawakang Ang malawakang pagkalat ng epekto sa pandaigdigang mga global na produkto at ekonomiya, na nagdulot ng kultura ay maaaring magdulot krisis sa iba't ibang bahagi ng ng pagkawala ng mga lokal na mundo. tradisyon at kultura. Halimbawa ng Hamon ng Globalisasyon 1. Job Displacement 2. Cultural Clash Ang paglipat ng produksiyon sa Ito ay nagaganap kapag ang ibang bansa upang maging mas mga tao at kultura mula sa iba't mura ang gastos ay maaaring ibang bahagi ng mundo ay magresulta sa pagkawala ng nagkasalubong at hindi laging trabaho para sa mga nagkakaunawaan. manggagawa sa bansang Kasaysayan ng Hamon ng Globalisasyon pinanggalingan. 1. Asian Financial Crisis (1997) 2. Income Inequality Noong 1997, nagkaroon ng Ang pag-unlad ng mga bansa at malawakang krisis sa mga mga kumpanya sa globalisasyon ekonomiya ng mga bansa sa ay maaaring magdulot ng Asya, na nagdulot ng pagtaas ng kita para sa mga pagbagsak ng mga halaga ng mayayaman, ngunit maaaring pera, kawalan ng trabaho, at maiwan sa kahirapan ang mga pagbaba ng ekonomiya. nasa mas mababang antas ng lipunan.  Lesson 4: Mga Dulot ng Globalisasyon Negatibong Epekto sa Paggawa sa Paggawa 1. Job Displacement Kahulugan ng Mga Dulot ng Globalisasyon Ang paglipat ng produksiyon sa sa Paggawa ibang bansa upang maging mas mura ang gastos ay maaaring 1. Ang Mga Dulot ng Globalisasyon sa magresulta sa pagkawala ng Paggawa ay tumutukoy sa mga trabaho para sa mga positibong at negatibong epekto ng manggagawa sa bansang malawakang ugnayan sa iba't ibang pinanggalingan. bahagi ng mundo sa sektor ng paggawa at mga manggagawa. 2. Labor Exploitation Sa ilang mga lugar, ang globalisasyon ay maaaring Positibong Epekto sa Paggawa magdala ng pag-exploit sa mga 1. Pagkakaroon ng Mas Maraming Job manggagawa, tulad ng Opportunities mababang sahod at hindi magandang kondisyon sa Dahil sa globalisasyon, mas trabaho. maraming kumpanya ang nagpapalawak ng kanilang Kasaysayan ng Mga Dulot ng operasyon sa ibang bansa, na Globalisasyon sa Paggawa nagdudulot ng mas maraming 1. Industrial Revolution trabaho para sa mga manggagawa. Noong panahon ng Industrial Revolution, nagkaroon ng malawakang pagbabago sa produksyon at paggawa, na nagdala ng mga bagong oportunidad at hamon para sa mga manggagawa. 2. Pagtaas ng Sahod Ang globalisasyon ay maaaring magdala ng pagtaas ng sahod para sa mga manggagawa dahil sa mas mataas na kahingian sa kanilang kasanayan.  3rd Quarter 2. Globalization and Labor Migration Table of Contents: Sa panahon ng kasalukuyan, 1. Karapatang Pantao: Kahulugan at ang globalisasyon ay Konsepto nagdudulot ng migrasyon ng Pag-unawa sa Karapatang mga manggagawa sa ibang Pantao bansa upang magtrabaho sa mga industriya tulad ng Unibersalidad ng Karapatang construction, healthcare, at Pantao domestic work. 2. Kasaysayan ng Batayan ng Karapatang Halimbawa ng Mga Dulot ng Globalisasyon Pantao sa Paggawa Mga Kontribusyon ng Antikong 1. Positibong Epekto: Kabihasnan Ang paglipat ng call center Magna Carta (1215) at English operations sa Pilipinas ay Bill of Rights (1689) nagdulot ng mas maraming Deklarasyon ng Karapatang trabaho para sa mga taong may Pantao ng UN (1948) kakayahan sa customer service. 3. Konsepto ng Sex at Gender 2. Negatibong Epekto: Pagkakaiba ng Sex at Gender Sa ilang mga bansa, ang pag- import ng mga manggagawa Pag-unawa sa Gender Identity at mula sa ibang bansa upang Expression maging mas mura ang sahod ay LGBT+ Rights at Pagtanggap sa maaaring maging sanhi ng Lipunan pang-aabuso sa kanilang karapatan at sahod.  