Anayasa Kavrami Özeti PDF

ANAYASA KAVRAMI Not 1. MADDİ ANAYASA NEDİR ? Devletin temel organlarının kuruluşunu veya işleyişini belirleyen hukuk kurallarının bütünüdür. 2. ŞEKLİ ANAYASA NEDİR ? Normlar hiyerarşisinde en üst sırayı işgal eden,kanunlardan farklı veya daha zor...

ANAYASA KAVRAMI Not 1. MADDİ ANAYASA NEDİR ? Devletin temel organlarının kuruluşunu veya işleyişini belirleyen hukuk kurallarının bütünüdür. 2. ŞEKLİ ANAYASA NEDİR ? Normlar hiyerarşisinde en üst sırayı işgal eden,kanunlardan farklı veya daha zor bir usulle konulup değiştirilebilen hukuk kurallarının bütünüdür. 3. ANAYASA NEDİR ? Normlar hiyerarşisinde en üst basamakta bulunan ve dolayısıyla kanunlardan daha zor bir şekilde değiştirilebilen hukuk kurallarının bütünüdür. 4. NORMLAR HİYERARŞİSİ Bir hukuk düzeninde mevcut olan;anayasa,kanun,tüzük,yönetmelik gibi normlar alt alta ve üst üste bulunurlar.Bu normların arasında altlık-üstlük ilişkisi vardır.Buna “normlar hiyerarşisi” denir.Bu hiyerarşide alt basamakta yer alan norm geçerliliğini üst basamaktaki normdan alır ve dolayısıyla ona uygun olmak zorundadır. SIRASI ŞU ŞEKİLDEDİR : 1. ANAYASA 2. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERE İLİŞKİN ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR 3. ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR,OLAĞAN DIŞI C.K VE KANUNLAR 4. OLAĞAN CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ 5. TÜZÜKLER ( KALKTI,ESKİ TÜZÜKLER YÜRÜRLÜKTE SADECE ) 6. YÖNETMELİKLER 5. YAZILI ANAYASA NEDİR ? Kuralları kağıt üzerinde harflerle ifade edilmiş,yani yazılı bir metne sahip olan anayasadır. 6. YAZISIZ ANAYASA ( TEAMÜLİ ANAYASA ) NEDİR ? Devletin temel organlarının kuruluş ve işleyişi konusunda eski zamanlardan beri sürekli olarak tekrarlanan ve bağlayıcı olduğuna inanılan ve uyuşmazlık halinde hukuk düzeni tarafından da müeyyilendirilen kuralların bütünüdür.Dolayısıyla bir kuralın teamüli hukuk kuralı olabilmesinin şartı üçtür: DEVAMLILIK VEYA SÜREKLİLİK GENEL İNANÇ YAPTIRIM ANAYASA KAVRAMI 1  Kanımızca yazılı ve katı anayasa sisteminde anayasal değerde teamül olamaz.Çünkü böyle bir şeyin olması yazılı ve katı anayasa kurallarının, teamül yoluyla değiştirilebileceği anlamına gelir.Oysa böyle bir sistemde,anayasa kuralları ancak ve ancak anayasanın öngördüğü usulle değiştirilebilir.Eğer böyle bir sistemde anayasa kurallarının teamül yoluyla da değiştirilebileceği kabul edilirse,önce anayasanın anayasa değişikliği usulünü belirleyen kurallarının,son tahlil de bizzat anayasanın bir anlamı kalmaz. 7. İNGİLİZ ANAYASA HUKUKUNUN KAYNAKLARI NELERDİR ? a. LEGİSLATİON İngiliz kanun koyucusu tarafından kabul edilen hukuk kurallarıdır.Bunlar kanun şeklindedir.Yazılıdır bunlar. b. COMMON LAW Bu kurallar bir metinde yer almazlar.Bunlar ingiliz mahkemeleri tarafından uygulanan kurallardır.Teamüli değil içtihadi niteliktedir. c. CONVENTİONS OF THE CONSTİTUTİON Teamüli niteliktedir.Bunlar İngiltere’de anayasa hukuku alanındaki örf ve adet hukuku kurallarıdır. Anayasa konvansiyonlarının common law kurallarından en önemli farkı,bunların mahkemeler tarafından müeyyilendirilmemiş olmalarıdır. 8. YUMUŞAK ANAYASA NEDİR ? Normal kanunlarla aynı usullerle ve aynı organlarca değiştirilebilen anayasadır. 9. KATI ANAYASA NEDİR ? Normal kanunlardan daha farklı organlarca veya daha zor usullerle değiştirilebilen anayasadır. Bir anayasaya katılık sağlamanın yolları şunlardır : 1. Özel Meclis Usulü Sırf anayasa değişikliği amacıyla oluşturulmuş özel bir meclis tarafından yapılması anayasaya katılık sağlar. 2. Üye Tamsayısının Salt Çoğunluğu Kuralı Normal kanunların kabul edilebilmesi için adi çoğunluk yeterlidir.Yani toplantıya katılan milletvekillerinin veya kullanılan oyların çoğunluğu yeterlidir.Eğer normalde aranmadığı halde anayasa değişikliği için parlamento üye tamsayısının salt çoğunluğu aranıyorsa o anayasa katıdır. 3. Nitelikli Çoğunluk Kuralı Anayasanın değiştirilmesi için, üye tamsayısının beşte üçü,üçte ikisi gibi bir nitelikli çoğunluk gerekiyorsa o anayasa katıdır. ANAYASA KAVRAMI 2  4. Halk Oylaması Kanunlar için aranmadığı halde bir anayasanın değiştirilebilmesi için değişiklik teklifinin halkoylaması ( referandum ) ‘ na sunulması gerekiyorsa o anayasa katıdır. 5. Değiştirilemeyecek Maddeler Ve İlkeler Bir anayasanın bazı maddelerinin değiştirilmesi yasak ise o anayasa katıdır. 6. Süre Yasağı Bir anayasanın kabul edilmesinden itibaren belirli bir süre değiştirilmesi yasak ise o anayasa yine katıdır. 7. Dönem Yasağı Bir anayasa kendisinin belirli dönemlerde veya durumlarda değiştirilmesini yasaklıyorsa, o anayasa yine katıdır. 8. Değişikliğin İkinci Defa Kabul Edilmesi Bazı anayasalar,anayasa değişikliğinin kesinleşebilmesi için kabul edilen değişikliğin belli bir süre sonra parlamento tarafından tekrar kabul edilmesi şartını öngörmektedir. 9. Devlet Başkanının Mutlak veya Güçleştirici Veto Yetkisi Normal kanunlarda devlet başkanına veto yetkisi tanınmadığı halde anayasa değişiklikleri için devlet başkanına böyle bir yetki tanınması da anayasayı katı hale getirir.Veto yetkisi ise mutlak veto ve geciktirici veto şeklinde ortaya çıkmaktadır.Mutlak veto yetkisi genellikle monarşilerde ortaya çıkar.Bazı ülkelerde ise devlet başkanına anayasa değişiklikleri konusunda bir mutlak veto değil güçleştirici veto yetkisi tanınmaktadır. 10. Federe Devletlerin Onayı Federal devletlerde federal anayasanın değiştiriliş usulüne federe devletler de dahil edilir. 10. ANAYASALARIN İÇERİKLERİ a. BAŞLANGIÇ Bazı anayasalarda bir başlangıç kısmı yoktur.Bu tür anayasalar,doğrudan doğruya birinci madde ile başlar.Başlangıç bölümlerinde genellikle anayasanın dayandığı temel felsefe veya ideoloji açıklanır.Bu kısımda pek çok duygu yüklü ifade kullanılır. b. TEMEL İLKELER VEYA GENEL HÜKÜMLER Anayasalar,devletin şekline ve niteliklerine ilişkin ilke ve hükümleri belirlerler. c. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER Vatandaşların temel hak ve hürriyetlerini sayarak onları devlete karşı korur.Bireysel hak ve özgürlükler,sosyal ve ekonomik haklar ve siyasi haklar olmak üzere üçe ayrılır. d. DEVLETİN TEMEL ORGANLARI Devletin temel organları adet olduğu üzere yasama,yürütme ve yargı şeklinde üçe ayrılarak düzenlenmektedir. Yasama bölümünde, yasama organlarının kuruluşu ve işleyişi hükme bağlanmaktadır.Bazı ülkelerde yasama organları,yani parlamentolar tek ANAYASA KAVRAMI 3  meclislidir;bazılarında ise iki meclislidir. Yürütme bölümünde,yürütme organının yapısını ve çalışmasını düzenlemektedir. Yargı Bölümünde ise yargı organının oluşması,yargı organına hakim olan temel ilkeler,ülkedeki yüksek mahkeme veya yüksek mahkemelerin kuruluşu düzenlenir. e. DİĞER HÜKÜMLER VEYA ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER Anayasalar devletin temel kuruluşunun düzenlediği ve vatandaşların temel hak ve hürriyetlerinin güvence altına alındığı belgelerdir.Dolayısıyla bir anayasada temel hak ve hürriyetler ile devletin temel organlarının düzenlenmesi yeterlidir. f. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ Bir anayasa değiştiriliş usulünü düzenlemiyor ise o anayasanın olağan kanunlar gibi değiştirilebileceği kabul edilmektedir.Bu ise o anayasayı yumuşak anayasa haline getirmektedir. 11. ANAYASACILIK HAREKETLERİ Yeryüzünün ilk anayasası 1787 Amerika Birleşik Devletleri Anayasasıdır.