Sanat ve Tasarım - Ocak 2024 PDF

T evhit açısından sanat ve tasarım, sadece bir estetik ve verimlilik meselesi değil, aynı zamanda İlahı hikmet ve cemali dünyaya yansıtmanın bir yoludur. Müslümanlar olarak bizler, verdiğimiz bütün eserlerde, yeteneklerimizi ve becerilerimizi bütün insanlık yararına kullanmanın, varoluş sebeplerimiz...

T evhit açısından sanat ve tasarım, sadece bir estetik ve verimlilik meselesi değil, aynı zamanda İlahı hikmet ve cemali dünyaya yansıtmanın bir yoludur. Müslümanlar olarak bizler, verdiğimiz bütün eserlerde, yeteneklerimizi ve becerilerimizi bütün insanlık yararına kullanmanın, varoluş sebeplerimizden biri olduğunu düşünürüz. Bu anlamda sanat ve tasarım, bir tür ibadet biçimi ve bize verilen nimetler için Allah'a (celle celaluhu) şükretmenin önemli bir vesilesidir. Sanat ve Tasarım Sanat; resim, müzik, edebiyat ve film gibi çok çeşitli alanlarda verilen eser­ leri ve yapılan faaliyetleri kapsayan bir terimdir. Genellikle fikirleri, hisleri ve tecrübeleri iletmenin bir yolu olarak görülür ve kültürel değerleri ifade etmek için kullanılır. "İnsanları denizlerin sonsuzluk ve derinliklerinde, semaların yükseklik ve maviliklerinde dolaştırıp seyahat ettiren bir düşünce üveyki varsa o da sanattır. Sanat sayesinde insan, yerlerin ve göklerin enginlik/erine yelken açar, zaman ve mekan üstü duyuşlara ve seziş/ere ulaşır."' Tasarım ise, bir ürünün, hizmetin veya sistemin düzenini, görünümünü ve fonksiyonunu oluşturma ve planlama sürecini ifade eden bir terimdir. Tasarım genellikle sorunlara veya ihtiyaçlara pratik çözümler oluşturmak için teknik becerilerin kullanılmasını içerir. Sanat ve tasarım arasındaki temel fark, sanatın daha çok kendini ifade etmeye, tasarımın ise daha çok uygulamaya odaklanmasıdır. Bununla birlikte, ikisi arasında genellikle bir kesişme vardır. Birçok sanatçı ve tasarımcı, birbirlerinin çalışmalarından ilham alır. Allah (celle celaluhu) eşsiz bir sanatkar ve benzersiz bir tasarımcıdır. İlahı isimler arasın­ da yer alan El-Bedı (eşi, benzeri olmayan şeyler yaratan), EI-Müzeyyin (her şeyi eşsiz sanatıyla süsleyen, güzelleştiren), El-Bari (örneği kendi­ ne ait Yaratıcı), El-Mürettip (sonsuz hikmet ve sanatıyla her şeyi tertip içinde yaratıp düze­ ne koyan), Es-Sani (her şeyi muhkem şekilde yokluktan varlığa çıkararak İlahı sanat ve maharetle vücuda getiren), El-Mülevvin (canlı cansız her şeyi farklı renklerle ya­ ratan) ve El-Musavvir (şekil ve suret veren) isimleri bu hakikate işaret eder. Allah (celle celaluhu) her şeyin yaratıcısıdır ve O'nun yaratması, münezzeh ve mu­ kaddes güzelliğinin, sonsuz kud­ retinin ve misilsiz haşmetinin bir yansımasıdır. Bu sebeple hakiki sanat ve fıtra uygun tasarım, Esma-i Hüsna'nın cilvelerini fark etmeye ve onlarla ahenkli eserler vere­ bilmeye vabestedir. Cenab-ı Hakk'ın sanatını nasıl icra ettiğini anlayabilmek için isimlerine ve bu isimlerin key­ fiyetlerine odaklanmak gerekir. Esma-i Hüsna; hidayet, rızık, şifa ve ilham vesilesidir. Şimdi yukarıda sıraladığımız İlahı isimler üzerinde duralım: El-Bedi El-Bedı ismi, Allah'ın (celle celaluhu) benzersiz ve eşsiz yaratmasına dikkat çeker ve O'nun hiçbir şeye veya kimseye benzemediği gerçeğini vur­ gular. Bu isim, dünyadaki İlahı sanat eserlerini müşahede ederken ilk akla gelen isimlerdendir. Bir kar tanesinin yapısından, bir arı kovanının düzenine kadar yeryüzündeki desen ve yapılar, Rabbimizin eşsiz sanatının aynalarıdır. İslam sanat ve mimarisinde El-Bedı ismi bir ilham kaynağıdır. Pek çok sanatçı ve