Peygamberimizin Hayatı 10. Sınıf Ders Kitabı PDF
Document Details
2024
Hadi Gündür
Tags
Summary
Bu kitap, Peygamberimizin hayatını ve ahlaki vasıflarını anlatan bir ortaöğretim ders kitabı. Peygamberimizin ibadet hayatı, sosyal hayatı ve diğer önemli yönlerini kapsamaktadır.
Full Transcript
ORTAÖĞRETİM PEYGAMBERİMİZİN HAYATI 10 DERS KİTABI YAZAR Hadi GÜNDÜR Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Ku...
ORTAÖĞRETİM PEYGAMBERİMİZİN HAYATI 10 DERS KİTABI YAZAR Hadi GÜNDÜR Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 18.04.2019 tarihli ve 8 sayılı (ekli listenin 232. sırasında) kurul kararıyla 2019 - 2020 öğretim yılından itibaren 5 (beş) yıl süreyle ders kitabı olarak kabul edilmiştir. Kurulca bu kitabın kabul edilmiş olması ders kitabından yayınevi ve yazarın/yazarların sorumluluğunu kaldırmaz. ATA DERS KİTAPLARI YAYINCILIK MATB. İNŞ. TARIM HAYV. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Örnek Mahallesi Örnek Caddesi No.: 75 Altındağ/ANKARA tel: (0 312) 341 23 85 - 384 52 58 - 342 41 83 - 342 41 84 - 384 52 00 Bu kitabın her türlü yayın hakkı ATA DERS KİTAPLARI YAYINCILIK MATB. İNŞ. TARIM HAYV. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.’ye aittir, tüm hakları saklıdır. Kitabın tamamı ya da bir kısmı 5846 sayılı ya sanın hükümlerine göre kitabı yayınlayan firmanın izni olmadan elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz, yayınlanamaz, depolanamaz. DİL UZMANI Mehmet ÖZKAN GÖRSEL TASARIMCI Burcu GÜRCAN BASKI Özgün Matbaacılık San. Tic. AŞ - Ankara, 2024 Tel: 0(312) 645 19 10 Matbaa Sertifika No: 44327 ISBN 978-605-261-191-3 Yayıncı Sertifikası No: 43185 Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastğn yerleri toprak diyerek geçme, tan: Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altndaki binlerce kefensiz yatan. O benim milletimin yldzdr, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazktr, atan: O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyalar alsan da bu cennet vatan. Çatma, kurban olaym, çehreni ey nazl hilâl! Kim bu cennet vatann uğruna olmaz ki feda? Kahraman rkma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fşkracak toprağ sksan, şüheda! Sana olmaz dökülen kanlarmz sonra helâl. Cân, cânân, bütün varm alsn da Huda, Hakkdr Hakk’a tapan milletimin istiklâl. Etmesin tek vatanmdan beni dünyada cüda. Ben ezelden beridir hür yaşadm, hür yaşarm. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli: Hangi çlgn bana zincir vuracakmş? Şaşarm! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarm. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Yrtarm dağlar, enginlere sğmam, taşarm. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. Garbn âfâkn sarmşsa çelik zrhl duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşm, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhî, boşanp kanl yaşm, Ulusun, korkma! Nasl böyle bir iman boğar, Fşkrr ruh- mücerret gibi yerden na’şm; Medeniyyet dediğin tek dişi kalmş canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başm. Arkadaş, yurduma alçaklar uğratma sakn; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanl hilâl! Siper et gövdeni, dursun bu hayâszca akn. Olsun artk dökülen kanlarmn hepsi helâl. Doğacaktr sana va’dettiği günler Hakk’n; Ebediyyen sana yok, rkma yok izmihlâl; Kim bilir, belki yarn, belki yarndan da yakn Hakkdr hür yaşamş bayrağmn hürriyyet; Hakkdr Hakk’a tapan milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy 3 GENÇLİĞE HİTABE Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahlarn olacaktr. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atlmak için, içinde bulunacağn vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatann bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün ordular dağtlmş ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktr. Muhtaç olduğun kudret, damarlarndaki asil kanda mevcuttur. Mustafa Kemal Atatürk 4 5 6 İÇİNDEKİLER TANITIM ŞEMASI.......................................... 