Lesson 1: Karapatang Pantao: ng mga bansa sa buong mundo bilang Kahulugan at Konsepto isang batayang prinsipyo ng pagiging pantao. Kahulugan ng Karapatang Pantao Kasaysayan ng Karapatang Pantao 1. Ang Karapatang Pantao ay tumutukoy 1. Batayang Prinsipyo sa Antikong sa mga batayang karapatan at Kabihasnan kalayaang nararapat at nararapat na ma-enjoy ng bawat tao dahil sa Simula pa sa mga sinaunang kanyang pagiging tao. Ito ay hindi kabihasnan, ang ideya ng maaaring bawiin o hadlangan ng pagkilala sa karapatang pantao sinuman at itinuturing na esensyal ay matatagpuan sa mga kodigo upang matamo ang kahusayan at at batas, kung saan pagkakapantay-pantay ng bawat ginagarantiyahan ang indibidwal. proteksyon at katarungan sa bawat tao. 2. Magna Carta (1215) Noong 1215, ang Magna Carta ay naglaman ng mga prinsipyo ng katarungan at karapatan, na nagsilbing batayan ng modernong konsepto ng karapatang pantao. Unibersalidad ng Karapatang Pantao 1. Ang Unibersalidad ng Karapatang Pantao ay nagpapahiwatig na ang mga karapatang pantao ay nararapat na igalang at maipatupad sa lahat ng mga tao, anuman ang kanilang lahi, kasarian, relihiyon, at iba pang katangian. Ito ay tinatanggap ng lahat 3. English Bill of Rights (1689) THE 1987 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF THE PHILIPPINES – ARTICLE Sa pagdaan ng panahon, ang III English Bill of Rights ay nagpahayag ng mga karapatan ARTICLE III at kalayaan ng mga BILL OF RIGHTS mamamayan na hindi maaaring Section 1. No person shall be deprived of life, labagin o bawiin ng liberty, or property without due process of law, pamahalaan. nor shall any person be denied the equal protection of the laws. 4. Deklarasyon ng Karapatang Pantao ng UN (1948) Section 2. The right of the people to be secure Ang Deklarasyon ng Karapatang in their persons, houses, papers, and effects Pantao ng United Nations ay against unreasonable searches and seizures of whatever nature and for any purpose shall inilabas noong 1948, kung saan be inviolable, and no search warrant or warrant inanunsiyo at pinagtibay ang of arrest shall issue except upon probable mga karapatang pantao bilang cause to be determined personally by the pandaigdigang pamantayan na judge after examination under oath or affirmation of the complainant and the dapat igalang at protektahan ng witnesses he may produce, and particularly lahat ng mga bansa. describing the place to be searched and the 5. Bill of Rights sa Saligang Batas ng persons or things to be seized. Pilipinas Section 3. (1) The privacy of communication Sa 1987, ang Pilipinas ay and correspondence shall be inviolable except nagtatag ng isang bagong upon lawful order of the court, or when public Saligang Batas kung saan safety or order requires otherwise, as isinama ang mga Karapatang prescribed by law. Pantao ng mga mamamayan sa (2) Any evidence obtained in violation of this or ilalim ng Bill of Rights. Kasama the preceding section shall be inadmissible for rito ang mga karapatan tulad ng any purpose in any proceeding. karapatan sa malayang Section 4. No law shall be passed abridging pagpapahayag, pantay na the freedom of speech, of expression, or of the proteksyon ng batas, kalayaang press, or the right of the people peaceably to magpahayag, at iba pang assemble and petition the government for karapatan na protektado ng redress of grievances. batas. Section 5. No law shall be made respecting an establishment of religion, or prohibiting the free exercise thereof. The free exercise and enjoyment of religious profession and worship, without discrimination or preference, shall forever be allowed. No religious test shall be required for the exercise of civil or political rights. Section 6. The liberty of abode and of changing the same within the limits prescribed by law shall not be impaired except upon lawful order of the court. Neither shall the right to as compensation to and rehabilitation of travel be impaired except in the interest of victims of torture or similar practices, and their national security, public safety, or public families. health, as may be provided by law. Section 13. All persons, except those charged Section 7. The right of the people to with offenses punishable by reclusion information on matters of public concern shall perpetua when evidence