Ekonomiks (1st Quarter 2023 - Grade 9) - Notes PDF

EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! ➔ Pagsusuri ng Datos at Impo...

EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! ➔ Pagsusuri ng Datos at Impormasyon KONSPETO NG EKONOMIYA ➔ Pagbibigay ng konklusyon at Rekomendasyon Nagsimula sa Griyego na salita “oikos” (bahay) at SANGAY NG EKONOMIKS “nomos” (pamamahala) Maykroekonomiks Pag-aaral kung paano - Maliliit na sangay ng lulugunan ang walang ekonomiya katapusang kagustuhan at - Tungkol sa galaw at desisyon pangangailangan ng tao sa ng bawat bahay-kalakal, ng pinagkukunang-yaman industriya, at sambahayan Nakatuon ito sa mapanuring pag-iisip at pagtugon sa mga Makroekonomiks pangyayari o suliranin mula - Tumitingin sa kabuuang sa tinatawag na economist’s ekonomiya ng bansa perspective - Sinusuri ito ang pambansang Sinisikap nito na mapalakawa produksyon pati na ang ang kakayahan ng tao sa pangkalahatang antas ng pagbuo ng matalinong presyo ng pambansang kita desisyon Pangunahing layunin nito ang pagtugon sa suliranin ng kakapusan ANG PAMAMARAANG SIYENTIPIKO ➔ Paglalahad ng suliranin ➔ Pagbuo ng hinuha (Hypothesis) ➔ Pangangalap ng mga Datos at Impormasyon 1 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! David Ricardo MGA EKONOMISTA Law of Diminishing Marginal Returns Isang tao na nag-aaral ukol sa, - ang patuloy na paggamit ng galaw ng ekonomiya tao sa likas na yaman ay ginawang pagpili nagiging dahilan ng pagliit pagdedesisyon ng mga tao ng nakukuha mula sa mga at lipunan at epekto nito sa ito. buong ekonomiya Law of Comparative Advantage Adam Smith - prinsipyo na nagsasabi na Ama ng Makabagong higit na kapaki-pakinabang Ekonomiks sa isang bansa na lumikha ng Doktrina ng Laissez-faire o mga produkto na higit na policy neglect-hindi dapat mura ang gastos sa makialam ang gobyerno sa paggawa (production cost) economic operation ng mga kaysa sa ibang bansa. pribadong sektor, dapat bigyang pansin ang Thomas Robert Malthus pagpapanatili ng Binigyan ng pansin ang mga kapayapaan at kaayusan ng epekto ng mabilis na bansa paglaki ng populasyon. Ang espesyalisasyon ay ang (overpopulation) paghahati ng mga gawain sa Teoryang Malthusian - ang produksyon ayon sa populasyon na mas mabilis kapasidad at kasanayan ng na lumaki kaysa sa suplay ng paggawa pagkain ay nagdudulot ng May-akda na aklat na "An labis na kagutuman sa bansa Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Karl Marx Nations" Ama ng Komunismo 2 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! Naniniwala sa pagkakaroon Agham Pampulitika ng pagkakapantay-pantay ng tao sa lipunan. Ito ay isang sistematikong dapat pagmamay-ari ng pag-aaral ng buhay politikal. buong lipunan ang mga salik Sinisikap ng mga Political ng produksyon at gumawa ng Scientist na sagutin ang mga mga desisyon tungkol sa tanong tulad ng ; produksyon at pamamahagi - kung ano ang dahilan ng ng yaman ng bansa. pagpapatibay ng aksyon ng Isinulong na ang rebolusyon gobyerno, na ang kapakanan ng proletaryo ay ay binibigyang pansin ng nagpabagsak sa mga gobyerno. kapitalista May-akda ng aklat na "Das Matematika Kapital" - pag-aaral ng pagkonsumo Hindi mapaghihiwalay ang ekonomiks at matematika dahil mas madaling MGA IBA PANG AGHAM ipaliwanag ang iba't ibang penomena ng ekonomiya sa pamamagitan ng mga ; Psychology graph tsart, Nakakatulong upang mas talahanayan maunawaan ang mga paggamit ng mga equation desisyon at aksyon ng mga sa matematika. tao sa pagtugon sa kanilang mga pangangailangan at Sosyolohiya kagustuhan pinag-aaralan ng agham na pag-aaral ng mga tao, grupo ito ang pag-uugali ng tao na at institusyon na bumubuo sa nakakaapekto sa kanyang lipunan. desisyon. Binibigyang-pansin din kung paano ; 3 