8 3. ÜNİTE İBADET HAYATINDA 1. ÜNİTE EN GÜZEL ÖRNEK................................. 59 ŞAHSİYET OLARAK 1. Peygamberimizin Hayatında Namaz....... 60 EN GÜZEL ÖRNEK................................... 9 2. Peygamberimizin Hayatında 1. Peygamberimizin Ahlaki Vasıfları............ 10 İnfak ve Zekât.......................................... 63 1.1. Peygamberimizin Tevazuu.............. 10 3. Peygamberimizin Hayatında Oruç........... 67 1.2. Peygamberimizin 4. Peygamberimizin Hayatında Hac............ 69 Edep ve Hayâsı............................... 12 5. Peygamberimizin Hayatında Cihat.......... 71 1.3. Peygamberimizin Sabrı................... 14 6. Peygamberimizin Hayatında 1.4. Peygamberimizin Merhameti........... 16 Dua, Tevekkül ve Zikir............................. 75 1.5. Peygamberimizin Hilm ve Rıfkı....... 18 7. Bir Sahabi Tanıyorum: 1.6. Peygamberimizin İhlası................... 21 Hz. Ömer (ra).......................................... 78 1.7. Peygamberimizin Takvası............... 23 8. Hadisten Hayata...................................... 82 1.8. Peygamberimizin Şecaati................ 25 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM........... 85 2. Bir Sahabi Tanıyorum: Hz. Osman (ra)........................................ 27 3. Hadisten Hayata...................................... 29 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM........... 31 2. ÜNİTE 4. ÜNİTE KUR’AN-I KERİM’DE SOSYAL HAYATTA EN GÜZEL ÖRNEK................................. 33 EN GÜZEL ÖRNEK................................. 87 1. Peygamberimizin Tebliğ Görevi............... 34 1. Peygamberimiz ve İnsana Saygı............. 88 2. Peygamberimizin Tebyin Görevi.............. 36 2. Peygamberimiz ve Adalet........................ 91 3. Peygamberimizin Teşri Görevi................. 39 3. Peygamberimiz ve İstişare...................... 96 4. Peygamberimizin Temsil Görevi.............. 41 4. Peygamberimiz ve Barış......................... 99 5. Peygamberimiz ve Ticaret..................... 102 5. Peygamberimizin Tezkiye Görevi............ 44 6. Peygamberimiz ve Ahde Vefa............... 105 6. Peygamberimizin Talim Görevi................ 47 7. Bir Sahabi Tanıyorum: Hz. Ali (ra)......... 109 7. Peygamberimizin Tilavet Görevi.............. 50 8. Hadisten Hayata.....................................111 8. Bir Sahabi Tanıyorum: ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM......... 114 Hz. Ebu Bekir (ra).................................... 52 CEVAP ANAHTARI.............................. 115 9. Hadisten Hayata...................................... 56 SÖZLÜK................................................ 116 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM........... 58 KAYNAKÇA.......................................... 126 7 TANITIM ŞEMASI Şahsiyet Olarak En Güzel Örnek Ünite numarası 1. ÜNİTE Ünite karekodu Ünite adı ŞAHSİYET OLARAK EN GÜZEL ÖRNEK İbadet Hayatında En Güzel Örnek Peygamber Efendimiz (sav) büyük bir istek ve hassasiyet içinde ömründe bir defa hac yaptı. Sa- habeye haccın nasıl yapılacağını anlattı. O, bir hadisinde haccın insanların günahlarından arınma vesilesi olduğunu şöyle müjdelemiştir: “Bir kimse hacceder, hac sırasında kötü söz ve günahlar- dan uzak kalırsa annesinden doğduğu günkü gibi tertemiz ve günahsız olarak (evine) döner.”(37) Başka bir hadisinde de hac yapanlara “Makbul bir haccın mükâfatı ancak cennettir.” (38) müjdesini verdi. Şahsiyet Olarak En Güzel Örnek Ünite ile ilgili görsel yürekli Sevgili Peygamberimiz (sav) hac sırasında Kâbe’yi hürmetle tavaf ederdi. İnsanlara hac sırasında olsaydın, incitici söz hiç şüphesiz,sakınmalarını ve davranışlardan etrafından dağılıp giderlerdi...” öğütlerdi. (91) O, hac ibadetiHz. konusunda Peygamber de (sav) nezaketinSaha- kolaylaştırıcıydı. öne- mini bedenşöyle etmiştir: “Bir ifadebabasının birinin, çokkimse yaşlı yumuşak davranmaktan olmasından mahrum ise hayırdan dolayı hac yapamayacağını da mahrum söylemesi olur.”