LENF DOLAŞIMI 2. PDF

LENF DOLAŞIMI Lenfatik Sistem Arterler tarafından dokulara dağıtılan maddelerin tamamı venler tarafından tekrar genel dolaşıma aktarılamaz. Bu gibi maddelerin dokulardan uzaklaştırılmasını, zararlı olanların zararsız hale getirilmesini, vücut için gerekli maddelerin venöz d...

LENF DOLAŞIMI Lenfatik Sistem Arterler tarafından dokulara dağıtılan maddelerin tamamı venler tarafından tekrar genel dolaşıma aktarılamaz. Bu gibi maddelerin dokulardan uzaklaştırılmasını, zararlı olanların zararsız hale getirilmesini, vücut için gerekli maddelerin venöz dolaşım aracılığı ile genel dolaşıma aktarılmasını sağlayan sistem lenfatik sistemdir. Lenfatik sistem; lenf damarları, lenf düğümleri ve lenfoid organlardan oluşmuştur. Lenf damarları vücuttaki kan damarları gibi yaygın bir ağ teşkil ederler. Bu damarlar belirli bölgelerde bulunan lenf düğümlerine uğrayarak geçerler. Lenf düğümlerine benzeyen ve vücudun bazı yerlerinde bulunan organlara lenfoid organlar (thymus, dalak ve tonsilla) denir. Lenf damarları içerisinde taşınan ve sonunda venöz dolaşıma aktarılan sıvıya lenf sıvısı denir. Lenf sıvısı oldukça berrak ve renksiz bir sıvıdır. Kan serumuna göre albümin ve tuzlardan daha fakirdir. Bağırsaklardan gelen lenf sıvısı içerisinde emülsiyon halinde yağ tanecikleri bulunduğu için süt beyazı görünümündedir. Lenf sıvısını toplayan kapillerler birleşerek lenf damarlarını, meydana getirirler. Lenf damarları da lenf kütüklerine ve lenf kütükleri de en sonunda venöz dolaşıma açılırlar. Lenf damarları venlere oranla daha fazla sayıda kapakçık ihtiva eder. Lenf kapillerleri: Bağ dokusu içerisinde uçları kapalı olarak başlarlar ve birbirleriyle anastomoz yaparak ağ meydana getirirler. Lenf, hücreler arası doku sıvısının kapiller endotelinden kapiller boşluğa geçmesiyle oluşur. Lenf kapillerleri olmayan yapılar: Epidermis, kıl, tırnak, kornea, kemik iliği, eklem kıkırdakları, merkezi sinir sistemi, beyin zarları, labyrinthus membranaceus’tur. Lenf damarları: Yüzeyel ve derin grup olarak düzenlenmiştir. Duvar yapısı venlere benzer. Lenf damarları venlere oranla daha fazla sayıda kapakçık ihtiva eder. Elefantiyazis (Fil hastalığı): Lenf damarlarının mikrofilaris nocturna adındaki bir parazitin yumurtaları tarafından tıkanmasıyla oluşan hastalık. Lenf düğümleri: Küçük fasulye şeklindeki oluşumlar olup içinden geçen lenfayı süzerler. Lenfositleri dolaşıma verirler ve antikor oluştururlar. İnsan vücudunda 500-1000 adet lenf düğümü vardır. Lenf düğümleri gri veya pembemsi renkte, oval veya fasulye şeklinde, 1–25mm uzunluğunda oluşumlardır. Bir kenarı üzerinde hafif bir çöküntü vardır. Buraya hilum denir ve buradan nodülü besleyen damarlar girer ve çıkarlar. hilum Lenf nodüllerine gelen lenf damarları (vas lymphaticum afferens) nodülün konveks tarafından girerler. Lenf nodülünden çıkan vas lymphaticum efferens nodülün konkav tarafından (hilum) nodülü terk eder. vas lymphaticum afferens vas lymphaticum efferens Enfeksiyonlar ve malign hastalıklar lenf sistemi ile yayılırlar. Lenf damarları ve lenf düğümleri vücudun