İkinci anayasa 1791 Fransız Anayasasıdır.Bizde ise ilk anayasa 1879 KANUN-İ ESASİ’DİR. NEDEN BİR ANAYASANIN YAPILMASINA İHTİYAÇ DUYULMUŞTUR ? Devlet iktidarının sınırlandırılması ve vatandaşların temel hak ve hürriyetlerinin güvence altına alınması isteğidir. ANAYASA KAVRAMI 4  YORUM Not 1. YORUM YÖNTEMLERİ a. OTANTİK YORUM NEDİR ? Hukuk düzenindeki değişik yorumlardan sadece bir tanesi geçerli ve bağlayıcıdır.Bu bağlayıcı yoruma otantik yorum denir.Otantik yorum yapma yetkisi Anayasa mahkemesine aittir. b. LAFZİ YORUM NEDİR ? Metnin ne dediğine bakılır.Bir anayasa maddesinin anlamı;metinde kullanılan kelimelere,bu kelimelerin cümledeki yerlerine,söz dizimine ve noktalama işaretlerine bakılarak tespit edilir. c. TARİHİ YORUM YÖNTEMİ NEDİR ? Anayasa maddesinin metni yorumlanırken,anayasa koyucunun bu maddeyi koyarkenki izlediği amaç,diğer bir ifadeyle “anayasa koyucunun niyetleri” araştırılır.Bu metoda göre,bir anayasa hükmünün şimdiki anlamı aranmaz;tersine anayasa koyucunun hükmü koyduğu zamanki muhtemel iradesi,yani subjektif iradesi araştırılır.Bu nedenle de bu metoda “sübjektif metod” da denir. d. SİSTEMATİK YORUM YÖNTEMİ NEDİR ? Anayasanın kısım ve bölüm başlıkları ile maddelerin kenar başlıkları önemli bir rol oynar.Tek tek hukuk kurallarının anlamlandırılmasından ziyade ,tüm hukuk kurallarının tutarlı bir bütün oluşturacak şekilde yorumlanmasını önerir.Yorumlanacak bir hükmün anlamı,o hüküm ile ilgili bütün hükümler göz önüne alınarak tespit edilmelidir. e. TELEOLOJİK (GAİ,AMAÇSAL,FONKSİYONEL) YORUM YÖNTEMİ NEDİR ? Anayasa maddesinin amacını ve özellikle zamanın ihtiyaçlarını ve devrin telakkilerini de dikkate almak gerekir.Kısaca,anayasada maddeleri zamanın ihtiyaçlarına göre yorumlanmalıdır. 2. MANTIK KURALLARI a. KIYAS NEDİR ? Anayasada belirli bir şey hakkında hüküm var;ama bu şeyin dışında kalan diğer şey hakkında hüküm yoksa ise,hakkında hüküm bulunan şey ile hakkında hüküm bulunmayan şey birbiriyle kıyaslanır;yani karşılaştırılır.Bu iki şey arasında hükmün konuluş sebebi bakımından bir ortaklık varsa,hakkında hüküm bulunmayan şeyin de,hakkında hüküm bulunan şeyin tabi olduğu hükme tabi olduğu söylenir.Yani kıyas,aralarında illet ortaklığı bulunan iki şeyden biri hakkında olan hükmün diğerine de uygulanmasıdır. Kıyas yasakları - Şu durumlarda kıyas yapılamaz. İstisnai Hükümlerde Kıyas Yapılamaz. Expressio Unius İlkesinin Geçerli Olduğu Durumlarda Kıyas Yapılamaz. YORUM 1  Örnek : “İşçiler grev hakkına sahiptir” ( Anayasa,m.54/1) Bu hüküm konusunda expressio Unius est exclusio alterius ilkesi geçerlidir.Çünkü söz konusu hükümdeki “işçiler” tabiri, “memurlar” tabirini dışlamak amacıyla kullanılmıştır.Dolayısıyla bu hükümde kıyas yapılamaz.Yani “memurlar da işçiler gibi bir çalışan grubudur;bu ikisi arasında benzerlik vardır;işçiler grev hakkına sahip olduğuna göre memurlar da grev hakkına sahiptir” şeklinde çıkarım yanlıştır. Expressio Unius : Bir şeyi zikretmek,diğerini dışlamaktır. Numerus Clausus Sayma Durumunda Kıyas Yapılamaz. Hükümde hükme bağlanan şeyler sınırlandırılarak,yani numerus clausus sayılmış ise,bu hüküm kıyas yoluyla uygulanamaz. b. AKSİYLE KANIT ( MEFHUM-U MUHALEFET ) NEDİR ? Kuralda belirli bir şey hakkında bağlanan hükmün tersinin,kuralda hükme bağlanmayan şeyin tersine uygulanması demektir.Yani bir hukuk kuralı,bir durumun belirli özelliğini dikkate alarak o hukuki duruma belirli bir sonuç bağlamışsa,bu özelliğin dışında kalan bütün diğer durumlar,bu sonucun aksi hukuki sonuçlara tabi olurlar. c. EVLEVİYET NEDİR ? Çoğun içinde azın da bulunacağı veya bütün için doğru olan şeyin parçalar için de doğru olacağı,daha önemli bir durum için kabul edilen bir hükmün daha az önemli bir durum için de uygulanması gerektiği fikri yatar. Örnek : Çimlere basmak yasaksa oturmakta yasaktır. Örnek : Park etmek yasaksa,durmakta yasaktır. 3. YORUM İLKELERİ NELERDİR ? Interpretatio cessat in claris ( Açıklık Durumunda Yorum Yapılmaz ) Anlamı açık ve kesin olan hükmün yoruma ihtiyacı yoktur. A verbis legis non est recedendum ( Kanunun Sözünden Uzaklaşılmamalıdır ) Hakimin görevi,kanunu uygulamaktır.Hakim,kanunun sözlerinden uzaklaşırsa kanun koyucu haline gelir. İstisna,Kaideyi Koyan Makam Tarafından Konulabilir. İstisna,kaidenin yani o konudaki genel kuralın kapsamını daralttığı için,genel kuralın değiştirilmesi anlamına gelir.Dolayısıyla bir kurala istisna getirmek yetkisi,sadece ve sadece o kuralı koyma yetkisine sahip olan makama aittir. Yorum Yoluyla İstisna Üretilemez İstisna ancak kaideyi koyan makam tarafından konulabileceği için,yorum yoluyla istisna üretilemez. Exceptiones sunt strictissimae interpretationis ( İstisnalar Dar Yorumlanır ) Kaideler geniş yorumlanır.Ancak istisnalar dar yorumlanır.Çünkü istisna kaidenin kapsamını daralttığı için kaidenin değiştirilmesi anlamına gelir.Kaideyi değiştirme yetkisi ise sadece ve sadece kaideyi koyan makama aittir. YORUM 2  Anayasal Organların Yetkisiz Olması Asıl,Yetkili Olmaları İstisnadır Potestas stricte interpretatur ( Yetkiler Dar Yorumlanır ) Yetki Dar,Hürriyet Geniş Yorumlanır YORUM 3  KURUCU İKTİDAR-ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ Not 1. ASLİ KURUCU İKTİDAR - TALİ KURUCU İKTİDAR AYRIMI Asli kurucu iktidar,yeni bir anayasa yapma;Tali kurucu iktidar ise mevcut anayasayı değiştirme iktidarıdır. 2. KURUCU İKTİDAR - KURULMUŞ İKTİDAR AYRIMI Kurulmuş iktidarlar,kurucu iktidar tarafından yapılan anayasayla kurulan devlet organlarıdır. DEVLET İKTİDARLARI KURUCU İKTİDAR ASLİ KURUCU İKTİDAR TALİ KURUCU İKTİDAR KURULMUŞ İKTİDARLAR YASAMA YÜRÜTME YARGI 3. ASLİ KURUCU İKTİDAR Hukuk-dışı,sınırsız,sahibi hukuken belirlenemeyen,hukuk boşluğu ortamında beliren,monokratik veya demokratik biçimleri olan,yeni bir anayasa yapma iktidarıdır. 1. ASLİ KURUCU İKTİDARIN ORTAYA ÇIKIŞ HALLERİ Hukuk dışı bir iktidardır,hukuk boşluğu ortamında meydana gelir. En yaygın ortaya çıkış şekli devrim ve hükümet darbesidir. Savaş durumunda ortaya çıkar. Sömürge olan bir ülkenin bağımsızlığa kavuşması durumunda ortaya çıkar. Birden çok bağımsız devletin kendi istekleriyle birleşip yepyeni bir devlet kurmasıyla ortaya çıkar. Birden çok bağımsız devlete ayrılma durumunda ortaya çıkar.. 2. ASLİ KURUCU İKTİDARIN ÖZELLİKLERİ HUKUK DIŞILIK SINIRSIZLIK 3. ASLİ KURUCU İKTİDARIN ANAYASA YAPMA USULLERİ MONARŞİK USULLER FERMAN KURUCU İKTİDAR-ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ 1  MİSAK DEMOKRATİK USULLER KURUCU REFERANDUM Kurucu meclis usulünün demokratikliğinden zamanla kuşkuya düşülmesi ve eleştirilmesi sonucu ortaya çıkmıştır.Halk tarafından kabul edilmeyen metnin,anayasa olamayacağı düşüncesine dayanır.Kurucu referandum usulünde anayasa,halkın seçtiği meclis tarafından hazırlanır.Ancak meclis,hazırladığı anayasa tasarısını kendi kabul etmez.Kabul için mutlaka halk oyuna sunulmalıdır.Halk oylaması ile kabul edilmiş anayasa,hukuki gücünü meclisten değil halk oylamasından alır. KURUCU MECLİS Konvansiyon veya kurucu meclis,anayasayı yapmak için halk tarafından seçilmiş özel bir meclistir.Kurucu meclisler, genel olarak kendi usullerini belirler.Zira asli kurucu iktidarı kullanan bu meclisler,kendilerinden önce var olan hiçbir normla bağlı değillerdir. 1921 TBMM kurucu meclise örnektir. 4. TALİ KURUCU İKTİDAR Hukuki ve sınırlı nitelikte olan ve sahibi hukuken belirlenebilen,anayasayı,yine o anayasanın öngördüğü usullerle değiştirme iktidarıdır. 1. TALİ KURUCU İKTİDARIN SAHİBİ KİMDİR ? Tali kurucu iktidarın sahibinin kim olduğu,diğer bir ifadeyle anayasayı değiştirme yetkisinin hangi organa ait olduğu yine anayasalarda belirtilmektedir. 2. TALİ KURUCU İKTİDARIN ÖZELLİKLERİ a. Tali Kurucu İktidar Hukuki Nitelikte Bir İktidardır. b. Tali Kurucu İktidar Sınırlı Bir İktidardır. 3. TALİ KURUCU İKTİDARIN SINIRLARI MADDİ (İÇERİKSEL) SINIRLAR Anayasa yoluyla değiştirilmesi yasaklanan hükümler,tali kurucu iktidarın “maddi sınırları”nı oluşturmaktadır. ZAMANSAL SINIRLAR Bazı Anayasalar,Anayasanın değiştirilmesini bazen zaman itibarıyla sınırlandırmaktadır. 1. Süre Yasağı Bazı anayasalar anayasanın değiştirilmesini,anayasanın yürürlüğe girmesinden itibaren belli bir süre içinde yasaklamaktadırlar. 