(92) üzerine “Babanın yerine hac ve umre yapıver.”(39) diyerek sağlık şartları müsait olmayanların yerlerine hac yapılabilece- Etkinlik Peygamberimiz (sav) bir gün çocuğu için mezarı başında (bağırarak) ağlamak- ğini söylemiştir. ta olan bir kadına rastladı ve ona: “Allah’tan kork ve sabret” buyurdu. Kadın: “Git Umre; hac mevsiminin dışında, başımdan, çünküihramlı benimolarak başımaKâbe’yi gelentavaf edipsenin musibet Safa ile Merve başına arasında say gelmemiştir”, yap- dedi. Peygamber’i tıktan sonra tıraş olmak suretiyle (sav) tanıyamamıştı. ihramdan Kendisine çıkılarak yapılan O’nundenir. ibadete Peygamber (40) (sav) olduğunu söy- lediler. Bunun üzerine,kadın çocuğunun ölümü kadar söylediği sözden dolayı (uta- Etkinlik nıp) üzüldü. (Özür dilemek Peygamberimize (sav)için) doğru Peygamber’in amellerin (sav) kapısına hangisi daha faziletlidir? diyekoştu. Kapıda sorulunca, o; kapıcılar bulunmadığını şöyle buyurmuştur: gördüvedoğrudan “Allah’a Resulüne huzuruna çıktı ve “Ey iman etmektir.” Allah’ın Sonra Resulü,diye hangisidir? (o 9 yakışıksız sözü)“Allah sorulduğunda; sizi tanımadan yolunda sarf ettim (bağışlayın)” cihattır.” buyurur. Sonra dedi. Peygamber hangisidir? diye(sav) de: soruldu- “Asıl sabır felaketin ilk anında olanıdır” buyurdular. ğunda ise, “Kabul olunmuş hacdır.” buyurmuştur. Şahsiyet Olarak En Güzel Örnek (Buhârî, Cenâiz 32; Müslim, Cenâiz 14) (Buhari, Hac, 4; İman, 18.) Peygamberimizin (sav) bu hadisinden hareketle arkadaşlarınızla ilişkilerinizde Üniteye hazırlık çalışmaları Yukarıdaki hadisi sınıfınızda okuyarak arkadaşlarınızla değerlendiriniz. sert ve kaba davranışlar ile yumuşak ve sıcakkanlı davranışların etkilerini tartışınız. HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 1.Hz. (1) Hz.Muhammed Hac Muhammed’in ibadetinin maddi (sav) (sav) ve sabrı pek manevi muhataplarının vurgulayan çok kaba vebiryanlış hikmeti hadisini vardır. araştırıporuç Namaz, davranışları defterinize yazınız. ve zekâtanlayışlı karşısında gibi hacve ibadetinin nazik dav- de 2. Tevazu, İslam ranırdı. dininde önemli hilm Onun nezaketi ve birrıfkyeri vardır. kavramlarının sözlerine Hacve yansır ibadeti; anlamını namaz, sözlükten muhataplarının oruç ve zekâtın bulup gönüllerini bazı yazınız. defterinize fethederdi.özelliklerini içinde barındı- Peygamberimiz (sav) bir rır.3.gün Hacca ashabıyla Güzel giden ahlakı birlikte mümin, öğütleyen yolculuğa ayet veçıkmıştı. namazlarda yöneldiği hadis Namaz Kâbe’ye meallerinden vakti gelince gitmiş ikişer olur. ezan örnek Böyleceokunmaya bularak namazda başladı. yaşadığı, arkadaşlarınıza Bu Allah’la sırada okuyunuz. aralarında (cc) Ebuisteğini Mahzure’nin de bulunduğu bir grup genç,İhramlı ezanlaiken alaybirtakım etmeyeistekbaşladılar. Onların geri bu 4. buluşma Arkadaşlarınızda daha güzelyakından hissetmeye ahlakla ilgili aradığınız başlar. özellikleri defterinize yazınız. ve arzulardan çirkin durması davranışına şahit olançağrıştırır. da oruç ibadetini Hz. Peygamber (sav), gençleri Hacda toplumsal yanına çağırdı. bütünleşme, kaynaşma, Gençlere nezaket ve yardımlaşma ve daya- anla- 5. Hz. Osman’ın (ra)(2) hayatını İslam tarihi kitaplarından araştırınız. yışla nışma davrandı. Onlara kötü daha kapsamlı söz söylemedi bir şekilde gerçekleşir. ve kızmadı. Gençlerinve Farklı unvanlara hepsine ekonomik ezangüceokuttu sahipve içlerinden insanlarınEbu eşit Mahzure’nin statüde sesini bir araya beğendi. gelmesi ve topluca çağırdığı Ebu Mahzure’nin başını okşadı. Ardından “Evet, işte Yanına ibadet 1. Peygamberimizin Ahlaki Vasıfları etmesi, bir bakıma ahirette dirilişi ve Allah’ın (cc) huzurunda duyduğum ses bu. Sen git ve Mekkelilere namaz vakitlerinde ezan oku!” diyerek onu müezzin tayin toplanışıAllahsimgeler. (cc)(3)Peygamberimize , insanı yaratmış;(sav) onu karşı başıboş, sahipsiz etti. Daha önce kin ve nefret ve rehbersiz besleyen Ebubırakmamıştır. Mahzure’nin kalbi, Bu dünya hayatın- Peygambe- Konuda öne çıkarılmak istenen ve konunun daki söz rimizin ve gösterdiği (sav) davranışlarında bu nezaketinsanaveyol ilgigösterici; karşısında hakkı, hakikativeöğretici, yumuşadı insanın doğruyu Ebu Mahzure, Müslüman veoldu. yanlışı ayırt Vefa- Bilgi etmesini Notu Şahsiyet sağlayanOlarak EnKâbe’yi Güzel Örnek peygamberler ziyaret, ve onlarla hacbirlikte mevsimindeilahi ve Arafat (93)mesajlar vakfesiyle birlikte yapılırsa “hac”; göndermiştir. tına kadar da Kâbe’nin müezzini olma şerefiyle yaşadı. belli bir zamana bağlı olmayarak ve Arafat’ta vakfeye durmadan yapılırsa “umre” Peygamberlerin gönderiliş amaçlarından en önemlisi, insanlığa örnek Peygamberimizin (sav) attığı her adım, söylediği her söz, yaptığı her iş, geliştirdiği her ilişki bizim ve model olmalarıdır. Pey- pekiştirilmesi amacıyla verilen bilgi bölümü gamber için mükemmel Hz. Peygamber Efendimiz örnektir. Peygamberimizle olacaktır. Yüceinsanlar adını de Çünkü Allah’ın(sav), da (cc) (sav) Allah’ın olsa alır. (sav)insanlar ilgili hayatı (cc) yine bir de korkak boyunca örnek ilahi ayette insanlara olarak davranır takdim ve insanlık cezanınvahyi “Andolsun, ulaştırdığı içinahlaksızlıklara ettiği gelebileceğini her Allah’ın birbakımdan insan tabii (74) belirtir Resûlünde Peygamberimiz kayıtsız örnek vesizin (sav) kalırlarsa olmuştur. ki bizler herkesi için rehber şu Allah’a için; ile kemale içlerinde Yüce sözleriyle Allah ve erdiği gibi çok (cc) örnek veuyarır- ahiret güzel Hac, “Bir senenin belirli bir zamanında yapıldığı hâlde,isyanumre her zaman yapılabilir. Ramazanda yapılan dı: gününe ahlak datoplumun kavuşmayı onunla içerisinde kemale uman, ermiştir. (41) (aleniçok Allah’ı olarak)zikredenAllah’akimseler içereniçin güzel davranışlar bir örnekişlenir vardır.” ve(4) gücü yeten buyurur. İşte umre ise daha kimseler faziletlidir. de ashab-ı bunlara engelonun olmazlarsa hayatınıAllah umumi belaonun ve musibetler verir.” Aynı (75) bu yüzden, İnsan; güzel bakma, kiram güzel düşünme, titizlikle güzel izlemiş, değerlendirmeler söz ve davranışlarını yapma hemgemide ve güzel davranışlarda yaşa- kendileri için bulun- yan örnek insanlar Hacc,kötülüklere, almış hem de ahlaksızlıklara, fuhşa, biruyuşturucuya, öldürme ve yaralamalara göz yumarlarsa ma (37) özelliğine Buhari, sahip 4. birsonraki varlıktır.nesillere büyük Kişi, davranışlarının gayret sonunda ve özenle ya takdir nakletmişlerdir. edilir ya da kötülenir. Ama asıl olan gemi su alır (38) Müslim, ve437. Hacc, bela da ortak olarak herkese birden gelir. Bu belalardan kurtulmanın yolu, her Müslüman’ın insanın iyi düşünmesi, (39) Ebu Dâvûd, Menâsik, 25. iyiyi seçmesi ve iyiyi yapmasıdır. Kötü ve kaba davranışlarda bulunmamasıdır. 1.1. Peygamberimizin cesaretini kuşanarak en yakınındanTevazuu (76) başlayıp komşularına doğru açılmak suretiyle İslam’ın güzellikle- (40) Dinî Terimler Sözlüğü, s. 372. rini duyurmasıdır. Yazalım Sözlükte 4.(77) “alçak gönüllü (41) bk. Buhari, Umre, Müslim, Nazikolmak” Hac, 222. anlamına ve ağırbaşlı gelen tevazu, kişilerin ahlak kavramı davranışlarının sosyal olarak “kişininyansımalarını hayattaki nefsini Hakk’ın Öğrencilerin konu ile ilgili düşüncelerini yaza- huzurunda Hz. Muhammed rılık yakıştıran Dinimizdebir arkadaşlarınızla kulluk mevkisine topluma, sahibi koyması, (sav) cesaretliydi. “Allah’ın değerlendirerek insanlara O, insanları bir ve tek” olmak övülmüş; karşı ilkeler İslam’a belirleyiniz. kibirli davet ve olduğunuveçekinmeden kibirlenmek gururlu etmeye büyüklük taslamak Belirlediğiniz olmaması” ilan etti.ise (5) başladığı demektir.ilkeleri zaman Doğup yazınız. putlara büyüdüğü yerilmiştir. tan- top-............................................................................................................................... tevazu Kur’an’da 70 bilmeleri amacıyla hazırlanmış çalışma bölümü lumun, mümin din ve âdetlerinin kimselerin özellikleriyanlış olduğunu arasında alçaksöyledi. gönüllü Uhud olmak ve da Huneyn sayılmıştır. Savaşları’nda “Rahmân’ındüşman askerleri (has) kulları on-............................................................................................................................... psikolojik bir hava oluşturarak lardır ki yeryüzünde tevazu ile Müslümanların yürürler ve kendini moralini bilmez bozmakkimseler istemişlerdi. onlaraHz.laf Muhammed (sav), da- attığında (incitmek-............................................................................................................................... ğılma sizin)tehlikesiyle karşı karşıya “Selam!” derler kalan(6)ordunun (geçerler).” Diğer birtoparlanmasını ayette de Yücesabır Allahve cesaretiyle (cc) “Küçümseyerek sağlamıştır. Özellikle insanlardan Uhut (91) Âl-i Savaşı’nda birkaç İmrân suresi, 159. ayet. yerinden yaralanan, dişi kırılan Peygamber Efendimiz (sav) cesaretinden hiçbir yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme. Zira Allah, kendini beğenmiş, övünüp duran (92) Müslim, Birr 74. şey kaybetmemiştir.(78) kimseleri (93) aslaMüsned, Ahmet b. Hanbel, sevmez.” (7) buyurarak C 3, s. 408, kibir 5,ve6. övünme gibi davranışları kınamıştır. 409; Nesâi, Ezan, Peygamber Efendimiz (sav), tehlikeli zamanlarda ve savaşların en şiddetli anında bile herkese ce- saret örneği Etkinlikolurdu. O, herAlçak zaman, “Allah’ım! gönüllü Cimrilikten, (mütevazı) korkaklıktan kimselerin ve tembellikten toplumda daha sana çok sevilip ve sığını- saygı gör- rım.”(79) diye dua ederdi. 30 melerinin sebebi nedir? Arkadaşlarınızla tartışınız. Öğrencilerin konu ile ilgili konuşabilmeleri, tar- Etkinlik Peygamberimizin Sevgili Peygamberimiz (sav) yukarıdakison (sav) söz ve davranışlarında hadisine derecegöre; “Allah bana mütevazıdır. İnsanların da tevazu mütevazı olup birbirinize sahibi olmalarını tavsiye etmiştir. O, Cimrilikten, bir hadisinde korkaklıktan ve tembellikten Allah’a (cc) sığınmak ne demektir?karşı tışabilmeleri ve değerlendirme yapabilmeleri Cimri, korkak ve tembel insanların sağlıklı bir toplumun oluşmasına ne tür (1) (sav): “Sallallahü Aleyhi zararları vardır?kısaltılmışıdır. ve Sellem” ifadesinin Sınıfınızda tartışınız. adının geçtiği yerde kullanılır. “Allah’ın (cc) rahmeti bereketi ve Peygamberimizin selamı onun üzerine olsun.” demektir. amacıyla hazırlanmış etkinlik bölümü (2) (ra) “Radıyallahu anh / Radıyallahu anha” ibaresinin kısaltılmışı olup “Allah (cc) ondan razı olsun.” anlamına gelen bir dua sözüdür. Sahabenin ve İslam büyüklerinin adı anıldığında kullanılır. Sevgili (3) (c.c): Peygamberimiz “Celle Celalühû” (sav),şeklidir. ifadesinin kısaltılmış Müslümanların çoğunluğu “Onun şanı yücedir.” Mekke’den anlamındadır. Medine’ye Allah’ın (cc) adı göç ettikten sonra anıldığında kullanılır. kendisi (4) Ahzab de hicret suresi, etti. Bu yolculuğunda Sevr Dağı’ndaki mağarada kaldıkları sırada düşmanlardan bir 21. ayet. (5) Dinî Kavramlar Sözlüğü, s. 657. grup, mağaranın (6) Furkân girişine kadar geldiği zaman endişe duyan Hz. Ebu Bekir’e (ra), suresi, 63. ayet. (7) Lokmân suresi, 18. ayet. Sosyal Hayatta En Güzel Örnek 10 Konuyu destekleyici ve bilgilendirici metnin Okuma Metni Allah, adaleti ayakta tutarak (delilleriyle) şu hususu açıklamıştır ki, ken- “...Üzülme, çünkü Allah bizimle beraber...”