her hangi bir enfeksiyonlu alanını drene ediyorsa bu lenfatik oluşumlarda iltihaplanır. Kanserli dokular vücuttan uzaklaştırılırken doku ile birlikte lenf damarları ve düğümlerlide çıkarılır. Lenfanjit (lymphangisit): Lenf damarlarının iltihabı Lenfadenit: Lenf düğümlerinin enfeksiyonu Lenfadenomegali: lenf düğümlerinin büyümesi Her bir lenf düğümü fibröz bir kapsül ile sarılmıştır. Bu kapsülden ayrılan uzantılar (trabecula) lenf bezinin içerisine doğru uzanırlar. Kapsül’ün ve trabecula’ların yapısını esas olarak kollagen lifler oluşturmakla beraber, içerisinde az da olsa elastik lifler ve düz kas hücreleri bulunur. Bu liflerin ve düz kas hücrelerinin görevi bu nodüllerin gerektiğinde hacim değiştirmesini ve içlerinden geçen lenf miktarına uymalarını sağlar. kapsül trabecula Lenf nodülünün parankiması korteks ve medulla olarak ikiye ayrılır. Korteks hilum hariç nodülün her tarafını kuşatır. korteks medulla Kortekste lenfositlerin oluşturduğu yuvarlak alanlar şeklinde lenf follikülleri bulunur. Her follikülün merkezi kısmında lenfoblastlar bulunur. Buraya germinal merkez denir. Fakat hilum’a yakın bölgelerinde follikül bulunmaz. Medulla ise merkezi kısımda bulunur. Medullada lenfatik doku kordonları ve lenf sinusları bulunur. lenf follikülleri germinal merkez Lenf sıvısının akışını sağlayan etkenler: Filtrasyon basıncının yükselmesi, Kasların lenf damarlarına basınç yapması, Lenf damarlarındaki düz kasların etkisi. Ekstremite hareketi lenf akımını hızlandırır. Solunum hareketleri ve lenf damarlarının açıldığı venlerdeki negatif basınç lenf akımına etki eder. Simpatik etkide düz kaslara kontraksiyon yaptırarak lenf akımını kolaylaştırır. Doku aralıklarında biriken maddelerin ve fazla sıvının lenf damarları tarafından geri emilimini sağlayan mekanizmaların bozulması ödeme yol açar. Lenf Trunkusları (Lenf kütükleri): Lenf damarlarının birleşmesiyle oluşan daha kalın yapılardır ve bölgesel olarak lenf sıvısını toplarlar. Truncus jugularis: Truncus subclavius: Truncus broncomediastinalis: Truncus lumbalis: Truncus intestinalis: Truncus jugularis: Sağ ve solda birer adet bulunur. Baş ve boynun lenf sıvısını toplar, sağdaki ductus lymphaticus dexter’e, soldaki ductus thoracicus’a açılır. truncus jugularis dexter truncus jugularis sinister Truncus subclavius: Üst extremitenin lenfini toplayan bu kütük sağda ductus lymphaticus dexter’e, solda ductus thoracicus’a açılır. truncus subclavius dexter truncus subclavius sinister Truncus broncomediastinalis: Göğüs boşluğundaki yapıların lenfini toplayarak sağda ductus lymphaticus dexter’e, solda ductus thoracicus’a açılır. Truncus broncomediastinalis Truncus lumbalis: Aortun yan taraflarında bulunan lenf düğümlerinin (nodi aortici laterales) efferent lenf damarlarının birleşmesiyle oluşur. Sağ ve sol truncus lumbalislerin her ikisi de cisterna chyli’ye açılır. Bu truncus karın içerisinde bulunan çift organların (böbrek, glandulae suprarenalis), cinse özgü genital organların ve alt extremitenin lenfini toplar. Truncus lumbalis Truncus intestinalis: Aortun önyüzünde