2. Dönem Yasağı Diğer bazı anayasalar da kendilerinin belirli dönemlerde değiştirilmelerini yasaklamaktadırlar. BİÇİMSEL SINIRLAR KURUCU İKTİDAR-ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ 2  Katı anayasaların hemen hepsi kendi değiştiriliş usullerini ayrıntılarıyla tespit etmektedirler.Tespit edilen bu usuller,aynı zamanda tali kurucu iktidarın biçimsel sınırlarını oluştururlar. 4. TALİ KURUCU İKTİDARIN ANAYASAYI DEĞİŞTİRME USULLERİ Anayasayı değiştirme usullerini üç safhada inceleyebiliriz : 1. TEKLİF SAFHASI a. TEKLİF YETKİSİ Bazı anayasalar bu yetkiyi, sadece yasama organına tanımaktadır. Diğer bazı anayasalar,anayasa değişikliği teklif etme yetkisini hem yasama hem de yürütme organına tanımaktadırlar. Diğer bazı anayasalar,anayasa değişikliği teklif etme yetkisini yürütme veya yasama organlarının yanında halka da tanımaktadır. b. TEKLİF YETERSAYILARI Bazı anayasalar,anayasa değişikliği teklif etme yetkisini yasama organı üyelerine vermiş,ancak yasama organı üyelerinin bu yetkisini kullanabilmesi için üyelerin üçte ikisi,salt çoğunluğu,üçte biri,dörtte biri gibi özel teklif yetersayıları öngörmüştür. Anayasa değişikliği teklif konusunda anayasalarda özel hükümler yoksa,yani bu konuda ortaya bir boşluk çıkıyorsa,bu boşluk kanun tekliflerine uygulanan kurallar ile doldurulabilir. 2. KARAR SAFHASI Karar safhası,anayasa değişikliği teklifinin kabul veya reddine varan bütün işlemleri içerir.Bu safhada anayasa değişikliği teklifi;görüşülür,tartışılır,değişiklik teklifine son verilir ve oylanır.Genelde anayasalar,anayasa değişikliği konusunda karar yetkisini normal yasama organına vermektedir.İstisnaen bazı anayasalar kabul yetkisini olağan yasama organına değil,sırf bu amaçla toplanması öngörülen özel bir yasama organına da vermiş olabilir.Bu konuda en bilinen örnek ,1787 ABD Anayasasıdır.Anayasaların ezici çoğunluğu anayasa değişikliklerinin görüşülmesi ve kabul edilmesi yetkisini olağan yasama organlarına vermektedir.Ancak,bu yetkinin kullanılmasını normal kanunların görüşülmesi ve kabul edilmesi usullerine nazaran daha katı kurallara tabi tutmaktadır. 1. Bazı anayasalar anayasa değişikliğinin görüşülmesine başlanabilmesi için,anayasa değişikliği teklifini yapan “parlamentonun feshi”ni öngörmektedir.Böyle bir durumda parlamento üyeleri,kendi varlıklarından daha önemli olduğunu düşündükleri anayasa değişiklikleri için kabul oyu vereceklerdir. 2. Bazı anayasalar,anayasa değişikliği tekliflerinin iki defa görüşülmesini ve bu iki görüşme arasında belirli bir bekleme süresinin olmasını şart koşmaktadırlar. 3. KARAR YETER SAYILARI : Genellikle anayasalar,değişiklik teklifinin kabul edilebilmesi için normal kanunların kabul edilmesi için aranan çoğunluktan KURUCU İKTİDAR-ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ 3  daha yüksek bir çoğunluk aramaktadırlar. a. ÜYE TAMSAYISININ SALT ÇOĞUNLUĞU KURALI Bazı anayasalar,anayasa değişikliği teklifinin “parlamento üye tam sayısının salt çoğunluğu” tarafından kabul edilmesini şart koşmaktadır. b. NİTELİKLİ ÇOĞUNLUK KURALI Bazı anayasalar da anayasa değişikliği teklifinin kabul edilebilmesi için,değişiklik teklifinin üçte iki,dörtte üç gibi bir “nitelikli çoğunluk” ile kabul edilmesini şart koşmaktadır. 1. BEŞTE ÜÇ ÇOĞUNLUK 2. ÜÇTE İKİ ÇOĞUNLUK 3. DÖRTTE ÜÇ ÇOĞUNLUĞU 4. TOPLANTI YETER SAYISI : Keza bazen anayasalar,anayasa değişikliklerinin kabulünde sadece “karar yeter sayısı”nı değil, “toplantı yeter sayısı”nı da belirtmektedirler. 3. ONAY SAFHASI Onay,artık görüşülüp parlamento tarafından karara bağlanmış bulunan değişikliğin,yayınlanıp yürürlüğe girmeden önce aşması gereken son engeldir.Bazı anayasalar anayasa değişikliği usulünde bir onay safhası öngörmektedir.Yetkili organ tarafından kabul edilmekle,anayasa değişikliği kesinleşmiş olmaktadır.Anayasa değişikliği sürecinde bir onay safhası öngören anayasalar,anayasa değişikliğini onaylama yetkisini ya devlet başkanına ya da halka vermektedir. 1. ONAY YETKİSİNİN DEVLET BAŞKANINA VERİLMESİ : DEVLET BAŞKANININ VETOSU Bazı ülkelerde devlet başkanı anayasa değişikliğini onaylamak istemezse yapabileceği tek şey anayasa değişikliğini parlamentoya iade etmek ve bir kez daha görüşülmesini istemekten ibarettir.Parlamento aynı çoğunlukla anayasa değişikliğini aynen kabul ederse devlet başkanı anayasa değişikliğini onaylayıp yayımlamak zorunda kalmaktadır.Bu durumda devlet başkanının onay yetkisi bir “geciktirici veto” yetkisi durumundadır. Bazı anayasalar ise devlet başkanı tarafından geri gönderilmiş anayasa değişikliğinin parlamento tarafından kabul edilebilmesi için daha yüksek bir nitelikli çoğunluk şartı öngörmektedir.Bu durumda devlet başkanının geri gönderme yetkisi “güçleştirici veto” yetkisi niteliğindedir. Bazı anayasalar da devlet başkanına anayasa değişikliğini onaylayıp onaylamamak konusunda sınırsız bir yetki vermektedir.Bu ülkelerde devlet başkanı beğenmediği bir anayasa değişikliğini onaylamayabilir.Bu durumda anayasa değişikliği yürürlüğe giremez.Bu ülkelerde devlet başkanının onay yetkisi, “mutlak veto” yetkisi durumundadır.Monarşilerde krallar veya kraliçeler,anayasa değişikliği üzerinde mutlak veto yetkisine sahiptir. 2. ONAY YETKİSİNİN HALKA VERİLMESİ : KURUCU REFERANDUM KURUCU İKTİDAR-ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ 4  Bazı anayasalar ise anayasa değişikliğini onaylama yetkisini halka vermektedir.Bu durumda anayasa değişikliği onay için halkoylamasına sunulur.İki çeşit halk oylaması vardır : Mecburi ve İhtiyari Halk Oylaması 1. Mecburi Halk Oylaması Anayasa değişikliği ,anayasa gereği doğrudan doğruya ve otomatik olarak halkoylamasına sunulur. 2. İhtiyari Halk Oylaması Devlet başkanının,belirli sayıda parlamento üyesinin veya belirli sayıda seçmenin isteğiyle yapılan halkoylamasıdır. 1. Devlet Başkanının İstemiyle Yapılan Referandum 2. Belirli Sayıda Parlamento Üyesi İstemiyle Yapılan Referandum 3. Halkın Teşebbüsüyle Yapılan Referandum Bazı ülkelerde parlamentonun kabul ettiği anayasa değişikliğinin kesinleşmesine engel olmak üzere bir referandum yapılmasını belirli sayıda seçmen isteyebilir.Bu durumda “halk vetosu”ndan bahsedilir. Kimin isteğiyle yapılırsa yapılsın referandum sonucunda anayasa değişikliği geçerli oyların salt çoğunluğuyla kabul veya reddedilir. KANUN YAPMA USULÜNÜN , ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNE GENEL HÜKÜM OLARAK UYGULANABİLİRLİĞİ : Anayasa değişikliğinin yapılması sürecinde ortaya çıkan sorunlara ilişkin anayasalarda özel bir hüküm yoksa,ortaya çıkan boşluk kanun yapma usulüne uygulanan kurallar ile doldurulabilir.Bunun sebebi,kanun yapma usulünü düzenleyen kurallar ile anayasa değişikliğini düzenleyen kurallar arasında genel hüküm- özel hüküm ilişkisinin bulunmasıdır.Bu konuda özel hüküm yoksa genel hüküm uygulanır. KURUCU İKTİDAR-ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ 5 KURUCU İKTİDAR-ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ 6  DEVLET KAVRAMI Not 1. DEVLET NEDEN OLUŞUR ? ÜÇ UNSUR TEORİSİ Üç unsur teorisine göre,devlet;insan,toprak ve iktidar unsurlarının bir araya gelmesiyle oluşmuş bir varlık olarak tanımlanabilir.Devletin birinci unsuru olan insan topluluğuna hukukta “millet” denir.Devletin ikinci unsuru olan toprak unsuruna hukukta “ülke” denir.Devletin üçüncü unsuru olan iktidar unsuruna ise hukukta “egemenlik” denir. 2. DEVLET NEDİR ? Belirli bir insan topluluğunun,belirli bir toprak parçası üzerinde egemen olmasıyla oluşan,hukuki kişiliğe sahip devamlı bir teşkilattır. Devletin teşkilatlanma özelliği vardır. Devletin hukuki kişiliğe sahip olma özelliği vardır. Devletin devamlılık özelliği vardır. 3. DEVLETLERİN SONA ERMESİ a. Devlet millet,ülke ve egemenlik olmak üzere üç unsurdan oluştuğuna göre bu unsurlardan herhangi birinin kaybı,devletin varlığını sonra erdirir. 4. DEVLETİN DEVAMLILIĞI İLKESİ İç egemenlikteki değişmeler ne kadar büyük olursa olsun veya hangi yolla gerçekleşirse gerçekleşsin devletin varlığını etkilemez.Buna devletin “devamlılığı ilkesi” denir. ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN DEVAMLILIĞI İLKESİ Belirli bir dönemdeki yöneticilerin devlet adına akdettikleri uluslararası antlaşmalar,o yöneticiler değiştikten sonra da,uluslararası hukuk bakımından geçerli ve bağlayıcı olmaya devam ederler.Bir hükümetin yaptığı uluslararası antlaşmaları bir başka hükümet tanımamazlık edemez.Zira bu antlaşmalar devletin tüzel kişiliği adına yapılmışlardır. HUKUKUN DEVAMLILIĞI İLKESİ Belirli bir dönemdeki yasama organının yaptığı kanunlar,yürütme organının yaptığı düzenleyici işlemler veya bireysel işlemler,o yasama organını veya yürütme organını işgal eden kişiler değiştikten sonra da varlıklarını ve geçerliliklerini korumaya devam ederler.Keza,önceki rejimi ihtilal yoluyla deviren yeni bir rejimde,eski rejim zamanında çıkarılmış kanunları ve diğer işlemleri ilga etmedikçe,bu kanunlar ve işlemler yürürlükte kalmaya ve kişileri bağlamaya devam ederler. BORÇLARIN DEVAMLILIĞI İLKESİ DEVLET KAVRAMI 1  Belirli bir dönemde,devlet adına yetkili organların yaptığı sözleşmelerle alınan gerek iç,gerekse dış borçlar;gerek hükümet,gerekse rejim değişikliklerinden sonra varlıklarını sürdürmeye devam ederler. KAMU ALACAKLARININ DEVAMLILIĞI İLKESİ Bir devletin diğer devletten alacakları ve keza bir devletin vergi gibi kamu alacakları,o devletin devamı olan diğer bir ifadeyle o devletin yerine geçen,o devlete halef olan devlete geçer. 5. DEVLETİN FAALİYET ALANI a. LİBERAL GÖRÜŞ Devlet,mümkün olan en dar alanda faaliyet göstermelidir.Bu alan esasen savunma,güvenlik ve adalet hizmetlerinden ibarettir.Yani devlet dıştan gelecek saldırılara karşı ülkeyi korumalı,ülkenin içinde düzeni sağlamalı,suçluları cezalandırmalı ve bireyler arasındaki uyuşmazlıkları çözmelidir.Bunların dışında kalan alanlara (ekonomi,eğitim,sağlık,kültür,konut,çalışma vs) devlet müdahale etmemelidir.Bu görüşün uygulandığı devlet anlayışına “Jandarma Devlet” anlayışı denmiştir. b. MÜDAHALECİ GÖRÜŞLER SOSYALİST GÖRÜŞ Devlet;sosyal ve ekonomik alana müdahale etmeli,özellikle iktisadi hayatı bütünüyle kontrol altına almalıdır.Sosyalist ekonomi özel teşebbüse karşıdır;üretim araçlarının özel mülkiyetini tanımaz. SOSYAL DEMOKRAT GÖRÜŞ Kural olarak özel mülkiyete ve teşebbüse karşı değildir.Ancak,devletin sadece iç ve dış güvenlik ve adalet alanında değil,sosyal alanda da faaliyet göstermesini öngörür. 6. DEVLETİN KÖKENİ HAKKINDA TEORİLER a. KUVVET VE MÜCADELE TEORİSİ Devlet,güçlüler ile zayıflar arasındaki kuvvet ve mücadeleden doğmuştur.Devlet,güçlülerin zayıflar üzerindeki zorla kurdukları bir baskı teşkilatıdır.Bu teşkilat sayesinde,güçlüler zayıfları sömürmeye devam etmektedirler.Hukuk da,bu baskı ve sömürü düzenini devam ettirebilmek ve her türlü direnişi önleyebilmek için konulmuş birtakım kurallardan ibarettir. b. EKONOMİK TEORİ : MARKSİST DEVLET TEORİSİ Marx’a göre,dünyaya ekonomik çıkarlar yön verir.Marksist teoride sosyal kurumlar arasında “alt yapı” ve “üst yapı” kurumları ayrımı yapılır.Alt yapı kurumları,üst yapı kurumlarını belirler.Alt yapıda “üretim biçimleri” bulunur.Üst yapıda ise;ahlak,din,hukuk,kültür,sanat vs. bulunur.Devlet de bir üst yapı kurumudur.Dolayısıyla devlet de alt yapıda yer alan ekonomik çıkarlar ve üretim biçimleri tarafından tayin edilir.Marksist teoride “sınıf savaşımı” kavramı temel kavramlardan biridir.Karl Marx’a göre, “tarih,sınıfların savaşımı tarihidir.”Üretim araçlarının mülkiyetini elinde bulunduran sınıf,iktidara sahiptir.Bu sınıfa “egemen sınıf veya sömüren sınıf”;diğer sınıfa da “sömürülen sınıf” denir.Egemen sınıf,bu niteliğini sürdürebilmek için,yani üretim araçları üzerindeki mülkiyetini devam ettirebilmek için zora DEVLET KAVRAMI 2  başvurmak zorundadır.Bunun için bir baskı örgütüne ihtiyaç duyar ki,bu da devlettir.Devlet,egemen sınıfın sömürülen sınıf üzerindeki baskısının teşkilatlanmasıdır.Devlet,üretim araçları sahiplerinin jandarmasıdır. c. DEVLETİN KAYNAĞINI İNSAN AKLINA VE İRADESİNE DAYANDIRAN TEORİ : SOSYALS SÖZLEŞME TEORİSİ Bu teori Thomas Hobbes,John Locke ve Jean-Jacques Rousseau tarafından savunulmuştur. THOMAS HOBBES Devletin oluşmasından önceki dönemde,yani doğal yaşam döneminde;kavga,savaş,didişme vardı.Bu dönemde “herkesin herkesle savaşı” vardı.Böyle bir dönemde ilerleme olmuyordu.Bu kargaşadan bıkan insanlar,düzeni ve barışı sağlamak için aralarında sözleşme akdederek kendi özgürlüklerini “Leviathan (dev,ejderha)” a devrettiler.Hobbes,aslında “Leviathan” ile devleti kastetmektedir.Bu sözleşme ile bireyler Leviathan’ın koyacağı kurallara uymayı taahhüt ettiler.İşte Thomas Hobbes’a göre devlet,doğal yaşam halinde bulunan insanların düzen sağlamak için kendi aralarında yaptıkları bu “sosyal sözleşme”den doğmuştur. JOHN LOCKE Suçluları cezalandıracak,adaleti gerçekleştirecek ve insanlar arasındaki anlaşmazlıkları çözecek üstün ve ortak bir otoritenin yokluğu,insanların arasındaki barışın ve huzurun tehlikeye düşmesine yol açabilirdi.İşte bu sakıncayı ortadan kaldırmak için insanlar kendi aralarında bir sözleşme yaparak sahip oldukları cezalandırma haklarından toplum lehine vazgeçtiler.Bu anlaşmayla insanlar tabii toplum halinden siyasi toplum haline,yani devlet haline geçtiler.Locke’un anlayışında devlet,bireylere suç işlemedikçe müdahale edemez.O halde Lock’da liberal özgürlükçü bir devlet anlayışı vardır.Üstelik bireylerin devletle yaptıkları anlaşma,sadece bireyleri değil devleti de bağlar.Diğer bir ifadeyle devlet de yapılan sözleşmeye uymalı,cezalandırma alanı dışında kişilerin haklarına müdahale etmemelidir. JEAN-JACQUES ROUSSEAU Özel mülkiyetin ortaya çıkmasıyla,insanlar arasındaki eşitlik bozuldu.Eşitliğin bozulmasıyla da insanların arasındaki barış ve mutluluğun yerini kavga ve didişme aldı.Bu kargaşaya bir son vermek,güven duygusunu yeniden tesis etmek için insanlar,kendi rıza ve istekleriyle bir araya gelip bir “sosyal sözleşme” yapmışlar;bu sözleşmeyle birleşerek sosyal bir heyet,kendi kişiliklerinin dışında bir kolektif bir varlık meydana getirmişlerdir.İşte bu varlık devlettir.Rousseau,bu sosyal sözleşmeyle oluşan iradeye de “genel irade” diyor. DEVLET KAVRAMI 3  DEVLETİN UNSURLARI - MİLLET,ÜLKE,EGEMENLİK Not 1. DEVLETİN BEŞERİ UNSURU OLAN MİLLET NEDİR ? Belli bir toprak parçası üzerinde belli bir insan topluluğunun egemen olmasıdır.Belirli insan topluluğunun millet olabilmesi için de bir takım bağlarla birbirine bağlanmış olmaları gerekir. 1. OBJEKTİF MİLLET ANLAYIŞI NEDİR ? Millet,bir takım objektif bağlarla birbirine bağlanmış insanların oluşturduğu topluluktur.Bu bağlar maddi,yani elle tutulur,gözle görülür,kısaca beş duyuyla hissedilir niteliktedir. 1. Irk Birliği 2. Dil Birliği 3. Din Birliği SELF DETERMİNASYON HAKKI : Milletlerin kendi kaderini bizzat tayin hakkı. 2. SÜBJEKTİF MİLLET ANLAYIŞI NEDİR ? Millet,bir takım sübjektif bağlar ile birbirine bağlanmış insanların oluşturduğu bir topluluktur.Bu bağlar,manevi niteliktedir;bir takım duygu ve düşüncelerden oluşur.Milleti oluşturan bu insanları birbirine bağlayan bu sübjektif bağlar arasında;mazi,hatıra,amaç,ideal,istikbal,ülkü birliği gibi hususlar yer almaktadır. 2. DEVLETİN TOPRAK UNSURU OLAN ÜLKE NEDİR ? Devletin egemenliğine tabi olan ve üzerinde milletin yerleşmiş bulunduğu “üç boyutlu maddi çevre”dir.Ülke başlıca üç kısımdan oluşur; 1. KARA SAHASI ( KARA ÜLKESİ ) Devletin egemenliği altındaki toprak parçasıdır.Kara ülkesi toprak ve toprak altından oluşur. 2. SU SAHASI ( SU ÜLKESİ ) Devletin egemenliği altındaki su parçasıdır. Su sahası terimine suyun yalnız yüzeyi değil,aynı zamanda altı da dahildir. KARA SULARI NEDİR ? DEVLETİN UNSURLARI - MİLLET,ÜLKE,EGEMENLİK 1  Bir kıyı devletinin kara ülkesini çevreleyen ve uluslararası hukuka uygun olarak açıklara doğru belirli bir genişliğe(12 mile) kadar uzanan kıyı devletine ait deniz kuşağına verilen addır. 