(80) diyerek cesaret verdi. Peygamberimiz (sav), her disinden başka ilah yoktur. Melekler ve ilim sahipleri de (bunu ikrar etmişler- konuda olduğu gibi karşılaştığı zorlukların üzerine cesaretle gidişi ile de bize örnek olmuştur. bulunduğu bölüm dir. Evet.) mutlak güç ve hikmet sahibi Allah’tan başka ilah yoktur. Hz. Muhammed (sav) gibi cesaretli olmak, hakkın ve haklının yanında bulunmak ve yaşanabilir bir (Al-i İmran meydan toplumsal yapıyı kurabilmek için gayret etmeliyiz. Kimseyi incitmeden ve kargaşaya suresi, 18. ayet.) vermeden diğer insanlarla bir aradaAllah size, emanetleri yaşamanın mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında yollarını aramalıyız. hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bu- (74) İmam Malik, Muvatta, C 2, s. 991. nunla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphesiz ki Allah hakkıyla işitendir, hakkıy- (75) İbn Mâce, Fiten, 13. Şahsiyet Olarak En Güzel Örnek la görendir. (76) bk. Şu’arâ suresi, 214. ayet. (77) bk. İbn Kesir, Camiu’l-Mesanid ve’s-Sünen, C I, s 36. (Nisa suresi 58. ayet.) Üniteyle ilgili değerlendirme çalışmalarının yer (78) İbrahim Sarıçam, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, s. 174. (79) Sahih-i Buhari ve Tercümesi, C 12, s. 347. ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM (Ey Muhammed!) Biz sana Kitab’ı (Kur’an’ı) hak olarak indirdik ki, insan- (80) Tevbe suresi, 40. ayet. lar arasında A. Aşağıdaki soruları Allah’ın sana öğrettikleri ile hüküm veresin. Sakın hainlerin sa- cevaplayınız. aldığı bölüm vunucusu 1. “Hayâ imandandır.” olma!İman, 16.) hadisiyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız. (Buhari, 26 (Nisa suresi, 105. ayet.) 2. Peygamberimizin (sav) tevazusu nasıldı? Bir örnekle açıklayınız. 3. Takva ne demektir? Allah’a ve peygamberlerine Peygamberimizin iman edenler (sav) hayatından ve açıklayınız. bir örnekle onlardan hiçbirini diğerle- rinden ayırmayanlara gelince işte onlara Allah mükafatlarını verecektir. Al- 4. Allah’ın (cc) huzurunda olma bilinci ne demektir? Anlatınız. lah, çok bağışlayıcıdır, çok merhamet edicidir. 5. Sabırlı olmak ne demektir? Sabrın insan hayatındaki önemini belirtiniz. (Nisa suresi, 152. ayet.) De ki: “Rabbim adaleti emretti. Her secde yerinde yüzlerinizi (ona) doğ- B. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz. rultun. Dini Allah’a has kılarak ona ibadet edin. Sizi başlangıçta yarattığı gibi 8 1. “Eğer utanmıyorsan istediğini yapabilirsin.” (Buhari, Edeb, 78.) (yine ona) döneceksiniz.” Bu hadiste aşağıdakilerden hangisinin önemine vurgu yapılmaktadır? (Araf suresi 29. ayet.) A) Adalet B) Kader C) Haya Yarattıklarımızdan, hakka sarılarak doğru yolu gösteren ve hak ile adale- D) Cömertlik ti gerçekleştiren E) İman bir topluluk vardır. (Araf suresi, 181. ayet.) 2. Sabırla ilgili aşağıdaki ifadelerden Kıyamet hangisi günü için yanlıştır? adalet terazileri kuracağız. Öyle ki hiçbir kimseye zer- A) Sabır, zorluk re ve sıkıntılara kadar göğüs germektir. zulmedilmeyecek. (Yapılan iş) bir hardal tanesi ağırlığınca da olsa, Şahsiyet Olarak En Güzel Örnek 1. ÜNİTE ŞAHSİYET OLARAK EN GÜZEL ÖRNEK 9 Şahsiyet Olarak En Güzel Örnek HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 1. Hz. Muhammed’in (sav)(1) sabrı vurgulayan bir hadisini araştırıp defterinize yazınız. 2. Tevazu, hilm ve rıfk kavramlarının anlamını sözlükten bulup defterinize yazınız. 3. Güzel ahlakı öğütleyen ayet ve hadis meallerinden ikişer örnek bularak arkadaşlarınıza okuyunuz. 4. Arkadaşlarınızda güzel ahlakla ilgili aradığınız özellikleri defterinize yazınız. 5. Hz. Osman’ın (ra)(2) hayatını İslam tarihi kitaplarından araştırınız. 1. Peygamberimizin Ahlaki Vasıfları Allah (cc)(3), insanı yaratmış; onu başıboş, sahipsiz ve rehbersiz bırakmamıştır. Bu dünya hayatın- daki söz ve davranışlarında insana yol gösterici; hakkı, hakikati öğretici, insanın doğruyu ve yanlışı ayırt etmesini sağlayan peygamberler ve onlarla birlikte ilahi mesajlar göndermiştir. Peygamberlerin gönderiliş amaçlarından en önemlisi, insanlığa örnek ve model olmalarıdır. Pey- gamber Efendimiz de (sav) hayatı boyunca insanlık için her bakımdan örnek olmuştur. Yüce Allah Pey- gamberimizle (sav) ilgili bir ayette “Andolsun, Allah’ın Resûlünde sizin için; Allah’a ve ahiret günü- ne kavuşmayı uman, Allah’ı çok zikreden kimseler için güzel bir örnek vardır.”