bulunan lenf düğümlerinin (nodi lymphatici preaortici) efferentlerinin birleşmesiyle oluşur. Cisterna chyli’ye açılır. Bu truncus karın içerisinde bulunan tek organların (dalak, mide, karaciğer, pankreas, ince ve kalın bağırsaklar) lenfini toplar. Bu lenf sıvısı içerisinde yağ bulunur. Truncus intestinalis  Ductus thoracicus Baş, boyun ve göğüs boşluğunun sağ yarımı, sağ üst ekstremite, sağ akciğer ve karaciğerin diaphragmatik yüzü hariç, bütün vücudun lenfini toplar.  ductus thoracicus 38-45 cm uzunluğunda, 12. göğüs omurunun alt kenarı hizasından başlar ve boyun köküne kadar uzanır. 1.ve 2. lumbal vertebralar hizasında bulunan cisterna chyli’den başlar. cisterna chyli Cisterna chyli: 1.ve 2.bel omurları önünde, aortanın arka-sağ tarafında bulunur. Ductus thoracis’a oranla daha geniştir ve 6-7 cm uzunluğundadır. 3 adet lenf truncusu açılır. Bunlar: Truncus lumbalis dexter, truncus lumbalis sinister Cisterna chyli truncus intestinalis’tir. Truncus lumbalis dexter truncus intestinalis truncus lumbalis sinister Ductus thoracicus’un dört bölümü vardır: Pars abdominalis, pars thoracica, pars cervicalis ve arcus ductus thoracici. Abdominal parçası çok kısadır ve aort’un arkasında hiatus aorticus’tan göğüs boşluğuna geçer. Göğüs parçası aorta ve v. azygos arasında mediastinum posterius’da yükselir. 5. göğüs omuru hizasında sol tarafa dönerek mediastinum superius’a geçer. Arcus aorta ve a. subclavia sinistranın arkasında ve pleura ile oesophagus arasında yukarı doğru yükselerek apertura thoracis superior’a ulaşır. ductus thoracicus  angulus venosus sinistra Pars cervicalis: Apertura thoracis superirior’u geçince pars cervicalis olarak devam eder. Boyun parçası 3-4 cm uzunluğundadır. Clavicula’nın üst kısmında öne doğru kıvrılarak arcus ductus thoracici adını alır. Ductus thoracicus v. jugularis interna ile v. subclavia’nın birleştiği köşeye (angulus venosus sinistra: Pirogow açısı) açılır. ductus thoracicus Ductus thoracicus’a açılan dallar: Son 6-7 interkostal aralıklardan gelen lenf damarlarının birleşmesi ile oluşan sağlı sollu iki kök, Lumbal bölgenin üst taraflarından gelen sağlı sollu bir çift lenf damarı göğüs boşluğunda açılır. Nodi lymphatici intercostaleslerden gelen dallar. Boyunda truncus jugularis sinister, truncus subclavius sinister ve truncus broncomediastinalis sinister ayrı ayrı veya birleşerek. Bazen truncus broncomediastinalis angulus venosus sinstere açılır. Ductus lymphaticus dexter: 1 cm uzunluğunda olup angulus venosus dextraya açılır. Ağzında kapakçık bulunur. Ductus lymphaticus dexter’e açılan dallar: Truncus jugularis dexter, truncus subclavius, truncus broncomediastinalis. Bu üç toplayıcı ana dal bazen ayrı, ayrı olarak ta angulus venosus dextraya açılırlar.  