Anayasa Nedir? PDF

## Anayasa Nedir? - Devletin yönetim biçimini belirten, üç gücünün kullanımını gösteren temel yasalardır. - Diğer yasaların anası olan, onları doğuran, esas olan yasalardır (Kanun-i esasi, teşkilat-i esasiye) ## Devlet Nedir? - Bir örgütlenme biçimidir. Onu diğer örgütlerden ayıran özellikler:...

## Anayasa Nedir? - Devletin yönetim biçimini belirten, üç gücünün kullanımını gösteren temel yasalardır. - Diğer yasaların anası olan, onları doğuran, esas olan yasalardır (Kanun-i esasi, teşkilat-i esasiye) ## Devlet Nedir? - Bir örgütlenme biçimidir. Onu diğer örgütlerden ayıran özellikler: - Örgütün hacmi (en kapsayıcı sosyal kurum) - İş bölümü (Kanun koyucular, idareciler, nakimler) - Yaptırım, zorlama gücüne sahip olma (rıza [onay] ve baskı olarak iki yönü bulunur. Devlet, silahlı güçlerin tekeline sahiptir.) ## Devletin Kökeni ve İşlevine İlişkin Görüşler: ### 1. Liberal Yaklaşım İçinde J.Locke ve T. Hobbes: - Bireyin iradesinin temeli toplum sözleşmesidir. - Locke'un doğa durumunda 3 temel hak vardır: Yaşam, mülkiyet, özgürlük. - Doğa durumundan toplum durumuna bu 3 hak devam eder. - Devlet de bu 3 temel hakla sınırlıdır (liberal, insan haklarıyla sınırlı devlet anlayışı). - Koruyucu haklar, kişi hakları. - Devlet bu hakları ihlal ederse meşruluk temelini kaybeder. Sonucunda da Locke'a göre direnme hakkı ortaya çıkar. - Hobbes, İngiltere'deki savaş döneminde yetiştiği için karamsardır. Önemli bir eserinin adı Leviathan (su canavarı)'dır. Devletin canavar gibi güçlü olması gerektiğini söyler. Bireyi kurucu özne olarak görür ve haklarının korunması gerektiğini söyler. ### 2. Klasik Marksist Yaklaşım: - Devletin Kökeni toplumun yapısında, toplumlardaki en temel uzlaşmazlıklar içinde aranmalıdır. - Burjuva görüşü: İttir toplumun bir düzene intiyacı vardır. Bir anlaşmazlık çıktığında "hakem" bunu çözmelidir. - Devlet, sınıflı toplumlarda doğmuştur ve sınıflı toplumların ortadan kalkmasıyla kaybolacaktır. Bu toplumlarda hukukun düzenleyici gücüne de gerek kalmayacaktır. ## Toplumu Düzenleyen Kurallar: | Geşitleri | Yaptırımı | |---|---| | Dinsel Kurallar | Uhrevi | | Ahlaki | Vicdani | | Hukuki | Yasal | ## Hukukun Çifte Rolü - İktidarı örgütler, kurumsallaştırır ve meşru kılar. - İktidara karşı bireyin hakkını güvence altına alır. - Modern devlette kişilerin değil, kurumsallaşmış iktidar öne çıkar. ## Hukuk: - Kamu hukuku - Uluslararası kamu hukuku - Özel hukuk ## Siyasal İktidarın Tarihsel Gelişimi ve Anayasal Hareketler: - Aydınlanma, Rönesans, Reform - İktidar Kaynağının ilahi olmaktan çıkması - Meşruluk kaynağı olarak bireyler arası sözleşme - Kuvvetler ayrılığı ilkesi - Anayasacılık hareketleri <br> *(Akılcı birey)* ## Anayasa: - Devletin temel yapısını, örgütünü ve bu örgütün işleyiş kurallarını gösterir. - Işleyişte, devlet ve yurttaş ilişkilerinin nasıl düzenleneceğine ilişkin kuralları kapsar. - Anayasalar, II. Dünya Savaşından sonra toplumun ekonomik, sosyal ve kültürel sorunlarıyla ilgili çözümler önermiştir. (Program anayasaları). ## Anayasa-Üstün Yasa: - Eski Yunan ve Roma'da da bu anlayış vardı. - Aristo: Yasaların kişilerüstü niteliği, en bilge yöneticinin bile gereksinim duracağı unsurdur. - Hukuk, isteklerin etkisi altında kalmamış akıldır. - Kurucu Yasa > diğer yasalar. ## Anayasa Türleri ve Anayasacılık Hareketleri: - **Kelsen ve normlar hiyerarşisi:** Hukuk düzenindeki normların bir düzen dahilinde sıralanmasıdır. Normlar arasında altlık-üstlük ilişkisi vardır (normlar hiyerarşisi). - Alt basamaktaki normun kaynağı bir üst basamaktır. Alt norm, üst