(4) buyurur. İşte bu yüzden, ashab-ı kiram onun hayatını titizlikle izlemiş, onun söz ve davranışlarını hem kendileri için örnek almış hem de sonraki nesillere büyük bir gayret ve özenle nakletmişlerdir. 1.1. Peygamberimizin Tevazuu Sözlükte “alçak gönüllü olmak” anlamına gelen tevazu, ahlak kavramı olarak “kişinin nefsini Hakk’ın huzurunda kulluk mevkisine koyması, insanlara karşı kibirli ve gururlu olmaması”(5) demektir. Dinimizde tevazu sahibi olmak övülmüş; kibirlenmek ve büyüklük taslamak ise yerilmiştir. Kur’an’da mümin kimselerin özellikleri arasında alçak gönüllü olmak da sayılmıştır. “Rahmân’ın (has) kulları on- lardır ki yeryüzünde tevazu ile yürürler ve kendini bilmez kimseler onlara laf attığında (incitmek- sizin) “Selam!” derler (geçerler).”(6) Diğer bir ayette de Yüce Allah “Küçümseyerek insanlardan yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme. Zira Allah, kendini beğenmiş, övünüp duran kim- seleri asla sevmez.”(7) buyurarak kibir ve övünme gibi davranışları kınamıştır. Etkinlik Alçak gönüllü (mütevazı) kimselerin toplumda daha çok sevilip saygı görme- lerinin sebebi nedir? Arkadaşlarınızla tartışınız. Sevgili Peygamberimiz (sav) söz ve davranışlarında son derece mütevazıdır. İnsanların da tevazu sahibi olmalarını tavsiye etmiştir. O, bir hadisinde “Allah bana mütevazı olup birbirinize karşı (1) (sav): “Sallallahü aleyhi vesellem” ifadesinin kısaltılmışıdır. Peygamberimizin adının geçtiği yerde kullanılır. “Allah’ın (cc) rahmeti bereketi ve selamı onun üzerine olsun.” demektir. (2) (ra) “Radıyallahüanh / radıyallahüanha” ibaresinin kısaltılmışı olup “Allah (cc) ondan razı olsun.” anlamına gelen bir dua sözüdür. Sahabenin ve İslam büyüklerinin adı anıldığında kullanılır. (3) (cc): “Cellecelalüh” ifadesinin kısaltılmış şeklidir. “Onun şanı yücedir.” anlamındadır. Allah’ın (cc) adı anıldığında kullanılır. (4) Ahzab suresi, 21. ayet. (5) Dinî Kavramlar Sözlüğü, s. 657. (6) Furkan suresi, 63. ayet. (7) Lokman suresi, 18. ayet. 10 Şahsiyet Olarak En Güzel Örnek övünmemenizi ve birbirinize kar- şı haddi aşan davranışlarda bu- lunmamanızı vahyetti.” (8) buyura- rak insanların birbirine karşı müte- vazı olmalarını öğütlemiştir. Kur’an ahlakı ile eğitilmiş olan Hz. Peygamber (sav), mütevazı ol- mayı hayatı boyunca değişmez bir davranış kuralı olarak özenle uygu- lamıştır. Müslümanların “Ey Allah’ın Resulü, anam babam sana feda ol- sun.” diyecekleri derecede onu çok sevmelerinde Hz. Peygamber’in (sav) alçak gönüllülüğünün büyük bir rolü olmuştur. Bu sebeple İslam ahlak geleneğinde tevazu, peygam- ber sünneti olarak değer kazanmış- Peygamberimiz (sav) çok şefkatli ve merhametli biriydi. tır. Sevgili Peygamberimiz (sav), Mekke müşriklerinin bütün haksız tutumlarına ve onu öz yurdundan çıkarmaya kadar varan baskılarına rağmen, Mekke’nin fethinde büyüklük hissine kapılmamış, Mekkeli- lere tevazu göstermiştir.(9) O, “Kim Allah rızası için bir derece tevazu gösterirse bu sebeple Allah onu bir derece yükseltir.”(10) buyurarak mütevazı olmanın önemini vurgulamıştır. Hz. Peygamber (sav) cemiyet içerisinde insanlara böyle değer verdiği ve saygılı olduğu gibi, aile fertleri ve çevresi içerisinde de son derece mütevazı ve saygılıdır. Hz. Peygamber (sav), aile efradına değer verdiği için ev hizmetinde onlara yardımcı olurdu. Kendisi hizmet paylaşımını sever ve aile efradı- na karşı olan sevgi ve saygısını göstermekten geri kalmazdı. Yine Hz. Peygamber (sav) ev hizmeti ola- rak yatağını kaldırdığı gibi sağılması gereken (keçi vb.) hayvanları da kendisi sağmıştır. O, insanları ten rengine göre ayırmamıştır. Hür, köle, zengin, fakir ayrımı gözetmeksizin herkesle yemek yemiştir. Lüks ve saltanat içerisinde yaşamaktan kaçınmıştır. Kişisel işlerini kendisi yapmış, ailesine yük olmamaya gayret etmiştir. Ev işlerinde ailesine yardımcı olmuş, elbiselerini yamamış ve ayakkabılarını kendisi tamir etmiştir.