Başın lenf nodülleri Nodi lym. occipitales: 1-3 adet olup a. occipitalis boyunca sıralanmışlardır. Afferentleri occipital bölgeden gelir. Efferentleri nodi lym. cervicalis lateralis profundi’ye gider. nodi lym. occipitales Nodi lym. mastoidei: İki adettir. Afferentleri çevre yapılardan gelir. Efferentleri nodi lym. cervicalis lateralis profundi’ye giderler. nodi lym. mastoidei Nodi lym. parotidei: Afferentleri dış kulak, orta kulak, kafa derisi, burun kökü ve göz kapaklarından gelir. Efferentleri nodi lym. cervicalis lateralis profundiye gider. nodi lym. parotidei Nodi lym. faciales: Yanakta, burun ve dudak çevresinde, mandibula çevresinde dağınık olarak bulunurlar. Efferentleri nodi lym. cervicales laterales profundiye giderler. nodi lym. faciales Nodi lym. linguales: M. genioglossus’un altında yerleşmiş 2-3 adet lenf nodülü olup ara istasyon görevi görürler. Nodi lym. retropharyngeales: Afferentleri burun boşluklarını, nasopharynx’i drene ederler. Efferentleri nodi lym. cervicales laterales’e giderler. nodi lym. retropharyngeales  Boynun lenf nodülleri Nodi lym. submandibulares: Corpus mandibulanın altında bulunan 3-6 adet lenf düğümüdür. nodi lym. submandibulares Bu nodüllerden bir tanesi a. facialisin mandibula üzerine geçtiği yerde bulunur (Starh’ın lenf nodülü). Afferentleri yanak, burun yan tarafları, alt dudağın yan kısımları, diş etleri, nodi lym. facialis ve nodi lym. submentalisten gelirler. Efferentleri nodi lym. cervicales lateralis profundiye drene olurlar. Nodi lym. submentales: M. digastricus’un ön karınları arasında bulunur. Afferentleri alt dudağın orta kısmı, ağız döşemesi ve dilin uç kısmını drene eder. Efferentleri kısmen nodi lym. submandisbularis’e, kısmen de nodi lym. cervicales lateralis profundiyi drene olur. nodi lym. submentales Nodi lym. cervicales anteriores: Larynx ve tracheanın ön tarafında bulunan sayısı değişkenlik gösteren lenf nodülü grubudur. Alt gruplara ayrılır. Larynx, trachea ve gll. thyroidea’nın lenfini toplar. Efferentleri nodi lym. cervicales lateralis profundiye gider. nodi lym. cervicales anteriores Nodi lym. cervicales laterales: Boynun yan tarafında, kafa tasının tabanından göğüs girişine kadar sıralanan lenf nodülleridir. İki gruba ayrılır. nodi lym. cervicales laterales Nodi lym. cervicales lateralis superficiales: V. jugularis externa boyunca dizilirler. Auriculanın alt bölümü ve parotis bölgesini drene ederler. Efferentleri derin gruba drene olur. Nodi lym. cervicales lateralis profundi: Karotis kılıfı içerisinde, ya da a. transverse colli boyunca bulurlar. Alt gruplara bölünürler. Üst kısmının afferentleri: Regio occipitalis’ten, kulak kepçesinden, dil, larynx, pharynx ve gll. thyroidea, damak, yemek borusu, ve nodi lym. cervicales lateralis profundinin alt grubu hariç başın tüm lenf nodüllerinden dallar alır. m. omohyoideus Alt grup ise m. omohyoideus’un ara kirişinin alt tarafında bulunur. Afferentlerini regio occipitalis’ten, boynun arka kısmından pectoral bölgenin yüzeyel kısmından ve kolun bir bölümünden alırlar. Ayrıca nodi lym. cervicalis lateralis profundi superiores’ten de lenf damarları alır. Alt grup  truncus jugularis Üst grubun efferentlerinin bir kısmı alt gruba açılırken diğer kısmı alt grubun efferentleri ile birleşerek truncus jugularis’i oluşturur. Truncus jugularis sol tarafta ductus thoracicus’a, sağ tarafta ise ya angulus venosus dextraya, yada ductus lym. dextere açılır.  