norma uymak zorundadır. Geçerlilik üst norma göredir. ### 1. Anayasa ### 2. Kanun ### 3. KHK ### 4. Tüzük ### 5. Yönetmelik ### 6. Diğer Düz. Kur. - **Anayasa:** Siyasi iktidara meşrutiyet kazandıran ve organize eden üstün hukuk kuralları. - **Yasalar:** Toplumu düzenleyen ve devlet işleyişini sağlayan, yasama organı tarafından çıkmış kurallardır. - **KHK:** Olağan dönemlerde yetki yasasına dayanılarak çıkarılabilir. ## Türkiye'de KHK'lar ve Diğer Düzenlemeler: ### Olağan ve Olağanüstü Olarak İkiye Ayrılırlar: - Olağan KHK'lar Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır. Bu yetki Bakanlar Kurulu'na TBMM tarafından yetki kanunuyla verilir. ### Olağan Dönemde KHK'lar: - Yasama yetki yasası → KHK'nın konu, süre ve amacını belirler. - Temel haklar, kişi hak ve ödevleri, siyasi hak ve ödevleri hakkında düzenleme yapamaz. ### Olağanüstü Dönemde KHK'lar: - Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır. TBMM onayına gerek yoktur. - Uluslararası hukuktan doğan yükümlülükleri yerine getirmek şartıyla her alanda düzenleme yapabilir. Yargı denetimi yoktur. ## Diğer Düzenleyici İşlemler: - Tüzükler: Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır. Kanunun uygulanmasını göstermek / emrettiği işleri belirtmek için Danıştay'ın incelemesi şartıyla çıkan hukuk kurallarıdır. CB tarafından imzalanır ve Resmi Gazete'de yayımlanır. - Yönetmelikler: Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Tüzel Kişileri tarafından kendi alanlarını ilgilendiren Kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak için çıkardıkları hukuk kurallarıdır. - Genelge ve yönerge, tamim gibi kamu ve özel kuruluşların çıkardığı kurallardır. ## Anayasa Türleri: - **Yazılı Anayasa:** Devletin statüsü ve bireylerin haklarını kapsayan tek bir belgeden oluşur (ç.n. istisnaları vardır [III Cumhuriyeti dönemi Fr. anayasası 3 ayrı belgeden oluşur]). - **Teamül Anayasa:** Yazılı değildir, kuralları zamanla kendiliğinden oluşur ve değişir. Anayasaların değiştirilme biçimlerine göre esnek ve bükülgen anayasa türüne girerler. Ancak istisnağı vardır: - Fransız Devrimi Öncesi Eski Rejim döneminde Krallığın Temel Kanunları katı anayasa özelliklerine sahipti. Kuralları değiştirilmek istendiğinde Paris Parlamentosu karşı çıkabiliyordu. - Kral XIV. Louis çocuklarını tahta geçiren bir düzenleme yapar. Ancak Paris Parlamentosu kanunlara aykırı bularak reddeder. ## Ingiltere'de Devletin Kuruluşunu Düzenleyen Kurallar - Bir kısmı teamül niteliktedir. Anayasal organların tekrarlarından oluşurlar. Uygulanmalarında bir konsensus bulunur (fikir birliği). Örni: Kraliçenin çoğunluk partisinin liderini başbakan ataması, yazısız anayasa kuralıdır. - Ancak yine de bazı kurallar yazılı belgelerde de bulunabilir. Örni: Ingilterede anayasal nitelikteki bazı kuralları içeren belgeler vardır. (+ Magna Carta) - Bu tür metinler anayasa değil yasadır. Çünkü hiyerarşik olarak yasalardan üstün değillerdir ve onlar gibi değiştirilebilirler. ## Değişme Biçimlerine Göre Anayasalar: ### 1. Katı Anayasalar: - İtternhangi bir yasayla değiştirilemezler. - Değiştirilmesi diğer anayasalardan daha zor ve farklıdır. Yazılıdır. - Süre kısıtlaması vardır, değişiklikler belli aralıklarla yapılabilir. Örni: Fransa'da 10 yıl geçmeden değişiklik yapılamaz. - Değiştirilemeyen maddeler vardır. Örni: Yönetim biçimi cumhuriyet. - Bazı anayasalarda istikrar amacıyla kabulünden belli bir süre sonra değiştirilmeleri yasaktır. Örni: ABD Anayasası, Fransa Anayasası (ilk 4 sene değişim yasak), Portekiz ve Yunan Anayasaları (yayımlanmalarından itibaren 5 