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! - nabuo ang mga tao ng kanilang grupo KAKAPUSAN AT KAKULANGAN - ang dahilan ng iba't ibang anyo ng panlipunang Kakapusan pag-uugali - ang papel na ginagampanan Isang kondisyon kung saan ng simbahan, paaralan, at iba ang mga pang institusyon sa lipunan. pinagkukunang-yaman ay limitado upang matugunan Biology ang walang katapusang pangangailangan at Ang pangangalaga at kagustuhan ng tao. pagpapayaman ng kapaligiran at Pangmatagalan at mga tao ay makakatulong sa paglago permanenteng kalagayan ng ekonomiya Kakulangan Chemistry Ito ay nagaganap kung may pansamantalang kakulangan Maaaring gamitin ang mga produkto at madalas na nangyayari sa ng pag-aaral ng chemistry sa pagbuo ekonomiya ng produkto Isang kalagayan na panandalian lamang Etika Maaring gawa o likha ng tao Nagsasaad na disiplina ay kailangan Absolute Scarcity sa pagsasagawa ng maayos na Kapag nahihirapan ang proyekto. kalikasan at tao sa paramihin at pag-ibayuhin ang Society kapakinabangan ng pinagkukunang yaman Pagtatatag ng background ng isang pang-ekonomiya ng ideya ng mga Relative Scarcity kaganapan na nagsisimula at sanhi. 4 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! Kapag ang pinagkukunang yaman ay hindi makasapat sa walang hanggang pangangailangan at kagustuhan ng tao MGA PALATANDAAN NG KAKAPUSAN/KAKULANGAN A. Mataas na presyo ng mga bilihin B. Mahaba ang pila sa mga pamimilihan ngunit walang mabili na produkto C. Dumarami ang nagugutom sa bansa, nagkakasakit at naghihirap D. Wala nang ginawa ang pamahalaan kundi umangkat ng produkto kahit wala nang sapat na badyet E. Pangingibang bansa ng mga manggagawa Production Possibility Frontier (PPF) Isang modelo na nagpapakita ng estratehiya sa paggamit ng mga salik upang makalikha ng produkto Feasible/Infeasible Efficient/Inefficient 5 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! matagal na panahon at hinuhubog ng Karanasan. PANGANGAILANGAN AT Ang mga tagumpay ay mas KAGUSTUHAN mahalaga kaysa sa materyal at pera na mga gantimpala Kagustuhan Ang pagkamit ng layunin ay wants/Secondary needs nagbibigay ng personal na Maaring tugunan o hindi kasiyahan tugunan sapagkat hindi Ang seguridad at katayuan nagsasalaysay ang buhay ng ay hindi pangunahing motibo tao dito. Mahalaga ang feedback Panluhong Buhay (luxuries) Mas pinahahalagahan ang trabaho at responsibilidad Hirarkiya ng Pangangailangan Mga Salik na Nakaaapekto sa Si Abraham Harold Maslow Pangangailangan ay isang Amerikanong a. Kasarian Psychologist na b. Edad magpanukala ng hirarkiya ng c. Hanapbuhay mga pangangailangan ng d. Panlasa tao. e. Edukasyon f. Kita Dalawang Uri ng Kapangyarihan Personal- gustong mag-utos sa iba at kadalasan, hindi maganda. Institusyonal - nagkakaisa THEORY OF NEEDS BY ang mga taong kasangkot MCCLELLAND dito sa pagsisikap ng mga David McClelland - ayon sa kasapi upang maging kanya, ang pangangailangan maayos ang layunin ng ng tao ay matatamo sa organisasyon. 6 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! - Ginagamit bilang raw materials sa pagbuo ng mga ALOKASYON produkto - Yamang Lupa ginagamit para sa paglalaan - Yamang Gubat at pamamahagi ng sobra o - Yamang Mineral limitadong mga - Yamang Tubig mapagkukunan - Yamang Enerhiya upang matugunan ang mga pangangailangan at Yamang Kapital kagustuhan ng populasyon. - Mga bagay na nilikha ng mga tao na maaaring gamitin sa Pinagkukunang Yaman paggawa ng iba pang Tumutukoy sa mga bagay na produkto maaaring gamitin sa - Kalakal na Kapital pagbuo/paglikha ng mga - Mga bagay na ginagamit produkto at serbisyo na upang makalikha ng makatutugon sa kagustuhan consumption goods ng tao - Pinansyal na Kapital - Tumutukoy sa anumang liquid medium o kumakatawan sa yaman o iba pang uri ng kapital Yamang Tao - Pinakamahalagang