Göğüs duvarının lenf nodülleri Nodi lym. parasternales: A. thoracica interna boyunca dizilmişlerdir. Afferentleri memeden, göbeğin üstünde kalan karın ön duvarından, karaciğerin üst yüzünden, göğüs ön duvarından alır. Efferentleri kalın bir damar oluşturarak ya angulus venosus’a yada sağda ductus lymphaticus dextere, solda ductus thoracicus’a açılır. Nodi lym. parasternales Nodi lym. intercostales: İnterkostal aralıkların arka kısmında a. intercostalis posteriorlara yakın olarak yerleşirler. Göğüs duvarın arka kısmından lenf alırlar. Alt kısımdaki nodüllerin efferentleri birleşerek cisterna chyli’ye açılır. Üst taraftakilerin efferentleri ise sağda ductus lymphaticus’dextere, soldakiler ductus thoracicus’a açılırlar. Nodi lym. phrenici superiores: Diaphragmanın üst yüzünde bulunurlar. Üç grup oluştururlar. Ön grup: Karaciğerin üst yüzünden, diaphragmanın ön yarısından afferentler alırlar. Efferentleri nodi lym. parasternalise drene olurlar. Orta grup: N. phrenicus’un diaphragmaya girdiği yerde bulunurlar. Afferentleri diapragmanın orta bölümünden gelir. Efferentleri nodi lym. mediastinalis posteriorese drene olurlar. Arka grup: Diaphragma kuruslarına yakın olarak bulunurlar. Göğüs organlarının lenf nodülleri: Nodi lymphatici mediastinales anteriores, nodi lymphatici mediastinales posteriores ve nodi lymphatici tracheabronchiales olarak gruplar oluştururlar. Bu nodüllerin efferentleri birleşerek truncus bronchomediastinalis’i oluştururlar. Bunlardan sağdaki ductus lymphaticus dextere, soldaki ductus thoracicus’a açılır. nodi lymphatici tracheabronchiales nodi lymphatici mediastinales posteriores  Karın duvarının lenf nodülleri Nodi lym. iliaci communes: A. iliaca communis boyunca dizilmiş 4-6 adet lenf nodülüdür. A. iliaca externa ve interna çevresindeki lenf nodüllerinden afferentler alırlar. Efferentleri nodi lymphatici aortici lateralese giderler. Nodi lym. iliaci communes Nodi lym. iliaci externi: A. v. iliaca externi çevresinde bulunan 8- 10 adet lenf nodülüdür. Yüzeyel ve derin inguinal lenf nodüllerinden, göbeğin altındaki karın ön duvarından, uyluğun iç bölgesinden, penis, vagina, clitoris, uterus, prostat ve mesaneden lenf damarları alır. Nodi lym. iliaci externi Nodi lymphatici iliaci interni: A.v. iliaca interna çevresinde bulunurlar. A. iliaca internanın beslediği organlardan lenf damarları alırlar. Efferentleri nodi lymphatici iliaci communise giderler. Nodi lymphatici iliaci interni Nodi lym. epigastrici: A. v. epigastrica inferiorun alt bölümü boyunca bulunan 3-4 adet lenf nodülüdür. a. v. epigastrica inferior Sacrumun ön yüzünde a. sacralis media çevresinde de lenf nodülleri bulunur. Bunlar rectumdan ve pelvisin arka duvarından lenf damarları alır. a. sacralis media Nodi lymphatici lumbales: Alt gruplara ayrılır. Sağ tarafında bulunanlar v. cava inferior çevresinde, diaphragmanın crus dextrumu üzerinde bulunur. nodi lymphatici lumbales Sol tarafta olanlar diaphragmanın crus sinistrum’u m. psoas major üzerinde, aorta abdominalis’in sol tarafında bir zincir oluştururlar. Her