sene). - Anayasa değişikliği istenirse halk oylamasına gidilir. (*Kural yok*) ### 2. Yumuşak Anayasalar: - İtternhangi bir yasayla, özel bir koşul olmadan değiştirilebilirler. Ya teamül olurlar ya da değişiklik hükmü yoktur. - Teşkilat-ı Esasiye, yazılı ve yumuşaktır. Sakıncaları: - Yasama organı anayasayı değiştirebilir. Anayasanın üstünlüğü yoktur. Yumuşak anayasa ile yasa, normlar hiyerarşisinin başamağında aynıdır. ## Farklı Sınıflandırmalar: - Gerçeve-ayrıntılı anayasa - Federal-tekai anayasa ## Maddi Anayasa - Şekli Anayasa: ### 1. Maddi Anayasa - Devletin temel orgcınlarının kuruluşu ve işleyişini belirleyen hukuk Kurallarının bütünüdür. - Bir kuralın anayasa kuralı olup olmadığına kuralın içeriğine, neyi düzenlediğine bakılarak karar verilir. Devletin temel organlarının kuruluş ve işleyişiyle ilgiliyse, anayasal niteliktedir. ### 2. Şekli Anayasa - Normlar hiyerarşisinde en üste olan, yasalardan farklı ve zor yöntemlerle konulup değiştirilebijen kurallardır. - Bir kuralın anayasa kuralı olup olmadığına, bulunduğu yere, yapılış veya değiştiriliş şekline bakılarak karar verilir. ## Ayrımın İşlevi ve Örnekler: - 1982 Anayasasında Yabancı ülkelerde çalışan Türklerle ilgili ve orman, esnaf ve sanatkarların korunmasıyla ilgili hükümler vardır. Bu tür hükümler başka ülkelerin anayasasında da bulunur. - Örneğin 1999 İsviçre anayasasında su, orman, avcılık, şans oyunları ve alkol tüketimine ilişkin hükümler vardır. - Sonuç olarak bu hükümler devlet kuruluşuyla ilgili olmasa da anayasa metninde oldukları için birer anayasa kurallarıdır. ## Osmanlı İmparatorluğunda Anayasal Belgeler: ### 1. Kabakçı Mustafa İsyanı (1807): - III. Selim yerine II. Mustafa tahta geçmişttir. (Reformlara karşı bir ayaklanma) - Rusçuk Ayânı Alemdar Mustafa Paşa, III. Selim için İstanbul'a yürümüş ancak öldürülmüştür. - Alemdar Mustafa Paşa ise 1808'de II. Mahmut'u tahta geçirip kendi de sadrazam olmuştur. - Alemdar Mustafa Paşa, tekrar otoriteyi İstanbul'da kurmuştur ancak taşrada etkisizdir. Anadolu ve Rumeli'de ayanlar bağımsız idareler kurmuşlar ve devleti tanımamaya başlamışlardır. - A.M.P. bunun üzerine Rumeli ve Anadolu ayanlarını İstanbul'a çağırdı (ayanların yerel güç sahibi olması + merkezi ot-nin bozulması). ### 2. 1808: - Sadrazam A.M.P ve ayanlar arasında "meşveret-i amme" denilen büyük bir toplantı yapılmıştır. Toplantıdaki kararlar da "Sened-i İttifak"ta toplanmıştır. - Belge, devletin ileri gelenleri tarafından mühürlenip II. Mahmut'a sunulup onaylanmıştır. #### Giriş: - Devlet otoritesinin bozulduğu ve düzenin zayıfladığı vurgulanır. Bunun üzerine devletin kuvvetlenmesi için toplantıların yapıldığı ve bu ittifakın ortaya çıktığı söylenir. - Padişahın devletin temeli olduğunu ve ona karşı çıkanların karşısında olacaklarını söylerler. #### 1. Şart: - Toplanan askerlerin devlet askeri olduğu kabul edilir. #### 2. Şart: - Senedi imzalayanlar, hazine ve devlet gelirlerinin korunmasında sorumluluk alacaklarını söylerler. #### 3. Şart: - Ayanlar, Sadrazamın emirlerini Padişahtan gelen bir emirmiş gibi kabul edip karşı çıkmayacaklarını söylerler. #### 4. Şart: - Ayanlar, birçok taahhütte bulunurlar. #### 5. Şart: - Ayanlar, başkentte isyan çıktığında çağrı beklemeden ist'a gelip ayaklanmayı bastırmayı onaylar. #### 6. Şart: - Ayanlar, bölgelerinde yaşayan fakirlerin ve köylü halkın vergilendirilmesinde dikkatli olacaklarına söz verirler. - Bir zeyl ile sona ermektedir. S&euml;nedin devamlı uygulanabilmesi için Sadrazam ve şeyhülislamın senedi imzalaması beklenir. Kuralların Padişahın denetlemesi ön