Ćwiczenia nr 7 Prawa Prywatnego Międzynarodowego 2024/2025 PDF

PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE ĆWICZENIA NR 7 2024/2025 DR SYLWIA KOTECKA-KRAL CENTRUM BADAŃ PROBLEMÓW PRAWNYCH I EKONOMICZNYCH KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ (CBKE) WYDZIAŁ PRAWA, ADMINISTRACJI I EKONOMII UNIWERSYTET WROCŁAWSKI ...

PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE ĆWICZENIA NR 7 2024/2025 DR SYLWIA KOTECKA-KRAL CENTRUM BADAŃ PROBLEMÓW PRAWNYCH I EKONOMICZNYCH KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ (CBKE) WYDZIAŁ PRAWA, ADMINISTRACJI I EKONOMII UNIWERSYTET WROCŁAWSKI ROZPORZĄDZENIE RZYM I 1. ZOBOWIĄZANIA WYNIKAJĄCE Z UMÓW 2. ZOBOWIĄZANIA Z JEDNOSTRONNYCH CZYNNOŚCI PRAWNYCH 3. DÉPEÇAGE 4. ZAKRES STATUTU 1. ZOBOWIĄZANIA WYNIKAJĄCE Z UMÓW WPROWADZENIE Ze względu na różnorodność typów umów oraz dynamiczny wzrost liczby umów nienazwanych trudno jest uzasadnić konieczność i celowość wprowadzenia wspólnego dla wszystkich umów, uniwersalnego łącznika. W związku ze specyfiką rozwiązań kolizyjnych, łącznik taki jest jednak poszukiwany. Najstarszymi z proponowanych łączników są: miejsce zawarcia umowy (lex loci actus) i miejsce jej wykonania (lex loci solutionis). ROZPORZĄDZENIE RZYM I 17.12.2009 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z 17.6.2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I). Od tej daty do określenia prawa właściwego dla zobowiązań umownych należy stosować przepisy rozporządzenia. Jednym z fundamentów systemu norm kolizyjnych w odniesieniu do zobowiązań umownych jest swoboda wyboru prawa właściwego przez strony. Rozporządzenie nie wyłącza możliwości włączenia przez strony do umowy – na zasadzie wskazania materialnoprawnego – przepisów prawa innego niż prawo krajowe lub postanowień konwencji międzynarodowej. Jeżeli w przyszłości UE przyjmie we właściwym instrumencie prawnym regulację materialnoprawną z zakresu zobowiązań umownych, w tym ogólne warunki umów, instrument ten może zezwalać na kolizyjnoprawny wybór takiej regulacji przez strony. ROZPORZĄDZENIE RZYM I Jeżeli nie dokonano wyboru prawa właściwego, prawo to należy określić zgodnie z zasadą dotyczącą określonego typu umowy. Jeżeli umowy nie można przyporządkować do żadnego z wyszczególnionych typów lub gdy składniki umowy należą do więcej niż jednego z wyszczególnionych typów umów, prawem właściwym powinno być prawo państwa, w którym strona zobowiązana do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy ma miejsce zwykłego pobytu. W przypadku umowy, na którą składa się zespół praw i obowiązków, które można przyporządkować do więcej niż jednego z wyszczególnionych typów umów, świadczenie charakterystyczne dla umowy należy ustalić, biorąc pod uwagę jej istotę.  ROZPORZĄDZENIE RZYM I W przypadku braku wyboru prawa właściwego, gdy prawa tego nie można ustalić ani na podstawie przyporządkowania umowy do jednego z wyszczególnionych typów umów, ani na podstawie łącznika miejsca zwykłego pobytu strony zobowiązanej do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy, prawem właściwym jest prawo państwa, z którym wykazuje ona najściślejszy związek. W celu ustalenia tego państwa należy m.in. wziąć pod uwagę, czy dana umowa nie wykazuje bardzo ścisłych związków z inną umową lub innymi umowami.  ROZPORZĄDZENIE RZYM I W odniesieniu do umów zawartych ze stroną uznawaną za słabszą, stronie takiej należy zapewnić ochronę za pomocą norm kolizyjnych, które są dla niej korzystniejsze niż reguły ogólne stąd też obok reguł ogólnych przyjęcie szczególnej regulacji dla poszczególnych typów umów – umów przewozu, umów konsumenckich, umów ubezpieczenia oraz indywidualnych umów o pracę. Na przykład w związku ze szczególnym charakterem umów przewozu i umów ubezpieczenia szczególne przepisy powinny zapewnić odpowiedni poziom ochrony podróżnych i ubezpieczających.  ROZPORZĄDZENIE RZYM I Względy interesu publicznego uzasadniają przyznanie sądom państw członkowskich Unii Europejskiej możliwości odwoływania się, w sporadycznych okolicznościach, do stosowania wyjątków opartych na klauzuli porządku publicznego i przepisach wymuszających swoje zastosowanie. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie to przepisy, których przestrzeganie uważane jest przez państwo za tak istotny element ochrony jego interesów publicznych, takich jak organizacja polityczna, społeczna lub gospodarcza, że znajdują one zastosowanie do stanów faktycznych objętych ich zakresem bez względu na to, jakie prawo jest właściwe dla umowy zgodnie z rozporządzeniem.  ROZPORZĄDZENIE RZYM I Rozporządzenie nie narusza stosowania przepisów wymuszających swoje zastosowanie państwa sądu orzekającego. Możliwe jest przyznanie skuteczności przepisom wymuszającym swoje zastosowanie państwa, w którym ma nastąpić lub nastąpiło wykonanie zobowiązań wynikających z umowy, w zakresie, w jakim przepisy te powodują, że wykonanie umowy jest niezgodne z prawem. Rozważając przyznanie skuteczności takim przepisom, uwzględnić należy ich charakter i cel oraz skutki ich zastosowania lub niezastosowania (art. 9 rozporządzenia).  ROZPORZĄDZENIE RZYM I Za miejsce zwykłego pobytu spółek i innych podmiotów, posiadających osobowość prawną lub jej nieposiadających, uznaje się miejsce siedziby ich głównego organu zarządzającego. Za miejsce zwykłego pobytu osoby fizycznej, działającej w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, uznaje się miejsce głównego przedsiębiorstwa. W razie zawarcia umowy w ramach działalności filii, agencji lub innego oddziału lub gdy na mocy umowy spełnienie świadczenia należy do obowiązków takiej filii, agencji lub oddziału, za miejsce zwykłego pobytu uznaje się miejsce siedziby tej filii, agencji lub oddziału. Jako chwilę właściwą dla ustalenia miejsca zwykłego pobytu przyjmuje się chwilę zawarcia umowy (art. 19 rozporządzenia).  STOSOWANIE RZYM I Rozporządzenie zastąpiło Konwencję rzymską z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych we wszystkich, oprócz Danii i Wielkiej Brytanii (oprócz Irlandii Płn.) – (wówczas) państwach członkowskich Unii Europejskiej, które na mocy protokołów dołączonych do Traktatu o Unii Europejskiej oraz do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską nie uczestniczyły w jego przyjęciu, nie są nim związane i nie stosują go. Oznacza to, że w tych państwach nadal stosowane są postanowienia konwencji rzymskiej. Poza tym rozporządzenie nie uchybia stosowaniu konwencji międzynarodowych, których stronami – w chwili jego przyjęcia – jest jedno lub więcej państw członkowskich, a które ustanawiają normy kolizyjne odnoszące się do zobowiązań umownych. Ma jednak – w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi – pierwszeństwo przed konwencjami zawartymi wyłącznie pomiędzy dwoma lub więcej państwami członkowskimi, w zakresie, w jakim konwencje te dotyczą kwestii uregulowanych rozporządzeniem. Rozporządzenie (z wyjątkiem art. 7) nie uchybia stosowaniu przepisów prawa unijnego, które w odniesieniu do kwestii szczególnych ustanawiają normy kolizyjne odnoszące się do zobowiązań umownych.  STOSOWANIE RZYM I Prawo wskazane w wyniku zastosowania przepisów rozporządzenia stosuje się bez względu na to, czy jest ono prawem państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Rozporządzenie wyłącza stosowanie odesłania (art. 20). Rozporządzenie nie wyłącza stosowania klauzuli porządku publicznego. Art. 21 Stosowanie przepisów prawa wskazanego za pomocą rozporządzenia może zostać wyłączone jedynie wówczas, gdy takie stosowanie jest w sposób oczywisty niezgodne z porządkiem publicznym państwa siedziby sądu.  STOSOWANIE RZYM I Dla ustalenia prawa właściwego, zgodnie z rozporządzeniem każdą jednostkę terytorialną uważa się za państwo, w sytuacji gdy państwo składa się z kilku jednostek terytorialnych, z których każda posiada własne normy prawne dotyczące zobowiązań umownych (niejednolite prawo); przy czym państwo członkowskie, w którym różne jednostki terytorialne mają własne normy prawne dotyczące zobowiązań umownych, nie ma obowiązku stosowania rozporządzenia do rozstrzygania kolizji norm wyłącznie takich jednostek terytorialnych (art. 22).  