3. HAVA SAHASI ( HAVA ÜLKESİ ) Devletin kara ülkesi ve karasularının üzerinde yer alan bütün hava sahasını kapsamaktadır.Buna “ulusal hava sahası”da denir.Devlet kendi ulusal hava sahasında tam ve münhasır egemenliğe sahiptir.Hava sahasının dış sınırı ülkenin karasularının bittiği çizgidir. 3. DEVLETİN İKTİDAR UNSURU OLAN EGEMENLİK NEDİR ? Egemenlik kavramını ilk defa tanımlayan , sistemleştiren,belli bir teori haline getiren kişi Jean Bodin( Jan Boden)’dir. Jean Bodin’e göre , “egemenlik,emredilmeden ve zorlanmadan emretme ve zorlama gücüdür.” EGEMENLİĞİN DEĞİŞİK ANLAMLARI EGEMENLİK DIŞ EGEMENLİK (BAĞIMSIZLIK) Bir devletin diğer devletlerden aşağı konumda olmaması,başka devletlere tabi bulunmaması ve dış ilişkilerinde diğer devletlerle eşit olması durumudur. DEVLETLERİN EŞİT EGEMENLİĞİ Uluslararası hukuk bakımından bütün devletlerin aynı hukuksal statüye sahip oldukları anlamına gelir. İÇ İŞLERİNE KARIŞMAMA Devletlerin egemen olmasının uluslararası hukuk bakımından ikinci sonucu ise devletlerin birbirinin iç işlerine karışmamasıdır.Bu ilkenin doğal sonucu olarak;her devletin,kendi siyasal ,ekonomik,sosyal sistemini kendisinin belirmeye hakkı vardır. İÇ EGEMENLİK Devletin kendi ülkesi içinde söz konusu olan egemenliğidir. KENDİSİ ( İÇERİĞİ ) ; Kanun yapma,Savaş veya Barış İlan etmek vs. Devlet iktidarının kapsadığı yetkileri ifade etmek için kullanılır.Jean Bodin’e göre; egemenlik,devletin kanun yapmak,savaş veya barış ilan etmek,yargılama yapmak,para basmak,vergi toplamak gibi yetkilerinden oluşur. NİTELİĞİ ; (Asli,En Üstün,Sınırsız,Bölünemez,Devredilemez İktidar) Nitelikleri belirtilir: DEVLETİN UNSURLARI - MİLLET,ÜLKE,EGEMENLİK 2  Egemen iktidar “asli” bir iktidardır. Egemen iktidar “ en üstün” iktidardır. Egemen iktidar “sınırsız nitelikte” bir iktidardır. Egemen iktidar “tek ve bölünmez bir bütün”dür. Egemen iktidar devir ve ferağ edilemez. EGEMENLİĞİN TEKLİĞİ İLKESİ NEDİR ? Egemen iktidarın tek olmasına denir.Zira bir devlette birden fazla egemenlik olamaz. EGEMENLİĞİN BÖLÜNMEZLİĞİ İLKESİ NEDİR? Sadece egemenliğin tek bir sahibi olduğu anlamına gelmez,aynı zamanda egemenliğin kullanımının değişik organlara verilemeyeceği anlamına gelir.Egemenliğin bölünmezliği ilkesi kuvvetler ayrılığı teorisini reddeder. EGEMENLİĞİN DEVREDİLMEZLİĞİ İLKESİ NEDİR ? Egemenliğin devir ve ferağ edilememesine denir.Zira egemenliğin devir ve ferağı,egemenlik devletin bir unsuru olduğuna göre devletin sonu demektir. EGEMENLİĞİN SAHİBİ KONUSUNDA TEORİLER EGEMENLİK TEORİLERİ TEOKRATİK TEORİLER Egemenlik tanrıya aittir.Bütün iktidarlar tanrıdan gelir.Egemenliğin sahibi Tanrı olmakla birlikte,Tanrı bu egemenliği yeryüzünde bizzat ve bilfiil kullanamayacağına göre,Tanrı adına bu egemenliği yeryüzünde kullanacak insanlara ihtiyaç vardır.Bu insanlar,yani egemenliğin yeryüzündeki “kullanıcıları”,yahut “zilyetleri”nin kim olacağı ve bunların nasıl belirleneceği konusunda teokratik teorilerde görüş birliği yoktur.Bu konuda ileri sürülmüş iki ayrı doktrin vardır: DOĞAÜSTÜ İLAHİ HUKUK DOKTRİNİ Kişileri bizzat ve doğrudan doğruya Tanrı seçer.Bu doktrine göre,krallar Tanrının seçtiği kişilerdir.Egemenliklerini doğrudan doğruya Tanrıdan alırlar.Tanrıya karşı sorumludurlar. PROVİDANSİYEL İLAHİ HUKUK DOKTRİNİ Kişiler doğrudan Tanrı tarafından seçilmemiştir.Bu kişiler Tanrının görünmez yön vermesi altında insanlar tarafından veya beşeri olaylar neticesinde seçilir. DEMOKRATİK TEORİLER DEVLETİN UNSURLARI - MİLLET,ÜLKE,EGEMENLİK 3  Artık egemenlik Tanrı’ya değil,insana aittir.Yani egemenliğin kaynağı beşeridir.Demokratik egemenlik teorileri de kendi içinde ikiye ayrılmaktadır: MİLLİ EGEMENLİK TEORİSİ Egemenlik millete aittir. Millet,sadece bir ülke üzerinde belli bir dönemde yaşayan bireyleri değil,aynı zamanda geçmişte yaşamış olanları ve gelecekte yaşayacak olanları da kapsayan bir kavram iken ; Halk,belli bir zamanda milli topluluğu oluşturan vatandaşlar kitlesine verilen addır. Milli Egemenlik Teorisinden Çıkan Sonuçlar Milli egemenlik teorisine göre,seçmenlik bir “hak” değil,bir “görev”dir. Seçmenlik bir görev olduğuna göre,seçmen niteliğine sahip kişilerin seçimlerde oy kullanması zorunludur. Milletin iradelerini açıklamaya en yetenekli olan kişiler seçmen olmalıdır. Milli egemenlik teorisi, “temsili demokrasi” rejimini gerektirir.Temsilci bir kere seçildikten sonra da,seçmenler adına değil,millet adına hareket edeceğine göre,millet egemenlik ilkesi,halk oylaması,halk teşebbüsü,halk vetosu gibi yarı doğrudan demokrasi araçlarıyla bağdaşmaz. Milli egemenlik teorisi, “emredici vekalet yasağı”nı gerektirir.Yani temsilci bir defa seçildikten sonra,seçmenlerin adına değil,bütün millet adına hareket eder.Dolayısıyla,milletvekilleri,kendisini seçen seçmenlerin emirleriyle bağlı olmamalıdır.Milletvekilinin halktan aldığı vekalet genel ve serbest bir vekalettir.Milli egemenlik teorisi “temsilcilerin azli” usuluyle bağdaşmaz. Kuvvetler ayrılığı teorisi milli egemenlik ilkesi ile uyum içindedir. Milli egemenlik teorisi aynı nedenle iki meclisli parlamentolarla da bağdaşır.Halk tarafından seçilmeyen ikinci meclis,çoğunluğun iradesini dengeler. Aynı sebeple,milli egemenlik teorisi kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi sistemiyle uyum içindedir. DEVLETİN UNSURLARI - MİLLET,ÜLKE,EGEMENLİK 4  HALK EGEMENLİĞİ TEORİSİ Egemenlik halk’a aittir.Halk egemenliği teorisine göre,egemenlik halka,yani halkı oluşturan tek tek her bir bireye aittir.Bu nedenle,egemenlik bölünebilir bir şeydir.Herkes oransal olarak egemenliğin bir miktarına,bir parseline sahiptir. Halk Egemenliği Teorisinden Çıkan Sonuçlar Halk egemenliği teorisine göre,seçmenlik bir “hak”tır.Çünkü vatandaş,egemenliğin bir parçasına sahiptir. Seçmenlik bir hak olduğuna göre,seçimlerde oy kullanma isteğe bağlıdır. Halk egemenliği teorisine göre,her vatandaş egemenliğin bir parçasına sahip olduğuna göre her vatandaş seçimlerde oy kullanabilmelidir. “Temsili Demokrasi” kurumlarıyla bağdaşmaz.Zira halk egemenliği teorisine göre,egemenlik halktadır ve başkasına da devir ve ferağ edilemez.Ayrıca halkın iradesi temsil de edilemez.Halk egemenliği teorisi,temsili demokrasiyi reddeder;onun yerine doğrudan demokrasiyi veya hiç olmazsa yarı doğrudan demokrasiyi savunur. “Emredici Vekalet”sistemini gerektirir.Yani bu teoride egemenlik halka ait olduğuna göre,halkın temsilcileri halkın emirleriyle bağlıdır ve bu emirleri yerine getirmek zorundadır.Halk verdiği emirleri yerine getirmeyen temsilcileri görevden alabilir.Yani “ Temsilcilerin Azli” usulu halk egemenliği teorisi ile uyum içindedir. Halk egemenliği teorisi,kuvvetler ayrılığı teorisiyle bağdaşmaz.Çünkü egemenlik bir bütün olarak halka aittir. Halk egemenliği teorisi,aynı nedenle parlamentoların iki meclisli olmasına karşıdır.Parlamento sadece halk tarafından seçilen temsilcilerden oluşmalıdır. Halk egemenliği teorisi kanunların Anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi gibi çoğunluk iradesini sınırlandıran kurum ve usullere karşıdır.Anayasa yargısı halk egemenliği teorisi ile bağdaşmaz.Zira bu takdirde halkın iradesinin gerçekleşmesi frenlenmiş olur. MİLLİ EGEMENLİK TEORİSİ HALK EGEMENLİĞİ TEORİSİ SEÇMENLİK GÖREV HAK SEÇİMLERE KATILMA ZORUNLU İSTEĞE BAĞLI OY HAKKI SINIRLI OY ( Bağdaşabilir ) GENEL OY DEVLETİN UNSURLARI - MİLLET,ÜLKE,EGEMENLİK 5  DEMOKRASİ TİPİ TEMSİLİ DEMOKRASİ DOĞRUDAN VE YARI DOĞRUDAN REFERANDUM VS. BAĞDAŞMAZ BAĞDAŞIR TEMSİLCİLERİN AZLİ BAĞDAŞMAZ BAĞDAŞIR VEKALET ( Mandat ) TEMSİLİ VEKALET EMREDİCİ VEKALET KUVVETLER AYRILIĞI BAĞDAŞIR BAĞDAŞMAZ PARLAMENTO İKİ MECLİSLİLİK ( Bağdaşır ) TEK MECLİSLİLİK ANAYASA YARGISI BAĞDAŞABİLİR BAĞDAŞMAZ DEVLETİN UNSURLARI - MİLLET,ÜLKE,EGEMENLİK 6  DEVLET ŞEKİLLERİ 1 - MONARŞİ VE CUMHURİYET Not 1. MONARŞİ VE CUMHURİYET ARASINDAKİ AYRIM Devlet başkanlığı makamının veraset yolu ile el değiştirdiği devlet modellerine monarşi;veraset dışında seçime dayanan,kısacası halkın iradesine bağlı olarak el değiştirdiği devlet modellerine cumhuriyet denmektedir. Bir devlette,devlet başkanlığı veraset usuluyle yani irsi olarak intikal ediyorsa o devlet bir monarşidir.Monarşi olmayan her devlet ise cumhuriyettir. 