(11) Hz. Peygamber (sav), zengin fakir demeden herkes ile görüşmüştür. İster küçük ister büyük karşılaştığı herkese değer vermiştir. Kendisine getirilen hediyeyi azlığına, çokluğuna, kıymetine, cinsine bakmadan karşısındakini mutlu etmek için kabul etmiştir. Ancak bir bardak süt dahi olsa kabul ettiği he- diyeyi karşılıksız bırakmamıştır. Hz. Peygamber (sav) düğün gibi hayırlı davetlere icabet, hastaları ziya- ret etmiş; cenazelere katılmıştır.(12) (8) Müslim, Cennet, 64. (9) Kâdı İyaz, Ebu’l-Fadl, eş-Şifâ bi Ta’rîfi Hukûki’l-Mustafâ, C I, s.132. (10) İbni Mace, Zühd, 16. (11) bk. İbni Sad, et-Tabakatü’l-Kübra, 306. (12) bk. İbni Mace, Cenaiz, 2. 11 Şahsiyet Olarak En Güzel Örnek Mütevazı bir hayat yaşayan Allah Resulü kendisini kul ve beşer olarak ifade etmiş, kendisine insa- nüstü nitelikler atfedilmemesini özellikle istemiştir.(13) Bir defasında Hz. Peygamber (sav) verdiği bir ziya- fette arkadaşlarına hizmet ederken uzaklardan bir atlı gelerek onlara yaklaşır. “Bu kavmin efendisi kim- dir? Onu arıyorum.” der. Peygamberimiz (sav), “Benim.” demez. O sırada sahabeye hizmet etmekte ol- duğundan gelen kişiye şu cevabı verir: “Bir kavmin efendisi, ona hizmet edendir.”(14) Adiy bin Hatim et-Tai, Müslüman olmadan önce Medine’ye gelir. Hz. Peygamber’in (sav) yanında birtakım insanları ve çocukları görünce onda İran ve Bizans krallarında bulunmayan vasıflar olduğunu fark eder. Adiy, Pey- gamberimizin (sav) yolda yaşlı bir kadını uzun müddet dinlediğine şahit olur. Daha sonra Adiy bin Hatim, Peygamberimizin mütevazı evine gider. Hz. Peygamber (sav), oturması için içi lif dolu minderini ona verir ve kendisi yere oturur. Bu davranıştan çok etkilenen Adiy bin Hatim, “Vallahi bu bir kral değildir.”(15) diyerek Müslüman olur. Dinimiz bize çevresiyle barışık, sevgiyi ve saygıyı ilke edinen, alçak gönüllü, anlayışlı kişiler olma- mızı öğütler. Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav) hayatı boyunca İslam’ın ahlak ilkelerine bağ- lı kalmış, Allah’ın (cc) emirlerini uygulamaya özen göstermiştir. Kadın, erkek, genç ve yaşlı ayırt etmek- sizin bütün insanlara adil davranmıştır. Hiçbir zaman gurura ve kibre kapılmamış, kendisini insanlardan üstün görmemiştir. Bizler Peygamberimizin (sav) uygulamalarını örnek almalı, söz ve davranışlarımızda mütevazılığı elden bırakmamalıyız. 1.2. Peygamberimizin Edep ve Hayâsı Edep, Allah (cc) ve Resulü’nün (sav) emrettiği bütün istekleri yerine getirip sakındırdıklarından ka- çınarak elde edilen güzel huy ve davranışa denir.(16) Hayâ ise kişinin Allah’a (cc) olan içten sevgi ve saygısından dolayı kötü, çirkin, ahlak dışı ve günah olan davranışlardan rahatsız olup onlardan kaçın- masıdır.(17) Etkinlik “Edep bir tac imiş Nur-i Hûda’dan Giy ol tacı, emin ol her beladan.” Nabi (N. Ahmet Özalp, Bilgelikler Divanı, s. 189.) Yukarıdaki beyitte edep ile bela arasında nasıl bir ilişki kurulmuştur? Arkadaş- larınızla konuşunuz. Hayâ, insanda doğuştan var olan ve imandan kaynaklanan bir duygudur. Her insanın yaradılışında hayâ duygusu vardır. Bu nedenle vicdanına ters düşen bir şey yapan her insan az veya çok utanma duygusu yaşar. Hayâ sahibi ise kötü ve çirkin sayılan şeylerden uzak durur, herhangi bir işte haddini aşmamaya çalışır.(18) Hz. Muhammed (sav), insanlar arasında hayâ duygusuna en fazla sahip olan kişidir. Onun hayatın- da hayâ ve edep dışı bir davranışa rastlamak mümkün değildir. O, ashabına toplum içinde veya yalnız- ken devamlı edepli olmaları gerektiğini öğütlerdi. Bu konuda “Yanınızdan hiç ayr