of guilt is strong, be recognized. Access to official records, and shall, before conviction, be bailable by to documents and papers pertaining to official sufficient sureties, or be released on acts, transactions, or decisions, as well as to recognizance as may be provided by law. The government research data used as basis for right to bail shall not be impaired even when policy development, shall be afforded the the privilege of the writ of habeas corpus is citizen, subject to such limitations as may be suspended. Excessive bail shall not be provided by law. required. Section 8. The right of the people, including Section 14. (1) No person shall be held to those employed in the public and private answer for a criminal offense without due sectors, to form unions, associations, or process of law. societies for purposes not contrary to law shall not be abridged. (2) In all criminal prosecutions, the accused shall be presumed innocent until the contrary Section 9. Private property shall not be taken is proved, and shall enjoy the right to be heard for public use without just compensation. by himself and counsel, to be informed of the nature and cause of the accusation against Section 10. No law impairing the obligation of him, to have a speedy, impartial, and public contracts shall be passed. trial, to meet the witnesses face to face, and to have compulsory process to secure the Section 11. Free access to the courts and attendance of witnesses and the production of quasi-judicial bodies and adequate legal evidence in his behalf. However, after assistance shall not be denied to any person arraignment, trial may proceed by reason of poverty. notwithstanding the absence of the accused provided that he has been duly notified and his Section 12. (1) Any person under investigation failure to appear is unjustifiable. for the commission of an offense shall have the right to be informed of his right to remain silent Section 15. The privilege of the writ of habeas and to have competent and independent corpus shall not be suspended except in cases counsel preferably of his own choice. If the of invasion or rebellion when the public safety person cannot afford the services of counsel, requires it. he must be provided with one. These rights cannot be waived except in writing and in the Section 16. All persons shall have the right to presence of counsel. a speedy disposition of their cases before all judicial, quasi-judicial, or administrative (2) No torture, force, violence, threat, bodies. intimidation, or any other means which vitiate the free will shall be used against him. Secret Section 17. No person shall be compelled to detention places, solitary, incommunicado, or be a witness against himself. other similar forms of detention are prohibited. Section 18. (1) No person shall be detained (3) Any confession or admission obtained in solely by reason of his political beliefs and violation of this or Section 17 hereof shall be aspirations. inadmissible in evidence against him. (2) No involuntary servitude in any form shall (4) The law shall provide for penal and civil exist except as a punishment for a crime sanctions for violations of this section as well whereof the party shall have been duly protektahan ang kalikasan para convicted. sa susunod na henerasyon. Section 19. (1) Excessive fines shall not be imposed, nor cruel, degrading or inhuman punishment inflicted. Neither shall the death penalty be imposed, unless, for compelling reasons involving heinous crimes, the Congress hereafter provides for it. Any death penalty already imposed shall be reduced to reclusion perpetua. (2) The employment of physical, psychological, or degrading punishment against any prisoner or detainee or the use of substandard or inadequate penal facilities under subhuman conditions shall be dealt with by law. Section 20. No person shall be imprisoned for debt or non-payment of a poll tax. Section 21. No person shall be twice put in jeopardy of punishment for the same offense. If an act is punished by a law and an ordinance, conviction or acquittal under either shall constitute a bar to another prosecution for the same act. Section 22. No ex post facto law or bill of attainder shall be enacted. Halimbawa ng Karapatang Pantao 1. Karapatang Magkaroon ng Pantay na Sahod Ang bawat manggagawa ay may karapatang magkaroon ng pantay at makatwirang sahod para sa kanilang trabaho at kontribusyon sa lipunan. 