iki taraftaki lenf nodülleri karın arka duvarından, böbrek ve böbrek üstü bezinden, tesdislerden, kadınlarda ovaryumdan, tuba uterinadan, uterus’tan a. iliaca communes çevresindeki lenf nodüllerinden gelen lenfi alır. Nodi lym. aortici lateralis’ten çıkan efferentler birleşerek truncus lubalis dexter ve sinisteri meydana getirir. Bu truncuslarda cisterna chyli’ye açılırlar. Aortun ön tarafındaki lenf nodülleri (nodi lymphatici preaortici) aorttan çıkan ve organlara giden tek arterlerin başlangıç kısımlarında bulunurlar. Arterlerin beslediği organlaradan lenf damarları alır. Efferentleri birleşerek truncus intestinalisi yapar. Buda cisterna chyli’ye açılır  nodi lym. coeliaci Karın ve pelvis organlarının lenf nodülleri Truncus coeliacus ve dalları ile komşu olanlar 1-Nodi lym. coeliaci: Truncus coeliacus’un başlangıcında bulunurlar. Dalak, karaciğer, pancreas, mide, duodenum’dan gelen lenf damarlarını alır. 2-Nodi lymphatici gastrici: A. gastrica dextra ve sinistra boyunca dizilmişlerdir. Aynı isimli arterlerin dağıldığı yerlerden lenfleri alırlar. nodi lymphatici gastrici 3-Nodi lym. gastroomentalis (Epiploica): A. gastro epiploica dextra ve sinistra boyunca omentum majus’un iki yaprağı arasında bulunurlar. Arterlerin dağıldıkları yerlerden lenfleri alırlar. nodi lym. gastroomentalis 4-Nodi lym. pylorici: Pylor çevresinde bulunurlar. Pylor ve duodenum’dan lenfler alırlar. 5-Nodi lym. pancreatici: V. lienalis boyunca dizilirler. Midenin fundusunu ve pancreası drene eder. nodi lym. pylorici 6-Nodi lym. lienales: Hilum lienaliste bulunurlar. Dalağı drene ederler. Efferentleri pancreasın lenf nodüllerine açılırlar. Bu yüzden iki grup birlikte nodi lym. pancreatcolienalis olarak isimlendirilir. nodi lym. pancreatcolienalis nodi lym. lienales 7-Nodi lym. pancreaticoduodenales: Pancreas başı üzerinde duodenum yakınında bulunur. A. pancreatico duodenalis superior ve inferior’un beslediği alanlardan lenf toplar. Efferentleri nodi lymphatici coeliaciye giderler. nodi lym. pancreaticoduodenales  8-Nodi lymphatici hepatici: A. hepatica proprianın başlangıç yeri ile porta hepatis arasında bulunurlar. Afferentlerini mide, duodenum, karaciğer, safra kesesi ve pancreastan alırlar. Efferentleri truncus coeliacus etrafındaki lenf nodüllerine drene olurlar. nodi lymphatici hepatici A. mesenterica superiora komşu olan lenf nodülleri a. mesenterica superior 1-Nodi lym. mesenterici: mesenterium’un yaprakları arasında bulunan 100-150 adet lenf nodülüdür. 2-Nodi lym. ileocolici: A. ileocolica etrafında bulunurlar. 10-20 adettir. Arterin dağıldığı yerlerden lenf toplar. 3-Nodi lym. mesocolici: Mesocolon transversum içerisinde bulunurlar. Colon ascendens, transversus ve descendens’ten lenf toplar efferentleri nodi lymphatici preaortciye giderler. A. mesenterica inferior çevresinde bulunan lenf nodülleri. Nodi lymphatici mesenterici inferiores: Nodi lym. sigmoidei, nodi lym. pararectales, nodi lym. rectales superior gibi alt gruplara ayrılır. Bu nodüller colon descendens, sigmoideum ve rectumun üst kısmından lenf toplarlar. Efferentleri