2. MONARŞİ NEDİR ? Devlet başkanlığının irsi(veraset usulu) olarak intikal ettiği devlet şeklidir. Devlet başkanının belli bir hanedana(aileye) mensup olması nedeniyle yetkilendirildiği devlet biçimidir. MONARŞİ ÇEŞİTLERİ SALTANAT HAKLARININ SINIRLANMASINA GÖRE MUTLAK MONARŞİ, Belli bir hanedana mensup olmak nedeniyle devlet başkanlığı sıfatını kazanmış kişinin iktidarı önünde herhangi bir kurumsal ya da hukuki sınır yoktur.(Hükümdar iktidarı elinde toplar,parlamento ile bu gücü sınırlandırılmamıştır.) Sınırsız bir iktidardır. MEŞRUTİ MONARŞİ Hükümdar;devlet yönetiminin yegane unsuru olmayıp,yasama ve yürütme alanındaki yetkiler kısmen dahi olsa seçim esasına dayanan parlamento ile hükümet tarafından paylaşılmaktadır. Hükümdarın iktidarının hukuki ve kurumsal sınırlarla sınırlandığı monarşi çeşitidir. Hükümdar dahil , her organın yetkisini sınırlayan anayasal kurallar vardır. HÜKÜMDARIN TAHTA GEÇİŞ BİÇİMİNE GÖRE IRSİ MONARŞİ Hükümdar,tahta belirli bir hanedana mensup olmak ve veraset sırasında belirli bir yerde bulunmak ve belirli bir takım şartları yerine getirmek suretiyle otomatik olarak çıkar. DEVLET ŞEKİLLERİ 1 - MONARŞİ VE CUMHURİYET 1  VERASET KURALLARI Direkt Hat Sistemi Hükümdar ölünce yerine çocuğu geçer. Civar Sistemi Bu sisteme göre kardeşten kardeşe veya amcadan yeğene saltanat geçebilir. Baba Soyundan-Ana Soyundan İntikal Birinci sisteme göre kız evlada saltanat geçmez.Sadece erkek çocukların saltanat hakkı vardır.Keza kızın erkek çocuklarının da saltanat hakkı yoktur.Buna “SALİK KANUNU” denir. Kızlar ancak erkek füru yoksa geçebilirler.Buna “Yarı Salik Kanunu” denir. İnterregnum Yasağı Devlet başsız kalmaz,saltanat kesintiye uğramaz.Veraset ilkeleri gereğince saltanat kime geçiyorsa kral ölünce otomatik olarak ve kendiliğinden geçer. Din Şartları Bazı monarşilerde kralın belirlenmesinde belirli bir dinden veya mezhepten olma gibi şartlar aranmaktadır. Evlenme İzni Bütün monarşilerde hanedan üyelerinin evlenmeleri izne bağlıdır.İzin almadan evlenenlerin tahta çıkma hakları düşmektedir. Yaş Kral olmanın yaş şartı yoktur.İntikal kurallarını yerine getiren kişi küçük yaşta olsa dahi kral olur.Bununla birlikte küçük kralın “rüşt yaşı”na ulaşmasına kadar,devlet başkanlığı görev ve yetkileri fiilen bir “naip” tarafından yerine getirilir. NAİP - NAİBİYET NEDİR ? Naip bir nevi vekil-kraldır.Anayasal devamlılığın sağlanmasına hizmet eder.Kralın bulunmadığı,hanedan soyunun kuruduğu durumlarda söz konusu olur.Kurul tarafından icra edilirse o kurula “Niyabet Konseyi” denir. Tacın Otomatik İntikali Kral ölünce veya tahttan feragat edince,taht, saltanat hakkı olan veliahta kendiliğinden ve derhal geçer. SEÇİMLİ MONARŞİ DEVLET ŞEKİLLERİ 1 - MONARŞİ VE CUMHURİYET 2  Tahta geçecek hiç kimse kalmazsa veraset kuralları işletilmez hale gelir.Böyle durumlarda devlet ileri gelenlerinden bir grup seçimle kralı seçer.Seçilen kral ömür boyu görevde kalır ve ölünce seçim yapılmaz,çocuğu tahta çıkar.Böylece seçimli monarşi irsi monarşiye dönüşür. 3. CUMHURİYET NEDİR ? a. GENİŞ ANLAMDA TANIM Fransız Anayasa hukuku tarihinde bunu en açık şekilde savunan yazar,şüphesiz Maurice Hauriou(Moris Oryu okunur) ‘dur. Ünlü hukukçuya göre, “cumhuriyet tamamen seçime bağlı bir hükümet şeklidir.” Dahası yazara göre cumhuriyet,seçilmiş yöneticilerin ömür boyu değil,sadece belirli zaman içinde görevde kalmasını gerektirir. Sadece devlet başkanının değil tüm önemli kamusal makamların halkın oylarıyla belirlendiği devlet biçimidir. Parlamentonun siyasi figürlerinin halk tarafından seçilmesidir. b. DAR ANLAMDA TANIM Devlet başkanlığı makamının veraset dışında bir yolla,yaygın olarak seçimle belirlenmesidir.Kısaca Monarşinin karşıtıdır.Monarşinin karşıtı tanımı Leon Duguit(Leon Dügi okunur) ‘ ye dayanmaktadır.Duguit,monarşi ve cumhuriyeti,devlet başkanının göreve geliş usulüne göre tanımlamaktadır.Eğer devlet başkanı,bu göreve veraset usulüyle geliyorsa o devlet monarşi;yok eğer başka bir usulle geliyorsa cumhuriyettir. DEVLET ŞEKİLLERİ 1 - MONARŞİ VE CUMHURİYET 3  DEVLET ŞEKİLLERİ 2 - ÜNİTER VE BİLEŞİK DEVLET Not 1. ÜNİTER DEVLET NEDİR ? Devletin,ülke,millet ve egemenlik unsurları ve keza yasama,yürütme ve yargı organları bakımından teklik özelliği gösteren devlet şeklidir.Kısaca Üniter Devlet, organlarında ve unsurlarında “TEKLİK” özelliği gösteren devlettir diyebiliriz. 1. DEVLETİN UNSURLARINDA TEKLİK Üniter devlet;tek bir ülke üzerinde,tek bir milletin,tek bir egemenliğe tabi olduğu devlet şeklidir.Bu nedenle üniter devlette,devleti oluşturan unsurlar tek ve bölünmez bir bütündür. Devletin ülkesi tek ve bölünmez bir bütündür.Buna “Ülkenin Bölünmezliği” veya “Ülkenin Bütünlüğü” ilkesi denir. Devletin millet unsuruda tek ve bölünmez bir bütündür.Buna “Milletin Bölünmezliği İlkesi” denir. Nihayet devletin egemenlik unsuruda tek ve bölünmez bir bütündür.Egemenliğin sahası tüm ülkedir.Bu egemenliğe tabi olan da bütün millettir.Buna da “Egemenliğin Bölünmezliği” ilkesi denir. 2. DEVLETİN ORGANLARINDA VE YETKİLERİNDE TEKLİK Üniter devlette yasama,yürütme ve yargı organları ve yetlileri bakımından teklik söz konusudur. Üniter devlette,tek bir yasama organı ve tek bir yasama yetkisi vardır.Norm koyma yetkisi,tek ve bölünmezdir ve o da devletin yasama organına aittir. Örneğin;Türkiye Cumhuriyeti devletinin tek bir yasama organı vardır.Türkiye’de kanun yapma yetkisini kullanan başka meclis yoktur. Üniter devlette,yargı organı ve yetkisi de tektir.Ancak ülkenin her yerinde aynı tür mahkemeler vardır ve bunların hepsi aynı yargı yetkisini kullanarak karar verirler. Önemli olan üst mahkemenin tekliğidir.Çünkü yargıtay ve danıştay tektir.Sadece insanlar bulundukları yerde haklarını daha iyi arayabilsinler,uyuşmazlıkalarını çözebilsinler diye bölgelere ayrılmıştır. Ülkenin bir kısmı için bir yüksek mahkeme,ülkenin diğer kısmı için bir başka yüksek mahkeme kurulamaz. DEVLET ŞEKİLLERİ 2 - ÜNİTER VE BİLEŞİK DEVLET 1  Üniter devlette,yürütme organı ve yetkisinde de esas itibarıyla bir “bütünlük” vardır.Üniter devletin yürütme organının tepesinde,parlamenter hükümet sistemlerinde başbakan,bakanlar kurulu ve bakanlar;başkanlık sistemlerinde başkan bulunur.Yürütme yetkisinin sahibi bunlardır. 3. ÜNİTER DEVLETİN İDARİ TEŞKİLATI Üniter devletin idari teşkilatı, “Merkezi İdare” ve “Mahalli idareler (Yerel Yönetimler) olmak üzere ikiye ayrılır. MERKEZİ İDARE BAŞKENT TEŞKİLATI Devlet Başkanı,Başbakan,Bakanlar Kurulu,Bakanlıklar TAŞRA TEŞKİLATI İller(Valilikler),İlçeler(Kaymakamlıklar) MAHALLİ İDARE Bölgeler,İl özel idareleri,belediyeler,köyler 2. BİLEŞİK DEVLET NEDİR ? İki veya daha çok devletin sıkı ve gevşek bağlarla birleşmelerinden meydana gelmiş bir devlet çeşididir.Bu tür devletlerde;yasama,yürütme ve yargı organlarına sahip ayrı devletler vardır.Bileşik devletlerde birden fazla anayasa,birden fazla hukuk düzeni yürürlüktedir.Bileşik devletin günümüzdeki tek örneği federasyondur. 1. DEVLET BİRLİKLERİ İki ayrı devletin,ayrılıklarını az çok koruyarak birleşmesinden meydana gelen devlet şeklidir. 1. ŞAHSİ BİRLİK Kralın şahsında meydana gelen birliklerdir.Yani aynı şahıs iki ayrı devletin de kralı olursa şahsi birlikten bahsedilir. 2. HAKİKİ BİRLİK Birden fazla devletin,içişlerinde bağımsızlıklarını koruyarak dış ilişkileri bakımından bir devlet oluşturacak şekilde birleşmelerinden meydana gelir. 2. DEVLET TOPLULUKLARI İki veya daha fazla devletin bir araya gelerek oluşturdukları bileşik devletlerdir. 