Stoornis van Asperger bij volwassenen PDF

Hagen en Baas Psychologen Stoornis van Asperger bij volwassenen Hoewel de Stoornis van Asperger ingedeeld wordt bij de groep van de autistische stoornissen, lijken de meeste mensen met deze stoornis op het eerste gezicht helem...

Hagen en Baas Psychologen Stoornis van Asperger bij volwassenen Hoewel de Stoornis van Asperger ingedeeld wordt bij de groep van de autistische stoornissen, lijken de meeste mensen met deze stoornis op het eerste gezicht helemaal niet “gestoord” of “autistisch”. Iemand met de stoornis van Asperger heeft een normale of zelfs bovengemiddelde intelligentie, en daarbij ook interesse in andere mensen en in sociale contacten. Dit in tegenstelling tot wat gewoonlijk verwacht wordt bij een “autistische stoornis”. Toch ervaren ze wel degelijk problemen, en dat is vaak de reden waarom men op zoek gaat naar “wat er mis is” en zo bij de hulpverlening of een lotgenotencontact terechtkomt. Het is belangrijk om te bedenken dat ieder mens uniek is; ook elke persoon met een diagnose of stoornis is uniek. Geen twee mensen met de stoornis van Asperger zijn hetzelfde. In het onderstaande zijn een aantal beschrijvingen en kenmerken opgenomen die kunnen voorkomen bij de stoornis van Asperger, maar niemand zal zich in alles herkennen; voor iedereen is de combinatie van eigenschappen weer anders. Van belang is dat de kenmerken eigenlijk al levenslang bestaan en niet iets zijn van een bepaalde periode: men ís zo, het past bij de persoon, “zo ben ik”. Iemand met de stoornis van Asperger vindt meestal dat hij zich “gewoon”, “normaal”, “logisch” gedraagt en staat er eenvoudigweg niet bij stil dat er meerdere vormen van logica en verwachtingen kunnen bestaan, dat andere mensen anders zijn. Verder is het van belang om te beseffen dat alles, elke eigenschap, voor- en nadelen heeft. Wat in een bepaalde situatie als nadeel of handicap ervaren wordt, kan in een andere, gunstiger situatie juist een voordeel of talent zijn. Mensen met de stoornis van Asperger zijn vaak eerlijk, loyaal, betrouwbaar, recht door zee, met een hoge morele code en een groot gevoel voor rechtvaardigheid, een goed geheugen, enthousiasme, doorzettingsvermogen, soms diepgaande kennis van een speciaal onderwerp, en een logische en originele manier van denken. Het is de kunst in het leven om de positieve kanten van ieders eigenschappen tot bloei te brengen en de negatieve kanten te beperken. JW Frisolaan 7, 2252 HA Voorschoten 071-5612376 www.HenB.com [email protected] 06-26058766 BIG nr 39050054925 Belangrijkste kenmerken van de Stoornis van Asperger Problemen in sociale interacties, vooral op het gebied van de wederkerigheid in het contact. Mensen met Asperger zeggen vaak dat ze zich altijd “anders” gevoeld hebben, al van kinds af aan. Hoewel ze vinden dat ze logisch en normaal reageren op anderen, ontstaan er toch steeds weer problemen in het contact, worden ze vreemd aangekeken of krijgen (voor hen moeilijk te begrijpen) kritiek. Vaak ook komen pesterijen voor. Het probleem ligt meestal op het gebied van het niet (goed) kunnen inleven in de gevoelens, gedachten en belevingswereld van anderen. Men kan soms gevoelens van anderen wel opmerken, maar weet niet goed wat er vervolgens mee te doen.  Men is zich niet bewust van de ongeschreven regels van het sociale “spel”, de sociale omgang.  Moeite om aan te voelen welk gedrag in een bepaalde sociale situatie vereist/verwacht wordt: bijvoorbeeld problemen met de juiste mate van afstand, oogcontact, gespreksvoering, beweging, kleding etc.  