2. Karapatang Magkaroon ng Malusog na Kapaligiran Ang bawat tao ay may karapatang mabuhay sa malinis at ligtas na kapaligiran, at  Lesson 2: Kasaysayan ng Batayan ng deklarasyon ng mga karapatang Karapatang Pantao pantao na dapat igalang at protektahan ng lahat ng mga Mga Kontribusyon ng Antikong bansa. Naglalaman ito ng 30 Kabihasnan artikulo na tumutukoy sa mga pangunahing karapatan ng 1. Mga Batas ng Hammurabi (Babilonya) bawat tao. Ang Mga Batas ng Hammurabi 2. Pagtanggap at Pagsang-ayon ng mga ay isang koleksyon ng mga Bansa batas at kautusan na itinakda ni Hammurabi, hari ng Babilonya Ang mga bansa ay nagpahayag noong ika-18 siglo BCE. Ito ay ng kanilang pagsang-ayon at naglaman ng mga parusa at pagtanggap sa Deklarasyon ng karapatan ng mga mamamayan Karapatang Pantao, na sa sinaunang kabihasnan. nagpapahayag ng kanilang pagkilala sa unibersalidad ng mga karapatang pantao. Halimbawa ng Batayan ng Karapatang Pantao 1. Article 3 - Proteksyon sa Buhay, Kalayaan, at Seguridad ng Tao Ito ay nagbibigay ng karapatan sa bawat tao na mabuhay nang ligtas at may dignidad, protektado mula sa anumang 2. Kodigo ni Hammu-rabi (Asirya) pang-aabuso at kahit sinumang tao o institusyon na nais Ang Kodigo ni Hammu-rabi ay maghasik ng karahasan o isang aklat na naglaman ng mga pagbabanta sa kanilang buhay. batas at regulasyon sa sinaunang Asirya. Ito ay 2. Article 18 - Kalayaan ng naglalaman ng mga parusa at Pananampalataya at Pananampalataya proteksyon para sa mga Ito ay nagtatakda ng karapatan mamamayan sa ilalim ng ng bawat tao na pumili ng kanilang pamahalaan. kanilang paniniwala, maging ito Deklarasyon ng Karapatang Pantao ng UN man ay relihiyoso o hindi (1948) relihiyoso, at magkaroon ng kalayaan na ipahayag at ipraktis 1. Deklarasyon ng Karapatang Pantao ng ang kanilang pananampalataya. United Nations Inilabas noong 1948, ito ay isang pandaigdigang  Lesson 3: Konsepto ng Sex at Gender 2. Gender Expression Ang "gender expression" ay naglalarawan kung paano Pagkakaiba ng Sex at Gender inilalabas o ipinapahayag ng 1. Sex isang tao ang kanilang gender identity sa pamamagitan ng Ang "sex" ay tumutukoy sa kilos, damit, at istilo ng pisikal na katangian ng isang pakikitungo. tao, kagaya ng anatomya, kromosoma, at hormone. Ito ay LGBT+ Rights at Pagtanggap sa Lipunan binabatay sa biyolohikal na 1. Pagkilala sa Karapatan ng LGBT+ katangian tulad ng pagkakaroon ng male (lalaki) o female Ang karapatan ng mga (babae) reproductive system. miyembro ng LGBT+ community ay dapat kilalanin at igalang, 2. Gender kasama na ang kanilang Ang "gender" ay tumutukoy sa karapatan sa edukasyon, mga kinikilalang papel, trabaho, kalusugan, at katangian, at asal na iniuugnay proteksyon sa diskriminasyon. sa mga kategoryang "lalaki" at 2. Pagtanggap at Pag-unawa "babae" sa isang lipunan. Ito ay isang sosyal na konstruksiyon at Mahalaga ang pagtanggap at nakabatay sa mga kultural, pag-unawa sa iba't ibang panlipunan, at pang- gender identities at expressions ekonomiyang aspeto ng buhay. upang mas maging inklusibo at patas ang lipunan. SOGIE Equality Bill 1. Layunin ng SOGIE Equality Bill Ang SOGIE (Sexual Orientation, Pag-unawa sa Gender Identity at Gender Identity, and Expression) Expression Equality Bill ay naglalayong 1. Gender Identity itaguyod ang proteksyon at pagkilala sa mga karapatan ng Ang "gender identity" ay ang LGBT+ community. Ito ay personal na pagkilala ng isang naglalayon na maiwasan ang tao sa kanilang sariling gender, diskriminasyon at pang-aabuso kung sila ay nagsasabing sila ay sa mga taong may ibang sexual lalaki, babae, o hindi- orientation, gender identity, o binabinaryo (non-binary). expression.  