görülür. #### a) Merkezin Kazanımları: - Padişah ve devletin otoritesini herkes kabul etmiş. (1) - Sadrazama itaat. (4) - Vergiye ilişkin emirlere uyma. (3) - Asker ocaklarının Padişaha itaati. (1, 2 ve 6) - Ayanların kendi toprakları dışına müdahale etmemesi. (5) #### b) Ayanların Kazanımları: - Sadrazamın keyfi eylemlerinin önlenmesi. (4) - Suçsuz ayanlara haksızlık edilmemesi, büyük ayanların küçüklerde egemenliğinin tanınması. (5) * (statülerinde süreklilik)* - Alemdar Mustafa Paşa 1808'de Yeniçeriler tarafından öldürülmüştür. Sened-i | | Hifak'ın arkasındaki güç olduğu için anlaşma, | | etkisini de büyük ölçüde yitirmiştir. ### Tanzimat Fermanı - Gülhane Hattı Humayunu (1839): - II. Mahmoud'un ölümüyle yerine Abdülmecit geçmişttir. Devletin kuruluşunu yeniden düzenleyen bir ferman yayımlanmıştır. Divan-ı Hümayun Mustafa Reşit Paşa tarafından da okunmuştur. - Sened-i ittifak gibi madde madde değildir. - Birçok hak ve özgürlük tanınmış ve devlet iktidarının sınırlandırılmasına ilişkin ilkeler kabul edilmiştir. Ancak dağınık ve iç içedirler. #### Tanzimat Fermanındaki Haklar: - Mali güce göre vergi - Asker almada adalet - Devlet harcamalarının kanuniliği ilkesi - Ceza yargılamasına ilişkin güvenceler - Can güvenliği - Mülkiyet hakkı - Kanunun üstünlüğü ilkesi - Devlet iktidarı sınırlandırılır. Osmanlı halkına da bazı temel hak ve özgürlükler tanınmıştır. - Padişahın ağzından kaleme alınmıştır, ülkedeki herkesi kapsar. - Tek yönlü bir işlemdir, Fermandır. ### Islahat Fermanı (1856): - Rusya müdahalelerine karşı korunmanın bedeli ve Avrupaya katılmanın koşuludur. Avrupaya katılmanın bazı koşulları vardır. Abdülmecid dönemidir. - Bu koşulları Ali Paşa ve İstanbul'daki Fransız-İngiliz elçileri kararlaştırır. - Gayrimüslimlere devletle çalışma, askere alınma, kendi mahkemelerinde yargılanma, din değiştirmeye zorlanmama gibi haklar verilmiştir. - Halka, Avrupaya ülkelerinde olan bazı haklar tanınmıştır. - Sened-i İttifak ile başlayıp Tanzimat Fermanıyla biten önemli bir adımdır. Maddi anlamda anayasaldır. ### Kanun-u Esasi (1876): - I. Abdülhamit tarafından ilan edildi. Farklı ülkelerin anayasaları (Polonya, Belçika, Prusya) incelenerek hazırlanmıştır. - Maddi anlamda anayasaldır. Devlet organları arasındaki ilişkileri ve vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini düzenler. - Şekli anlamda da anayasaldır. Üstünlüğü, bağlayıcılığı ve değişikliği maddelerinde açıkça söylenir. - Üyelerin üçte ikisinin yasa değişikliğinde oyu gerekir, zor değiştirilir. - Osmanlı devleti bir monarşidir. - Laik değildir, bir dini vardır o da “din-i islam”dır. Padişah da halifedir. Şeyhülislam devlette yer alır. Kanunlar dine aykırı olamaz. Ayrıca Padişahın ismi hutbelerde geçecektir. Şeriye mahkemeleri vardır. - Devletin 1 resmi dili vardır, o da Türkçe'dir. Devletin hizmetine girmek için bu dili bilmek gerekir. - Başkenti İstanbul'dur. Ancak diğer şehirlerden üstün değildir. ## Vatandaşlık Hakkı, Temel Hak ve Özgürlükler: - Kişi güvenliği, Kimse Kanun dışı bir sebepten cezalandırılamaz. - Kişi hürriyeti - Öğretim özgürlüğü - Eşitlik ilkesi - Din ve mezhepten bağımsız herkes “Osmanlı”dır. Vatandaşlık. - Basın özgürlüğü - Dilekçe hakkı - Seçme ve seçilme hakkI - Devlet memurluğuna girme hakkı (*TR bilme şartı vardır*) ## Meclis-i Umumi = Heyet-i Ayan + Heyet-i Mebusan - **Heyet-i Ayan:** Üyeleri padişah tarafından atanır, üyelik ömür boyu olur, devlet hizmetinde bulunmuş olmak gerekir. - **Heyet-i Mebusan:** 50k nüfusa 1 temsilci seçilir. 4 yılda 1 olur. 2 dereceli bir halk seçimi vardır. (*gizli oy ilkesi*)