Men komt over als egoïstisch, maar dit is meer een gevolg van het beleven van de wereld vanuit zichzelf, en daardoor onvermogen om zich in andermans (afwijkende) standpunt in te leven.  Ongevoelig overkomen, terwijl men zelf wel het gevoel heeft (over)gevoelig te zijn.  Dingen niet waarnemen en daardoor beschuldigd worden van luiheid/gemakzucht.  Er is een gebrek aan sociale en emotionele wederkerigheid, het contact wordt door anderen vaak meer als eenrichtingsverkeer ervaren, waardoor ze op den duur afhaken. De persoon met Asperger kan het contact domineren: het contact loopt alleen maar zolang zijn regels gehanteerd worden (“Het moet op deze manier, anders wil/kan ik het niet”). Dit kan als eenzijdig en dwingend ervaren worden door anderen (“hij wil meer nemen dan geven”).  Vaak geen interesse in teamspel (vereist subtiele afstemming op anderen) of activiteiten met onderlinge competitie. Voorkeur voor individualistische activiteiten, zelfstandig , op eigen manier.  Moeite hebben in het contact met meerdere personen tegelijk (groepen); een voorkeur voor individuele contacten.  Beperkte behoefte aan contacten met anderen (b.v. vrienden niet te vaak willen zien, geen behoefte aan intensief contact).  Onvermogen en/of geen behoefte om met leeftijdgenoten om te gaan. JW Frisolaan 7, 2252 HA Voorschoten 071-5612376 www.HenB.com [email protected] 06-26058766 2/6  Problemen in verbale en non-verbale communicatie. Mensen met de stoornis van Asperger nemen woorden vaak heel letterlijk en hebben moeite met het op de juiste wijze opvangen van subtiele signalen die de betekenis van verbale communicatie soms juist ingrijpend kunnen veranderen, zoals humor, plagerijen/spot/sarcasme, spreekwoorden en gezegdes, beeldspraak/symboliek/doen-alsof, leugentjes om bestwil, bluf. Opvallend is dat geschreven taal vaak beter gaat dan gesproken taal en dat communicatie via telefoon ook vaak beter verloopt (dan hoef je minder rekening te houden met non-verbale signalen, zoals gezichtsuitdrukkingen en gebaren).  Letterlijk nemen van gesproken taal.  Neiging om vast te houden aan feiten, logica, redeneringen, concrete zaken. Analytisch/rationeel. Moeilijk praten over gevoelens, behoeften of over dingen die niet bestaan of aantoonbaar zijn.  Te veel of te weinig op het gebied van praten, oogcontact, gepaste tussenmenselijke afstand.  Beperkt gebruik van variaties aan gelaatsuitdrukkingen, stemgebruik (v.b. toonhoogte, ritme, volume, pauzes), gebaren, etc. Soms ongewoon gebruik hiervan.  Soms een formele, “deftige/plechtstatige”, “ouwelijke/ouderwetse” manier van praten.  Soms ongewoon of origineel gebruik van woorden, nieuwe woorden maken.  Soms een herhalend patroon van spraak.  Neiging tot volledigheid: moeite om hoofd- en bijzaken te scheiden, neiging om onnodige details te vertellen, om allerlei associaties met het gespreksonderwerp te vertellen, waardoor de persoon zelf de draad van het verhaal kwijtraakt (en de toehoorder vaak ook).  Neiging om anderen te onderbreken en in de reden te vallen.  Pauzes laten vallen om na te denken, op een ongebruikelijke manier.  Neiging om het gesprek om te buigen naar bekende (en dus veilige) onderwerpen, waardoor het voor de gesprekspartner lijkt alsof het gesprek steeds uitdraait op de specifieke interesses/stokpaardjes van de persoon met Asperger.  De overtuiging dat anderen net zo voelen en denken als zijzelf (kunnen zich niet voorstellen dat het anders kan zijn), anders is de ander “fout/raar”.  