3. Pagtanggap ng SOGIE Bill sa Lipunan Ang SOGIE Equality Bill ay may kanya-kanyang tagasuporta at taga-oposisyon sa lipunan. Mahalaga ang malawakang edukasyon at talakayan upang mas maunawaan ang layunin at halaga ng batas na ito. 2. Mga Mahahalagang Probisyon ng SOGIE Bill Pagkilala sa mga karapatan ng mga miyembro ng LGBT+ community sa edukasyon, trabaho, serbisyo medikal, at iba pang aspeto ng lipunan. Pagpapatupad ng mga hakbang upang maiwasan ang diskriminasyon at pang-aabuso laban sa mga LGBT+ individuals. Pagtatakda ng parusa para sa mga lumalabag sa karapatan ng mga miyembro ng LGBT+ community.  4th Quarter Lesson 1: Pansibikong Pakikilahok Table of Contents: 1. Pansibikong Pakikilahok Pansibikong Pakikilahok Pansibikong Pakikilahok: Ang Pansibikong Pakikilahok ay tumutukoy sa Kahulugan at Halimbawa aktibong partisipasyon at paglahok ng mga mamamayan sa mga gawain, proyekto, at Pagpapahalaga sa Pansibikong programa na naglalayong mapabuti ang Pakikilahok komunidad at lipunan. Ito ay isang 2. Politikal na Pakikilahok mahalagang aspeto ng pagiging responsableng mamamayan sa isang Politikal na Pakikilahok: Mga demokratikong lipunan. Sa pamamagitan ng Paraan at Kahalagahan pansibikong pakikilahok, naipapakita ng mga Pagtutulungan ng Mamamayan tao ang kanilang malasakit sa kapwa at ang at Pamahalaan kanilang pagtutulungan para sa kabutihan ng 3. Pagboto lahat. Pagboto: Proseso at Mga Batayan Halaga ng Pagboto sa Isang Demokrasya 4. Mga Peoples Organization at Kanilang Katungkulan Mga Peoples Organization: Tungkulin at Ambag sa Lipunan Katangian ng Pansibikong Pakikilahok Pakikilahok sa Mga Peoples 1. Aktibong Partisipasyon Organization Ang pansibikong pakikilahok ay nangangailangan ng aktibong partisipasyon at pakikisali ng mga mamamayan sa mga aktibidad at proyekto. Ito ay hindi lamang pagiging basta- basta tagasunod, kundi aktibong paglahok at pag- ambag sa mga layunin ng isang gawain.  Ang community organizing ay ang pagbuo at pag-organisa ng mga mamamayan upang mapag-usapan at tugunan ang mga isyu at pangangailangan ng kanilang komunidad. Halimbawa nito ay ang pagbuo ng mga homeowners' 2. Pagkakaroon ng Layunin association o community-based organizations. Ang pansibikong pakikilahok ay may layunin at hangarin na 3. Advocacy at Pagkilos magdulot ng positibong epekto Ito ay ang paglahok at sa komunidad o lipunan. Ito ay pakikibaka ng mga mamamayan isang masusing proseso na may para sa isang adhikain o isyu na tiyak na adhikain upang makakabuti sa kanilang sektor o mapabuti ang kalagayan ng lipunan. Halimbawa nito ay ang mga tao. pagkilos para sa karapatan ng 3. Kooperasyon at Pakikipagtulungan mga manggagawa o mga environmental advocacy groups. Sa pamamagitan ng pansibikong pakikilahok, ipinapakita ng mga mamamayan ang kanilang kakayahang makipagtulungan at magtulungan sa pagtamo ng mga layunin. Ito ay isang halimbawa ng pagkakaisa at pagkakapantay-pantay ng lahat. Uri ng Pansibikong Pakikilahok 1. Voluntarismo Ito ay ang aktibong paglahok ng Kasaysayan ng Pansibikong Pakikilahok mga indibidwal o grupo na walang hinihinging kapalit o bayad. Halimbawa nito ay ang 1. Bayanihan Spirit sa Panahon ng pagtulong sa mga Kalamidad nangangailangan tulad ng mga Sa panahon ng mga kalamidad, charitable organizations o tulad ng bagyo o lindol, outreach programs. nagkakaisa ang mga 2. Community Organizing mamamayan sa pagtulong- tulong at pagbibigayan ng  Lesson 2: Politikal na Pakikilahok tulong upang malampasan ang pagsubok. Politikal na Pakikilahok Ang Politikal na Pakikilahok ay tumutukoy sa aktibong partisipasyon ng mga mamamayan sa mga proseso at institusyon ng pamahalaan. Ito ay naglalayong mapabilis at mapalalim ang demokratikong proseso at mabigyan ng boses ang mga mamamayan sa mga patakaran at desisyon ng bansa. Sa pamamagitan ng politikal na pakikilahok, nabibigyan ng pagkakataon ang mga mamamayan na maging bahagi ng paghubog ng hinaharap ng bansa. Katangian ng Politikal na Pakikilahok 1. Pagiging Responsableng Mamamayan Ang politikal na pakikilahok ay nangangailangan ng pagiging responsableng mamamayan na may malasakit sa kapwa at bansa. Ito ay pagkilos na may layunin na mapabuti ang kalagayan ng lipunan. 