salik sa pagpapatakbo ng ekonomiya - Ginagamit ng tao ang Likas na Yaman kanilang talino, kakayahan, at - Nagmumula sa kalikasan kasanayan upang makalikha ng produkto at serbisyo 7 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! Katangian ng Alokasyon SISTEMANG PANG EKONOMIYA - Pantay-pantay na Isang institusyonal, paraan, at distribusyon ng yaman ng kaanyuan upang maayos ang bansa upang matugunan ang pamamaraan ng produksyon, pangangailangan ng pagmamay-ari at paglinang ng mamamayan pinagkukunang-yaman at - Nasasagot ang apat na pamamahala ng gawaing tanong pang-ekonomiya ng lipunan 1. Ano-anong produkto at serbisyo ang gagawin? Mahalagang malaman ang sistemang - Indibidwal na Pagpapasya gagamitin upang matugunan ang mga - Personal na pagpipilian suliraning pangkabuhayan ng bansa - Panlipunang Pagpapasya upang maiwasan ang kakulangan at - Para sa kapakanan ng lahat kakapusan. 2. Paano gawin ang naturang serbisyo at produkto? Sinaunang Sistemang Pang - Pamamaraan ng pag gawa o Ekonomiya produksyon ng produkto 3. Para kanino ang gagawin na Traditional produkto at serbisyo? - Para sa mga mamamayan Batay sa kultura, tradisyon, 4. Gaano karami ang gagawin na at paniniwala produkto at serbisyo? Umiikot sa mga pangunahing - Dami ng nangangailangan = pangangailangan upang dami ng produktong maibahagi ayon sa kailangang gawin pangangailangan at kung sino ang dapat gumamit Maaaring humantong sa hindi pag-unlad Command Kontrolado / sentralisado ng pamahalaan. 8 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! Nakatakda ang sahod ng mga Capitalism manggagawa Batay sa malayang kalakalan Maaaring may mababang Ang pagmamay-ari ng antas ng produksyon. yaman at produksyon ng Hilagang Korea at Cuba bansa ay nasa kamay ng Market pribadong sektor o Libreng pamilihan, indibidwal Pribadong pagmamay-ari Malayang pakikipag Ang presyo ay tumutukoy sa kompetensya ng mga dami ng mga produkto at negosyante serbisyo. Communism Ang presyo ay ang Sosyalismong nakabatay sa pagbabalanse din ng plano interaksyon ng konsyumer at Kinokontrol at pagmamay-ari prodyuser. ng estado ang lahat ng Ang pamahalaan ay industriya at mga nagbibigay ng proteksyon sa mapagkukunan ng bansa mga prodyuser at mamimili. Ang paggawa ng desisyon USA at Pilipinas (market + lahat ay nagmula sa planning) gobyerno Mixed Socialism Market + Command Pinaghalong Komunismo at Free market Government Kapitalismo Ang merkado ay Ang pamahalaan at ilang pinapayagan ngunit ang pribadong indibidwal ang gobyerno ay maaaring nagmamay-ari ng mga salik makagambala ng produksyon at nagtatakda Singapore at China ng presyo ng mga bilihin Makabagong Sistemang Pang Ekonomiya 9 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! magdala ng kasiyahan sa kanilang sarili at sa iba, PAG-KONSUMO kaarawan, pagtatapos, Pasko, Bagong Taon, at Araw ng tumutukoy sa pagbili at paggamit ng mga Puso. mga produkto upang matugunan ang 3. Panahon mga pangangailangan at makamit ang kung saan ang tag-araw ang kasiyahan ng tao pinakasikat na panahon para sa pagkonsumo ng ice cream at smoothies kumpara sa tag-ulan. 4. Pagpapahalaga ng Tao tulad ng pag-iimpok sa pamamagitan ng pagsusuri sa kahalagahan ng produkto MGA SALIK NA NAKAKAAPEKTO at utility bago bumili, SA PAGKONSUMO pagtugon sa mga pangunahing kinakailangan bago ang mga hangarin. 1. Panggagaya 5. Kita Nangyayari ang imitasyon; Ang ekonomista na si Ernest kapag ang mga tao ay Engel ay nagmumungkahi na naimpluwensyahan ng mga ang isang malaking bahagi uso ng kita ay inilalaan sa mga kasalukuyang produkto, pangunahing mga kapantay, kaibigan, pangangailangan, kapitbahay, o celebrity, mas maliit na kita na humahantong sa pangunahing nakatuon sa pagkonsumo ng mga katulad pagkain. na produkto. 