Goedbedoelende, maar soms wat naïeve opstelling, waarvan door anderen misbruik gemaakt kan worden. Soms onvoldoende weerbaar, kan vaak gekwetst worden.  In verwarring raken bij communicatiestoornissen, onenigheid, discussies. Het kan lijken alsof er steeds weer onbegrijpelijke en onverklaarbare misverstanden ontstaan, wat tot onzekerheid en/of ergernis kan leiden.  Soms onvoldoende zelfvertrouwen om te vragen wat de ander bedoelt of om te zeggen dat je iets niet weet. Kan dan in de verdediging schieten. Moeite om fouten toe te geven. JW Frisolaan 7, 2252 HA Voorschoten 071-5612376 www.HenB.com [email protected] 06-26058766 3/6 Bijzonderheden op verstandelijk en emotioneel gebied. In principe hebben mensen met de stoornis van Asperger een normale of bovengemiddelde intelligentie. Het is voor hen vaak moeilijker om de grote lijnen waar te nemen en de niet-relevante details automatisch weg te filteren, waardoor er in het dagelijks leven erg veel informatie op hen afkomt.  Voorkeur voor feiten, logica, vaste richtlijnen, redeneringen, “emotieloze kennis”. Vaak moeite met vage, niet tastbare, onvoorspelbare (en dus onzekere) zaken. Behoefte aan houvast. Leest liever informatieve boeken dan verzinsels, behalve over specifieke interesses.  Behoefte aan duidelijkheid, grenzen en structuur.  Meer gebruik van redeneren dan van intuïtie.  Rechtlijnig denken, niet flexibel, beperkte strategie, één ding tegelijk. Daardoor moeite met probleem-oplossen, kan snel overspoeld raken.  Vaak een duidelijke eigen mening hebben, maar soms nogal ongenuanceerd, zwart-wit.  Soms een uitstekend geheugen voor feiten, getallen, details. Soms fotografisch geheugen.  Vaak meer de details zien dan de grote gehelen, de rode lijn, de langere termijn, waardoor mensen kunnen “verzuipen” in de details.  Vaak goed op gebied van schoolse vaardigheden, zoals lezen, spellen, rekenen, soms dyslexie.  Perfectionisme, hang naar volledigheid.  Faalangst, angst voor kritiek.  Soms gebrek aan fantasie, soms grote fantasie op één specifiek interessegebied, soms vermenging van fantasie en werkelijkheid.  Vaak visueel ingesteld, soms originele manier van denken, creatief, met oog voor detail, diepgaand. Vaste patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten. Deze hebben mogelijk te maken met het feit dat voor iemand met de stoornis van Asperger de wereld moeilijker te overzien en te begrijpen is en dus relatief veel inspanning vergt. Het is daarom logisch dat iemand meer behoefte heeft aan rust en aan mogelijkheden om duidelijkheid en overzicht te scheppen. Vaste gewoontes en routines, en niet te veel dingen tegelijk doen passen hierin.  Soms concentratieproblemen, onrustig, druk, woede-aanvallen (kan samengaan met de stoornis ADHD).  Kunnen gefascineerd raken door bijzondere interesses (stokpaardjes), die niet modegevoelig zijn, veel tijd en energie vergen en vaak in het gesprek overheersen. Fascinaties worden meestal solitair beoefend en het wordt als prettig ervaren om ermee bezig te zijn.  Neiging tot vaste routines en gewoontes, vaste patronen, die in de loop der tijd sterker en uitgebreider kunnen worden. Deze worden meestal als veilig en rustgevend ervaren; het doorbreken ervan brengt nare gevoelens mee. In tijden van spanning/stress kunnen vaste routines toenemen. Soms neemt dit de vorm van dwangmatigheden aan.  Weerstand tegen veranderingen: veranderingen brengen onzekerheid en roepen onrust, angst en soms woede op.  