WAŻNOŚĆ UMOWY - MATERIALNA W rozporządzeniu oddzielono kwestię tzw. ważności materialnej oraz zgody strony na zawarcie umowy od ważności ze względu na formę. W odniesieniu do ważności umowy lub jakiegoś jej postanowienia oraz ich istnienia, to ocenia się je według prawa, które zgodnie z przepisami rozporządzenia byłoby dla niej właściwe, gdyby umowa lub jej postanowienie były ważne. Jeśli jednak z okoliczności wynika, że nie byłoby uzasadnione dokonywanie oceny skutków zachowania się jednej ze stron według prawa tak wskazanego, strona ta może – w celu ustalenia, że nie wyraziła zgody na zawarcie umowy – powołać się na prawo państwa miejsca swojego zwykłego pobytu (art. 10).  WAŻNOŚĆ UMOWY – Z UWAGI NA FORMĘ Co do ważności ze względu na formę (art. 11), to w rozporządzeniu wyróżniono dwie sytuacje: pierwszą, gdy umowa zawarta jest między osobami, które (lub których przedstawiciele) znajdują się w tym samym państwie w chwili jej zawarcia i drugą – gdy umowa zawarta jest między osobami, które (lub których przedstawiciele) znajdują się w różnych państwach w chwili jej zawarcia. Gdy strony znajdują się w tym samym państwie w chwili zawarcia umowy, umowa jest ważna, jeżeli spełnia wymagania dotyczące formy, określone przez prawo właściwe dla umowy, zgodnie z przepisami rozporządzenia (lex causae) lub prawo państwa, w którym została zawarta. W drugiej sytuacji umowa jest ważna, jeżeli spełnia wymagania co do formy określonej przez prawo właściwe dla umowy zgodnie z przepisami rozporządzenia (lex causae) lub prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy znajduje się którakolwiek ze stron lub jej przedstawiciel, lub prawo państwa, w którym którakolwiek ze stron miała w tym czasie miejsce zwykłego pobytu.  WAŻNOŚĆ UMOWY – Z UWAGI NA FORMĘ Jednostronna czynność prawna, która odnosi się do umowy już zawartej lub umowy, która ma być zawarta, jest ważna ze względu na formę, jeżeli spełnione są wymagania co do formy określone przez: prawo, które zgodnie z rozporządzeniem jest lub byłoby właściwe dla umowy, lub przez prawo państwa, w którym ta czynność prawna została dokonana, lub prawo państwa, w którym osoba, która dokonała czynności, miała w tym czasie miejsce zwykłego pobytu.  WAŻNOŚĆ UMOWY – Z UWAGI NA FORMĘ Przepisów tych nie stosuje się do umów konsumenckich uregulowanych art. 6 rozporządzenia; do oceny ich formy stosowane jest prawo państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu. Ponadto umowy, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomościach lub prawo do korzystania z nieruchomości, podlegają wymaganiom dotyczącym formy przewidzianym przez prawo państwa, w którym nieruchomość jest położona, jeżeli zgodnie z tym prawem: wymagania te stosuje się bez względu na miejsce zawarcia umowy i prawo dla tej umowy właściwe oraz wymagań tych nie można wyłączyć w drodze umowy. METODY WSKAZANIA WŁAŚCIWOŚCI PRAWA W RZYM I Swoboda wyboru prawa (art. 3) Strony mogą dokonać wyboru prawa dla umowy (wybór prawa powinien być dokonany wyraźnie lub w sposób jednoznaczny wynikać z postanowień umowy lub okoliczności sprawy, wybór prawa właściwego dotyczyć może całej umowy lub tylko jej części, strony w każdej chwili mogą również dokonać zmiany wyboru właściwości prawa). Gdy wszystkie inne elementy stanu faktycznego w chwili dokonywania wyboru prawa właściwego są zlokalizowane w państwie innym niż państwo, którego prawo strony wybrały, wybór prawa nie narusza stosowania przepisów prawa tego innego państwa, których nie można wyłączyć w drodze umowy. Gdy wszystkie inne elementy stanu faktycznego w chwili dokonywania wyboru prawa właściwego są zlokalizowane w jednym lub więcej państwach członkowskich Unii Europejskiej, wybór prawa właściwego innego niż prawo państwa członkowskiego nie narusza stosowania przepisów prawa unijnego, w odpowiednich przypadkach w kształcie, w jakim zostały one wdrożone w państwie członkowskim sądu, których nie można wyłączyć w drodze umowy.  