1. KONFEDERASYON Birden fazla bağımsız devletin uluslararası hukuki kişiliklerini muhafaza etmek şartıyla belli bir amaçla ,özellikle ortak savunmalarını sağlamak üzere kurdukları bir devlet topluluğudur.En eski örneği İsviçre Konfederasyonudur.Bu konfederasyon 1848’de federasyon halini almıştır.ABD’de bir federal devlet haline gelmeden önce konfederasyon idi. Uluslararası bir antlaşmayla kurulur. DEVLET ŞEKİLLERİ 2 - ÜNİTER VE BİLEŞİK DEVLET 2  Konfederasyona üye devletlerin konfederasyondan istedikleri zaman çıkabilecekleri kabul edilmektedir. Konfederasyonun tüzel kişiliği yoktur. Konfederasyon,konfedere devletlerin üzerinde bir zorlama gücüne sahip değildir. Konfederasyonun tek organı “Diyet”adı verilen bir meclistir.Bu mecliste konfedere devletlerin delegeleri vardır.Diyet meclisi genellikle bu delegelerin oy birliğiyle karar alabilir.Kararları da doğrudan konfedere devletlerde geçerli değildir.Diyet meclisinin kararlarının her konfedere devlet tarafından ayrıca onaylanması gerekir. Bağlayıcı karar alma yetkisi yoktur,bunun sonucunda da yaptırım uygulama gücü yoktur. Konfederasyonu oluşturan devletler hem iç hem de dış ilişkilerde bağımsızdırlar,egemen devlet kimliklerini korumaya devam ederler. 2. FEDERASYON Uluslararası bir kişiliğe sahip bir merkezi devlet (federal devlet) ile uluslararası kişiliğe sahip olmayan bölgesel devletlerin (federe devletler) aralarında federal anayasa ile güvenceli bir yetki paylaşımı yaparak oluşturdukları devlet topluluğudur. Federal devletlerin de federe devletlerin de kendilerine has millet,ülke ve egemenlik unsurları vardır. Federe devletler,bölgeseldir.Yani federe devletler arasındaki yetki paylaşımı “MÜLKİ ( YERSEL )” düzeydedir. Federal devletin uluslararası kişiliği varken federe devletlerin uluslararası kişiliği yoktur. Federal devlet ile federe devletler arasındakı yetki paylaşımı güvencelidir.Bu güvencenin sağlanması için: Yetki paylaşımının Anayasayla yapılmış olması Anayasanın değiştirilmesine federe devletlerin katılması Yetki uyuşmazlıklarının yargısal çözümünün öngörülmüş olması gerekir. 3. FEDERASYON - KONFEDERASYON KARŞILAŞTIRMASI KAYNAK Konfederasyonun uluslararası antlaşma ile kurulmasına karşılık federasyon anayasa ile kurulur. ÜYE DEVLETLER ARASINDAKİ BAĞIN NİTELİĞİ Konfederasyon uluslararası antlaşma ile kurulduğu için aralarındaki bağ akdi niteliktedir.Bundan dolayı konfedere devletler istedikleri zaman vazgeçip çıkabilir DEVLET ŞEKİLLERİ 2 - ÜNİTER VE BİLEŞİK DEVLET 3  buna karşılık federasyonda federe devletler arasındaki ilişkiler anayasa ile güvence altına alındığı için istedikleri zaman çıkamazlar. AYRILMA HAKKI Konfederasyonda üye devletlere ayrılma hakkı tanınırken federasyonda federe devletlere ayrılma hakkı tanınmamıştır.Bunun sebebi federasyonun anayasa ile güvence altına alınmış olmasıdır. ZORLAMA GÜCÜ Konfederasyonun üye devletler üzerinde zorlama gücü yoktur.Konfederasyonun tek organı “diyet” adı verilen bir meclistir.Bu mecliste her devletin delegeleri vardır ve bu delegeler kendi devletlerinin emir ve talimatlarıyla oy verirler.Diğer yandan, “diyet” meclisinde kararlar ancak oy birliği ile alınabilir.Keza,diyetin aldığı kararların geçerli olabilmesi için üye devletler tarafından onaylanmaları gerekir.Bu kararların uygulanması üye devletlerin kendi organları tarafından yapılır.Oysa federasyonda;federal devlet, federe devletler üstünde yer alır;onlar üzerinde “zorlama gücüne” sahiptir.Federal devletin kendine has yasama,yürütme ve yargı organları vardır.Bu organlar federal yetki alanına giren konularda karar alabilir ve bunların aldığı kararlar federe devletleri bağlar.Kendi yetki sahasında,federal hukuk federe devletlerin hukukundan üstündür.Federal organların kendi yetki sahasında aldıkları kararlar,federe devletlerde geçerlidir ve doğrudan doğruya uygulanır. DIŞ İLİŞKİLER Konfedere devletler uluslararası hukuk bakımından birer egemen devlettirler.Bu nedenle de konfedere devletler dış ilişkilerinde bağımsızdırlar;Uluslararası hukuk bakımından sadece federal devletin hukuki kişiliği vardır.Dolayısıyla federe devletler kendi içlerinde bağımsız olsalar da dış işlerinde federal devlete bağımlıdırlar. VATANDAŞLIK Konfederasyonda kişiler yalnızca üye devletere vatandaşlık bağıyla bağlıdırlar;Federasyonda ise iki tür vatandaşlık vardır.Kişiler hem federe devlete hem de federal devlete vatandaşlık bağıyla bağlıdırlar.Ancak uluslararası hukuk bakımından sadece federal devletin vatandaşlığı dikkate alınır. YUKARIDAKİ BİLGİLERİN TABLO HALİ KONFEDERASYON FEDERASYON Uluslararası antlaşma ile KAYNAK Anayasa ile kurulur. kurulur. Üye devletler arasındaki bağ BAĞIN NİTELİĞİ Anayasal niteliktedir. akdidir. ZORLAMA Konfederasyonun üye devletler Zorlama Gücü Vardır. GÜCÜ üzerinde zorlama gücü yoktur. ULUSLARARASI Üye devletlerin uluslararası Sadece federal devletin vardır. KİŞİLİK kişiliği vardır. DIŞ Federe devletler federal devlete Üye devletler bağımsızdır. İLİŞKİLERDE bağlıdır. DEVLET ŞEKİLLERİ 2 - ÜNİTER VE BİLEŞİK DEVLET 4  VATANDAŞLIK Sadece üye devletlerin İki tür vatandaşlık vardır.(Federal vatandaşlığı vardır. Vatandaşlık+Federe Vatandaşlık) AYRILMA HAKKI Üye devletler üyelikten çıkabilir. Ayrılma hakları yoktur. 4. FEDERAL DEVLET-ÜNİTER DEVLET KARŞILAŞTIRMASI DEVLET SAYISI Üniter devlet sisteminde tek devlet vardır;Federal devlet sisteminde,federal devlet ve federe devletler olmak üzere iki tür devlet vardır. HUKUK DÜZENİ SAYISI Üniter devlet sisteminde tek bir hukuk düzeni vardır.Ülkenin her yerinde aynı anayasa aynı kanunlar yürürlüktedir;Federal devlet sisteminde,her birinin kendi hukuk düzeni olmak üzere birden fazla hukuk düzeni vardır. YASAMA,YÜRÜTME VE YARGI ORGANLARININ SAYISI Üniter devlet sisteminde tek bir yasama,tek bir yürütme ve tek bir yargı organı vardır;Federal devlet sisteminde,bir tarafta federal devletin yasama,yürütme ve yargı organları;diğer tarafta her federe devletin kendi yasama,yürütme ve yargı organları vardır. YETKİ PAYLAŞIMI Üniter devlet sisteminde yetki paylaşımı kanunlarla yapılır.Merkezi idare ve Mahalli idare arasındaki bu yetki paylaşımı güvencesiz bir yetki paylaşımıdır.Bu yetkiler mahalli idarelere merkezi idarenin yasama organı tarafından verilmiştir.Kanunla verilen bu yetkiler,gerektiğinde yine kanunla geri alınabilir;Federal devlet sisteminde,federal devlet ile federe devletler arasındaki yetki paylaşımı güvenceli bir yetki paylaşımıdır;çünkü anayasa ile yapılmıştır.Federe devletlere verilen yetkiler,federal devlet tarafından istenildiğinde geri alınamaz. YUKARIDAKİ BİLGİLERİN TABLO HALİNE GETİRİLMİŞ HALİ ÜNİTER DEVLET FEDERAL DEVLET İki tür devlet vardır: 1-Bir Federal Devlet 2- DEVLET SAYISI Tek bir devlet var. Federe Devletler HUKUK İki tür hukuk düzeni vardır: 1-Bir Federal Tek bir hukuk düzeni vardır. DÜZENİ Hukuk Düzeni 2-Federe Hukuk Düzenleri Y.Y.Y İki tür y.y.y organı vardır: 1-Federal Y.Y.Y Tek Y.Y.Y organı vardır. ORGANLARI Organları 2- Federe Y.Y.Y Organları Merkezi idare ile Mahalli Federal devlet ile Federe devletler YETKİ İdareler arasında kanunla arasındaki yetki paylaşımı Anayasa ile PAYLAŞIMI yapılır. yapılmıştır. AVRUPA BİRLİĞİ : KONFEDERASYON MU,FEDERASYON MU ? Avrupa birliğinin hukuki şekli konfederasyon ile federasyon arasında bir yerdedir.AB,bugün itibariyle konfederasyondan daha ileridir;ama henüz federasyon seviyesine ulaşmamıştır.Genel olarak konfederasyona daha yakın diyebiliriz. AB,konfederasyon şeklini çoktan aşmıştır.Çünkü: DEVLET ŞEKİLLERİ 2 - ÜNİTER VE BİLEŞİK DEVLET 5  Avrupa Birliği,uluslararası hukukta tüzel kişi kabul edilmektedir. Avrupa Birliği komisyonunun aldığı kararlar bağlayıcı niteliktedir. Avrupa Birliğinde bazı kararların alınabilmesi için oy birliği şart değildir. AB,henüz federasyon seviyesine de gelememiştir.