Moeite om dingen weg te gooien en dus neiging tot bewaren, al dan niet tot archiveren en ordenen.  Schijnbaar simpele activiteiten kunnen verzanden in “obstakels” van details, waardoor het overzicht verloren gaat en het doel niet gehaald wordt. Hulpmiddelen die structuur bieden kunnen hierbij nuttig zijn (gebruik van schema’s, planningsagenda, pictogrammen, etc.).  Moeite met beslissingen nemen. Dingen uitstellen, op de lange baan schuiven.  Vaak behoefte aan “eilandjes van alleen zijn” op een dag. JW Frisolaan 7, 2252 HA Voorschoten 071-5612376 www.HenB.com [email protected] 06-26058766 4/6 Bijzonderheden op het gebied van de motoriek en de zintuigen.  Op motorisch gebied: vaak tragere ontwikkeling, houterig, onhandig, soms moeite met evenwicht, coördinatie en grove/fijne motoriek. Gymnastiek was op school meestal niet het favoriete vak.  Soms slappe banden en pezen, gemakkelijk kunnen “overstrekken”.  Moeite met imitatie, bijvoorbeeld ritmes overnemen.  Soms ongewone bewegingen (“fladderen”, tenenlopen), motorische of verbale tics.  Soms moeite met aanrakingen en lichamelijk contact.  Zintuiglijke overgevoeligheden: voor bepaalde geluiden, aanrakingen, smaken/structuur van voedsel, geuren, kleuren, lichten, etc.  Over- of verminderd gevoelig voor pijn of extreme temperaturen.  Soms koppelen van bepaalde zintuigen (b.v. kleuren proeven, geluiden als kleuren zien). Bronnen:  Karin van den Bosch, op website PAS (belangenvereniging voor Personen uit het Autisme Spectrum): www.pasnederland.nl  Nederlandse Vereniging voor Autisme, website www.autisme-nva.nl  Tony Attwood – “Het syndroom van Asperger, een gids voor ouders en hulpverleners”, Swets & Zeitlinger, Lisse JW Frisolaan 7, 2252 HA Voorschoten 071-5612376 www.HenB.com [email protected] 06-26058766 5/6 Wat te doen? - Samengevat: leren omgaan met de moeilijke kanten, profiteren van de sterke kanten. Informatie verzamelen over de stoornis en de unieke vorm bij deze persoon. - Persoon zelf:  Uitleg aan omgeving kan helpen: zo ben ik, dit is mijn “handleiding”.  Voor voldoende rust en structuur zorgen.  Informatie zoeken, richtlijnen zoeken, hulp van anderen accepteren.  Soms: medicatie of oefeningen. Nodig: incasseringsvermogen, doorzettingsvermogen, optimisme, realisme! - Omgeving:  Eisen en verwachtingen aanpassen.  Behoefte aan rust en alleen-zijn respecteren.  Leefomgeving aanpassen: hoeveelheid prikkels beperken.  Structuur en duidelijkheid aanbrengen, afspraken maken, hulpmiddelen gebruiken (lijstjes, plaatsjes, agenda, weekoverzicht, etc.).  Beroep doen op logica/rationaliteit, niet overspoelen met emotionaliteit.  Eigen emotionele behoeften elders zoeken.  Zorgen voor voldoende steun en bijtankmogelijkheden voor zichzelf, om het vol te kunnen houden, vb. avond/dag voor zichzelf, lotgenotencontacten, eigen hobby etc.  Inschakelen van anderen (familie/vrienden/professionals).  Sommige dingen niet delen, niet aan de persoon met Asperger overlaten (bescherming).  Voldoende afstand bewaren, eigen grenzen bewaken, eigen plan trekken.  “Normale” beleefdheidsvormen zijn soms overbodig, schuldgevoel eveneens.  Niet proberen te overtuigen/te laten begrijpen, alleen mededeling doen, eventueel met (beperkte) uitleg.  Uitleg aan verdere omgeving, soms overleg met omgeving (vb. school, sportclub). Nodig: veel geduld, begrip en incasseringsvermogen! En steun/hulp van anderen! JW Frisolaan 7, 2252 HA Voorschoten 071-5612376 www.HenB.com [email protected] 06-26058766 6/6