METODY WSKAZANIA WŁAŚCIWOŚCI PRAWA W RZYM I Prawo właściwe w przypadku braku wyboru prawa przez strony lub w zakresie, w jakim nie dokonano wyboru (art. 4) Reguła świadczenia charakterystycznego (art. 4 ust. 1) a) umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwa, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu; b) umowa o świadczenie usług podlega prawu państwa, w którym usługodawca ma miejsce zwykłego pobytu; c) umowa, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości, podlega prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona; d) niezależnie od lit. c), umowa dotycząca czasowego korzystania z nieruchomości na użytek własny, zawarta na okres nie dłuższy niż sześć kolejnych miesięcy, podlega prawu państwa, w którym oddający nieruchomość do korzystania ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że biorący do korzystania jest osobą fizyczną i ma miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie;  METODY WSKAZANIA WŁAŚCIWOŚCI PRAWA W RZYM I e) umowa franchisingu podlega prawu państwa, w którym franchisingobiorca ma miejsce zwykłego pobytu; f) umowa dystrybucji podlega prawu państwa, w którym dystrybutor ma miejsce zwykłego pobytu; g) umowa sprzedaży towarów w drodze licytacji podlega prawu państwa, w którym odbywa się licytacja, jeżeli miejsce to można ustalić; h) umowa zawarta w ramach wielostronnego systemu, który kojarzy lub ułatwia kojarzenie wielu transakcji kupna i sprzedaży instrumentów finansowych w rozumieniu definicji z art. 4 ust. 1 pkt 17 dyrektywy 2004/39/WE, zgodnie z regułami innymi niż uznaniowe, i który podlega jednemu prawu, podlega temu właśnie prawu. METODY WSKAZANIA WŁAŚCIWOŚCI PRAWA W RZYM I Reguła świadczenia charakterystycznego w umowach niewymienionych w poprzednim ustępie oraz w umowach mieszanych (art. 4 ust. 2) Umowa nie objęta ust. 1 lub taka, której składniki mogą być objęte zakresem więcej niż jednego z przypadków określonych w ust. 1 lit. od a) do h), podlega prawu państwa, w którym strona zobowiązana do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy ma miejsce zwykłego pobytu.  METODY WSKAZANIA WŁAŚCIWOŚCI PRAWA W RZYM I Reguła ściślejszego związku z państwem innym niż to, które zostało wskazane w drodze zastosowania reguły świadczenia charakterystycznego (art. 4 ust. 3) Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2, stosuje się prawo tego innego państwa.  METODY WSKAZANIA WŁAŚCIWOŚCI PRAWA W RZYM I Reguła najściślejszego związku w braku możliwości ustalenia prawa właściwego w drodze zastosowania reguły świadczenia charakterystycznego (art. 4 ust. 4) Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust. 1 lub 2, umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje najściślejszy związek. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE DOTYCZĄCE POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW UMÓW Umowa przewozu Swoboda wyboru prawa przez strony umowy (art. 5 ust. 1) - Strony mogą dokonać wyboru prawa zgodnie z art. 3. Ograniczone prawo wyboru prawa przez strony umowy przewozu osób (art. 5 ust. 2) Strony mogą wybrać wyłącznie prawo państwa, w którym: a) podróżny ma miejsce zwykłego pobytu lub b) przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu lub c) znajduje się siedziba głównego organu zarządzającego przewoźnika lub d) znajduje się miejsce wyjazdu lub e) znajduje się miejsce przeznaczenia.  PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE DOTYCZĄCE POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW UMÓW W braku dokonania wyboru przez strony lub w przypadku częściowego wyboru (art. 5 ust. 1) Prawem właściwym dla umowy jest prawo państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że w tym samym państwie znajduje się miejsce przyjęcia towaru do przewozu lub miejsce dostawy, lub miejsce zwykłego pobytu nadawcy – jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce dostawy. W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla umowy przewozu osób zgodnie z akapitem drugim, umowa przewozu osób podlega prawu państwa, w którym podróżny ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że w tym samym państwie znajduje się miejsce wyjazdu lub miejsce przeznaczenia – jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się miejsce zwykłego pobytu przewoźnika. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE DOTYCZĄCE POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW UMÓW Reguła ściślejszego związku z prawem innym niż wskazane w ust. 1 i 2 – w braku wyboru prawa przez strony (art. 5 ust. 3) Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa – w przypadku braku wyboru prawa – pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2, stosuje się prawo tego innego państwa.  UMOWA KONSUMENCKA Wybór prawa przez strony (art. 6 ust. 2) Strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego (dla umowy konsumenckiej spełniającej warunki określone w ust. 1) zgodnie z art. 3. Wybór taki nie może jednak prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, jakie zgodnie z ust. 1 byłoby właściwe w braku wyboru. UMOWA KONSUMENCKA W braku wyboru prawa przez strony (art. 6 ust. 1) Umowa zawarta przez osobę fizyczną w celu, który można uznać za niezwiązany z jej działalnością gospodarczą lub zawodową („konsument”), z inną osobą wykonującą działalność gospodarczą lub zawodową („przedsiębiorca”) podlega prawu państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że przedsiębiorca: a) wykonuje swoją działalność gospodarczą lub zawodową w państwie, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu lub b) w jakikolwiek sposób kieruje taką działalność do tego państwa lub do kilku państw z tym państwem włącznie; a umowa wchodzi w zakres tej działalności. UMOWA KONSUMENCKA Stosowanie przepisów ogólnych (art. 3 i 4) Jeżeli nie są spełnione warunki określone w ust. 1 lit. a) i b), prawo właściwe dla umowy między konsumentem a przedsiębiorcą ustala się zgodnie z art. 3 i 4.  UMOWA KONSUMENCKA Wyłączenie stosowania (art. 6 ust. 1 i 2) Ustępów 1 i 2 nie stosuje się do: a) umów o świadczenie usług, jeżeli usługi mają być świadczone na rzecz konsumenta wyłącznie w państwie innym niż to, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu; b) umów przewozu innych niż umowy dotyczące imprez turystycznych w rozumieniu dyrektywy Rady 90/314/EWG z 13.6.1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek; c) umów, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości, innych niż umowy, których przedmiotem jest prawo do korzystania z nieruchomości w oznaczonym czasie w rozumieniu dyrektywy 94/47/WE; d) praw i obowiązków stanowiących instrument finansowy oraz do praw i obowiązków stanowiących warunki rządzące emisją oraz ofertą publiczną, publiczną ofertą przejęcia zbywalnych papierów wartościowych, jak również subskrypcją i umorzeniem jednostek uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania, o ile działania takie nie stanowią świadczenia usług finansowych; e) umów zawartych w ramach systemu objętego zakresem zastosowania art. 4 ust. 1 lit. h). PRZELEW WIERZYTELNOŚCI Art. 14 1. W razie przelewu wierzytelności lub subrogacji umownej stosunek między zbywcą i nabywcą wierzytelności przysługującej wobec innej osoby („dłużnika”) podlega prawu, które zgodnie z niniejszym rozporządzeniem jest właściwe dla umowy zawartej między zbywcą i nabywcą. 2. Prawo, któremu podlega przenoszona wierzytelność, rozstrzyga o jej zbywalności, stosunku pomiędzy nabywcą wierzytelności a dłużnikiem, przesłankach skuteczności przelewu lub subrogacji wobec dłużnika oraz zwalniającym skutku świadczenia przez dłużnika. 3. Pojęcie przelewu w rozumieniu niniejszego artykułu obejmuje bezwarunkowe przeniesienie wierzytelności, przeniesienie wierzytelności na zabezpieczenie oraz ustanowienie zastawu lub innego zabezpieczenia na wierzytelności.  SUBROGACJA UMOWNA Art. 15. W przypadku gdy określonej osobie („wierzycielowi”) przysługuje wierzytelność z umowy wobec innej osoby („dłużnika”), a osoba trzecia ma obowiązek zaspokojenia wierzyciela lub faktycznie zaspokoiła go, zwalniając dłużnika ze zobowiązania, prawo właściwe dla obowiązku osoby trzeciej określa, czy i w jakim zakresie osoba trzecia jest uprawniona do dochodzenia od dłużnika uprawnień, które przysługiwały wierzycielowi wobec dłużnika, zgodnie z prawem właściwym dla wiążącego ich stosunku.  