nodi lym. preaorticiye gider. a. mesenterica inferior Lenfoid organlar: Vücutta lenf düğümlerine benzeyen ve lenfoid sistemle ilişkisi olan organlara lenfoid organlar denir. Bunlar; dalak, thymus ve tonsilla’lardır. thymus dalak Thymus Thymus büyüklüğü yaş ile değişen bir organdır. Doğumda ağırlığı 10-15 gr kadardır. Puberteye kadar büyümeye devam ederek 30-40 gr kadar çıkar. Puberteden sonra atrofiye uğrar. Ağırlığı 10 gr kadar düşer. Thymus dokusu yerini yağ dokusuna bırakır. Yaşın ilerlemesine paralel olarak yağ dokusu artar. Rengi de yağ dokusuna bağlı olarak sarımtırak renk alır. Yeri ve komşulukları: Thymus mediastinum superius ve inferiusta yerleşmiştir. Alt ucu 4. kıkırdak kaburgaya kadar iner. Sivri üst uçları bazen glandulae thyroidea’ya kadar uzanabilir. Önde: Sternum, ilk 4 kaburganın sternum’a yakın kısımları, m. sternohyoideus ve m. sternothyroideus ile örtülüdür. Arkada: Trachea’nın ön ve yan kısımları, sol v. brachiocephalica, arcus aortae ve pericardium ile komşuluk yapar. Thymus fibröz bir kapsülle sarılmıştır. Kapsül bez içine bölmeler gönderir ve bezi lobuli thymi denilen küçük lobcuklara ayırır. Lobcuklar dışta cortex thymi, içte de medulla thymi denilen farklı yapıdaki iki bölümden oluşur. Lobçuklar arasındaki bölmeler tam bir bölme şeklinde değildir. Bu nedenle bir lobcuğun medullası diğer lobcuğun medullası ile devamlıdır. Thymus iyi gelişmiş olarak ancak puberte’ye kadar kalır. Puberte’den sonra cinsel olgunluğun başlaması ile kortikal lenfositler ile epitelyum hücreleri azalmaya başlar ve bunların yerini de yağ dokusu alır. Thymus fonksiyon olarak lenfosit yapan lenfoepitelial bir organ olmasına karşılık hipofiz ile yakın ilişkisi vardır. Hipofiz ön lobu gelişim hormonu (somatotrop hormon) ve tyroxin, timusun gelişmesini eksite, cinsiyet hormonları ise inhibe eder. Bu güne kadar özel bir hormonu elde edilememiştir. Gelişim çağında thymus lenfatik sistemin normal gelişmesi ve bağışıklık maddelerinin (antikorların) oluşmasında etkilidir. Ayrıca neonatal evrede lenfoid dokuların normal gelişmesi ile de ilgilidir. Thymus’un çıkarılması (timektomi) sonucunda lenfatik dokuda gelişim geriler ve bu dokuda lenf, kanda lenfositler kaybolur ve antikorlar da yapılamaz. Timus antikor yapımı ile hücrelerin farklılaştığı ilk merkez olarak da kabul edilmektedir. Hücresel bağışıklıktan sorumlu T-lenfositlerin yapım yeridir. Ayrıca B-lenfositlere yardımcı olurlar. Kan yoluyla thymusa gelen farklılaşmamış lenfositler burada çoğalarak farklılaşırlar. Lenfositler hematopoetik kök hücrelerininden köken alırlar. Thymus, özellikle C vitamini olmak üzere, bir vitamin deposudur. İmmunizasyonun oluşmasında bu depodan vitamin harcanmakta ve sonra tekrar depo edilmektedir. Arterleri: A. thoracica interna ve a. thyroidea inferior’dan gelir. Venleri: Vv. thymica adını alır ve v. brachiocephalica sinistra, v. thoracica interna ve v. thyroidea irnferior’a açılır. Sinirleri: Parasempatik lifler: N. vagus, Sempatik lifler: ganglion cervicothoracicum ve ansa subclavia N. phrenicus’tan gelen bazı dallar