mimar, karmaşık geometrik desenler kullanarak veya bir düzen duygusu oluşturmak için mermer ve fayans gibi malzemeleri kullanarak, fıtrı unsur- lan eserlerine dahil etmeye çalışır. İspanya'daki El-Hamra Sarayı'nda, bunun en güzel örnekleri sergilenir. El-Hamra, karmaşık geometrik desen­ ler ve hat sanatının yanı sıra, huzur ve estetik duygusu oluşturmak için ışık ve su kullanılmasıy­ la ünlüdür. El-Bedı isminin EI-Hamra'da hususı cilveleri fark edilir. EI-Müzeyyin EI-Müzeyyin ismi "süsleyen" veya "güzelleştiren" anlamındadır. "Hem O'dur ki yeri yaydı. Orada sağlam dağlar yükseltti, ırmaklar akıttı. Her mey­ venin içinde iki eş yarattı. Sürekli olarak geceyi gündüze bürüyüp duruyor. Elbette bunlarda, iyi­ ce düşünen kimseler için, alacak nice dersler ve ibretler vardır." (Ra'd, 1 3/3). Bu ayet, yeryüzünde tesis edilen dengeye ve sergilenen güzelliklere dikkat çeker. Bizleri eser ve fiillerini ibretle te­ fekkür ederek, Zat-ı Akdes'i isim ve sıfatlarıyla yakından tanıyıp sevmeye davet eder. Müslümanlar, davranış biçimleri ve yaptıkları seçimler de dahil olmak üzere hayatlarının her alanında cemali ve kemali aramaya teşvik edilir. İnanan insanıngündelik hayatında güzelliğe ve es­ tetiğe odaklanmasında bu ismin ayrı bir yeri vardır. El-Bari El-Bari, "modelsiz icat eden, yaratılmışlara ben­ zemekten bert olan, birçok farklılıklarına rağmen kainattaki her şeyi ahenkli ve düzenli meydana getiren, hiçbir borç ve zimmet altında bulun­ mayan, bütün nimetleri bir lütuf olarak veren"2 manalarını taşır. El-Bari ismi, Allah'ın kudret ve azameti ile icra ettiği sanatındaki inceliklerin hatırlatıcısıdır. 38 ÇAGLAYAN I OCAK 2024 El-Bari ismi, Allah'ın kudret ve azameti ile icra ettiği sanatındaki inceliklerin hatırlatıcısıdır. Bu isim, aynı zamanda tevazu ve şükran hislerini uyandırır. Sanatçılar ve tasarımcılar, yetenek ve becerilerinin Allah'ın birer ihsanı olduğunu fark eder. El-Mürettip El-Mürettip ismi "her şeyi düzene koyan" anlamı­ na gelir. Bütün hidayet ve ilmin kaynağı Allah'tır ve insanlar O'nun izni, inayeti ve rehberliği sa­ yesinde hayatta yollarını bulabilirler ve O'nun muradına uygun kararlar alabilirler. Bir ressamın yeni bir eser oluştururken baş­ vurduğu hayal dünyası veya bir şairin şiirini ya­ zarken istifade ettiği ilham da O'nun tarafından ihsan edilir. Es-Sani mektedirler. İşte bu, her şeyi muhkem ve mükem­ mel yapan Allah'ın sanatıdır." (Nemi, 27/88) ve "O da: 'A! Siz el/eriniz/e yonttuğunuz bu heykellere mi tapıyorsunuz? Halbuki sizi de yaptığınız şeyleri de yaratan Yüce Allah'tır.' dedi." (Saffat. 37/96) ayetle­ rinden anlaşılıyor ki yaratmak Allah'a mahsustur. EI-Mülevvin Mevcudat, Cenab-ı Hakk'ın güzel isimlerinin bir yansımasıdır. Bu isimlerden biri de "her şeyi çeşitli renklerle süsleyen" anlamına gelen El-Mü­ levvin'dir. Bu isim, İslam'da sanat ve tasarımın önemini ve İlahi eserlerin eşsiz güzelliğini nazara verir. Canlı ve cansız bütün masnuat; farklı de­ senlerde, biçimlerde ve renklerdedir. Bir tavus kuşunun renklerini, bir bukalemunun her or­ tamda renk değiştirmesindeki harikulade sanatı Es-Sani ismi, "yaratma" fiilinin gerçek mana­ da tek sahibinin Allah (celle celaluhu) olduğunu gösterir. "Yaratmak", yokluktan varlığa çıkarma, sonsuz bir ilim, emir, kudret ve iradeyle zerrele­ ri istihdam ederek mevcudatı zaman sayfasına yazmadır. Es-Sani ismi, bize Rabbimizin eşsiz yaratma sıfatını hatırlatır. "Bir de o dağları görür, donuk ve hareketsiz sanırsın. Oysa onlar bulutun yürüdüğü gibi yürü- OCAK 2024 I ÇAĞLAYAN 39