SUBROGACJA USTAWOWA Art. 16. Jeżeli wierzycielowi przysługuje wierzytelność wobec kilku dłużników zobowiązanych do zaspokojenia tej samej wierzytelności, a wierzyciel został zaspokojony w całości lub w części przez jednego z nich, prawo, któremu podlega zobowiązanie tego dłużnika względem wierzyciela, jest właściwe także dla roszczeń regresowych tego dłużnika wobec pozostałych dłużników. Pozostali dłużnicy mogą korzystać z zarzutów, jakie przysługiwały im wobec wierzyciela, w zakresie przewidzianym przez prawo właściwe dla ich zobowiązań względem wierzyciela. POTRĄCENIE Art. 17. Potrącenie, które nie zostało uzgodnione w drodze umowy stron, podlega prawu właściwemu dla wierzytelności, z której dokonywane jest potrącenie.  POLSKA USTAWA PPM Art. 28 1. Prawo właściwe dla zobowiązania umownego określa rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I). 2. Do zobowiązań umownych, które na podstawie przepisu art. 1 ust. 2 lit. j rozporządzenia, o którym mowa w ust. 1, zostały wyłączone z zakresu jego zastosowania, stosuje się przepisy tego rozporządzenia odpowiednie dla danego zobowiązania. Dotyczy to umów ubezpieczenia wynikających z operacji przeprowadzanych przez organizacje niebędące zakładami, o których mowa w art. 2 dyrektywy 2002/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 5.11.2002 r. dotyczącej ubezpieczeń na życie (Dz.Urz. UE L 345/2002, s. 1, zmieniona dyrektywą 2008/19/WE, Dz.Urz. UE L 76/2008, s. 44), których przedmiotem jest zapewnienie pracownikom lub osobom pracującym na własny rachunek, należącym do zakładu lub grupy zakładów, lub do określonej grupy lub grup zawodowych, świadczeń w przypadku śmierci lub dożycia określonego wieku, przerwania lub ograniczenia działalności, choroby zawodowej lub wypadku przy pracy. POLSKA USTAWA PPM Art. 29 1. Jeżeli prawo polskie przewiduje obowiązek ubezpieczenia, umowa takiego ubezpieczenia podlega prawu polskiemu. 2. Jeżeli prawo państwa członkowskiego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które przewiduje obowiązek ubezpieczenia, każe dla umowy takiego ubezpieczenia stosować jako właściwe własne prawo, stosuje się to prawo.  POLSKA USTAWA PPM Wprowadzono przepisy chroniące konsumenta w dwóch przypadkach (art. 30 PPM): 1) gdy umowa konsumencka jest związana z państwem z Europejskiego Obszaru Gospodarczego, natomiast prawo dla niej wybrane jest prawem państwa spoza tego obszaru oraz 2) gdy chodzi o umowę timesharingu, umowę o długoterminowe produkty wakacyjne, umowę odsprzedaży lub wymiany (w rozumieniu określonej w ustawie dyrektywy), a prawem dla niej właściwym jest prawo państwa spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W obu sytuacjach konsument powinien być chroniony w takim stopniu, jaki gwarantują polskie przepisy wdrażające unijne dyrektywy dotyczące ochrony konsumenta. POLSKA USTAWA PPM Art. 31. Poddano zobowiązanie wynikające z papieru wartościowego innego niż weksel i czek prawu państwa, w którym papier wartościowy został wystawiony lub wyemitowany. Art. 36. Prawo państwa, któremu podlega przelewana wierzytelność rozstrzyga o skutkach przelewu wobec osób trzecich. Art. 37. Do przejęcia długu stosuje się prawo państwa, któremu podlega przejmowany dług. Art. 38. Wpływ zmiany wartości waluty na wysokość zobowiązania ocenia się według prawa właściwego dla tego zobowiązania).  RZYM I – INDYWIDUALNA UMOWA O PRACĘ Art. 8 1. Indywidualna umowa o pracę podlega prawu wybranemu przez strony zgodnie z art. 3. Taki wybór prawa nie może jednak prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, jakie, w przypadku braku wyboru, byłoby właściwe zgodnie z ust. 2, 3 i 4 niniejszego artykułu. 2. W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla indywidualnej umowy o pracę, umowa podlega prawu państwa, w którym lub – gdy takiego brak – z którego pracownik zazwyczaj świadczy pracę w wykonaniu umowy. Za zmianę państwa, w którym zazwyczaj świadczona jest praca, nie uważa się tymczasowego zatrudnienia w innym państwie. 3. Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust. 2, umowa podlega prawu państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo, za pośrednictwem którego zatrudniono pracownika. 