2. Pag-unawa sa Mga Isyu at Patakaran Upang maging epektibo ang politikal na pakikilahok, mahalaga ang pag-unawa sa mga isyu at patakaran ng pamahalaan. Ito ay nagbibigay ng kakayahan sa mga mamamayan na maging kritikal at maging bahagi ng malayang talakayan. 3. Pagiging Aktibo at Proaktibo Ang politikal na pakikilahok ay hindi lamang pag-aantay sa mga pagkakataon, kundi aktibong paglahok at pagkilos upang maisulong ang mga  adhikain at layunin ng mga Kasaysayan ng Politikal na Pakikilahok sa mamamayan. Pilipinas Paraan ng Politikal na Pakikilahok 1. EDSA People Power Revolution (1986) 1. Paglahok sa Halalan Ang EDSA People Power Revolution ay isang halimbawa Ang pagboto sa halalan ay isa ng masiglang pakikilahok ng sa mga pangunahing paraan ng mga mamamayan upang politikal na pakikilahok ng mga patalsikin ang diktaduryang mamamayan. Sa pamamagitan pamumuno ni dating Pangulong ng pagboto, nabibigyan ng Ferdinand Marcos at itaguyod boses ang bawat mamamayan ang demokrasya sa bansa. sa pagpili ng mga pinuno at mambabatas na magiging kinatawan nila sa pamahalaan. 2. Pakikilahok sa Pampublikong Pagpupulong Ang pakikilahok sa mga pampublikong pagpupulong tulad ng mga town hall meetings, consulta, at mga hearing ay nagbibigay-daan sa mga mamamayan na maipahayag ang kanilang mga 2. Luneta Massacre Protest (1987) opinyon at suhestiyon sa mga Ang Luneta Massacre Protest ay isyu at patakaran ng isang pagkilos ng mga pamahalaan. mamamayan laban sa isang 3. Mga Protesta at Pagkilos polisiyang pang-ekonomiya na nagresulta sa madugong Sa pamamagitan ng mga dispersal at pagkamatay ng protesta at pagkilos, ilang protestante. nagpapahayag ang mga mamamayan ng kanilang di- pagkakasang-ayon o pagtutol sa mga polisiya o aksyon ng pamahalaan. Ito ay isang paraan ng pagpapahayag ng malasakit at paninindigan. 3. RH Law Advocacy (2012) Ang pagpasa ng Reproductive Health Law ay isang halimbawa ng matagumpay na politikal na pakikilahok ng mga Lesson 3: Pagboto mamamayan na layuning mapanatili ang kalusugan at karapatan ng kababaihan sa Pagboto pag-aasawa at pamilya. Ang Pagboto ay ang proseso ng pagpili ng mga mamamayan ng kanilang kinatawan sa pamahalaan at iba pang isyu o batas sa pamamagitan ng pagmamarka o pagtatala ng kanilang mga boto. Ito ay isang mahalagang bahagi ng demokrasya na nagbibigay ng kapangyarihan sa mga mamamayan na magkaroon ng boses sa pamamahala ng bansa at pagpapasya sa mga isyung nakakaapekto sa kanilang buhay. Katangian ng Pagboto 1. Pantay-Pantay na Karapatan Ang pagboto ay isang pantay- pantay na karapatan na ibinibigay sa bawat mamamayan ng legal na gulang, walang kinikilalang pagkakaiba ng lahi, kasarian, o estado sa buhay. 2. Sekreto at Malaya Ang pagboto ay isinasagawa ng malaya at pribadong paraan upang masiguro na ang bawat indibidwal ay makakapagpahayag ng kanilang  opinyon nang walang takot o magpasya hinggil sa malalaking pagkakasala sa anumang panig. isyu o patakarang pang-estado. 3. Responsableng Pagpili Kasaysayan ng Pagboto sa Pilipinas Mahalaga ang pag-unawa at 1. Taong 1935 - Unang Halalan sa paggamit ng tamang Pilipinas impormasyon upang maging Noong 1935, naganap ang responsableng botante at unang halalan sa Pilipinas kung magpasya batay sa katotohanan saan ipinakilala ang unang at layunin ng mga kandidato o Konstitusyon at nahalal ang isyu. unang pangulo ng