Çünkü: AB;bir anayasaya değil,uluslararası antlaşmalara dayanmaktadır. Avrupa Birliğinde savunma ve dış politika konusunda ortak bir politika ve bu amaçla kurulmuş yapılar da yoktur.Bu alanlarda her üye devlet kendi işlerini kendi yürütür. Avrupa Birliğinde gerçek anlamda federal yürütme ve federal yasama organları bulunmamaktadır. Avrupa Birliğinde üye devletlerin eşit temsili esasına dayalı bir ikinci meclis mevcut değildir. Üye devletlerin birlikten ayrılma hakkı vardır. DEVLET ŞEKİLLERİ 2 - ÜNİTER VE BİLEŞİK DEVLET 6  FEDERASYON-FEDERAL DEVLET Not 1. FEDERASYON NEDİR ? Uluslararası kişiliğe sahip bir merkezi devlet (federal devlet) ile uluslararası kişiliğe sahip olmayan bölgesel devletlerin (federe devletlerin) aralarında anayasa ile güvenceli bir yetki paylaşımı yaparak oluşturdukları devlet topluluğudur. 2. FEDERAL DEVLET Merkezi devlet de denir.Bu devlet, “ulusal düzeyde” bulunur.Federal devlet,federasyonun kurucu birimlerinden yani federe devletlerden ayrı,ama onların üstüne konulmuş bir devlettir.Örneğin ABD,Federal Alman Cumhuriyeti bir federal devlettir. Gerek iç hukuk gerekse uluslararası bakımından tüzel kişiliği vardır. Federal devlette her devletin olduğu gibi;insan,ülke ve egemenlik olmak üzere üç unsurdan oluşur. 1. FEDERAL DEVLETİN MİLLET,ÜLKE VE EGEMENLİK UNSURLARI FEDERAL DEVLETİN İNSAN UNSURU Bir federe devletin vatandaşı aynı zamanda federal devletin de vatandaşıdır. (Çifte Vatandaşlık) FEDERAL DEVLETİN ÜLKE UNSURU Federal devletin ülkesi,federe devletlerin ülkelerinin toplamıdır. FEDERAL DEVLETİN EGEMENLİK UNSURU Bir federe devletin ülkesi ve milleti üzerinde,hem bu federe devletin hem de federal devletin egemenliği vardır. A devleti,B devleti kendi ülkeleri üzerinde egemenlik kullanır.Ama bunların bir araya gelerek oluşturduğu federal devlet hepsinin ülkesi üzerinde ayrı bir egemenlik kullanır.Buna da “ yetkilerin coğrafi bölüşümü” denir. 2. FEDERAL DEVLETİN YASAMA,YÜRÜTME VE YARGI ORGANLARI Federal devletlerin,her devlet gibi yasama,yürütme ve yargı gibi belli başlı üç temel organı vardır.Bu organların kuruluş ve işleyişi federal anayasa tarafından belirlenmektedir. FEDERAL DEVLETİN YASAMA ORGANI FEDERAL DEVLETİN YASAMA ORGANININ OLUŞUMUNDA ROL OYNAYAN İLKELER:DEVLET OLARAK KATILMA VE EŞİT TEMSİL İLKELERİ FEDERE DEVLETLERİN FEDERAL YASAMA ORGANINA DEVLET OLARAK KATILMA İLKESİ FEDERASYON-FEDERAL DEVLET 1  Her federe devlet,federal yasama organında devlet olarak temsil edilmelidir.Bu ilke federal yasama organlarının iki meclisli olmalarına yol açmıştır. FEDERE DEVLETLERİN EŞİTLİĞİ İLKESİ Federe devletlerin her biri,bir federe devlet olmak itibarıyla,diğerleriyle eşittir.Federe devletlerin eşitliği ilkesi,federe devletlerin federal yasama organları bakımından eşit iki meclisliliğe ve ikinci mecliste federe devletlerin eşit temsiline yol açmıştır. İki Meclislilik Federe devletlerin federal yasama organında temsilini sağlamak amacıyla,istisnasız her devletin yasama organı “iki meclisli” olarak düzenlenmiştir.Bu meclislerden birincisi (örneğin ABD’de Temsilciler Meclisi;Almanya’da Bundestag) genel olarak bütün federal halkı,ikincisi ise (örneğin ABD’de Senato,Almanya’da Bundesrat) federe devletleri temsil eder.İkinci mecliste temsil edilen şey federe devletlerin halkı değil,federe devletin kendisidir.(federal devletin tüzel kişiliği vardır) Eşit İki Meclislilik Birinci ve ikinci meclisin yetkileri birbirine eşit veya yakındır. İkinci Mecliste Eşit Temsil Federe devletler,aralarında nüfus ve toprak bakımından büyüklük farkları ne olursa olsun,ikinci mecliste eşit olarak temsil edilir.Eğer bu böyle olmasaydı,nüfusu büyük federe devletlerin kendi iradelerini nüfusu küçük olan federe devletlere empoze etmeleri mümkün olabilirdi. Federal yasama organının birinci meclisinde , her federe devlet,nüfusu oranında temsil gücü kazanır.İkinci meclis ise nüfusları ne olursa olsun genel olarak her federe devletin eşit temsil ilkesine dayanır. FEDERAL DEVLETİN YÜRÜTME ORGANI Bir federal devlette yürütme organı monist(tek) veya dualist(ikili) yapıda olabilir. FEDERAL DEVLETİN YARGI ORGANI Her federal devlette muhakkak bir federal yüksek mahkeme vardır. 3. FEDERE DEVLET Bölgesel devlet de denir.Federasyonun alt düzeyinde yer alan ve federasyonu oluşturan devletlerdir.Eyalet de denmektedir.Her federal devlette birden fazla federe devlet vardır. Federe devletler de ,birer devlettirve her devlet gibi kendine has millet,ülke ve egemenlik unsurlarına sahiptirler. FEDERASYON-FEDERAL DEVLET 2  Federe devletlerin de bir egemenliği vardır.Her federe devlet,federal anayasayla belirlenmiş konularda kendi ülkesi ve kendi vatandaşları üzerinde egemendir.Buna federe devletlerin “iç egemenliği ilkesi” denir. Her federe devlet,diğeriyle eşittir. Her federe devlet, kendi içlerinde bağımsızdır. Her federe devletin kendine has bir anayasası ve kanunları , kısaca bir hukuk düzeni olabilir.Dolayısıyla bir federe devlette suç olan bir fiil,komşu federe devlette suç olmayabilir. Her federe devlet kendi temel organlarını kendisi belirler.Yani her federe devletin kendine has yasama,yürütme ve yargı organları vardır.Bu organların kuruluş ve işleyişi,her federe devletin kendi anayasasıyla belirlenir.Prensip olarak her federe devlet,kendi yapacağı anayasayla ,kendi kuruluşunu düzenleme,yani kendi yasama,yürütme ve yargı organlarının kuruluş ve işleyişini serbestçe belirleme hakkına sahiptir.Buna “ANAYASAL OTO-DETERMİNASYON HAKKI” denir.Ancak bu hak,federal anayasanın bu konuda öngördüğü sınırlamalarla sınırlı bir haktır. Federe devletlerin uluslararası kişiliği yoktur Uluslararası hukuk bakımından sadece federal devletin kişiliği vardır. 4. FEDERASYONUN HUKUK DÜZENİ:FEDERAL VE FEDERE HUKUK DÜZENİ VE BUNLARIN ARASINDAKİ İLİŞKİLER Federasyonlarda birden fazla hukuk düzeni vardır.Birincisi ( federal hukuk ) ,federal sınırlar içinde yani bütün federe devletlerin ülkesi üzerinde uygulanır.İkincisi ise ( federe hukuk ) , her federe devletin kendi sınırları içinde uygulanır. Federal Hukukun Üstünlüğü İlkesi Federal hukuk,federe hukuktan üstündür. FEDERASYON-FEDERAL DEVLET 3  5. FEDERAL DEVLET İLE FEDERE DEVLETLER ARASINDA YETKİ PAYLAŞIMI Federal devlet düzenlerinde,federal devlet ile federe devletler arasındaki yetki paylaşımı,anayasaya dayanmakta bu nedenle yazılı ve katı bir anayasanın varlığı federalizmin temel unsurları arasındadır.Bunun doğal sonucu olarak,federal devletle federe devletler arasındaki yetki paylaşımı,anayasa değişikliği olmaksızın ve bu değişiklik sürecine federe devletler katılmaksızın gerçekleşemez. Yetki paylaşımının güvenceli olması için şu şartlar gerekir: Bu yetki paylaşımı yazılı ve katı bir anayasa ile yapılmış olmalıdır. Anayasanın değiştirilmesine federe devletler de katılmalıdır. Yetki paylaşımının yapıldığı anayasanın,federe devletlerin rızası olmaksızın değiştirilmemesi gerekir.Aksi takdirde federal anayasa,sadece federal devlet tarafından değiştirilebiliyorsa,federal devlet,federe devletlere verilmiş yetkileri federal anayasayı tek başına değiştirerek geri alabilir. Yetki uyuşmazlıklarının yargısal çözüm yolu olmalıdır. Bu üç şart yoksa,bir yetki paylaşımı yapılmış olsa bile ortada bir federasyon yoktur. Federal devletlerin hepsinde yetki uyuşmazlıklarını çözmekle görevli bir federal yüksek mahkeme vardır. Federe Devletlerin Kendi Arasında Yetki Paylaşımı ve Yetki Uyuşmazlıkları Her federe devlet kendi ülkesi üzerinde,yani kendi sınırları içinde yetkilidir.İki federe devlet arasında yer itibariyle yetki uyuşmazlığı çıkabilir.Bu uyuşmazlıklar da federal yüksek mahkeme tarafından çözümlenir. FEDERALİZMDE YETKİ BÖLÜŞÜMÜ USULÜ 1. Federal Devletin Yetkilerini Sayma Federal devletin yetkileri anayasada tek tek sayılır.Federal devletlere genellikle savaş ve barış ilan etmek,ordu kurmak ve beslemek,para basmak,vergi koymak gibi yetkiler tanınmaktadır.Anayasada sayılmış yetkiler dı