4. Jeżeli ze wszystkich okoliczności wynika, że umowa wykazuje ściślejszy związek z państwem innym niż wskazane w ust. 2 lub 3, stosuje się prawo tego innego państwa.  UMOWA O ARBITRAŻ Konwencja europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym sporządzona w Genewie 21.4.1961 r. (Dz.U. z 1964 r. Nr 40, poz. 270 i 271) Oceniając istnienie lub ważność takiej umowy sąd powinien posłużyć się prawem mającym zastosowanie do stron w kwestii ich zdolności do działań prawnych, natomiast co do innych kwestii – prawem, któremu strony poddały umowę. W braku wskazań w tym względzie stosuje się prawo kraju, w którym powinno być wydane orzeczenie, a w braku wskazania co do prawa, któremu strony poddały umowę o arbitraż oraz jeśli w chwili, gdy ta kwestia została przedłożona do rozstrzygnięcia przez sąd nie można ustalić, w którym kraju orzeczenie arbitrażowe powinno być wydane – prawo mające zastosowanie na mocy normy kolizyjnej sądu, w którym wszczęto sprawę. Sąd, w którym wszczęto sprawę, może nie uznać umowy o arbitraż, jeżeli według prawa jego kraju dany spór nie może być przedmiotem rozpoznania arbitrażowego.  UMOWA O ARBITRAŻ PPM z 2011 r. Art. 39.1. Umowa o arbitraż podlega prawu wybranemu dla niej przez strony. 2. W razie braku wyboru prawa, umowa o arbitraż podlega prawu państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce arbitrażu. Jeżeli nie dokonano takiego uzgodnienia umowa o arbitraż podlega prawu właściwemu dla stosunku prawnego, którego spór dotyczy; wystarczy jednak, że umowa jest skuteczna według prawa państwa, w którym postępowanie się toczy lub sąd arbitrażowy wydał orzeczenie. Art. 40. Forma umowy o arbitraż podlega prawu państwa miejsca arbitrażu. Wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, któremu umowa o arbitraż podlega. UMOWA O ARBITRAŻ W świetle obu aktów prawnych (Konwencja europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym i PPM) pierwszoplanowe znaczenie ma wybór prawa przez strony. Różne są kryteria stosowania prawa w braku wyboru prawa właściwego przez strony. Nie do końca jasne jest, czy uzgodnione przez strony miejsce arbitrażu można uznać za tożsame z miejscem wydania orzeczenia, które można ustalić w chwili wnoszenia sprawy do sądu, a co za tym idzie – czy są to takie same kryteria wskazania prawa. Skutkiem tego, inne rozwiązania będą stosowane w relacjach z państwami będącymi stronami konwencji, inne w stosunkach z pozostałymi państwami. 2. ZOBOWIĄZANIA Z JEDNOSTRONNYCH CZYNNOŚCI PRAWNYCH POLSKA USTAWA PPM Przepisy wprowadzone nową ustawą z 4.2.2011 r. w odniesieniu do zobowiązań umownych odsyłają do rozporządzenia Rzym I, natomiast właściwość prawa dla zobowiązań wynikających z jednostronnych czynności prawnych regulują odrębnie. Art. 32.1. Zobowiązanie z jednostronnej czynności prawnej podlega prawu wybranemu przez osobę dokonującą tej czynności. Od chwili gdy obie strony takiego zobowiązania są zindywidualizowane, wybór prawa, jego zmiana lub uchylenie wymagają porozumienia obu stron tego stosunku. 2. W razie braku wyboru prawa zobowiązanie z jednostronnej czynności prawnej podlega prawu państwa, w którym osoba dokonująca czynności prawnej ma miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę. Jeżeli z okoliczności wynika, że zobowiązanie pozostaje w ściślejszym związku z prawem innego państwa, stosuje się prawo tego państwa. 3. DÉPEÇAGE DÉPEÇAGE Pojęcie dépeçage oznacza rozszczepienie. Stosowane jest czasem dla określenia tzw. kolizyjnoprawnego rozszczepienia sytuacji życiowej, kiedy poszczególne elementy składające się na sytuację z elementem obcym poddane są różnym prawom wskazanym przez różne normy kolizyjne. Z reguły jednak odnosi się do rozszczepienia w ramach określonego statutu. W takim znaczeniu dépeçage występuje w stosunkach zobowiązaniowych. Rozszczepieniu zawsze towarzyszy konieczność stosowania różnych praw. Stosowanie legis fori do procedury oraz innego, wskazanego prawa do meritum – a więc dwóch różnych praw w jednej sprawie będącej przedmiotem postępowania sądu.  