6. Presyo 2. Okasyon tumutukoy sa kakayahan ng tao ay likas na nagdiriwang isang tao na bilhin ang mga ng iba't ibang okasyon upang ito. 10 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! humahantong sa hindi kinakailangang pagbili mula MGA SALIK NA NAKAKAAPEKTO sa mga may utang. SA PAGKONSUMO Pakikisama bumibili ng mga produkto at Kaisipang Kolonyal serbisyo kasama ng mga naglilinang ng kasiyahan at kaibigan o kamag-anak pagmamalaki sa mga habang ang pagkakaroon ng imported na produkto isang customer ay kadalasan dahil sa nakakatulong din sa panggagaya sa mga kasiyahan ng produkto. dayuhang personalidad pagtatamasa ng mataas na MGA URI NG PAG-AANUNSYO kalidad na mga produkto na gawa sa ibang bansa. 1. Bandwagon Rehiyonalismo - Gumagamit ng maraming tao isang pangunahing salik sa para ipakita sa lahat na pagtataguyod ng maraming gumagamit ng pagmamahal sa mga kanilang produkto o produkto ng ating bansa paglilingkod humahamon sa kolonyal na 2. Brand Name mentalidad - Ito ay hindi gumagamit ng nagpapakita ng kahit na ano pang pakulo. pagpapahalaga sa mga Ang ipinakilala lang ay tatak produktong gawa sa ating ng produkto o paglilingkod rehiyon. 3. Testimonial Utang Na Loob - Ito ay gumagamit ng mga Ang mga Pilipino ay kilala sa kilalang personalidad na kanilang pasasalamat, sa nanghihikayat sa mga tao na kabila ng impluwensya ng gumamit ng produktong utang sa kanilang mga gawi kanilang ginagamit. sa pagkonsumo, kung saan 4. Fear ang utang ay madalas na 11 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! - Ito ay gumagamit ng kasiya-siyang resulta at kaunting pananakot sa hindi potensyal na hindi paggamit ng produkto o matugunan ang mga paglilingkod pangangailangan ng consumer. MGA URI NG PAGKONSUMO 4. Mapanganib - Ang pagkonsumo ng mga 1. Tuwiran/Direkta - Ang nakakapinsalang produkto at pagkonsumo ay nangyayari serbisyo, tulad ng sigarilyo at kapag tayo ay bumili at alkohol, ay nagdudulot ng gumamit kaagad ng mga malaking banta sa kalusugan produkto at serbisyo, na ng tao. nagdudulot ng kasiyahan at nagbibigay-kasiyahan sa MGA BATAS NG PAGKONSUMO mga pangunahing pangangailangan, tulad ng 1. Batas ng Pagkakaiba-iba pagkain upang mabusog ang (Law of Variety) - gutom. Hinihikayat ng batas ang 2. Produktibidad - Ito ay isang mga mamimili na bumili ng uri ng pagkonsumo na maraming produkto para sa lumilikha pa rin ng produkto higit na kasiyahan, na o serbisyo mula sa tinitiyak na ang mga pagkonsumo ng isang pagkaing kahapon ay hindi produkto. Halimbawa, bumili ihain sa mga susunod na ka ng harina dito ay araw. ginagamit sa paggawa ng 2. Batas ng tinapay. Pagkakabagay-bagay(Law 3. Maaksaya —Ang mga salik na of Harmony)- Ipinaliwanag nakakaimpluwensya sa ng batas na ang mga angkop pagkonsumo ay maaaring na produkto ay mas gusto ng makaapekto sa pagbili o mga mamimili, tulad ng paggamit ng isang produkto, blood-based na pagkain para na magreresulta sa hindi 12 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! sa puto at bagoong para sa kabuuang utility na kare-kare. nagpapahiwatig ng kabuuang 3. Batas ng Imitasyon (Law of kasiyahan. Bumababa ang Imitation) - Ang mga tao ay kasiyahan ng mamimili sa mas nasiyahan sa mga patuloy na pagkonsumo, na produktong nakikita nilang may mas mataas na antas sa ginagamit ng iba, na unang pagkakataon. ginagawang epektibo ang mga sikat na personalidad sa KATANGIAN NG MATALINONG mga patalastas dahil MAMIMILI madaling matukso ang mga mamimili na gayahin ang Maruong Magbadyet - knows kanilang pag-uugali. how to budget money 4. Batas ng Pagpapasyang May alternatibo - kapag wala Ekonomiko (Law of ang produkto na gusto mo, Economic Order)- piliin ang another produkto Binabalangkas ng batas na na just as effective ito ang kahalagahan ng pagbibigay-priyoridad sa Makatwiran - bumibili ng mga mga mamimili sa pagtugon produktong may kalidad o sa kanilang mga may warranty pangunahing Mapanuri - tinitingnan ng pangangailangan. mabuti check nutritional 5. Batas ng Bumababang information na expiry date Kasiyahan (Law of hindi bibilhin ang hindi Diminishing Utility)-Ang kailangan utility ay tumutukoy sa Hindi Nagpapadala sa mga kasiyahang nakukuha ng anunsyo o advertisement isang mamimili mula sa pagkonsumo ng mga produkto, na may marginal na utility na nagpapahiwatig ng karagdagang kasiyahan at 13 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! at iba pang mahahalagang impormasyon bago at matapos bilihin. c. Karapatan sa Maaayos at Malinis na Kapaligiran - Ang mga pagawaan, pamilihan, at kainan ay dapat GAMPANIN NG MGA MAMIMILI laging malinis, maayos, at kaaya - aya upang Consumer Acts of the Philippines maitaguyod ang mabuting Set forth in Republic Act kalagayan at kalusugan ng 7394 mga konsyumer. hanay ng mga patakaran na d. Karapatang Magtatag ng nagbibigay ng proteksyon at Organisasyon nagpoprotekta sa mga - Pagtatatag ng organisasyon interes ng mga mamimili na mangangalaga mula sa Karapatan ng Mamimili mapang abusong negosyante a. Karapatan sa Pagpili e. Karapatan na Magkaroon ng - Kalayaan na piliin at bilihin Pangunahing ang gusto. Pangangailangan - May Kalayaan ang bawat isa - May Karapatan na mula sa sapilitang magkaroon ng access sa pagpapabili o pagpapabayad sapat na suplay at de kalidad sa mga produkto at serbisyo na produkto at serbisyo at na hindi naman nais. makatarungang presyo - Kabilang dito ang karapatan upang matugunan ang na magsukat , magkumpara. pangunahing b. Karapatan sa Tamang pangangailangan. Impormasyon f. Karapatang Magkaroon ng - Karapatan na malaman ang Edukasyon kumpletong sangkap ng mga - Pagkakaroon ng mga produkto , kabuuang presyo , oportunidad na makadalo sa expiration date , side effects mga seminar, pagpupulong, 14 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! at pagsasanay para maging d. DA (Department of matalinong mamimili. Agriculture): Sinusuportahan g. Karapatan na Magtamo ng ang agrikultura, nagpapatatag Kaligtasan ng mga presyo at suplay ng - Karapatan na malayo sa mga pagkain. sakit at negatibong dulot e. DTI (Department of Trade and mula sa pagkonsumo ng mga Industry): Nagsusulong ng produkto at serbisyo. patas na kompetisyon, na - Karapatan na malaman kung nakikinabang sa mga may kaso ng leakage, mamimili na may chemical reactions , at mapagkumpitensyang presyo. adverse side effects ang mga f. PRC (Professional Regulation produkto at serbisyo ng Commission): Nagpapatunay bibilhin. sa mga propesyonal, tinitiyak Mga Ahensya at Pribadong Sektor ang kalidad ng mga serbisyo a. DENR - EMB (Environmental para sa mga mamimili. Management Bureau): Tiniyak g. LTO (Land Transportation ang nagpapanatili ng Office): Kinokontrol ang pamamahala ng transportasyon, tiniyak ang mapagkukunan, na ligtas at mahusay na nabawasan ang mga gastos sa kadaliang kumilos para sa kapaligiran. mga mamimili. b. ERC (Energy Regulatory h. NPCC (National Pollution Commission): Kinokontrol ang Control Commission): mga presyo ng enerhiya, Kinokontrol ang polusyon, tinitiyak ang patas na mga pinangangalagaan ang rate para sa mga mamimili. kalusugan ng publiko at c. FDA (Food and Drug kalidad ng buhay. Administration): i. Lokal Na Pamahalaan: Ginagarantiya ang kaligtasan Namamahala ng mga lokal na ng produkto, nagtataguyod ng mapagkukunan at serbisyo, na kumpiyansa ng consumer. nakakaapekto sa 15 EKONOMIKS GRADE 9 GRADE 9 NOTES/AP/1ST QUARTER 2023 Padayon! pang-araw-araw na buhay ng mga residente. j. People's Television at Print/Broadcasting Companies: Ipaalam sa mga consumer ang tungkol sa mga produkto, serbisyo, at uso sa merkado. 16