kapsülden duyu alır. Dalak (lien: splen): Karın boşluğunun sol üst tarafında (regio hypochondrica sinistra), diaphragmanın altında, midenin solunda yer alır. Dalak koyu kırmızı renkte, 12cm. boyunda, 7cm eninde, 4 cm kalınlığında ve 150 gr ağırlığında olan lenfoid bir organdır. dalak Dalağın iki yüzü (facies diaphragmatica ve facies visceralis), iki kenarı (margo superior ve margo inferior) ve iki ucu (extremitas anterior ve extramitas posterior) vardır. Facies visceralis; mide, sol böbrek ve colon ile komşudur. Facies visceraliste damarların girip çıktığı alana hilum splenicum denir. Hilum hariç dalağın her tarafı peritonla örtülüdür. facies facies visceralis diaphragmatica Peritonun altında dalağı örten bir kapsül (capsula fibrosa) bulunur. Kapsül organın içerisine uzantılar (trabeculae splenicae) gönderir. Trabeküller dalağı küçük bölümlere ayırır. Bu bölümler arasında dalak parankiması bulunur. Parankimada iki ayrı yapı (kırmızı pulpa ve beyaz pulpa ) gözlenir. Kırmızı pulpada dalak sinüzoidleri ve eritrositler, beyaz pulpada ise lenfatik doku bulunur ve lenfosit yapım yeridir. Kapsül ve trabeküllerde elastik lifler ve düz kas lifleri bulunur. Bunlar dalağın genişlemesini ve küçülmesini sağlarlar. Dalak anne karnında 4. aydan sonra kan yapıcı (hemopoetik) bir organdır. Erişkinlerde ise lenfositlerin yapıldığı bir yerdir ve yaşlanmış kan hücrelerini parçalar. Açığa çıkan maddeler tekrar kan yapımında kullanılır. Antikor oluşturur ve istirahat halinde kan depo eden bir organ olarak görev yapar. Bazı hastalıklarda (sıtma) dalak büyür.  Tonsillalar Sindirim ve solunum sistemlerinin birlikte kullandıkları pharynx’in girişini kontrol eden mukoza altındaki gelişmiş lenfoid oluşumlara tonsilla (bademcik) denir. Bunlar; tonsilla palatina, tonsilla linguales, tonsilla tubaria ve tonsilla pharyngea olmak üzere 4 adettir. Solunum ve sindirim yolunu kuşatan bu yapıların oluşturduğu halkaya Waldeyer’in lenfatik halkası denir. Tonsillalar mukoza altında yerleşmişlerdir. Bunlar bol miktarda lenfosit üreterek ağız ve pharynx boşluğuna verirler. Tonsilla palatina: Boğaz geçidinin (isthmus faucium) yan taraflarındaki fossa tonsillaris denilen çukurluk içerisinde bulunan badem büyüklüğündeki lenfoid bir organdır. Çocuklardaki tonsilla palatinalar erişkinlere göre daha büyüktür. tonsilla palatina Tonsilla lingualis: Dil kökü (radix linguae) üzerinde bulunan yaygın lenf folliküllerinin tümüne tonsilla lingualis denir. tonsilla linguales Tonsilla tubaria: Pars nasalis pharyngis’in (nasopharynx) yan duvarlarında orta kulak boşluğu ile pharynx’i birbirine bağlayan Östaki borusunun pharynx’e açılan deliğinin (ostium pharygeum tubae auditivae) ağzındaki mukoza altında bulunan lenf follikülleridir. Bu bademcik küçük çocuklarda aşırı derecede büyüyerek Östaki borusunun ağzını tıkayabilir ve sağırlığa neden olabilir. tonsilla tubaria Tonsilla pharyngea: Pars nasalis pharyngis’in arka duvarında bulunan lenfatik yapıya tonsilla pharyngea denir. tonsilla pharyngea  tonsilla tubaria tonsilla pharyngis tonsilla palatina tonsilla lingualis