DÉPEÇAGE W sferze zobowiązań umownych rozszczepienie statutu może mieć miejsce zarówno jako konsekwencja dopuszczenia wyboru przez strony, jak i w przypadku stosowania innych łączników obiektywnych. Żaden z aktów prawnych zawierających kolizyjnoprawną regulację dotyczącą zobowiązań umownych (ustawy z 12.11.1965 r. i z 4.2.2011 r., konwencja rzymska z 1980 r., rozporządzenie Rzym I) nie zabrania dokonywania częściowego ani złożonego wyboru prawa. Wybór częściowy polega na tym, że strony ograniczają wybór prawa do niektórych elementów stosunku umownego. W pozostałym zakresie jest on poddany prawu wskazanemu przez łącznik stosowany w braku wyboru prawa (łącznik obiektywny). DÉPEÇAGE Wybór złożony polega na poddaniu jednego stosunku zobowiązaniowego właściwości kilku systemów prawnych. Szczególne problemy mogą powstać, gdy strony wyraźnie nie określą granic stosowania wybranych praw. Pojawi się wówczas pytanie, jakie prawo ma mieć zastosowanie do poszczególnych elementów stosunku. Rozszczepienie statutu kontraktowego wystąpi również w przypadku umów zamiany dotyczących nieruchomości położonych na terytoriach różnych państw oraz w przypadku umów mieszanych, gdy strony nie dokonały wyboru prawa. DÉPEÇAGE Wskazanie normy kolizyjnej oznacza nakaz zastosowania wskazanego prawa. W takim wypadku możliwe są przynajmniej dwa rozwiązania – kumulatywne zastosowanie dwóch systemów oraz rozszczepienie statutu i ocena zobowiązania każdej ze stron na podstawie innego prawa. W doktrynie (M. Pazdan) sugerowane jest również trzecie rozwiązanie, będące kombinacją dwóch poprzednich – częściowo kumulatywne, częściowo rozłączne stosowanie dwóch praw. 4. ZAKRES STATUTU  ZAKRES STATUTU Statutowi zobowiązań wynikających z czynności prawnych podlegały zarówno umowy, jak i jednostronne czynności prawne. Obecnie należy raczej mówić o dwóch odrębnych statutach – statucie kontraktowym i statucie jednostronnej czynności prawnej, a ponadto o statucie arbitrażowym (umowy o arbitraż). Statutom tym z osobna podlegają (odrębnie – w zależności od rodzaju zobowiązania) czynności jako źródła powstałego stosunku zobowiązaniowego. W szczególności przedmiotem oceny jest dopuszczalność dokonania określonej czynności prawnej, przesłanki jej ważności (treść, wady oświadczenia woli), dyrektywy dotyczące wykładni oświadczeń woli i warunki lub terminy. Osobnym reżimom poddane są forma i zdolność stron, ale również kwestia dokonania czynności. ZAKRES STATUTU Na podstawie statutu kontraktowego (jednostronnych czynności prawnych) ocenia się również stosunek zobowiązaniowy. Poddano mu treść tego stosunku i zasady wykonywania zobowiązania. Przedmiotem oceny jest również niewykonanie lub nienależyte wykonanie i jego konsekwencje, sposób i zakres wynagrodzenia szkody. Statut ten określa również zmianę i rozwiązanie umowy, wygaśnięcie i dziedziczność zobowiązania.  ART. 12 ROZPORZĄDZENIA RZYM I 1. Prawo właściwe dla umowy na podstawie niniejszego rozporządzenia ma zastosowanie w szczególności do: a) jej wykładni; b) wykonywania wynikających z niej zobowiązań; c) w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe, skutków całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań, łącznie z określeniem wysokości szkody, w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa; d) różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw wynikającej z upływu terminów; e) skutków nieważności umowy. 2. W odniesieniu do sposobu wykonania oraz środków, które może podjąć wierzyciel w przypadku nienależytego wykonania, bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie.  STATUT INDYWIDUALNEJ UMOWY O PRACĘ Statutowi indywidualnej umowy o pracę poddać należy treść stosunku pracy (prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika względem siebie) oraz wady oświadczenia woli i ich wpływ na ważność umowy o pracę. Natomiast w sferze wątpliwości pozostaje poddanie temu samemu statutowi wypadków przy pracy. Na uwagę zasługują także rozwiązania, takie jak: zastosowanie prawa miejsca wypadku (legis loci facti), statutu deliktowego, prawa obowiązującego w siedzibie przedsiębiorstwa lub statutu ubezpieczenia (legis securitatis).  Dziękuję za uwagę!